Ecologen gaan zorgvuldig om met beschermde planten en dieren

NR 4 • APRIL 2015

Betrokken ondernemer Lowie Marskamp:

Landmeter Marien van Rodijnen:

‘Ik ben er trots op dat ik mag meewerken aan de geul’

‘Zo’n groot project maak je niet dagelijks mee!’

Ecologen gaan zorgvuldig om met beschermde planten en dieren Het is altijd spannend als de bekisting eraf gehaald wordt Al onze grond hebben we nu rond het huis gekregen

2

De IJsselweide Voor alle veiligheid Veessen-Wapenveld

3

Projectinformatie

Inhoud

Voorwoord

Bewoner aan het woord: Lowie Marskamp, een betrokken ondernemer

3

Werknemer in het gebied: Fred Salomons, betontimmerman

4

Werkzaamheden Aannemerscombinatie IJsselweide in volle gang

6

Gebroeders Augustinus tekenen als eersten voor de herinrichting van de kavels

8

Excursies in het gebied van de hoogwatergeul

9

Aanleg nevengeulen en natuuroevers voor ecologische kwaliteitsverbetering IJsselwater

12

Architect van de landschapszone: Harm Veenenbos

14

Aandacht voor natuurbehoud bij aanleg hoogwatergeul

16

Werknemer in het gebied: Marien van Rodijnen, landmeter

18

Planning

20

Projectinformatie Bouwinformatie Gebiedsinformatie

Lowie Marskamp, eigenaar van loonwerkbedrijf Marskamp in Marle:

Werkzaamheden conform planning

‘Ik ben er trots op dat ik mag meewerken aan de geul’

In het noordelijke deel van de toekomstige hoogwatergeul is goed te zien dat het werk van combinatie IJsselweide gestaag vordert. De pijlers van de bruggen bij de Werverdijk zien er mooi uit. De zandkern van de westelijke dijk groeit elke dag met zo’n tachtig meter. Verderop in dit informatiebulletin worden de huidige werkzaamheden gedetailleerder beschreven.

Anders dan in eerste instantie was gepland, is voor de zandkern in het meest noordelijke deel van de Westdijk ca. 15.000 m3 zand gebruikt dat uit het Apeldoorns Kanaal is vrijgekomen. Dit zand is - in overleg met de gemeente Heerde, Waterschap Vallei en Veluwe en beide aannemerscombinaties - over de weg aangevoerd door de aannemers van het onderhoudsproject Apeldoorns Kanaal, te weten aannemerscombinatie Pannekoek GWW/Kurstjens. De combinatie IJsselweide heeft vastgesteld dat het zand geschikt is voor verwerking in de kern van de toekomstige Westdijk. Hiermee is voorkomen dat er veel transportbewegingen door de kern van de gemeente Heerde hebben moeten plaatsvinden. Vermeldenswaard is ook de nieuwe animatiefilm over de hoogwatergeul die te vinden is op www.veessen-wapenveld. nl. De film laat de beweegbare inlaat, de uitlaat, de bruggen en de gemalen zien. Bovendien wordt in de film aandacht besteed aan de te realiseren recreatieve voorzieningen zoals wandel- en fietsroutes, de landschapszone en de kanoroute.

Ook laat de film in zo’n vier minuten zien hoe de geul werkt bij extreem hoogwater. Het hoofddoel van de geul blijft natuurlijk om bij extreem hoogwater een waterstandsdaling van 71 cm te realiseren. Na drie maanden de functie van projectmanager vervuld te hebben, wil ik hier graag kort mijn visie op het project herhalen, zoals verwoord in het vorige informatiebulletin: ‘Het is belangrijk dat de aannemer beloftes heeft gedaan, maar we moeten wel waarborgen dat die zoveel mogelijk nagekomen worden zoals ook gepland is. We moeten faciliteren dat de aannemer goed zijn werk kan doen en dat hij kan waarmaken wat hij heeft aangenomen. We blijven ook bij onvoorziene zaken handelen in de geest van het contract en zullen er alles aan doen om te blijven werken aan het draagvlak van de omgeving en het project succesvol af te ronden.’ Ook de komende maanden zullen we ons laten leiden door dit kompas.

Voor loonwerkbedrijf Marskamp in Marle zijn – door de aanleg van de hoogwatergeul – de werkzaamheden flink toegenomen. Het bedrijf verricht handen spandiensten bij het werk aan de geul en ook de boeren doen vaker een beroep op het loonwerkbedrijf. Drukke tijden dus. ‘Maar de boer komt altijd op de eerste plaats’, aldus Lowie Marskamp. Een gesprek met een betrokken ondernemer.

Stressvol werk Lowie is geboren en getogen in dit gebied. Hij heeft van zijn hobby - loonwerk en transport - zijn werk gemaakt en het bedrijf bestaat nu zo’n 25 jaar. Het loonwerk is volgens hem heel stressvol:

‘Je bent erg afhankelijk van het weer. Op het moment dat er bijvoorbeeld gezaaid, gemaaid en geoogst kan worden, willen bijna alle boeren tegelijk dat we met onze machines eraan komen. Ik probeer nooit nee te zeggen, want je wilt het toch iedereen naar de zin maken, maar het is wel moeilijk om alles in te plannen.’

Perspectief Door de aanleg van de geul veranderde er veel voor Lowie. ‘Er gingen veel klanten van me weg en dat heb ik proberen op te vangen door het werkgebied te verbreden. En dat is gelukkig gelukt. Bovendien hebben we meer werk gekregen omdat de boeren die gebleven zijn nu meer land hebben. Daardoor zijn ze meer met hun vee bezig

Toine Tillemans projectmanager hoogwatergeul

en geven ze meer werk uit handen. Dat biedt perspectief voor ons. Maar ook de herverkaveling levert extra werk voor ons op. We moeten voor de boeren nu sloten graven en dempen en het gras inzaaien.’

Meewerken aan de hoogwatergeul Extra werk is er ook doordat Lowie meewerkt aan de hoogwatergeul. Hij helpt waar hij kan en geniet daarvan: ‘Jammer voor het gebied dat de geul er moest komen, maar ik leer er heel veel van. Het is prachtig om te zien hoe het allemaal gaat. Dijken leggen, de hele structuur daar omheen. Ik ben er wel trots op dat ik mag meewerken aan de geul. Later zal ik denken: daar heb ik ook mijn steentje aan bijgedragen.’

Contact

Colofon

Met uw reacties kunt u altijd terecht bij de medewerkers van het projectkantoor: Veesserenkweg 39,

Dit is een uitgave van Waterschap Vallei en Veluwe, gemeente Heerde, Ruimte voor de Rivier en Combinatie IJsselweide. Het waterschap is realisator van het project

8194 LK Veessen. T (0578) 631 113 - E [email protected] - www.veessen-wapenveld.nl

Veessen-Wapenveld. Copyright berust bij Waterschap Vallei en Veluwe en Combinatie IJsselweide. Niets uit de uitgave mag worden gereproduceerd of openbaar gemaakt worden zonder schrijftelijke toestemming van Waterschap Vallei en Veluwe.

4


5

Bouwinformatie

‘Het is altijd spannend als de bekisting eraf gehaald wordt!’

Fred Salomons, betontimmerman bij Van Hattum en Blankevoort

Momenteel wordt hard gewerkt aan de brug Werverdijk, in het noordelijk gebied van de hoogwatergeul. Het is het werkterrein van betontimmerman Fred Salomons die al bijna twintig jaar voor aannemer Van Hattum en Blankevoort werkt. Als voorman stuurt hij een ploeg mensen aan maar als het even kan, maakt hij zelf nog graag bekistingen voor het storten van beton. ‘Ik zit al veertig jaar in het vak maar vind het nog altijd spannend’, aldus Fred.

Spannend vak Het is duidelijk dat Fred plezier in zijn werk heeft. Hij laat ons foto’s ervan zien en praat er enthousiast over. ‘Als mallenbouwer moet je altijd andersom denken. Je bouwt altijd een “negatief”. Dat is het speciale van ons vak. We timmeren een omhulsel van een vorm die we in beton willen hebben. Het is altijd spannend als de bekisting eraf gehaald wordt. Ook nu weer bij de brug Werverdijk.’

Prefab-bekistingen De brug Werverdijk – die uit twee brugdelen bestaat - is volgens Fred veel te grootschalig om er zelf bekistingen voor te timmeren. ‘Daarom werken we met prefab-bekistingen die ter plekke in elkaar worden gezet. Het is in dit geval meer monteren dan timmeren.’ De ploeg van Fred kon aan de slag toen de heipalen voor de brug in de grond zaten. ‘We zijn begonnen met het storten van poeren. Dat zijn de

funderingen waarop de betonnen pijlers rusten. Daarna konden we de pijlers storten. De 26 pijlers van het westelijke brugdeel zijn nu gestort en nu kan het brugdek erop. Alles loopt prima volgens plan.’

Mooi project in prachtig gebied Het project hoogwatergeul heeft voor Fred wel iets bijzonders: ‘Heel toevallig was ik afgelopen zomer in dit gebied met vakantie. Ik woon in zuidoost-Drenthe en kende het gebied niet. Maar ik heb er echt van genoten. Wat kun je hier prachtig fietsen. En nu ben ik hier om mee te werken aan de hoogwatergeul. Dat is toch wel bijzonder. Ik vind het ook een mooi project. Natuurlijk ontkom je met zo’n plan niet aan het ingrijpen in het gebied en in de natuur, maar je krijgt er wel iets voor terug. De veiligheid van de mensen, daar gaat het om. En over een aantal jaar zal dit gebied er vast en zeker weer geweldig uitzien.’

6


7

Bouwinformatie

Werkzaamheden in volle gang! Hoogwatergeul Veessen Wapenveld

Aannemerscombinatie IJsselweide is druk bezig met de realisatie van de hoogwatergeul. Vooral in het noorden maar ook elders in het gebied van de toekomstige geul wordt gewerkt. Onderstaand vindt u een overzicht van al verrichte, huidige en toekomstige werkzaamheden.

Auto- en fietsroute

Oostdijk Vanaf april/mei 2015 wordt gestart met de voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg van de Oostdijk (afgraven bovengrond, aanleg perskades, aanvoer klei, aanleg persleiding). Ook hier wordt in het noorden begonnen, nabij de Werverdijk, en zuidwaarts gewerkt. Met agrariërs die het betreft wordt individueel afgestemd hoe bereikbaarheid van percelen in de geul verzekerd is.

Auto- en fietsroute

Sponsoring in 2015

Projectbureau hoogwatergeul en aannemerscombinatie IJsselweide hebben gezamenlijk een auto- en fietsroute samengesteld die door het gebied van de hoogwatergeul loopt.

Combinatie IJsselweide stelt jaarlijks een budget van € 5.000,- beschikbaar voor activiteiten of evenementen in en rondom het gebied van de hoogwatergeul. De inschrijving voor 2015 is inmiddels gesloten. Met 21 inschrijvingen is het budget ruim overschreden waardoor keuzes moesten worden gemaakt. De aannemer heeft twaalf verzoeken (gedeeltelijk) toegewezen en heeft alle inschrijvers over de toedeling ingelicht. Ook voor 2016 is er weer een sponsorbudget beschikbaar voor bewoners, direct omwonenden en verenigingen. Nadere informatie hierover volgt in december 2015.

Inleiding Om de dorpen en steden beter te beschermen tegen hoge waterstanden van de IJssel, legt aannemerscombinatie IJsselweide tussen Veessen en Wapenveld een acht kilometer lange hoogwatergeul aan. Dit doet de aannemer in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe. De geul wordt niet gegraven maar ontstaat door de aanleg van twee nieuwe dijken. De onderlinge breedte varieert van 550 tot 1500 meter. De hoogwatergeul is een onderdeel van het landelijk programma Ruimte voor de Rivier. Bij extreem hoog water (5,65 m +NAP) zorgt de geul voor een waterstandsdaling van 71 cm in de IJssel bij Veessen. Dit gebeurt naar verwachting gemiddeld eens in een mensenleven. In het zuiden bij Veessen wordt een inlaat gebouwd met een klepconstructie die bij extreem hoog water wordt neergelaten. Deze inlaat bestaat uit een dijk met kleppen. Een soort drempel dus. Met het neerlaten van de kleppen wordt de geul in werking gesteld en stroomt het water het gebied in. Het IJsselwater kan hierdoor sneller worden afgevoerd en voorkomt overstroming van dorpen en steden. In het noorden bij Wapenveld wordt een uitlaat gemaakt die bestaat uit een lage dijk met een uitlaatwerk. Als het water in de IJssel weer is gedaald, wordt aan de andere kant van de hoogwatergeul de uitlaat geopend. Dit is een ‘sluisdeur’ in de dijk. Vanwege de veiligheid mogen in de geul geen woningen of bedrijven staan. De landbouwkundige functie van het gebied blijft behouden. De geul is eind 2016 klaar voor gebruik.

De route kan op eigen houtje worden gereden en voert langs alle werkzaamheden. Op de routekaart staat ook een beschrijving van wat er onderweg te zien is.

Overzichtstekening en auto- fietsroute Aan de achterzijde van dit boekje vindt u een overzichtstekening. Hierop is het vastgestelde plan met alle onderdelen van de hoogwatergeul weergegeven. Op de kaart is een route aangegeven die u per fiets of auto kunt rijden. Door deze route te rijden kunnen de werkzaamheden voor de aanleg van de verschillende onderdelen van de geul worden bekeken. De totale lengte van de route bedraagt 25 km. De route voert uitsluitend langs openbare wegen en is te verdelen in een noordelijke en zuidelijke route.

Ook worden van hieruit presentaties en/of rondleidingen verzorgd. Zie hiervoor de websites: www.veessen-wapenveld.nl en/of www.ijsselweide.com

De route kan in beginsel op elk punt worden begonnen, maar wie bij het begin wil beginnen start de route bij het gemaal Veluwe aan de Werverdijk 4 te Wapenveld. Hier bevindt zich ook het informatiecentrum van de hoogwatergeul. Dit informatiecentrum kan op aanvraag worden bezichtigd.

De auto- en fietsroute is vanaf eind maart via de websites: www.veessen-wapenveld.nl en www.ijsselweide.com te downloaden.

Zandspuiten: tachtig meter dijk per dag

Bruggen Werverdijk

Bouwweg, bouwterreinen en loswal verboden voor onbevoegden!

Het aanleggen van de dijken, door middel van het zandspuiten, is inmiddels in volle gang. Als onderdeel van de laad- en loswal in Marle is enkele weken geleden de grondpers geïnstalleerd. Daar meren zandschepen aan met zand uit Deventer (ook een Ruimte voor de Rivier-project). Op de ponton bij de grondpers staat een ruim honderd ton zware kraan die per keer zo’n acht kuub zand uit een schip kan scheppen. Per dag worden zo’n zeven à acht zandschepen met een capaciteit van ongeveer duizend kuub op deze wijze geleegd. Dat betekent dat per week circa 35.000 m3 zand wordt verwerkt. Het zandspuiten voor de toekomstige dijken vordert momenteel met ongeveer tachtig meter per dag.

De aannemer is volop bezig met de bouw van de Werverdijk-bruggen. Het geheel bestaat uit een oost- en een westbrug, gescheiden door de dijk rondom de Kromme Kolk. De 26 pijlers en de landhoofden van de beide bruggen zijn inmiddels gerealiseerd. Inmiddels is begonnen met de bouw van de brugdekken. De Bruggen Werverdijk zijn volgens planning medio 2015 voltooid.

Om de hoogwatergeul aan te leggen beschikt de aannemerscombinatie over een eigen loswal, een eigen bouwweg en bouwterreinen. Deze zijn uitsluitend bedoeld voor verkeer dat voor de aanleg van de hoogwatergeul gebruik moet maken van deze faciliteiten. Bij de entrees ervan is dit duidelijk met verkeersborden aangegeven. Maar steeds vaker worden mensen zonder toestemming op deze locaties aangetroffen. Dit brengt de veiligheid in gevaar. Het is verboden terrein voor onbevoegden!

Westdijk Er is gestart met het zandspuiten voor de Westdijk, waarbij van noord (Schraatgravenweg) naar zuid wordt gewerkt (richting Kerkdijk). Medio dit jaar is het zandspuiten voor deze dijk klaar, waarna begonnen wordt met de afwerking van de dijk. Ook dan wordt vanuit het noorden nabij de Schraatgravenweg naar zuidelijke richting gewerkt. Het afwerken begint met het zogeheten profileren van het zandpakket. Met graafmachines en bulldozers wordt het zandpakket zo bewerkt dat het toekomstige dijkprofiel ontstaat. Zodra dit gereed is, wordt aan de geulzijde (in lagen) een kleipakket aangebracht en aan de binnendijkse zijde een afdeklaag (zavel) van gebiedseigen grond. Hierna wordt het geheel ingezaaid en is de dijk gereed.

Stortlocatie niet op eigen houtje bezoeken!

Ongelijkvloerse kruising Plakkenweg

Voor uw eigen veiligheid wil de aannemerscombinatie u dringend verzoeken de stortlocaties (waar de dijk wordt aangelegd) niet op eigen houtje te bezoeken. Niet tijdens, maar ook niet buiten werkuren c.q. in het weekend. Bent u geïnteresseerd in de wijze van uitvoering en de voortgang van de werkzaamheden, maak dan gebruik van de excursies die de aannemerscombinatie organiseert. Zie pagina 9 voor meer informatie.

Bij de kruising van de Plakkenweg met de bouwweg is een ongelijkvloerse kruising gerealiseerd: het bouwverkeer gaat via een hulpbrug over de Plakkenweg. Hierdoor ondervinden het openbare verkeer en het bouwverkeer geen hinder van elkaar.

Fietspad Rottenbroekseweg omstreeks april afgesloten Het fietspad Rottenbroekseweg blijft open tot het moment dat de dijkbouw het fietspad kruist. Naar verwachting gaat het fietspad in april 2015 definitief dicht.

Fotograferen en filmen Wilt u de werkzaamheden graag filmen of fotograferen, zoek dan contact met de aannemerscombinatie via www.ijsselweide.com/contact. Om onveilige situaties te voorkomen zal de aannemerscombinatie dan beoordelen of het mogelijk is om aan uw verzoek mee te werken of niet. Als blijkt dat u onder begeleiding de bouwplaats mag betreden, bent u wel verplicht zogeheten persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen, te weten veiligheidsschoenen of -laarzen, een veiligheidshesje en een veiligheidshelm.

Geactualiseerde animatiefilm

Werk volgen via uitkijkpunten en webcams

Informatiebus rijdt rond

Wie de bouwwerkzaamheden voor de hoogwatergeul op locatie wil volgen, kan gebruikmaken van twee uitkijkpunten. Aan de Plakkenweg (ter hoogte van de Grote Wetering) en ter hoogte van de Schraatgravenweg (nabij de Werverdijk) zijn uitkijkpunten gerealiseerd in de vorm van een container met een leuning. Het uitkijkpunt Plakkenweg wordt overigens op termijn verplaatst naar een locatie ten noorden van de huidige Kerkdijk. De aannemerscombinatie heeft ook drie webcams geïnstalleerd waarmee het werk live op afstand te volgen is. Ga hiervoor naar www.ijsselweide.com/webcams.

In de bus die door het gebied rijdt, is altijd iemand aanwezig die u graag informeert over de actuele stand van zaken en uw vragen kan beantwoorden.

Op de site www.veessen-wapenveld.nl kunt u de geactualiseerde animatiefilm zien van de hoogwatergeul. Ook staan er tal van nieuwe foto’s op de site.

Op www.ijsselweide.com ziet u waar en wanneer de bus in het gebied staat.

8


9

Gebiedsinformatie

‘Al onze grond hebben we nu rond het huis gekregen’ Gebroeders Augustinus tekenen als eersten voor de herinrichting van de kavels

Meer weten over de hoogwatergeul?

Ga dan mee op excursie in het gebied! Dit jaar organiseert aannemerscombinatie IJsselweide gratis excursies voor iedereen die geïnteresseerd is in het gebied van de toekomstige hoogwatergeul. Of u nu bewoner bent of scholier, professional, natuurof waterliefhebber, u bent van harte welkom! Aanmelden verplicht De excursies staan onder leiding van een ervaren gids die u alles vertelt over de werkzaamheden (achtergrond, uitvoering, veiligheid, planning, enzovoort). Op de website van de aannemer (www.ijsselweide.com) vindt u meer informatie. U kunt zich daar ook aanmelden. De excursies vinden dit jaar plaats op:

09.00

09.30

10.00

10.30

11.00

11.30

12.00

12.30

13.00

13.30

14.00

14.30

15.00

15.30

16.00

zat 09/05* zat 06/06** vrij 03/07 zat 22/08 zat 12/09***

Voor de broers Dirk en Kees Augustinus in Veessen zijn de gevolgen van de aanleg van de hoogwatergeul tweeslachtig. Hun melkveebedrijf hoeft weliswaar niet te wijken voor de hoogwatergeul, maar de dijk komt op tien meter van de hoek van de schuur te liggen en de gebroeders raken eigen grond kwijt. Ter compensatie heeft het team van de kavelaanvaarding van het Waterschap Vallei en Veluwe de gebroeders een voorstel gedaan voor de herinrichting van hun grond. En dat is ‘in goede aarde’ gevallen. Dirk en Kees zijn de eerste agrariërs die voor de herinrichting hebben getekend.

vrij 13/11 * Nationale Molendag

** Dag van de Bouw

*** Dag van de Dijk

Praktische informatie: Goed gecompenseerd Het bedrijf van de gebroeders Augustinus in Veessen is een melkveebedrijf met ongeveer 55 koeien. Het staat in De Stege, in het gebied waar druk gewerkt wordt aan de hoogwatergeul. We worden ontvangen door Dirk die ons direct duidelijk maakt dat ze in de toekomst vanuit het huis naar een dijk zitten te kijken. ‘Maar er is ook een pluspunt’, vertelt hij. ‘We zijn goed gecompenseerd voor het land dat we kwijtraken door de geul. We hebben dezelfde hoeveelheid grond terug-

gekregen en we hebben ook nog kunnen bijkopen. Bovendien hebben we nu al onze grond rond het huis gekregen.’

Als eerste getekend Dirk is de eerste boer die getekend heeft voor de herinrichting van de kavels. Het was een weloverwogen besluit: ‘We hebben altijd gezegd: “We werken tegen zolang het kan, maar als het moet, dan werken we gelijk mee. Dan moet het in goed overleg gebeuren.” En zo is het ook gelopen. Het aanbod was prima en we hebben het nu zoals we het willen hebben.’

Vervolgtraject Dirk vertelt dat de percelen nog niet ‘gebruiksklaar’ zijn. ‘Er moet nog van alles gebeuren wat betreft de ontwatering en de ontsluiting. Wij hebben ervoor gekozen om zelf aan de slag te gaan en het geld te gebruiken dat het Waterschap hiervoor ter beschikking stelt. Het Waterschap heeft ook advies gegeven over de waterafvoer. Dat is prettig want dan heb je een idee waar je op moet letten. We zullen er drie tot vier jaar over doen om het te realiseren. Maar dan is ons bedrijf ook echt klaar voor de toekomst.’

• Excursies starten bij Gemaal Veluwe, Werverdijk 4 in Wapenveld. Het eerste halfjaar van 2015 hebben ze betrekking op het noordelijk plangebied omdat daar dan de meeste bouwactiviteiten plaatsvinden. • In Gemaal Veluwe krijgt u eerst een introductiefilm te zien. Daarna gaat u ‘het veld’ in waar u een toelichting krijgt op de werkzaamheden. • In het veld dient u veiligheidhesjes te dragen. De hesjes worden u verstrekt aan het begin van de excursie. Na afloop graag weer inleveren!

• Ons advies: stevig schoeisel. • Volg de aanwijzingen van de gids te allen tijde op, ook voor uw eigen veiligheid. U bevindt zich tijdens de excursie namelijk op openbaar gebied (weg/terrein) en in de buurt van bouwwerkzaamheden. • Het veldbezoek gaat per eigen auto, dus breng uw eigen auto mee. Vanaf gemaal Veluwe zal - in onderling overleg - worden gecarpoold omdat met maximaal zes auto’s gereden wordt. Er wordt een vooraf aangegeven route gereden en op diverse plaatsen gestopt voor uitleg in het veld.

• Maximale groepsgrootte: twintig personen. • Aanmelding: via www.ijsselweide.com (bovenin scherm kopje: excursie). Tot twee weken voor aanvang van de betreffende excursiedatum kunt u zich aanmelden. Geef uw voorkeursdatum en -tijdstip hierbij door. We houden er bij de indeling rekening mee maar dit zal niet altijd lukken. In dat geval wordt u op een andere datum of ander tijdstip ingeroosterd. Per e-mail wordt u op de hoogte gesteld van wanneer en hoe laat u bij Gemaal Veluwe wordt verwacht.

De IJsselweide | Voor alle veiligheid Veessen-Wapenveld

12


13

Bouwinformatie

Aanleg nevengeulen en natuuroevers voor ecologische kwaliteitsverbetering IJsselwater:

‘We vergroten het zelfreinigend vermogen van het water’

‘Het IJsselwater is chemisch wel schoon, maar nu is het zaak om de ecologische kwaliteit ervan te verbeteren.’

In het gebied langs de IJssel wordt hard gewerkt. De rivier krijgt niet alleen meer ruimte maar ook de ecologische kwaliteit van het rivierwater wordt verbeterd. Dit laatste is een direct gevolg van de Kaderrichtlijn Water (KRW): een Europese richtlijn die voorschrijft dat het oppervlakte- en grondwater van alle wateren in Europa in 2015 een goede chemische en ecologische kwaliteit moet hebben. We spraken met Zeeger van de Koppel, projectmanager KRW IJssel, bij Waterschap Vallei en Veluwe: over de maatregelen die getroffen worden om de kwaliteitsverbetering van het IJsselwater te realiseren.

In het kader van de KRW voert Waterschap Vallei en Veluwe in opdracht van Rijkswaterstaat de maatregelen langs de IJssel uit. ‘Het is een enorm project’, vertelt Zeeger. ‘Er wordt over een lengte van 180 km langs de IJssel gewerkt, vanaf Dieren tot aan Wilsum. Er worden nevengeulen gerealiseerd, in totaal 22 km, die óf eenzijdig óf tweezijdig aangetakt worden met de IJssel. Daarnaast wordt op diverse plaatsen in totaal nog tien km IJsseloever geoptimaliseerd.’

Natuurlijke overgang water en land Het IJsselwater moet, overeenkomstig de KRW, chemisch schoon zijn en ecologische

kwaliteit hebben. Volgens Zeeger is er de afgelopen jaren op Europees niveau al geïnvesteerd in waterkwaliteit. ‘Het IJsselwater is daardoor chemisch wel schoon, maar nu is het zaak om de ecologische kwaliteit ervan te verbeteren. Dat gaan we doen door natuurlijke overgangen tussen water en land te realiseren. We maken natuuroevers en creëren geulen met een natuurlijke overgang tussen water en land. In die geulen komen geen scheepvaartgolven en het water stroomt er langzaam. Daardoor ontstaat een milieu waarin de natuur zich goed kan ontwikkelen.’

Zelfreinigend vermogen van het water Bij de verbetering van de ecologische kwaliteit gaat het volgens Zeeger niet om de kwantiteit maar om de diversiteit van de soorten die in de IJssel voorkomen. ‘Denk bijvoorbeeld aan vissoorten, water-

planten en aan de macrofauna, zoals ongewervelde dieren, larven en platwormen. Al deze soorten kunnen zich door de realisatie van de natuuroevers en geulen goed ontwikkelen, maar dat heeft wel tijd nodig. Op termijn zal deze diversiteit aan soorten in het stromende water, de veerkracht van het watersysteem vergroten. Het zelfreinigend vermogen van het IJsselwater wordt erdoor vergroot en dat leidt tot een verbetering van de ecologische kwaliteit.’

KRW: 100% ecologische doelstelling Zeeger benadrukt dat de KRW een 100%

ecologische doelstelling heeft. ‘Waterveiligheid maakt geen onderdeel uit van het programma. De geulen die aangelegd worden, zorgen niet voor waterdaling, daarvoor zorgt het programma Ruimte voor de Rivier. De geulen zijn “neutraal”: ze zorgen namelijk niet voor een daling maar ook niet voor een stijging van het water.’

Vorchterwaarden De aan te leggen geulen zijn zo’n dertig meter breed. Maar er blijkt een uitzondering op te bestaan: ‘Bij Vorchten komt een geul die op sommige plekken zeventig meter breed wordt omdat we daar ook een aantal moerasgebieden opschonen.

Het wordt een eenzijdig aangetakte geul die alleen bij hoogwater twee verbindingen met de IJssel heeft.’ Wanneer de werkzaamheden hiervoor starten, kan Zeeger nog niet zeggen: ‘De planvoorbereiding is klaar en we zitten nu in het aanbestedingsproces. Als dat afgerond is en bekend is wie het gaat uitvoeren, kunnen we de exacte planning bekendmaken. Dan zullen we ook een bijeenkomst organiseren om de bewoners van het gebied te informeren. Meer informatie hierover kunt u vinden op de website www.krwijssel.nl’

14


15

Gebiedsinformatie

Harm Veenenbos, architect van de landschapszone:

‘Het wordt een mooi gebied voor de kanoër, de wandelaar, de vogelaar en de fietser!’

In het gebied tussen de Werverdijk en de Grote Wetering komt de zogeheten landschapszone te liggen. Het is een smalle strook land waarmee het verlies aan natuur als gevolg van de aanleg van de hoogwatergeul wordt gecompenseerd. Overeenkomstig de wens van de gemeente Heerde wordt het gebied ook aantrekkelijk gemaakt voor recreanten. We spraken met landschapsarchitect Harm Veenenbos die - in opdracht van Waterschap Vallei en Veluwe - in grote lijnen het idee van de landschapszone heeft geschetst. ‘Er worden mooie plekken voor recreanten gecreëerd’, aldus Harm. Voldoen aan eisen Volgens Harm is het idee van de landschapszone een optelsom geworden van eisen waaraan voldaan moest worden. ‘Vaststond dat in het gebied rond de hoogwatergeul een plek moest komen voor natuur en recreatie. De natuur die als gevolg van de aanleg van de hoogwatergeul zou verdwijnen, moest gecompenseerd worden. En de gemeente Heerde wilde het gebied recreatief aantrekkelijk maken. Wat bleek toen? Tussen de Grote Wetering en de geul bleef een smalle strook land over omdat de geul zo ver mogelijk naar het westen toe moest komen te liggen. Deze strook land was minder geschikt voor de

landbouw, dus lag het bijna voor de hand om daar de zogeheten landschapszone aan te leggen. Bovendien lag hier al een opgave voor een ecologische verbindingszone langs de Grote Wetering; dit land verbindt namelijk de Hattemerpoort en de Wisselse poort.’

De gemeente Heerde vroeg zich af of dit een goede invulling was van haar recreatieve wensen. Ook werd gesproken over het beheer van het gebied. Sloot het wel aan bij het agrarisch natuurbeheer? Uiteindelijk heeft dit geleid tot een manifest waarin de koers voor de landschapszone is samengevat’, aldus Harm.

Veel overleg Nadat Harm het idee van de landschapszone had geschetst, is overleg gevoerd met onder meer de provincie, de gemeente Heerde, Waterschap Vallei en Veluwe en de Vereniging agrarisch natuurbeheer. ‘De provincie wilde bijvoorbeeld weten of de natuur wel goed gecompenseerd werd.

Leuke plekken voor recreanten Het manifest is door Harm ‘vertaald naar’ een ambitiedocument op basis waarvan de aannemer de plannen nu verder uitwerkt. ‘Voor recreanten worden op verschillende plaatsen in de landschapszone leuke plekken gecreëerd’, aldus Harm. ‘Bij het nieuwe

gemaal Doornbos bijvoorbeeld, langs de Westdijk, bij de doorgang voor het water naar de Grote Wetering, wordt een recreatief plateautje gemaakt. Een leuke plek wordt ook de stuw in de Grote Wetering. Daar wordt een picknickplaats gemaakt en aan weerszijden van de stuw komen aanlegplekken voor kano’s. De gemeente Heerde is bezig met kanoroutes als onderdeel van de gebiedsontwikkeling. De kanoroute is een uitbuiting van de kansen. Prima om dat straks te combineren in deze streek.’

Kansen voor de natuur realiseren In de landschapszone krijgt de natuur nieuwe kansen. ‘Met eenvoudige middelen

worden er meer kansen voor de natuur gerealiseerd, maar het agrarisch landschap blijft wel herkenbaar’, aldus Harm. ‘Een aantal sloten wordt bijvoorbeeld verbonden met de Grote Wetering zodat vissen in een rustig milieu kunnen paaien. Andere sloten worden afgesloten zodat een poel ontstaat die interessant is voor amfibieën. Maar de slotenpatronen moet men wel blijven herkennen, evenals de hoogtes en laagtes in het gebied. Een ander voorbeeld van eenvoudig kansen creëren voor de natuur, zie je in het noordelijke deel van de landschapszone. Daar ligt een nat gebiedje met veel kwelwater in de ondergrond. Door simpel de bovenlaag van de

grond wat af te graven wordt het een ideale plaats voor bepaalde planten zoals kruiden, zeggesoorten en orchideeën, maar ook voor vogels. Daarom is daar ook een vogelkijkhut gepland. Als je over de Westdijk fietst – wat ook leuk is voor recreanten - kun je hier stoppen en in de schuilhut naar vogels kijken.’ De verwachting is dat de Landschapszone medio 2016 gereed is. Tot die tijd ziet Harm erop toe dat de aannemer het plan uitwerkt zoals vastgesteld in het ambitiedocument. Het resultaat ziet hij al voor zich: ‘Het wordt een mooi gebied voor de kanoër, de wandelaar, de vogelaar en de fietser.’

‘Met eenvoudige middelen worden er meer kansen voor de natuur gerealiseerd, maar het agrarisch landschap blijft wel herkenbaar’

16


17

Projectinformatie

Aandacht voor natuurbehoud bij aanleg hoogwatergeul:

Ecologen gaan zorgvuldig om met beschermde planten en dieren in het gebied van de geul De rivier de IJssel krijgt in het plan voor de aanleg van de hoogwatergeul meer ruimte, maar wel met behoud van natuur. Maar hoe behoud je de natuur? Waar let je op? Aan welke regels ben je gebonden? Vragen die we voorlegden aan de ecologen Rémon ter Harmsel en Ruben Vermeer, werkzaam bij ingenieursbureau Witteveen+Bos dat een ondersteunende rol speelt binnen de aannemerscombinatie IJsselweide. Rémon en Ruben zijn beiden ecoloog maar voor het project hoogwatergeul zijn hun taken duidelijk verdeeld. Rémon houdt zich als deelprojectleider bezig met coördinatie & afstemming, regelgeving en het opstellen en aanpassen van werkprotocollen. Ruben is verantwoordelijk voor de uitvoering van de protocollen is en daarom meestal in het veld te vinden. ‘Het hoofddoel van onze taak is om zorgvuldig om te gaan met beschermde planten en dieren in het plangebied’, aldus Rémon. En daar komt nogal wat bij kijken!

allereerst doen, is die juridische stukken ombouwen naar praktische ecologische werkprotocollen waarin staat hoe er gewerkt moet worden en waar men zich aan te houden heeft. Het is het belangrijkste document tijdens de uitvoeringsfase.’

Ecologisch werkprotocol

De beschermde dieren en planten

‘Het begint altijd met een inventarisatie van de planten- en diersoorten’, vertelt Rémon. ‘Voor het toekomstig geulgebied is dat ook gedaan. Uit die inventarisatie is een aantal beschermde soorten naar voren gekomen. Dat betekende dat er ontheffingen nodig waren om werkzaamheden aan de geul te verrichten die een negatief effect op die soorten zouden kunnen hebben. Die ontheffingen worden verleend met randvoorwaarden, bijvoorbeeld dat je nieuw leefgebied moet realiseren of nestkasten ophangen. Wat wij

Uit een opsomming van Rémon blijkt dat er een aanzienlijk aantal beschermde soorten in het gebied voorkomt die onder een strenge natuurwetgeving vallen: ‘Wat dieren betreft gaat het onder meer om bittervoorn, kleine modderkruiper, rivierdonderpad, poelkikker, rivierrombout, een paar soorten vleermuizen, dassen, boomvalk, buizerd, havik, steenuil en weidevogels. Ook groeien er in het gebied, op een aantal plaatsen op de IJsseldijk, beschermde planten, zoals veldsalie en rapunzelklokje. Ons doel is nu om ervoor te zorgen dat deze soorten - en ook andere niet-beschermde soorten zo min mogelijk last hebben van de werkzaamheden. De planten worden bijvoorbeeld uitgegraven en elders teruggeplant.’

Maatregelen voor de dieren

Rémon ter Harmsel

Ruben Vermeer

Om de dieren te beschermen, zijn volgens Ruben al diverse maatregelen genomen. ‘Tijdens de voorbereidende werkzaamheden zijn er bijvoorbeeld veel watergangen gebaggerd, gedempt en elders weer opnieuw aangelegd. Dit betekent dat er binnen het gebied vissen worden verplaatst. Dat gebeurt alleen buiten de voortplantingstijd van de vissoorten.

Voor de dassen die in het gebied zitten, zijn ook maatregelen genomen. Er wordt geprobeerd om de huidige verblijfplaatsen te ontzien, en zo nodig worden nieuwe verblijfplaatsen gerealiseerd buiten de geul. En ook met de weidevogels wordt veel rekening gehouden. Er is overleg geweest met de Agrarische Natuurvereniging VeluweIJsselzoom en de werkzaamheden zijn zo ingepland dat de broedvogels er geen hinder van ondervinden. Ze krijgen eerst alle ruimte om te broeden en hun jongen op te voeden.’

Niet alles te plannen Niet alles blijkt vooraf gepland te kunnen worden. ‘Er zijn nesten, zoals het boomvalknest, die een jaarrond beschermde status hebben. Als zo’n nest onverwacht in een gebied gevonden wordt en er op die

locatie juist werkzaamheden gaan plaatsvinden, moet altijd een ontheffing worden aangevraagd voor de verplaatsing van het nest. Een boomvalknest kan dus tot vertraging van de werkzaamheden leiden als er niet vroegtijdig op wordt ingespeeld’, aldus Rémon.

Constant alles in kaart hebben Nu de werkzaamheden aan de geul in volle gang zijn, is Ruben vaak in het veld te vinden. ‘Ik houd voor mijzelf een gedetailleerd logboek flora en fauna bij en houd de werkzaamheden nauwgezet in de gaten. We moeten constant alles in kaart hebben. Want Rémon kan van de aannemer altijd de vraag krijgen of hij aan het werk kan, overeenkomstig het ecologisch werkprotocol. Toevallig moet ik straks aan de slag voor de kleine modder-

kruiper. Hij leeft in een watergang met een kleine sliblaag maar daar moet nu gewerkt worden. Ik ga de dieren daarom overzetten naar een geschikte habitat voor die soort. En dan kunnen de werkzaamheden gewoon doorgaan.’

18


19

Bouwinformatie

Landmeter Marien van Rodijnen:

‘Zo’n groot project maak je niet dagelijks mee!’ Voor het project hoogwatergeul moet veel gemeten worden, eerst in de planfase en nu in de uitvoerende fase. Maar wat er ook gemeten wordt: het gaat altijd om precisie! We spraken met landmeter Marien van Rodijnen, werkzaam bij ingenieursbureau Passe-Partout uit Gouda en ingehuurd door de Combinatie IJsselweide dat de hoogwatergeul realiseert. Wat Marien doet? ‘Heel simpel, inmeten en uitzetten.’ Dat vraagt om uitleg.

Altijd maar meten Marien is nu vier jaar landmeter en sinds vorig jaar februari betrokken bij het project hoogwatergeul. ‘Vanaf de zomer werk ik hier fulltime. Ik word hier als landmeter voor diverse werkzaamheden ingezet. Dat is tegelijk het leuke van dit werk. Het is heel divers, maar er moet natuurlijk altijd gemeten worden. We gebruiken daarvoor geavanceerde meetinstrumenten waarmee heel nauwkeurig metingen kunnen worden gedaan.’

Inmeten Marien vertelt dat hij onder meer ingezet wordt als er informatie nodig is voor een ontwerp. ‘Dat kunnen heel verschillende ontwerpen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat er een afrit moet komen bij een bestaande weg. Of dat er watergangen

op elkaar aangesloten moeten worden, of dat dijken met een hoogteverschil netjes in elkaar moeten gaan overlopen. Dan krijg ik de opdracht om de bestaande situatie te gaan inmeten zoals dat heet. Op basis van mijn gegevens kunnen de ontwerpers dan vervolgens aan de slag.’

Volumemeting Ook voor volumemeting wordt Marien ingeschakeld: ‘Dat is aan de orde als bijvoorbeeld de vraag gesteld wordt hoeveel grond er nodig is om een watergang te dempen. Ik meet dan bepaalde kenmerkende punten van de watergang en van het omliggende maaiveld. Met een specifiek programma kan ik dan van de watergang en van het maaiveld een zogeheten Digitaal Terrein Model (DTM) maken. Door die twee DTM’s met elkaar te verge-

lijken weet ik dan precies hoeveel kuub nodig is om de watergang te dempen. Ook andersom voer ik zo’n meting uit: als ik bijvoorbeeld de vraag krijg hoeveel zand er bij de hulpbrug ligt.’

in dit gebied. Hij doet het graag, hoewel hij er elke dag voor uit het westen van Nederland moet komen. ‘Wat voor mij dit project zo apart en interessant maakt, is dat er met machinebesturingsmodellen wordt gewerkt. Maar ook het project zelf is leuk. Zo’n groot project maak je niet dagelijks mee. De dijken, de sluizen, het is heel bijzonder.’

Monitoren Een belangrijk facet van het landmeten is volgens Marien het monitoren. ‘Bij het monitoren wordt altijd eerst een nulmeting gedaan voordat met werkzaamheden wordt begonnen. Je legt de situatie zodanig vast dat je later de meting ook kunt herhalen om te bepalen of zich veranderingen hebben voorgedaan. Nulmetingen voer je altijd uit op plaatsen waar dicht in de buurt wordt gewerkt. In dit project zijn onder meer nulmetingen uitgevoerd bij vijf hoogspanningsmasten. Die metingen worden later herhaald om vast te stellen

of de positie van de masten gewijzigd is, bijvoorbeeld als gevolg van een verzakking van de grond.’

Uitzetten Als - op basis van het inmeten - de ontwerptekeningen zijn gemaakt, kan Marien met die ontwerpen buiten aan de slag. ‘Het gaat dan bijvoorbeeld om het uitzetten van piketpaaltjes voor een bouwweg of het dijktracé. Daar heb ik wel een GPSsysteem voor nodig omdat bij dit project ontworpen wordt met gegevens in RDNAP-coördinaten. Dat is een coördinatenstelsel dat als het ware over Nederland heen is gelegd. De nauwkeurigheid van dit systeem ligt tussen de 1 en 3 cm!’

Machinebesturingsmodel Op basis van ontwerpen die Marien aangeleverd krijgt, maakt hij ook machinebesturingsmodellen. ‘Ik krijg dan het ontwerp van een watergang die met de machine gegraven moet worden, of van een dijk die opgespoten en afgewerkt moet worden. De vraag is dan of ik een 3D-model wil maken voor de machinist die de werkzaamheden moet uitvoeren. Dat kan al op basis van een paar lijntjes! Het handige is dat met die 3D-modellen ook nog eens achteraf gecontroleerd kan worden of het goed gegaan is.’

Leuk werk Voorlopig heeft Marien nog veel te meten

Planning werkzaamheden hoogwatergeul Veessen-Wapenveld Westdijk

Start: 4e kwartaal 2014 Gereed: 2e kwartaal 2016

Oostdijk


Graven geulwetering en watergangen geul

Start: 1e kwartaal 2015 Gereed: 2e/3e kwartaal 2016

Graven Oeverwalwetering

Start: 2e/3e kwartaal 2015 Gereed: 2e/3e kwartaal 2016

(ver)Graven Grote Wetering


Aanleg landschapszone

Start: 3e kwartaal 2015 Gereed: 1e/2e kwartaal 2016

Bouw Gemaal de Doornbos


Bouw bruggen Werverdijk


Bouw brug Kerkdijk en inlaat


Bouw Uitwateringssluis


Bruggen over de Weteringen


Aanleg fietspaden en wegen


Ecologen gaan zorgvuldig om met beschermde planten en dieren

Recommend Documents