Goed rivierbeheer, wel zo veilig! Wet beheer rijkswaterstaatswerken
Nederland ligt in een delta van grote rivieren. Het stromende water heeft de rivierlandschappen gevormd: afwisselend, vruchtbaar, met een rijke natuur. Een aantrekkelijk gebied voor mensen. Onze voorouders ontdekten al vroeg dat de grote rivieren veel te bieden hebben: vis, zoet water, vruchtbare grond, grondstof voor keramiek en steenfabricage én een transportweg voor de scheepvaart. Kortom, langs de rivier kun je goed wonen, werken en recreëren.
De Wet beheer rijkswaterstaatswerken en vergunningen in de uiterwaarden Dat gold vroeger en dat geldt nog steeds. Maar activiteiten in de uiterwaarden zijn vanwege de veiligheid intussen wél aan wettelijke regels gebonden. Het almaar ophogen van dijken werd in de jaren negentig niet langer als wenselijk gezien. Daarom heeft Rijkswaterstaat gekozen voor vergroting van de afvoercapaciteit van de rivieren en voor een beter groenbeheer in het rivierbed. Niemand mag in het rivierbed activiteiten ondernemen die de vlotte waterafvoer belemmeren. Ook de natuur mag die afvoer niet in de weg staan en moet daarom soms in toom worden gehouden.
De regels voor het beheer staan in de Wet beheer rijkswaterstaatswerken (Wbr). Rijkswaterstaat kan op basis van de Wbr vergunningen verlenen en deze vervolgens controleren. Voor regulier onderhoud is geen vergunning nodig, voor andere bezigheden wel. Rijkswaterstaat gaat samen met belanghebbenden na of hun voorgenomen activiteiten vergunningplichtig zijn. Want een goed rivierbeheer, dat doe je samen.
Het rivierbed
winterdijk
uiterwaard
zomerdijk kribben
winterdijk
Voor veel activiteiten is een vergunning nodig Niemand kan rond de rivier zomaar zijn gang gaan. Wie op of aan een rivier iets wil ondernemen – van bouwactiviteiten tot het aanbrengen van veranderingen in het landschap – moet dat melden. Rijkswaterstaat bekijkt dan of dit de doorstroming van de rivier niet hindert. Maar het gaat niet alleen om nieuwe plannen. Rijkswaterstaat spoort mensen ook aan een vergunning aan te vragen, als ze dat eerder hebben verzuimd. Een voorbeeld: veel jonge begroeiing langs de rivieren staat daar zonder dat de eigenaar daarvoor toestemming heeft. Dan zijn er twee mogelijkheden: of het teveel aan vegetatie weghalen of een vergunning aanvragen en met Rijkswaterstaat regelen onder welke voorwaarden de begroeiing kan blijven staan. Rijkswaterstaat controleert of alles rond vergunningen goed is geregeld en treedt ook ‘handhavend’ op. Dat wil zeggen dat Rijkswaterstaat iedereen wijst op zijn verplichting om volgens de regels te werken. In het uiterste geval kan dit zelfs dwingend worden opgelegd.
Veiligheid staat voorop Rijkswaterstaat zorgt als beheerder van de grote rivieren voor bescherming tegen overstroming, een goede bevaarbaarheid en natuurbehoud in het rivierenlandschap. Daar heeft iedereen belang bij die woont en werkt in het rivierengebied. Veiligheid staat voorop. Dat wil zeggen dat er voldoende ruimte moet zijn om het water goed te laten doorstromen of – bij hoogwaters – tijdelijk vast te houden (bergen), om overstromingen te voorkomen. Die ruimte is er in principe in het rivierbed, maar soms ook daarbuiten. Rijkswaterstaat kijkt zorgvuldig naar alle plannen en projecten die in de uiterwaarden de ruimte voor water kunnen inperken of die kunnen leiden tot verhoging van de waterstand. Dit alles staat in de Beleidslijn grote rivieren. Voor Rijkswaterstaat is het een handleiding hoe in de praktijk om te gaan met de Wbr. De beleidslijn heeft twee belangrijke doelstellingen: genoeg ruimte houden voor waterberging en voor goede doorstroming van het water; ontwikkelingen tegengaan die rivierverruiming in de toekomst in de weg zitten.
Vergunning en toetsing
Wie iets nieuws wil gaan doen in het rivierbed of bestaande activiteiten wil uitbreiden, heeft een vergunning nodig in het kader van de Wbr. Rijkswaterstaat houdt de activiteiten in op en aan de rivier tegen het licht en toetst ze aan de Beleidslijn grote rivieren.
1 Voor gewoon onderhoud is geen vergunning nodig. Hieronder vallen snoei- en kapwerk of het herstellen van een oeververdediging. Voor kleine, tijdelijke of voor het rivierbeheer noodzakelijke activiteiten zal altijd vergunning worden gegeven. Denk aan kleine bouwwerken of kleine ophogingen.
2 Een rivier heeft twee belangrijke functies: water opslaan en water afvoeren. Op kaarten die bij de Beleidslijn grote rivieren horen, is te zien in welke delen van het rivierbed welke functie centraal staat.
3 Waar waterafvoer de belangrijkste functie is, zijn alleen riviergebonden activiteiten toegestaan. Dit zijn werkzaamheden zoals de aanleg of aanpassing van bruggen, sluizen, dijken of kades en van voorzieningen voor de beroeps- en recreatievaart. Waterkrachtcentrales, scheepswerven en overslagbedrijven zijn aangewezen op het water en zijn dus riviergebonden. Ontwikkeling van natuur, uitbreiding van steenfabrieken, voorzieningen voor de waterrecreatie en winning van oppervlaktedelfstoffen gelden ook als riviergebonden activiteiten.
4 Niet-riviergebonden activiteiten zijn hier niet toegestaan, bijvoorbeeld de bouw van woningen of de aanleg van een bedrijventerrein. Behalve als er sprake is van een groot openbaar belang en er geen andere locatie mogelijk is dan het rivierbed. Of als het gaat om bestaande, grondgebonden agrarische bedrijven met een zwaarwegend bedrijfseconomisch belang. Veelal moet het verlies aan capaciteit van de waterberging worden gecompenseerd. Toestemming is ook mogelijk als door de activiteit meer ruimte voor de rivier ontstaat.
5 In alle gevallen is de toestemming gekoppeld aan voorwaarden. Dat wil zeggen: de veiligheid van de waterstaatswerken – bruggen, sluizen en dergelijke – moet zijn gewaarborgd; toekomstige vergroting van de afvoerof bergingscapaciteit mag niet worden belemmerd; als door de activiteit de waterstand omhooggaat of de bergingscapaciteit afneemt, dan moet die verhoging of afname zo klein mogelijk zijn; effecten op waterstand of bergingscapaciteit moeten worden gecompenseerd; er moet rekening worden gehouden met de scheepvaart, vooral met effecten op de zichtlijnen en eventuele storing van de radarsignalen of marifoon.
Digitaal een vergunning aanvragen Rijkswaterstaat heeft voor het aanvragen van vergunningen een digitaal loket. Ga naar de website www.rijkswaterstaat.nl en klik onderaan op ‘vergunningen aanvragen’. Vul na registratie (gebruikersnaam, wachtwoord) een aanvraagformulier in en verstuur het elektronisch. Het is mogelijk om de voortgang van de aanvraag tussentijds te bekijken. Ook via DigiD, het overheidsbrede persoonlijke wachtwoord, kan worden ingelogd. Vragen over het digitale loket kunt u mailen naar
[email protected]
Meer informatie Voordat u een vergunningaanvraag indient kunt u hierover vooroverleg voeren met een medewerker van Rijkswaterstaat. Dat kan telefonisch gebeuren of op een districtskantoor bij u in de buurt. Bel voor adressen of andere informatie met de landelijke informatielijn van Rijkswaterstaat: 0800 - 8002 (gratis) of kijk op de website www.rijkswaterstaat.nl
Bij het aanvragen van uw Wbr-vergunning kunt u te maken krijgen met andere wettelijke kaders die gelden voor het riviergebied zoals de WVO (Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren) of de Wbb (Wet bodembescherming). Of dit voor uw aanvraag van toepassing is kunt u bespreken in het vooroverleg.
WD1207VV030
Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Verkeer en Waterstaat die zorgt dat verkeer en water op de nationale netwerken kunnen stromen en die werkt aan droge voeten en voldoende en schoon water. www.rijkswaterstaat.nl
Uitgave Rijkswaterstaat december 2007
