Grootschalige reactie van planten en dieren op klimaatverandering
19 november 2011, Minisymposium ‘Klimaatverandering en gevolgen voor de natuur’ Dr. Ir. Arnold van Vliet Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse, Wageningen University
Inhoud presentatie ‘Recente’ veranderingen in weer en klimaat Verhuizingen in de natuur Veranderingen in lengte groeiseizoen Conclusies
Aantal bedreigde soorten in Nederland
Bron: www.compendiumvoordeleefomgeving.nl)
Staat van instandhouding habitats
Gevoel urgentie ontbreekt
Gemiddelde temperatuur in Nederland 2001 – 2010
+1,4 °C 1971 – 1980
+1,1 °C
2001 – 2010 1971 – 1980
Gemiddelde temperatuur in Nederland
Klimaatverandering in Nederland Provence: Montagne Sainte Victoire
2006 en 2007
2011 • Voorjaar: droogste en zonnigste ooit, een na warmste. • Zomer: natste ooit maar koel • Herfst: zeer zacht. Begin november record warm Bron KNMI
Natuurbericht.nl: Dagelijks nieuws uit de natuur
Warme en droge herfst slecht voor paddenstoelen
Gele lis uitbundig in bloei
18 dagvlindersoorten actief begin november
Gemiddeld jaartotaal beukenpollen LUMC en Elkerliek
Mastjaar beuk in relatie tot pollen 1100
1042
1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0
0
1
2
3
Mastjaar klasse
4
5
58 procent minder graspollen dit jaar
Allergieradar.nl: Neusklachten gemiddeld in voorjaar 2011: 3,6 (normaal 6,0)
Gevolgen extreme voorjaar
Verhuizingen in de natuur
Millennium wratslak & gele korstspons Wijde mantel Groene wierslak Gladde sponspootkrab Zwartoog lipvis Gehoornde slijmvis
Foto’s: Peter H. van Bragt
Sprinkhanen breken records in 2011 Vroege wrattenbijter, op 5 juni gefotografeerd op de Hoge Veluwe (foto: Roy Kleukers)
Foto: Roy Kleukers
Eind mei al veel sprinkhanen gehoord waaronder de zeldzame steppesprinkhaan. Tot nu toe de vroegste waarneming 10 juli, meer dan een maand later. Nederland heeft 47 soorten sprinkhanen Afgelopen 25 jaar 5 zuidelijke nieuwe soorten.
Invloed van storm op wespen
Slangenarend
Staartblauwtje na 80 jaar weer terug
Foto’s: Kars Veling
IJsvogel
Foto: Bernard Fransen
Verandering in verspreiding korstmossen
Verandering in verspreiding loopkevers
Cicindela sylvatica, Priority species. Photo: Tim Faassen
Bron: Stichting WBBS
Nieuwe spinnen
Eikenprocessierups
Eikenprocessierups
Photo: Dr Van den Ende (GGD)
Photo: H. Jans, GGD
Photo: H. Jans, GGD
Photo: Maier et al. 2003
Natuurlijke vijanden • Hakt gaten in nest => maakt de nesten toegankelijk voor parasieten en predatoren
Foto: Henry Kuppen
Invloed klimaat op lengte groeiseizoen
Relatie tussen timing en temperatuur 9-mei
Datum start bloei hondsdraf
29-apr
19-apr
9-apr
30-mrt
20-mrt
10-mrt 1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
Gemiddelde temperatuur in februari, maart en april (°C)
8.0
Activiteiten Natuurkalender Doel: Monitoren, analyseren, voorspellen en communiceren wanneer jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur zich voordoen. Monitoring timing verschijnselen
Verzamelen en opslaan waarnemingen
Wetenschap. Analyse
Aanpassing
Communicatie en
Model ontwikkeling
aan veranderingen
dissemenatie
Bereik via de media
Dagelijkse natuurverwachtingen
Planten Maarts viooltje, eerste bloei
Foto: Arnold van Vliet
2001-2010: 18 dagen eerder In 2007 31 dagen eerder In 2011 20 dagen eerder
Zomereik, eerste bladontplooiing
Foto: Arnold van Vliet
2001-2010:10 dagen eerder 2007: 22 dagen eerder 2011: 15 dagen eerder
Vlinders Dagpauwoog, eerste individu
Foto: Joop Wever
2006: 19 april 2007: 13 maart (37 dagen eerder) 2011: 27 maart (23 dagen eerder)
Gehakkelde aurelia, eerste individu
Foto: Rinus van Elswijk
2006: 16 april 2007: 14 maart (33 dagen eerder) 2011: 24 maart (24 dagen eerder)
Aantallen dagpauwogen 300
Bron: Compendium voor de Leefomgeving / CBS/ V 250
150
100
50
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
0
1992
Index
200
Korte-afstandtrekkers en standvogels Geelgors, eerste individu
Foto: Hendrik van Kampen
2006: 23 maart 2007: 3 maart (20 dagen eerder) 2011: 8 maart (13 dagen eerder)
Wilde eend, eerste jong
Foto: M.Buschmann
2006: 23 april 2007: 8 april (15 dagen eerder) 2011: 15 april (8 dagen eerder)
Lange-afstandtrekkers Bonte vliegenvanger, eerste individu
Foto: Ton Amende
2006: 21 april 2007: 14 april (7 dagen eerder) 2011: 16 april (5 dagen eerder)
Blauwborst, eerste individu
Foto: Marc Maas
2006: 8 april 2007: 6 april (2 dagen eerder) 2011: 29 maart (10 dagen eerder)
Voedselketens raken in de war
23 dagen
25 dagen
3 dagen
vroeger
vroeger
vroeger
Groeiseizoen een maand langer
- 17 dagen
+9
Foto’s: Arnold van Vliet
Conclusies
Grote veranderingen in het klimaat. Veel weersextremen. Veranderingen hebben duidelijk zichtbare gevolgen voor de natuur. Verhuizingen naar het noorden op grote schaal. Lengte van het groeiseizoen is een maand langer dan 20 jaar geleden. Veranderingen in de nabije toekomst zullen nog veel groter zijn. Hou Natuurbericht.nl in de gaten.
Meer informatie
[email protected] Tel: 0317 485091
© Wageningen UR
Websites: www.natuurkalender.nl www.allergieradar.nl www.natuurbericht.nl www.schoolbiologen.nl www.globenederland.nl www.esa.wur.nl www.twitter.com/natuurbericht
