GO Jeugd 2008 Mishandeling
Samenvatting mishandeling Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 7% van de 12 t/m 18 jarigen in Fryslân geestelijk wordt mishandeld. Ook wordt 4% lichamelijk mishandeld en heeft 9% wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad. Zowel geestelijke als lichamelijke mishandeling vindt het meest plaats door een jongere op school. Van de vmbo-leerlingen en allochtone jongeren geeft een groter deel aan geestelijk of lichamelijk mishandeld te worden. Ook heeft een groter deel allochtone jongeren een ongewenste seksuele ervaring gehad. Daarnaast geven meisjes vaker dan jongens aan een ongewenste seksuele ervaring te hebben meegemaakt of geestelijk te worden mishandeld. Inleiding Deze rapportage gaat over verschillende vormen van mishandeling die Friese jongeren van 12 t/m 18 jaar hebben meegemaakt of nu nog meemaken. Er wordt onder andere beschreven of er verschillen zijn tussen jongens en meisjes, leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus. Belangrijke afwijkingen worden in de tekst genoemd. Er wordt alleen van een dergelijke afwijking gesproken als er na toetsing een significant verschil bestaat, dat wil zeggen dat dit gevonden verschil niet op toeval berust. De cijfers in deze rapportage zijn gebaseerd op de gegevens van GO Jeugd 2008 (GGD Fryslân). In 2004 is in GO Jeugd niet naar deze onderwerpen gevraagd en dus kan er niet met deze eerdere meting worden vergeleken. Waar mogelijk worden landelijke cijfers gepresenteerd. Meer achtergrondinformatie bij het onderzoek over bijvoorbeeld de methode, aantallen jongeren en indeling van de soorten onderwijs staat in de rapportage ‘Achtergrondinformatie’ behorende bij GO Jeugd 2008. Mishandeling is een probleem dat ernstige gevolgen voor de gezondheid kan hebben. In gezinnen waarin kindermishandeling plaatsvindt gaat het vaak om meerdere vormen tegelijk. Letsel kan lichamelijk of psychisch van aard zijn en kan de sociale ontwikkeling van een kind in de weg staan. Ook op latere leeftijd kunnen slachtoffers hier nog gevolgen van ondervinden. Geestelijke mishandeling De jongeren is gevraagd of ze wel eens getreiterd, gekleineerd of uitgescholden worden. Dit wordt in dit onderzoek benoemd als geestelijke mishandeling. Het blijkt dat 7% van de 12 t/m 18 jarigen in Fryslân ten tijde van het onderzoek geestelijk werd mishandeld (tabel I). Ongeveer één op zeven jongeren wordt nu niet meer geestelijk mishandeld maar voeger wel. Relatief meer meisjes geven aan nu, of vroeger, geestelijk te worden mishandeld. Ook hangt recente geestelijke mishandeling samen met het soort onderwijs. Op het vmbo geven relatief twee keer zoveel leerlingen aan geestelijk te worden mishandeld als op het vwo. Daarnaast geven relatief meer allochtone jongeren (11%) aan geestelijk te worden mishandeld. Ook de 12 t/m 18 jarigen die hun eigen gezondheid minder positief (niet zo best/slecht) ervaren worden vaak geestelijk mishandeld (35%).
GO Jeugd 2008 – Leefomgeving – Mishandeling (juni 2010)
1
Tabel I: geestelijke mishandeling naar geslacht, leeftijd en opleiding (%)
ja
nee, vroeger wel
nee
wil niet antwoorden
jongen
6%
11%
79%
4%
meisje
8%
17%
70%
5%
12 t/m 14 jaar
7%
13%
76%
5%
15 t/m 18 jaar
7%
15%
74%
4%
vmbo-basis
8%
14%
72%
6%
Lichamelijke mishandeling Aan de 12 t/m 18 jarigen in Fryslân is gevraagd of ze wel eens lichamelijk worden mishandeld. Het gaat dan bijvoorbeeld om geschopt, geslagen of vastgebonden worden. Tabel II laat zien dat één op de vijfentwintig jongeren (4%) wel eens lichamelijk wordt mishandeld. Nog eens 4% wordt nu niet meer lichamelijk mishandeld maar vroeger wel.
Relatief iets meer 15 t/m 18 jarigen worden wel eens lichamelijk havo 6% 15% 75% 4% mishandeld. Ook wat het soort vwo 4% 16% 78% 3% opleiding betreft zijn er verschillen. Leerlingen op het vmbo-basis mbo 4% 16% 78% 2% geven vaker aan lichamelijk te worden mishandeld. Vergeleken Fryslân 7% 14% 75% 5% met de andere soorten onderwijs is dat ongeveer twee keer zoveel. Daarnaast geven allochtone jongeren relatief vaker (7%) aan lichamelijk te worden mishandeld. Van de jongeren die hun eigen gezondheid als ‘niet zo best/slecht’ ervaren geeft ongeveer een derde (31%) aan lichamelijk te worden mishandeld. vmbo-theoretisch
9%
Ongewenste seksuele ervaring Met een ongewenste seksuele ervaring wordt elke ervaring bedoeld variërend van zoenen en intiem betasten tot en met naar bed gaan. Het blijkt dat bijna één op de tien Friese 12 t/m 18 jarigen (9%) wel eens een ongewenste seksuele ervaring heeft gehad (tabel III). Meisjes geven relatief vaker (12%) dan jongens (7%) aan dat ze een ongewenste seksuele ervaring hebben gehad. Ook de groep 15 t/m 18 jarigen heeft vaker een dergelijke ervaring gehad. Daarnaast hangt het soort onderwijs samen met het al dan niet hebben meegemaakt van ongewenste seksuele ervaringen. De over het algemeen wat oudere mbo-leerlingen hebben relatief het vaakst een dergelijke ervaring
12%
75%
5%
Tabel II: lichamelijke mishandeling naar geslacht, leeftijd en opleiding (%)
ja
nee, vroeger wel
nee
wil niet antwoorden
jongen
5%
4%
89%
3%
meisje
4%
4%
88%
4%
12 t/m 14 jaar
4%
4%
88%
4%
15 t/m 18 jaar
5%
4%
88%
3%
vmbo-basis
6%
4%
86%
5%
vmbo-theoretisch
4%
4%
89%
3%
havo
3%
4%
89%
4%
vwo
3%
2%
93%
2%
mbo
3%
8%
88%
2%
Fryslân
4%
4%
88%
3%
GO Jeugd 2008 – Leefomgeving – Mishandeling (juni 2010)
2
gehad, havo- en vwo-leerlingen het minst vaak. Allochtone jongeren hebben relatief iets vaker (11%) een ongewenste seksuele ervaring gehad. Van de jongeren die hun eigen gezondheid minder positief (niet zo best/slecht) beoordelen heeft 30% wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad. Tabel III: ongewenste seksuele ervaring naar geslacht, leeftijd en opleiding (%)
ja
nee
wil niet antwoorden
jongen
7%
89%
4%
meisje
12%
84%
4%
12 t/m 14 jaar
7%
90%
4%
15 t/m 18 jaar
12%
84%
4%
vmbo-basis
10%
84%
6%
vmbo-theoretisch
10%
87%
4%
havo
7%
90%
4%
vwo
8%
90%
2%
mbo
14%
85%
1%
Landelijke onderzoek Recent landelijk onderzoek maakt duidelijk dat ruim 107.000 0-18 jarigen worden blootgesteld aan een vorm van kindermishandeling. Het gaat dan om alle gevallen met aanwijsbare en vermoedelijke schade voor het 1 kind . Uit een ander onderzoek blijkt dat een derde van de 12 tot 17 jarige scholieren ooit een gebeurtenis heeft meegemaakt die als een vorm van kindermishandeling kan worden 2 beschouwd .
Dader en plaats De Friese 12 t/m 18 jarigen is ook gevraagd wie hen heeft mishandeld, of met wie ze een Fryslân 9% 87% 4% ongewenste seksuele ervaring hebben gehad, en waar dat dan is gebeurd. Tabel IV laat zien dat geestelijke mishandeling (treiteren, kleineren, schelden) veruit het meest plaatsvindt door een jongere op school (67%). Ook vindt geestelijke mishandeling relatief vaak plaats door een jongere in de buurt waar het slachtoffer woont (17%). Lichamelijke mishandeling gebeurt het meest door een jongere op school (37%). Ruim één op de vijf (22%) jongeren die wel eens lichamelijk wordt mishandeld geeft aan dat dit gebeurt door een volwassene in de thuissituatie. Een ongewenste seksuele ervaring heeft voornamelijk plaatsgehad met een andere jongere. Een groot deel van de jongeren zegt dat dit gebeurde op een andere plek dan thuis, op school of in de woonbuurt. De buurt waar het slachtoffer woont is daarnaast ook vaak (22%) een plek waar de ongewenste seksuele handeling heeft plaatsgevonden.
1
IJzendoorn, M.H. van, P. Prinzie, E.M. Euser, M.G. Groeneveld, S.N. Brilleslijper-Kater, A.M.T. Van Noort-van der Linden, M.J. Bakermans-Kranenburg, F. Juffer, J. Mesman, M. Klein-Velderman en M. San Martin Beuk (2007). 'Kindermishandeling in Nederland anno 2005: De Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen en jeugdigen (NPM-2005)'. Leiden, Universiteit Leiden. 2 Lamers-Winkelman, F., N.W. Slot, B. Bijl en A.C. Vijlbrief (2007). 'Scholieren over mishandeling. Resultaten van een landelijk onderzoek naar de omvang van kindermishandeling onder leerlingen in het voortgezet onderwijs'. Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam/PI research. GO Jeugd 2008 – Leefomgeving – Mishandeling (juni 2010)
3
Tabel IV: dader en plaats per soort mishandeling (%)
geestelijk
lichamelijk
seksueel
Jongere
thuis
8%
11%
20%
op school
67%
37%
10%
in de buurt waar ik woon
17%
15%
22%
ergens anders
12%
14%
37%
thuis
7%
22%
4%
op school
3%
4%
3%
in de buurt waar ik woon
3%
3%
-
ergens anders
3%
8%
8%
Volwassene
Mishandeling in gemeenten Van de indicator mishandeling zijn gemeentelijke percentages berekend. Gemeenten die met hun 3 percentages significant afwijken van de overige gemeenten in Fryslân zijn gemarkeerd met een asterisk (*) . De gemeentelijke percentages en eventuele verschillen staan weergegeven in tabel V.
3
Elke gemeente is steeds vergeleken met de overige gemeenten in Fryslân. Het kan voorkomen dat meerdere gemeenten eenzelfde percentage scoren maar niet allen significant afwijken van de rest van Fryslân. Dit kan onder andere komen door verschillende aantallen respondenten in deze gemeenten.
GO Jeugd 2008 – Leefomgeving – Mishandeling (juni 2010)
4
Tabel V: indicator mishandeling naar gemeente (%)
Geestelijke mishandeling
Lichamelijke mishandeling
Ongewenste seksuele ervaring
ja
nee, vroeger wel
ja
nee, vroeger wel
ja
Achtkarspelen
6%
11%
6%
4%
9%
Het Bildt
8%
14%
1% *
3%
9%
Boarnsterhim
4% *
17%
5%
4%
9%
Bolsward
17% *
2% *
5%
1%
10%
Dantumadiel
7%
17%
6%
5%
15% *
Dongeradeel
4% *
14%
4%
4%
9%
Ferwerderadiel
7%
16%
5%
3%
8%
Franekeradeel
2% *
24% *
2% *
5%
13% *
Gaasterlân-Sleat
6%
17%
10% *
1%
10%
Harlingen
6%
8% *
4%
2%
10%
Heerenveen
8%
14%
4%
5%
8%
Kollumerland C.A.
3%
14%
5%
3%
6%
Leeuwarden
8%
14%
4%
4%
8%
Leeuwarderadeel
6%
19%
4%
5%
6%
Lemsterland
7%
15%
7% *
3%
7%
Littenseradiel
10%
15%
5%
3%
7%
Menaldumadeel
3% *
11%
7%
3%
11%
Nijefurd
5%
16%
5%
5%
10%
Ooststellingwerf
9%
16%
5%
5%
12%
Opsterland
6%
11%
4%
5%
9%
Skarsterlân
6%
15%
4%
4%
9%
Smallingerland
7%
13%
5%
4%
13% *
Sneek
15% *
15%
4%
2% *
10%
Tytsjerksteradiel
8%
16%
3%
5%
10%
Weststellingwerf
4% *
11%
4%
2%
8%
Wûnseradiel
6%
10%
1% *
6%
9%
Wymbritseradiel
5%
12%
5%
4%
6%
Waddeneilanden
5%
12%
3%
3%
6%
Fryslân
7%
14%
4%
4%
9%
GO Jeugd 2008 – Leefomgeving – Mishandeling (juni 2010)
5
