Inhoud 1
Achttien soorten betonmortel nodig EYE Film Instituut spot met zwaartekracht
1
GietbouwNieuws
Nummer 4 / 2010
EYE Film Instituut spot met zwaartekracht
Achttien soorten betonmortel nodig
Denken in beton en werken met korte lijnen Tunnelen al rendabel vanaf twintig woningen
2
Gietbouwen is duurzaam bouwen CO2-footprint van een woning verlagen? Beton thermisch activeren
3
Jongleren met tunnelelementen Vaste en variabele bekistingdelen in twee beukmaten
4
Gezien op de Beton Vakdagen? ProductNieuws
5
‘Een haartje naar links’ Hoofdredacteur op pad
6
Tunnelgietbouw in de woestijn 2000 woningen in Libië
Aan de noordelijke IJ-oever van Amsterdam verrijst pal naast het voormalige Shellgebouw het nieuwe EYE Film Instituut. Het ontwerp lijkt op een gigantisch ruimteschip dat zojuist is geland, maar de enorme uitkragingen roepen bij de bouwers ook de associatie met een pad denstoel op. Het krachtenspel vraagt een innovatieve toepassing van indrukwek kende beton- en staalconstructies. Het filminstituut is straks een blikvanger voor
iedereen die het CS van Amsterdam aan de
Noordzijde verlaat of zich aan die zijde bevindt.
werk gaat. De enorme trek- en drukkrachten
was verankerd aan de betonconstructie. Het laat
de bijna niet meer zichtbare betonnen funderings
kende funderingen, poeren (met ingestorte kracht
banen zich via de stalen constructie een weg naar constructie, waar alle krachten samenkomen. Volgens Johan Doets, bedrijfsleider van de
Amsterdamse betonleverancier Albeton werden er hoge kwaliteitseisen gesteld aan de verwerk
baarheid van de geleverde betonmortel door de
plaatselijk zeer dichte wapeningsconstructie. ‘Ook
het eindproduct beton na de verharding.’
biedt onderdak aan vier modern geoutilleerde
uitkraagt. In één van die uitkragingen bevindt
direct aan dat het hier om een complex bouw
sante wapeningsconstructies onder een laag beton zijn verdwenen.
Zonen uit Warmenhuizen koos voor de betonnen
bestaat uit een tweelaagse betonnen onderbouw
De aparte vorm en grote uitkragingen geven
zullen het ongetwijfeld betreuren dat de impo
slot werden er natuurlijk hoge eisen gesteld aan
ontwerp komt van het Weense bureau Delugan
filmzalen. Eind 2011 moet het gebouw klaar zijn.
draagwanden. De bouwtechneuten onder ons
Betonbuffet
verband met de temperatuurontwikkeling. Tot
Grote uitkragingen
Meissl Associated Architects. Het nieuwe pand
verdeelplaten) en in delen gestorte 14 meter hoge
de verhardingseigenschappen waren belangrijk in
Het project is ontwikkeld door OCO (Ontwikkelings Combinatie Overhoeks) en het spectaculaire
zich raden dat dit heeft geleid tot indrukwek
De constructie van het 25 meter hoge gebouw
en een bovenbouw van staal die aan weerszijden
zich de grote filmzaal, die maar liefst 32 meter uit het gebouw steekt. Tijdens de bouw is de uit
kraging tijdelijk ondersteund, totdat deze veilig
Hoofdaannemer Bouwbedrijf M.J. de Nijs en
draagconstructie voor samenwerking met het
Amsterdamse Albeton. Doets: ‘We werken samen sinds eind jaren zeventig. De culturen van beide
bedrijven zijn daardoor goed op elkaar afgestemd. Dat beide bedrijven nog onder leiding staan van
tweede of derde generatie familie draagt daartoe bij.
Volgens Doets is er in totaal een kleine 4.000
kuub beton naar het project gereden en verwerkt:
‘Voor de funderingsconstructie, de enorme poeren
▶ zie pag.5
‘Tunnelen al rendabel vanaf twintig woningen’
Denken in beton en werken met korte lijnen Directeur Kees Pronk van de gelijknamige bouwmaatschappij heeft een uitgesproken mening over het bouwen van woningen. Het optrekken van het betonnen casco in tunnelgietbouw maakt daar een wezenlijk onderdeel van uit. Op een project in Saendelft, de bouw van drie rijtjes van twaalf eengezinswoningen, licht hij deze visie toe en legt hij de technische consequenties voor de fundering en de begane grond vloer uit. ‘Wij ontwikkelen en bouwen al tientallen
jaren woningen op dezelfde manier, onze traditio nele manier’ begint Pronk zijn verhaal. Hij is niet
alleen directeur van KPB (Kees Pronk Bouwmaat
schappij) maar ook bouwmanager bij Kennemer
land Beheer, een bouw- en exploitatiemaatschappij.
‘We denken daarbij in systemen en werken zoveel mogelijk met vaste partners op de verschillende
en een bouwmaatschappij maakt het Pronk
mogelijk zo te werken. Coördineren, afstemmen en proces beheersen. De bouw van een project
start ook pas als het omslagpunt bijna is bereikt;
in bepaalde gevallen is dat pas als 95 procent van de woningen verkocht is.
Opvallend is ook dat de bouwmaatschappij
projecten. Het voordeel hiervan is, dat iedereen
geen personeel heeft. Pronk huurt voor de diverse
hebben als het ware eigen standaarddetails
daarmee de projecten. Dat zijn niet alleen timmer
bekend is met de manier waarop wij bouwen; we ontwikkeld. Daarnaast hanteren wij zo kort moge lijk lijnen. Niet alleen tussen de betrokken bouw
partijen maar ook met de toekomstige bewoners/
lieden, metselaars en dergelijke maar ook kader personeel als uitvoerders en werkvoorbereiders.
Traditionele basis
verstanden.’
neer dat de fundering en de begane grondvloer
Chargerend zegt Pronk dat de uitgangspunten
Tunnels trekken
van het bouwen van KPB zijn: iedereen dwingen
Lees verder op pag. 5
en bouwtijd te besparen. Men probeert ook altijd
in een vast ritme en patroon te werken om kosten in de zomerperiode het casco te maken en in de wintertijd de binnenbouw om zo min mogelijk
• De voor- en achtergevels van de casco’s worden
werkzaamheden ‘vaste’ mensen in en realiseert
eigenaren van de huizen. Hiermee creëer je bouw snelheid en voorkom je bouwfouten en mis
New Babylon
verlet op te lopen. De combinatie van een beheer-
‘Praktisch en technisch gezien komt het erop
voor ons min of meer maatgevend zijn’, gaat hij
verder. ‘We werken uitsluitend met een traditio nele fundering. Om scheurvorming in begane
grondvloeren tegen te gaan maken we ook altijd
traditionele begane grondvloeren; een combinatie vloer, oftewel een balken- en broodjesvloer.’
Vervolgens legt Pronk uit dat er door ervaring een
‘ingevuld’ met prefab betonnen elementen. speciaal detail is ontstaan voor de oplegging van de vloeren, waarbij de funderingsbalken slanker geworden zijn. ‘Naast de materiaalbesparingen
zijn we ook veel flexibeler geworden. Zo nemen we gelijktijdig vanuit de vloer de stekwapening van de wanden van de ankerloze scheidings
wanden mee. En storten we de kruipruimteframes en mantelbuizen voor de leidingen direct in. Deze aanpak levert veel voordelen op, zoals we hebben bewezen op de diverse projecten die we de
afgelopen tientallen jaren uitgevoerd hebben. Je kunt veel goedkoper bouwen.’
▶ zie pag.2
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
1
▶ vervolg pag. 1 Denken in beton en werken met korte lijnen
Gietbouwen is duurzaam bouwen
CO 2-footprint van een woning verlagen? Beton thermisch activeren Tekst: ir. A.M.S. Weersink, Nieman Consultancy en ir. J. Meijer, Intron
in tunnelgietbouw. Volgens Pronk is tunnelen al rendabel vanaf twintig woningen, weliswaar
afhankelijk van de repetitie en het aantal en het patroon van de sparingen in de wanden.
‘In de loop der jaren hebben we ook hierin een
eigen detail ontwikkeld voor de aansluiting van de
vloer, de tunnelwanden en de voor- en achtergevel. Het binnenblad van de voor- en achtergevel vullen we standaard in met prefab betonnen elementen.
Kalkzandsteen leidt onherroepelijk tot scheuren en over elementen van houtskeletbouw wil ik het niet hebben, dat zijn natte kranten. De tunnelwanden
staan uiteraard op de begane grondvloer, maar de prefab betonnen gevelelementen plaatsen we op
de funderingsbalken en niet op de vloer. Ter plaatse
van de voor- en achtergevel leggen we de rand van de vloer dus terug, maar alleen tussen de woning
scheidende wanden. Die steken wel door tot op de funderingsbalk. Voor deze sprong in de randkist
gebruiken we speciale stalen hoeken in combinatie
gezegd en geschreven. Natuurlijk is er energie
meermalen te gebruiken. We kunnen deze sprong
niet zeggen dat een betonnen woning niet duur
constructief ook verantwoord maken vanwege de balken en broodjesvloeren die we toepassen.’
Efficiëntie
Een belangrijk voordeel van dit detail is volgens
Pronk dat je in de tunnelwanden geen ‘aansluit
sparing’ meer nodig hebt. De tunnelwanden zijn
In deze spouwbladen zijn ook geen spouwankers
ingestort. Die worden later ingeboord. Pronk: ‘Daar mee kan je sneller de isolatie aanbrengen, zo heeft de praktijk bewezen. Ik heb het al gezegd, we den
ken in systemen en patronen en dat levert winst op: in tijd, materialen en dus ook in kosten.’
Het werken met een prefab binnenblad in voor-
en achtergevel roept direct de vraag op: Waarom
niet het hele casco in prefab? Pronk is zeer pertinent in zijn antwoord. ‘Dat zou betekenen dat ik ook met prefab vloeren moet gaan werken en dan kan ik
mijn leidingwerk niet kwijt. Ik moet dan met zo
0
bouw energie
0
25 installatie
50 overig materiaal
kernactivering in combinatie met warmtepompen een goede basis is voor een duurzame woning
met een lage CO2-belasting, laag energieverbruik
de Senter-Novem referentietussen- en referentie
stapelbouw, houtskeletbouw en prefab vergeleken. Bovendien zijn acht energieconcepten doorgere kend met een EPC variërend van 0,4 tot 0,8. De
milieubelasting door materialen en energiegebruik tezamen blijkt voor alle bouwsystemen vergelijk baar te zijn. Bij EPC van 0,7 is de gemiddelde
milieubelasting circa 2.300-2.400 kg CO2/jaar
(tussenwoning met conventionele installaties). De milieubelasting door materialen en energie
• Figuur 2: Detail gevel
procent ongunstiger dan tussenwoningen door
(funderingsbreedte
verschilt onderling wel. Hoekwoningen scoren 10 extra materiaalgebruik en grotere energie
verliezen. Lichte houtskeletbouwwoningen scoren ten opzichte van ‘steenachtige’ bouwconcepten
met RC=3,5 m2 k/w
535mm). Bron: SBR-details.
problemen op, met name aan de kopse zijden en
Energieconcept heeft invloed op materiaalbelasting
Positieve invloed betonkernactivering
meer voorbereidingstijd.’
het energiegebruik en daarmee op de CO2-belas
de kern van een betonvloer zijn gegoten, (warm
kanaalplaatvloeren naar mijn mening geluids
Bovendien vergt werken met een prefab casco veel
Toekomst
Ook over de toekomst van tunnelgietbouw
heeft Pronk een uitgesproken mening. ‘Een beton casco in gietbouw is het beste wat we kunnen
maken. Het steekt constructief het beste in elkaar.
Besteed je extra aandacht aan het zuiver loshouden van de woningscheidende wanden dan heb je met
de massa van een betonnen gietbouw casco ook de beste geluidtechnische oplossing. Ik zie dus duide lijk voordelen in gietbouw. Voordelen die voor de
toekomst nog beter kunnen worden als de ontwik keling van vezelwapening verder doorzet. Vlechter
en installateur zitten elkaar niet meer of veel min der in de weg. Je brengt het leidingwerk en de
koellast in de referentiewoning wordt weggekoeld.
Het energieconcept heeft een groot effect op
ting. Het energieconcept is meer bepalend voor de CO2-belasting dan materialen. Toch is er een
verband. Een energieconcept met een lagere EPC leidt veelal tot meer isolatiemateriaal, waardoor bredere funderingen nodig zijn en er dus sprake is van meer materiaalgebruik. Figuur 2 laat zien
dat een hogere isolatiewaarde van de gevel leidt tot meer isolatie en een 25 procent bredere fun dering, dus meer beton. Een lage EPC impliceert
vaak meer installatietechniek, dus meer installatie materiaal met een hoge vervangingsfrequentie.
Voorbeelden daarvan zijn zonneboiler-opslagvaten,
zonnecollectoren, zonnecellen, kanalen voor geba lanceerde ventilatie, warmte-terugwinunit, etc.
Figuur 1 laat het verloop van de CO2-belasting
sparingen aan en stort de kist vol met beton. Dat
zien. In woningen met een EPC 0,8 à 0,7 is tot 17 à
verhogen. Tunnelgietbouw zal dus beslist niet
belasting als gevolg van het materiaalaandeel
levert tijdwinst op en kan de snelheid van de cyclus verdwijnen de komende tientallen jaren. ’ ■
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
tijd (0- 75 jaar)
het onderzoek van Nieman en Intron dat beton
energiegebruik de overhand. Bij EPC 0,4 is het
ten koste van de flexibiliteit. Bovendien leveren
sloop
• Figuur 1: Globaal verloop van de CO2-milieubelasting van een woning.
niet gunstiger, onder aanname dat de hogere
genaamde leidingvloeren gaan werken en dat gaat
75
duur van een woning mee. Bovendien blijkt uit
hoekwoning in de bouwmethoden gietbouw,
gietbouwploeg in de perioden dat de kraan vrij is.
60
tot veel andere bouwmaterialen, de gehele levens
een afdichting met een flexibele tape in de hoek prefab gevelelementen laat men stellen door de
verloop energieverbruik EPC 0,7 verloop energieverbruik BKA & WP (EPC =0,38)
120
zaam is. Sterker nog, beton gaat, in tegenstelling
en een hoog comfortniveau. In het onderzoek zijn
ruim voldoende voor een strakke afwerking. De
Energieconcept 8/EPC 0,38 BKA & WP (betonkernactivering & warmtepomp)
nodig voor de cementproductie. Maar dat wil nog
recht, de prefab betonelementen zijn recht en
omdat de maatvoering van beide zeer scherp is, is
180
Over de duurzaamheid van beton is veel
met een houten randbekisting. Omdat we dit detail op vrijwel ieder project gebruiken, zijn de hoeken
2
‘Een woning met betonkern activering, warmtepompen, vraaggestuurde ventilatie en extra isolatie, is aangevuld met zonnepanelen, volledig klaar voor 2020: het jaar dat de overheid alleen nog maar energieneutrale woningen wil realiseren.’
milieubelasting (kg CO2 in 75 jaar)
Het betonnen casco van de woningen wordt,
zodra dat maar enigszins mogelijk is, opgetrokken
Globaal verloop totale milieubelasting van een woning gedurende de levensloop (75 jaar)
x 1.000
Rechte koppen
Recent onderzoek van Nieman en Intron* naar de uitstoot van CO2 door woningen, toont aan dat niet de keuze van het bouwsysteem, maar de keuze van het energieconcept maatgevend is voor de milieubelasting. Bovendien blijkt beton kernactivering in combinatie met warmte pompen een goede basis te zijn voor een duurzame woning met een lage CO2belasting, laag energieverbruik en een hoog comfortniveau, óók bij de toekom stige klimaatverandering. De investerings kosten blijken ook niet noemenswaardig hoger ten opzichte van conventionele verwarmingssystemen. Deze kosten worden in de gebruiksfase van het gebouw al snel terugverdiend.
kantelpunt 30 jaar.
Betonkernactivering (BKA) is het verwarmen
of koelen van een ruimte door in leidingen die in of koud) water te laten circuleren. Dit leidt tot
optimaal benutten van de warmteaccumulerende eigenschappen van beton. Energetisch is het
systeem gunstig door de lage temperatuur ver
warming en hoge temperatuur koeling. Het sys teem is uitermate geschikt te combineren met
warmtepompen die een hoog opwekkingsrende
ment hebben. Met de combinatie van betonkern activering, warmtepompen en vraaggestuurde
natuurlijke ventilatie zijn EPC’s van 0,4 haalbaar
EPC 0,7. Dit wordt circa 14 procent bij zeer energie
zuinige woningen met EPC 0,4. Deze relatieve toe name komt hoofdzakelijk door het gereduceerde
energiegebruik. Een gietbouwwoning met beton kernactivering, warmtepompen, vraaggestuurde
ventilatie en extra isolatie is, aangevuld met zonne panelen, volledig klaar voor 2020: het jaar dat de overheid alleen nog maar energieneutrale
woningen wil realiseren. Gebruik maken van de
thermische eigenschappen van beton, het kunnen
instorten van leidingen en de technische levensduur van het materiaal zorgen ervoor dat een gietbouw woning klaar is voor 2020. ■
*In opdracht van het Betonplatform. In het Betonplatform zijn vertegenwoordigd de brancheorganisaties in de betonsector: BFBN, Cascade, Cement&Betoncentrum, VHB en VOBN.
in combinatie met een comfortabel binnenklimaat en een gunstige CO2-belasting van circa 1.850 kg/
jaar.
Bronvermelding
Gietbouwwoning klaar voor 2020
woningen van productie tot sloop. Auteurs
De studie naar de CO2-belasting van een refe
20 jaar na ingebruikname van de woning de CO2-
rentie(tussen)woning heeft uitgewezen dat het
hoger. Daarna heeft de CO2-belasting door
ting van woningen beperkt is tot circa 10 procent bij
aandeel van cement/beton in de totale CO2-belas
CO2 Footprint Woningbouw – CO2 uitstoot van A.M.S. Weersink, H. Valk, M. Dunnink, J. Meijer. Nieman Consultancy, Adviesburo Nieman &
Intron, in opdracht van Betonplatform, 1 juni 2010.
Vaste en variabele bekistingdelen in twee beukmaten
Jongleren met tunnelelementen Ondanks een ingewikkelde plattegrond en teruglopende en uitkragende verdiepingen heeft Waal Bouw besloten het betonnen casco van woontoren Elbe in Maassluis uit te voeren in tunnelgietbouw. Per verdieping worden de tunnels drie keer omgebouwd en verplaatst. Met een cyclustijd van één verdieping per vijf werkdagen lijkt dat op rangeren met tunnels, maar een goede voorbereiding was het halve werk.
op één of twee of alle drie de storts in te zetten
Projectgegevens
waren.’
‘Uiteindelijk hebben we een opdeling kunnen
maken van een aantal vaste delen van twee of
Bouwinitiatief
met variabele elementen. De vaste secties zitten
Groep, Spijkenisse
drie tunnelelementen, die we per stort aanvullen
Bouwfondsontwikkeling, Delft en Maasdelta Architect
aan de voor- en achterzijde van een stort en de
losse elementen er zonodig tussenin. Om verwar
Theo Verburg Architecten, Ede Constructeur
ring te voorkomen hebben we de tunnelelementen allemaal een ‘rugnummer’ gegeven en is per
Adviesburo Buizer, Wijk bij Duurstede Bouwrealisatie
verdieping een plattegrond met elementindelingen gemaakt, zodat iedereen weet wat we waar per
Waal Bouw, Vlaardingen Bekistingleverancier
stort moeten gebruiken.’ Naast de normale tunnel elementen bleken er ook nog één driehoekige en
Konosch Nederland, Hasselt Betonleverancier
twee trapeziumvormige bekistingelementen nodig.
Mebin – Westland Beton, Maassluis
Er is sterk overwogen om die delen uit te voeren
Wapening
in stalen tafelbekistingen, maar op voorstel van
Thibo Bouwstaal, Beek en Donk
Konosch is toch maar besloten daarvoor speciale
Vlechtwerk
tunnelelementen te maken. De tunnelinzet is in
IS-Flex, Den Haag
eerste instantie door Waal Bouw met constructeur Buizer geëngineerd en daarna in een bijzonder korte tijd met Konosch volledig uitgewerkt.
stellen zouden zijn. Het werken met paselemen
Een verdieping per week
‘De eerste bouwlaag waar tunnels zijn in
gezet, is de kelderverdieping’, gaat Ruud Bohnen
verder. ‘We konden daar maar twee delen tunne len. Bij het derde deel waren de tunnels niet te
trekken, omdat er een rivierdijk in de weg zat. Dat
• Artist Impression van de Elbe-toren met de teruglopende en uitkragende verdiepingen.
hebben we toen maar in holle wanden van Alvon
Woontoren de Elbe met vijftien verdiepingen,
de vereiste verankeringslengte van de wapening
zeven torens, die binnen nu en enkele jaren langs
Ook prefab was constructief niet te doen en zou
cyclus van één verdieping per week nog wel niet
het gebouw. Daarbij zou praktisch elk element
wel ingewikkelde procedure van tunneldelen om
en op één gedeelte zelfs zestien, is de eerste van
uitgevoerd.’
constructief niet mogelijk en veel te tijdrovend.
de Nieuwe Waterweg in Maasluis zullen verrijzen.
‘Bij de tweede bouwlaag zullen we de beoogde
veel te duur worden door de schuine vormen van
De toren had oorspronkelijk een cirkelvormige
plattegrond, maar die is door enig ‘knipwerk’ nu
anders en uniek worden.
gewijzigd in een plattegrond met drie min of
te kopgevel. Om de verbondenheid aan het water
ken? Daarvoor is het nodige puzzelwerk in een 3D
van de onderste zes verdiepingen in stappen van
in drie delen, in drie storts, verdeeld, waarbij
Tunnelen dus, maar hoe de zaken aan te pak
BIM-model verricht. ‘De plattegrond is allereerst
520 mm per verdieping terug om vervolgens tot
gehouden is’, begint Bohnen zijn uitleg. ‘Het was
staan de onderste zes verdiepingen recht boven
elkaar, maar kragen de vloeren vanaf de zevende
schepen uit te drukken. Volgens projectleider al duidelijk dat het casco in tunnelgietbouw
schieten en dat we zeker medio februari 2011, dus binnen vier maanden, op hoogte zullen zijn.’
moeten worden en het nodige prefab werk aan trappen en liftschachtwanden. Maar vanaf de zijn.’
dat de plaatsen van de sparingen voor ramen en
met een lengte van 2,40 meter genomen. Omdat
besluit Bohnen het gesprek. ‘Verder zijn er twee
andere bij de onderlinge aansluitingen, verschil
en deel 2 toegepast, omdat anders de tunnels van
‘Wat het geheel iets ingewikkelder maakt is
doorgangen per verdieping verspringen of wisselen’, prefab wandschijven met een knik tussen deel 1
den, is er gekeken naar gelijkvormige stukken, die
omhoog moest. Wanden-breedplaat was vanwege
dat de Elbe-toren voorspoedig omhoog zal
wanden in, die via brievenbussparingen geplaatst
grond) en 5,10 meter (blauw op de plattegrond).
de drie secties in lengte maar ook in vorm, onder
Ruud Bohnen van Waal Bouw was vanaf het begin
doorgevoerd. We zijn er allemaal van overtuigd
Bovendien zitten er nogal wat holle stabilisatie
Bijzonderheden
Als uitgangspunt hebben we een tunnelelement
uit. Dit om een begroeting aan de passerende
hun suggesties aangehoord en waar mogelijk
halen. Iedereen moet even wennen aan de toch
al direct duidelijk dat we met twee beukmaten
van doen hadden: 6,60 meter (roze op de platte
verdieping met dezelfde 520 mm per verdieping
de tunnelploeg en de prefabstellers doorgenomen,
volgende bouwlaag moet de cyclus zeker te halen
globaal genomen de appartementindeling aan
aan het dak gelijk te blijven. Bij het andere deel
opleveren. We hebben alle zaken tot in detail met
en dat alles inclusief beveiligingen en werksteigers.
Minutieus uitgedokterd
te benadrukken, lopen bij het ene deel de vloeren
bovenin geen onoverkomelijke problemen zullen
zetten, delen wegzetten, nieuwe delen invoegen
meer rechthoekige delen, die schuin op elkaar
aansluiten. Twee van die delen hebben een geknik
ten maakt weer dat de uitkragende vloeren
• Element C1 is speciaal gemaakt om de aansluiting van stort 1 op
deel 1 niet te trekken en die van deel 2 niet te
stort 3 te kunnen maken.
• Plattegrond met overzicht van de in te zetten tunnels met vaste en variabele delen per stort. Dag 2 4
Principe tunnels:
3
D
D'
A1
D'
B1
B1
B2
B4
C
B7
Stort 2
C'
B8
A2
B2
B9
3
A2
A6
A7
A10
A4
3'
B'
-3 EW
4
3
A
A1
3'
A2
A5
A4
A82
B2
B1
A5
A6
A7
A10
•Dag 1: stort 1 stellen en storten.
A6
1
B7
A7
A9
storten; stellen en storten van de holle wanden van stort 1.
•Dag 3: stort 2 trekken en stellen stort 3 (inclusief
B6
B'
B8
A1
B9
C
de speciale tunnelelementen A9-C1 met
voorgemonteerde prefab liftschacht,
D
Vast deel B1
B2
Variabel deel B3
B4
B5
B6
Vast deel B7
B8
de afwijkende vormen); stellen volledig
wanden en trappen in stort 2; stellen en storten van holle wanden in stort 2.
•Dag 4: storten 3 inclusief twee holle wanden, die
B9
0
vrij zijn te plaatsen rondom één van de
beveiligingssteigers.
2'
speciale tunnelkisten; ophogen van de
•Dag 5: trekken stort 3 en omzetten naar stort 1. C1
Stort 3
2'
A4
tunnelkisten ziet er als volgt uit:
•Dag 2: stort 1 trekken en stort 2 stellen en
Stort 1
A5
X
A3
De cyclus van de drie storten (delen) met twee
Vast deel
B4
2
A2
Variabel deel
Dag 1
2
C'
A1
B
A1
Vast deel
B4
B7
B8
B
1'
Deze dag is ook te benutten om calami-
de voorgaande dagen op te vangen.
B9
A8 1
A9
C1
teiten door weersomstandigheden tijdens
Voor de duidelijkheid: de tunnels worden in delen
E W-3
(vaste en variabele elementen, zie tekening)
X
getrokken en zo mogelijk direct op hun plaats gezet
Dag 3
voor de volgende stort. Als dat niet kan, worden ze even ergens anders op de vloer ‘gerangeerd’. De tunneldelen worden dus nooit naar de grond
1'
gedraaid om geen kraantijd te verliezen.
A
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
5
3
Gietbouw
ProductNieuws
Gezien op de Beton Vakdagen?
Op 28, 29 en 30 september 2010 vonden weer de jaarlijkse Beton Vakdagen plaats in de Evenementenhal Gorinchem. Deze beurs is drie dagen lang hét professionele platform waar ondernemers en relaties uit de betonbranche elkaar ontmoeten. Te zien waren onder andere verschillende toepassingen, constructies en technieken van beton, betonelementen, hulpstoffen, wapeningsstaal, bevestigingen, bekistingen, funderingen en betonreparatie. Ook het Betonplein trok weer de nodige aandacht. Een overzicht van de belangrijkste noviteiten die GietbouwNieuws aantrof voor de gietbouwbranche.
Schroefkoppeling met conische draad Demu heeft nu ook een schroefkoppel
systeem voor wapeningsstaal met conische
draad. Het is ontworpen voor de meeste toe
passingen van mechanische verbindingen van
betonstaal met staafdiameters van ø 12 tot en met ø 50 mm.
De conische vorm zorgt er voor dat de staaf niet eindeloos hoeft te worden ingedraaid; vier tot vijf roataties zijn genoeg.
De conische koppelbussen worden doorgaans
bij de betonstaalleverancier aangebracht op het uiteinde van het betonstaal met draad (stek
anker). Op de bouwplaats dient de bijbehorende wapeningsstaaf met conische draad (stekeind)
alleen nog te worden ingedraaid met behulp van een momentsleutel en het voorgeschreven
aandraaimoment (Nm). De verbindingssterkte van het schroefkoppelsysteem met consische
draad voor wapeningsstaal is voor FeB500 115
procent van de karakteristieke betonstaalsterkte en voldoet aan de internationale code BS 8110. Tevens zijn de meest gangbare maten getest
De mechanische verbinding is gemakkelijk
en snel te installeren, zonder speciaal opgeleid
personeel en zonder hoge machine-investeringen. Het compacte ontwerp van de Demu conische koppelbus maakt het mogelijk het systeem te gebruiken in situaties waar weinig ruimte is.
door de DIBt (Approval No Z-1.5-179). Ook
voldoen ze aan de BRL0504 categorie 1 en heeft
het systeem een KOMO productcertifcaat K23495. Het systeem is eveneens leverbaar in type TTP, TTH en TTW.
Meer informatie: www.demu.nl ■
Randbeveiliging breedplaten
• Het Gietbouwcentrum presenteerde zich samen met de betonmortelcentrales aangesloten bij VOBN en Konosch Bekistingstechniek B.V. op het Betonplein tijdens de Beton Vakdagen. Er was aandacht voor ondermeer Duurzaam bouwen, nieuwe toepassingen (zoals staalvezelbeton), nieuwe producten, nieuwe soorten dienstverlening en het Gietbouw Informatie Model.
Breedplaatvloeren plaatsen zonder doorstempeling In de traditionele manier van werken met
breedplaatvloeren en betonwanden is onderstem peling nodig. De duur van de stempelfase hangt
af van de verhardingstijd en eventuele doorstem peling van meerdere bouwlagen. Met het door
Konosch ontwikkelde HS2-systeem is doorstempe
Met de nieuwe vlechtwerkbevestiging
(vierkante Combisafe palen) en Sleeve C System
ling van de breedplaatvloer niet langer nodig.
kunnen stalen rasterhekken of traditionele
(ronde palen of steigerbuis-palen, 48,3 mm).
bare consoles die aan de verse betonwand worden
gemonteerd worden op breedplaten. Daarna
natie met de paal en SMB biedt een oplossing
gelegd. Dit neemt het risico op vallen van hoogte
de norm 13374 klasse A. Daarom is hij geschikt
Het systeem bestaat uit een soort uitklap
randbeveiliging op de vrachtauto reeds
opgehangen. Iedere console bestaat uit een
worden de breedplaten inclusief randbeveiliging
staander, ligger en schoor. De staander wordt aan de betonwand opgehangen met behulp van
tijdens de montage weg.
bevestigingspennen die door de conusgaten
De vlechtwerkbevestiging wordt door de
worden gestoken. Vervolgens wordt de ligger
aan de staander gehangen. Na het aanbrengen
vloerenproducent tijdens productie in de breed
van de knikbare schoor wordt deze uitgeklapt en
het systeem verwijderd worden. Hierdoor kunt u
komt. Op de nastelbare vijzels van de ligger
lagen. Het resultaat is besparing in tijd en geld
geborgd, waardoor de ligger in horizontale stand worden de baddingen gelegd. Tot slot plaatst
men hierop de breedplaatvloer. Al na één dag
kan de vloer het eigen gewicht dragen en kan
razendsnel verder met de afbouw van de onder en een hogere productiviteit.
Meer informatie: www.konosch.nl ■
Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies
plaat verwerkt. Op de bouwplaats worden op de
vrachtauto de kunststof sleeves in de vlechtwerk
bevestigingen geplaatst en wordt de randbeveili ging gemonteerd. De te kiezen lengte van de
kunststof sleeves is gelijk aan de totale dikte van de uiteindelijke vloer (inclusief breedplaat). Er
zijn twee types kunststof sleeves die in de beves
tiging geplaatst kunnen worden: Sleeve S System
beton. In combinatie met de verstelbare paal
(artikel 1140) kan de randbeveiliging omhoog en
omlaag bewegen, waardoor het plaatsen van de toplaag eenvoudiger wordt.
Meer informatie: www.combisafe.com ■
veel praktijk. Investeren in deze training
‘klimbekisting’ zal zich dan ook snel terug
verdienen. Vooral ook doordat deze training voor een belangrijk deel wordt gesubsidieerd.
De training duurt vier dagen en kost €1.392,-,
richting gevend voor de branche, maar ook voor
wet- en regelgeving. Via Hoog & Breed, informatie
bijeenkomsten, www.vsb-online.nl en publicaties
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
dikte van 45 mm en presteert goed bij alle soorten
De training bestaat uit theorie en bevat vooral
satie en veiligheid. De Richtlijn wordt niet alleen
4
is te gebruiken bij breedplaten met een minimale
gebracht.
technische standaardisering, (Europese) normali
Ondersteuningsconstructies. Dit in navolging
ken of hellingen tot 10°. De vlechtwerkbevestiging
(project)plan gemaakt, waarmee de Richtlijn
aan de nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van
unieke Richtlijn voor Betonbekistingen en
beveiligen van randen van horizontale oppervlak
nemers de kneepjes van het ‘klimmen’ bij
moet worden opgezet. Er wordt invulling gegeven
gaan zich de komende periode richten op een
voor een breed scala aan toepassingen voor het
van de onlangs verschenen Richtlijn Steigers.
Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies
de materieeldiensten van Bouwend Nederland,
voor randbeveiliging die getest is en voldoet aan
Nieuw: Training ‘Klimbekisting’
De VSB en de KOMAT hebben een uitgebreid
De Sectie Betonbekistingen VSB en de KOMAT,
De nieuwe vlechtwerkbevestiging in combi
excl. BTW, per persoon. De subsidie bedraagt
SSPB IJmond-Kennemerland biedt in samen
zal de branche periodiek worden geïnformeerd
werking met Doka en Peri een training klim
baar als naslagwerk en permanente portal op
in Beverwijk staat een toren met klimbekisting
over de ontwikkelingen. De Richtlijn komt beschik internet.
Meer informatie: www.vsb-online.nl ■
bekisting aan. Op het bekisting- en betoncentrum van Doka en Peri, waar volop geoefend kan worden in het klimmen vanbekistingen.
Onder deskundige leiding worden de deel-
€ 452, - per persoon voor de cursuskosten en € 640, - voor de loonkosten. Deze subsidies
gelden voor medewerkers die vallen onder de
Bouw CAO en Cordares conform de regeling 61 a. Meer informatie: www.sspb.nl ■
▶ vervolg van pagina 1
Denken in beton en werken met korte lijnen en de hoge wanden, is gebruik gemaakt van beton
mortel met eindsterktes van C12/15, C28/35, C35/45 en een grote hoeveelheid C53/65. Tevens is er beton geleverd in de diverse sterktes met milieuklassen van XC1, XC3, XC4, XF3 en XA3.’
De gebruikte maximale korrelgrootte bestaat
hoofdzakelijk uit maximaal nominaal 16,0 mm en 32,0 mm, een combinatie van beide en zelfs in
sommige gevallen een maximale korrelgrootte
van 8,0 mm. Op een klein aantal plaatsen waar
traditioneel verdichten niet mogelijk was, is gebruik gemaakt van zelfverdichtende betonmortel (ZVB).
De bovenstaande betonsoorten zijn met uitzonde ring van de ZVB uitgevoerd in de consistentie gebieden S2, S3 en F4.
Projectgegevens
Temperatuurverschillen
Opdrachtgever
Door de omvang van de poeren bestond er
tijdens het hardingsproces in de wintermaanden
Ontwikkelings Combinatie Overhoeks (OCO),
gevaar op grote temperatuurverschillen tussen de
Amsterdam
kern van de poeren en de buitenlucht, waardoor
er kans was op betonschade. Om het temperatuur
gaten gehouden met behulp van de rijpheids
‘Aan de gebruikte betonmortel is een Tixotrope
gekozen om:
de traditionele manier diverse kubussen gemaakt
beton alleen tijdens verdichting een licht vloei
verschil zoveel mogelijk te beperken heeft men a) cementbeperking;
b) zoveel mogelijk te storten met cement met een lage hydratatiewarmte;
methode. Buiten deze methode zijn er tevens via
c) de totale constructie na storten compleet in te
pakken, respectievelijk te isoleren van de winterse buitensituatie.
De temperatuur(sterkte)ontwikkeling is in de
en beproefd. Aanvullend is de sterkteontwikkeling van de constructie gecontroleerd met behulp van de schiethamer (methode Schmidt). Een ander
onderdeel van het gebouw dat volgens Doets niet met traditionele betonmortel gestort kon worden, waren de vele hellingbanen en tribunes: sommige
Architect
Delugan Meissl Associated Architects, Wenen Bouwdirectie
hulpstof toegevoegd. Hierdoor vertoonde het
Bureau Bouwkunde, Rotterdam Hoofdaannemer
gedrag en was dit derhalve zeer geschikt voor het
storten van dergelijke onderdelen. Al de genoemde
Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen,
verschillende verwerking- en eindeisen hebben
Warmenhuizen Constructeur
uiteindelijk geleid tot de levering van een 18-tal soorten betonmortel!’ ■
ABT bv, Velp / Delft Betonleverancier
zelfs met een hellingshoek van meer dan 40 graden.
Albeton, Amsterdam
Hoofdredacteur op pad
Een haartje naar links New Babylon is de nieuwe eye-catcher in
aan de bouwplaats (6). Ed neemt mij mee naar de
Dennis III stapt aangelijnd op het tunneldek. Hij
even over denkt begint hij te vertellen: “Iets moois
het Centraal Station dat momenteel volop in
hoge woontoren met 45 verdiepingen die aansluit
“Een haartje naar links”. Vervolgens komt een
weet dat je het gebouwd hebt. Ook al is het niet
Den Haag. Het gebouw staat in het gebied rond herontwikkeling is. Het originele Babyloncomplex werd in 1978 gebouwd en de grijze, gesloten
gestapelde bouwdoosachtige blokken en parkeer garages maken nu plaats voor vernieuwende
architectuur. Het gedempte licht en de knusse hoeken van de passages die in de jaren ‘70 als
sfeervol bedoeld waren, voelen nu onveilig aan. Het nieuwe Babylon wordt een stuk opener,
helemaal in de sfeer met de huidige tijdsgeest. Op uitnodiging van Ed Hoogstad (directeur van Van Geest Betontechniek) breng ik een bezoek
10e verdieping van de in aanbouw zijnde 150 m
op de 1e, 100 m hoge woontoren van 33 verdiepin gen, die al gebouwd is. Vandaag worden drie
stalen tunnels van 7,2 meter lang omgezet. Ik
ontmoet de tunnelploeg die dit werk gaat doen.
Op een postzegel staan de mannen te werken en overal liggen bouwonderdelen die in het proces
worden meegenomen. Er wordt geschreeuwd en nog geen minuut later staat de ploeg op de foto (Dennis I, Dennis II, Dennis III, Simon en Richard (8). Daarna gaan ze een tunnel uit het casco
trekken. Drie man gaan in de tunnel staan en
1
heeft contact met de kraanmachinist en roept: deel van de tunnel er met grote precisie uit. Hij
bevestigt de laatste twee kettingen aan de tunnel (7) en een moment later vliegt de stalen kist van tien ton door de lucht (5). Tijdens de vlucht com
municeert Dennis III continu met de kraanmachi nist (3). De mannen lopen naar de plaats waar de kist moet komen en met duw -en trekwerk komt de kist in de richting van de nieuwe plaats.
Richard komt naast mij staan. Aan hem vraag ik wat hij zo leuk vindt aan het vak gietbouwen. Richard: “Dat is een goede vraag”. En als hij er
altijd zichtbaar wat je hebt gedaan. Ik vind het
mooi om te bouwen.” Hij lacht en stapt naar zijn collega’s (1). Terwijl de kist naar beneden zakt,
wordt deze door Simon schoongemaakt (4). De
sparing voor de betonpomp wordt losgemaakt en de randbeveiliging wordt weer geplaatst. Het
omzetten van deze kist duurt iets meer dan een kwartier. Dat mag best een knap staaltje werk genoemd worden. ■
Ook een fotoreportage? Mail naar r.kerkhoven@ gietbouwcentrum.nl.
3
2
6
achterlaten, dat je later langs het gebouw rijdt en
4
5
7
8
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
55
Gietbouw
ProductNieuws
Colofon
GietbouwNieuws 4/2010, december 2010
Randbeveiliging kan simpel De meeste ongevallen op de bouwplaats
gebeuren door vallen van hoogte. Miver Bekistingstechniek BV levert de nieuwe randbeveiliging
Titan van Ischebeck, die voldoet aan alle eisen
van klasse A volgens DIN EN 13374. De randbevei-
liging is primair bedoeld voor tijdelijke vloerrandbeveili ging, maar kan uiteraard ook ingezet
worden als randbeveiliging van vloerbekistingen, grote vloer openingen of gevelelementen.
Het systeem bestaat uit slechts twee basis-
ISSN 1571943X GietbouwNieuws is een uitgave over ontwikkelingen, innovaties en interessante projecten in gietbouw in de
voor steigerkoppelingen en is daarmee met
woningbouw. GietbouwNieuws verschijnt 4 x per jaar.
singen. Aan elk veiligheidshek is standaard een
Redactie
steigerpijpen te koppelen voor specifieke toepashaak bevestigd, die het mogelijk maakt de hekken
ing. J.J.P. van Dalen, Adviesburo Nieman
overlappend te plaatsen en aan te passen aan
M. Damman, Van Nieuwpoort Betonmortel
vrijwel elke plattegrond. Ook kan deze dienst
ing. F. de Groot, Bureau BouwCommunicatie
doen als toegangshek. Er is verder gekozen voor
ing. A.D.G. Kanters, Inbo adviseurs
een staaldraad verzinkt gaashekwerk met aan de onderzijde een dichtere structuur, geschikt als
J. Heuveling, Gietbouwcentrum R. Kerkhoven, Gietbouwcentrum
schoprand.
geleverd in een transportbox geschikt voor twaalf
hek van 3 meter. De bodemplaat wordt met zelf-
staaldraad gaashek leidt tot een gering gewicht
worden voorzien van wielen voor eenvoudig trans-
Tussen twee bodemplaten wordt een veiligheids-
hulpstukken beschikbaar voor plaatsing op (alu-
elementen: een bodemplaat en een veiligheids-
snijdende betonschroeven in het beton bevestigd. hek geplaatst. Het aluminium frame is geschikt
De combinatie van aluminium frame en
van slechts 16,5 kg. In het systeem zijn ook
minium) dragers. Tot slot worden de hekken
hekken. De box is voorzien van hijshaken en kan
E. Hoogstad, Van Geest Betontechniek P.C.G. Rijnbeek, BAM Materieel ing. H. Speelman, Konosch Nederland
port op de bouwplaats.
W. Smit, Hendriks Stalen Bekistingstechniek
Meer informatie: www.miver.nl
Aan deze uitgave werkte mee: J. Wilschut, JW Producties ir. A.M.S. Weersink, Nieman Consultancy
2000 woningen in Libië
Tunnelgietbouw in de woestijn Eind 2009 werd Konosch Nederland gebeld door een oud aandeelhouder. Hij stelde de vraag of het bedrijf een aannemer uit India kon ontvangen omdat dat bedrijf geïnteresseerd was in tunnelgietbouw. De drie Indiërs die kwamen, hadden interesse in nieuwe tunnels en lieten tekeningen achter en vroegen om een prijs te maken voor tunnels voor 2000 woningen in Libië. De redactie van GietbouwNieuws vroeg aan Henk Speelman, directeur Konosch Nederland, om zijn ervaringen op papier te zetten. Toen we besloten om een offerte te maken
ging deze heel diep in op het project, qua routing, werkwijze en tunnelgebruik. De offerte werd
door Simplex Projects Ltd. goed ontvangen en enkele dagen later kwam men opnieuw naar
Nederland. We hebben toen het project in detail
doorgenomen en aan de hand van hun vragen en opmerkingen een zeer gedetailleerd bekistingplan gemaakt. Dit plan leidde tot de opdracht
om circa 4000 m2 tunnelbekisting te maken en te leveren. Voorwaarde was wel dat we het
project, net als in Nederland, zouden opleveren. Dus gereed voor de eerste stort. Inmiddels zijn
we circa tien maanden verder en zijn de eerste
bouwstromen ook daad werkelijk onderweg naar Libië of zijn deze reeds in Libië aangekomen.
Men heeft gekozen voor Konosch omdat men
met de tunnels een heel hoog bouwtempo wil
draaien: namelijk 2000 woningen in één jaar tijd en met een bekisting inzet van circa 650 m2 per
woning. De concurre rende systemen vanuit
Frankrijk en Turkije werden onvoldoende betrouw-
Inmiddels hebben we ook de opdracht gekregen
tips voor interessante onderwerpen, mail naar r.
[email protected]. Ontwerp en opmaak
voor een tweede project van gelijke omvang.
springvorm – graphic design
Woestijnbezoek
Druk
Het eerste project is gelegen in de buurt van
Schotanus & Jens Utrecht bv
Qirah, een nederzetting op circa 750 kilometer
afstand van Tripoli. Toen ik op werkbezoek ging,
Abonnementen
om te kijken waar onze buitendienstmonteurs
Abonnementen op GietbouwNieuws zijn gratis.
terecht zouden komen, kwam ik erachter wat
De uitgave wordt zoveel mogelijk op persoonsnaam
bouwen in een woestijn inhoudt. Na ongeveer
toegestuurd. Aanmeldingen voor abonnementen of
750 kilometer gereden te hebben over een kaars-
adreswijzigingen kunt u doorgegeven via de Gietbouw
horizon zand en stenen, sloegen we bij enkele
[email protected].
zijn. Een tijdje later zagen we een ommuurd ter-
Uitgever
rechte asfaltweg, met links en rechts tot aan de
Infolijn: 0800 022 52 11, of per e-mail naar:
huizen linksaf het zand in. Dit bleek later Qirah te rein. We kwamen te weten dat dit dus de bouw-
GietbouwNieuws is een uitgave van het Gietbouwcentrum,
plaats was. Hier moest midden in het zand de
een initiatief van de betonmortelfabrikanten die zijn
nieuwe stad verrijzen. De bouwplaats is volledig
aangesloten bij de brancheorganisatie VOBN.
de zon verwarmd tot 40 à 50 graden. Elektriciteit
GIETBOUWCENTRUM
selfsupporting. Water wordt opgepompt en door
wordt met behulp van grote generatoren opgewekt.
Postbus 383 3900 AJ Veenendaal
Alle bouwmaterialen worden in principe op het
t 0318 55 74 74
bouwterrein zelf vervaardigd van ruwe grondstof.
f 0318 55 74 70
Er staan twee betoncentrales (capaciteit 180 m3
e
[email protected]
per uur samen). Verder zijn er hout- en metaalbewerkinghallen en zijn er onderkomens voor
w www.gietbouwcentrum.nl
personeel. Op het hoogtepunt moeten er circa
van deze steden te gaan ontwikkelen. Konosch
mensen van voedsel te voorzien is er een centrale
kunnen spelen door middel van de tunnels die we
500 medewerkers gehuisvest worden. Om deze keuken, waar ontbijt, lunch en diner worden
bereid. Kortom, de bouwplaats is een dorp op
zich, met alle faciliteiten die men nodig heeft.
Vanuit dit dorp wordt een stad gebouwd met nog meer faciliteiten, zoals scholen, moskee en winkels. Libië is van plan de komende jaren nog meer
Machines en transportmiddelen mogen dan nog zo veilig zijn en de voorschriften nog zo streng of helder, de mens vormt vaak de zwakste schakel. Hoe kan de aandacht voor het onderwerp veiligheid bij de werknemer worden vastgehouden? De brancheorganisatie van de betonmortelindustrie (VOBN) heeft een eigen manier gevonden. De stripfiguur Ferry Slim blijkt de boodschap effectief onder de aandacht van de werknemers te kunnen brengen. Deze maand wijst hij op de risico’s van het werken in de duisternis. Elke maand maakt VOBN voor haar leden een
nieuwe poster waarop de stripfiguur de werk-
nemers in de betonmortelbranche erop wijst dat een ongeluk vooral het gevolg is van onzorg vul-
dige naleving van de veiligheidsregels. Ferry Slim is een idee van Axel Kwak, in het dagelijks leven
als V&G coördinator werkzaam bij Cementbouw BV. ‘Uiteindelijk draait alles om het bewust zijn
GietbouwNieuws nummer 4 / 2010
Voor opmerkingen en vragen over de inhoud, of
baar geacht om dit tempo aan te kunnen.
denkt hierbij ook de komende jaren een rol te
geleverd hebben en nog gaan leveren. In ieder
geval zijn we nu al een bijzondere ervaring rijker! Op het moment van schrijven is er nog geen
tunnel gestort. De redactie van het GietbouwNieuws blijft daarom dit project volgen. ■
VOBN gaat door met Ferry Slim campagne
66
ir. J. Meijer, Intron
van de veiligheidsrisico’s. Ik wil de mensen
prikkelen. De risico’s waarop Ferry Slim wijst, zijn zo herkenbaar dat men erom kan glimlachen. Maar daarmee is het onderwerp opnieuw ter
Gietbouw Infolijn Voor meer informatie over gietbouw kunt u terecht bij de gratis Gietbouw Infolijn, 0800 022 52 11 of op www.gietbouwcentrum.nl.
GIETBOUW 0800 022 52 11 INFOLIJN ÿ Vraag gratis brochure aan:
Beton Bewust Wijzer
sprake gebracht en komt ook de discussie weer op gang.’ Het laatste jaar zijn de chauffeurs van de truckmixers onder meer gewezen op het risico van ‘terugkubelen’, op het niet dragen van een
gehoorbeschermer of helm en op het risico van stofexplosies tijdens het lossen van de bulkwagen.
Aanvankelijk bestond het idee om de reeks
posters te beperken tot twaalf. Maar intussen
heeft de VOBN alweer acht onderwerpen die de
komende maanden gecommuniceerd worden. Het beeldmerk is zo ontworpen dat VOBN-bedrijven de postercampagne ook bedrijfsgericht kunnen inzetten. De aangesloten leden kunnen
desgewenst de truckmixers op de posters van
hun eigen logo voorzien. Als Ferry Slim een helm met het bedrijfslogo draagt, kan dat ook.’ ■
ÿ Ga naar www.betonbewust.nl
GietbouwNieuws 1/2011 verwachte verschijningsdatum:
MAART 2011
