GietbouwNieuws
1
Woningbouw
Nummer 3 / 2007
Inhoud Veilig werken met bekisting Doelvoorschriften bepalen het
beschermingsniveau. Toezicht blijft
Veilig werken met bekisting
noodzakelijk.
1
Leidingwerk in schuimbeton Installaties loskoppelen geeft rust tijdens de bouw van het betoncasco.
3
Hoe hoog wordt die toog ‘Praktijkervaring gaat voor rekenregels en controle na de eerste stort.’
3
Tunnelen in lengterichting: nieuw en toch al vertrouwd Een gedegen werkvoorbereiding geeft minder verrassing. In de uitvoering kennisdelen met collega’s.
4
Optimalisatie van het gietbouwproces in verdiepingbouw (3) Integrale benadering en engineering van
wanden, vloeren en installatie geeft kans op voordeel voor alle partijen.
5
maar goede motivatie van werknemers is een noodzaak.
BOB-Opleiding Uitvoering betonconstructies succesvol Direct toepasbare kennis wordt tijdens de volgende bijeenkomst geëvalueerd.
6
Per 1 januari 2007 is de nieuwe Wet arbeids-
omstandigheden (Arbowet) van kracht.
Werkgevers en werknemers krijgen hierdoor meer ruimte om samen het arbobeleid in te vullen. De
overheid zal niet meer gedetailleerd voorschrijven aan welke eisen ondernemingen moeten voldoen, maar er zal gewerkt worden met 'doelvoorschriften'. Deze omschrijven het te bereiken bescher-
mingsniveau tijdens het werk. Hoe werkgevers en werknemers die doelen bereiken, kunnen ze per
Een bijzonder experiment ‘Uitruilen’ van werkzaamheden blijkt mogelijk
6
Vallen van hoogte is, zoals inmiddels wel bekend, het grootste gevaar in de bouw. In de ruwbouw komt dit vooral doordat definitieve voorzieningen nog niet zijn geplaatst of tijdelijke voorzieningen zijn weggenomen. Bij gietbouw is een goede beveiliging tegen vallen dan ook letterlijk van levensbelang.
sector regelen in zogenaamde arbocatalogi. Voor
gietbouw is er nog geen arbocatalogus, dus is ook niet nauwkeurig vastgelegd welke veiligheidsmiddelen er gebruikt moeten worden bij giet-
bouw. Dit is een eigen verantwoordelijkheid van
Bron- of collectieve maatregelen
lijnen in de Abomafoon van Aboma+Keboma
in eerste instantie nagaan of het mogelijk is
‘Veiligheid van hulpconstructies voor het realise-
Denk aan een andere werkmethodiek: pompen of
mee we rekening kunnen houden, zoals de richt( www.aboma.nl) en het CUR-rapport C2006-1
gebruik gemaakt van de van toepassing zijnde
Gegarandeerd ketenbeheer.
meter van de vloerrand en voldoende schoren.
de werkgever. Wel zijn er enkele richtlijnen waar-
ren van betonwerk’. Voor dit artikel is ondermeer
GietbouwMarkt
• Een goed voorbeeld van een veilige wandbekisting: goed leuningwerk met kantplanken, een vaste ladder op minimaal 2
Abomafoons.
Volgens de Nederlandse wetgeving moet u
gevaarlijke situaties bij de bron aan te pakken.
kubelen, tunnelkist, systeembekisting of wandenbreedplaat, een andere stortvolgorde of inzet, enzovoort.
Zijn de bronmaatregelen niet voldoende, dan
moet de werkgever overgaan tot het treffen van collectieve beschermingsmaatregelen, zoals valbeveiliging. Het Arbobesluit zegt daarover in
artikel 3.16 dat valgevaar moet worden tegen-
gegaan door ‘een veilige steiger, stelling, bordes of werkvloer’. Dit geldt bij een valhoogte van minimaal 2,50 meter, maar ook bij geringere
E pag.2
Nieuwe methode biedt voordelen voor aannemer, installateur en opdrachtgever
Leidingwerk in schuimbeton De begane grond- en verdiepingsvloeren van het SurPlus woningbouwconcept zijn opgebouwd uit drie lagen. Op de betonnen constructievloer ligt een 110 mm dikke laag schuimbeton, die is afgewerkt met een anhydriet dekvloer van 30 mm. Al het leidingwerk van water, riolering, elektra, cv en luchtbehandeling zijn in de laag schuimbeton opgenomen en dus min of meer losgekoppeld van het dragende casco. Aan Koopmans Bouwgroep de vraag wat de voordelen van deze bouwwijze zijn en hoe ze ertoe gekomen zijn.
kanalen tussen het wapeningsnet aan te brengen. Ze kunnen ‘in alle rust’ hun werkzaamheden later uitvoeren en onder geconditioneerde omstandigheden, als de woning al wind- en waterdicht is.
Volgens Koopmans zijn de meeste installateurs hier gelukkig mee. Ze zijn ‘uit het beton’, waar velen een aversie tegen hebben en ze kunnen
meer aandacht besteden aan hun werk, waardoor de kwaliteit hoger komt te liggen.
‘Om met het laatste te beginnen, het SurPlus
‘Het feit dat de installateurs weg blijven van
concept is voortgekomen uit de gedachte van
de tunnels en er alleen nog vlechters en een
opdrachtgever meer flexibiliteit bieden bij de
voordeel.
consumentgericht bouwen (red: zie kader): een
tunnelploeg lopen, is voor de aannemer een
indeling van een woning. Of dit nu een individu-
E pag.2
De Lepelaar in Leiden
ele bewoner is of een woningcorporatie is om het even. Hij kan in een later stadium bepalen wat waar moet komen’. Aan het woord is Robert Kuipers, commercieel adjunct-directeur van Koopmans Bouwgroep uit Enschede.
‘De flexibiliteit bereik je door het meest
plaatsbepalende onderdeel binnen een woning, het leidingwerk, los te koppelen van het casco. Dat gebeurt al op diverse manieren. Maar wij
menen door het leidingwerk op te nemen in een
• Het leidingwerk is aangebracht óp de constructievloer.
aparte laag schuimbeton op de constructievloer
leidingwerk in deze wanden. Dat is opgenomen in
tijen. Voor de opdrachtgever, voor de installateur
eenvoudiger en minder risicovol om later sparin-
voordelen te bereiken voor alle betrokken paren voor onszelf als bouwer.’
‘Bij de flexibiliteit hebben we ons niet alleen
een plintconstructie. Dit alles maakt het veel gen in de wanden te maken.’
beperkt tot voorzieningen waar het om leiding-
Voordelen installateur en bouwer
Alles over gietbouw op
stadium bij voorbeeld ook bepalen waar deur-
casco biedt de installateurs van riolering, elektra,
WWW.
betonnen draagwanden van het casco zit gecon-
men aanmerkelijke voordelen. Ze hoeven niet
werk gaat. Een opdrachtgever kan in een later sparingen moeten komen. De wapening in de
.NL
centreerd op de uiteinden. De stabiliteit van het casco komt uit de knooppunten. Er zit ook geen
De scheiding van technische installaties en
centrale verwarming en luchtbehandelingsyste-
• De Lepelaar in Leiden toont gietbouw in al z'n moderne facetten.
meer tijdens de ruwbouw op de tunnelkist op te
Lees verder op pagina 3.
draven om onder tijdsdruk hun leidingen en
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2007
1
E vervolg van pag.1: Veilig werken met bekisting
beperken tot een signalering op 4 meter van de
rand. Indien men zich altijd minstens 2 meter van de rand bevindt, mag worden volstaan met een
fysieke afzetting, bijvoorbeeld een enkele leuning op 1 meter hoogte.
Bij gietbouw bevinden de leden van de
stortploeg zich vaak vlak aan de rand van de vloer, dus is hier een goede valbeveiliging noodzakelijk. Bij gietbouw moeten we dan denken aan
steeksteigers, uitrijsteigers en eindwandsteigers, waarbij ook het tunneldek wordt voorzien van
leuningwerk. Verder moeten de wand-, systeemen tunnelkisten voorzien zijn van stortsteigers, valhoogte wanneer er gevaar is te vallen op
obstakels, uitstekende delen en dergelijke. Pas als een collectieve bescherming redelijkerwijs niet
mogelijk is, mogen persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) aan de werknemers worden
verstrekt. Denk daarbij aan veiligheidsgordels en lijn- of railsystemen.
Valbeveiliging
Voor de beveiliging van vloeren wordt in
Beleidsregel 3.16 uitgewerkt hoe de beveiliging eruit ziet:
Leuningwerk is tenminste 1 meter hoog, met
een tussenleuning. Aansluitend op het werkvlak moet een kantplank van minstens 15 cm zijn aangebracht.
Als de werkzaamheden op 4 meter of meer
van de rand plaatsvinden, dan kan men zich
Legfrontbeveiliging Door een toenemend veiligheidsbesef worden vloer-, dak- en sparingranden tegenwoordig tijdens de bouw wel goed afgeschermd. Maar aan het legfront ontbreekt meestal een goede valbeveiliging. SAFE bv en BAM Materieel ontwikkelden daarom een legfrontbeveiliging voor breedplaatvloeren. Het vernieuwende aan deze oplossingen is
die driezijdig zijn voorzien van leuningwerk. De
dat de mensen aan het legfront altijd achter een
behulp van vaste ladders. De ladderopgang
zijn tijdens hun werkzaamheden. In het verleden
stortsteigers moeten goed bereikbaar zijn met
bevindt zich bij voorkeur minimaal 2 meter uit de vloerrand.
genomen om te voorkomen dat de wand- of
systeembekisting omvalt. Zorg voor voldoende verankeringen en veranker de bekisting altijd
eerst, alvorens deze wordt losgepikt uit de kraan. Verder moet de eindwandsteiger (die doet dienst als werk- en omloopsteiger bij het plaatsen van sluitwandbekisting) aan beide zijden circa 1,20
stal gehaald. Idee achter het systeem is dat de keggen en leuningen al op de wagen of op de grond op de plaat worden aangebracht.
De gedachte is dat na iedere plaatsing de
gehele werkvloer is voorzien van leuningen.
De overbodige leuningen tussen de gelegde
verdiepingsvloer en de laatst gelegde plaat
worden na iedere plaatsing in een bak gegooid, die aan de viersprong hangt.
Bij het systeem van SAFE steunt het leuning-
hekwerk staan, en dus niet aangelijnd hoeven
werk af op de betonwanden en/of op de onder-
zijn er al wel systemen ontwikkeld, maar om
breedplaten zijn afgeschermd met hekken. De te
uiteenlopende redenen zijn die nooit gemeen-
goed geworden. Zo had de vroegere materieel-
Verder moeten er maatregelen worden
Materieel het systeem met de keggen weer van
dienst van HBG al eens met TNO een stalen keg
met leuningstaander ontwikkeld die zo onder de tralieligger geschopt kon worden. Deze is enige
tijd in onbruik geraakt, maar omdat de Arbeidsinspectie de huidige onveilige situaties niet langer oogluikend blijft staan heeft BAM
slagen van de onderstempeling. De overige
leggen breedplaat grijpt aan op het hekwerk en neemt het leuningwerk mee. Nadat de breedplaat is gezakt komt het leuningwerk op zijn
plek te staan door middel van zoekers, die zich
centreren tussen de wanden. De breedplaat zakt, tussen de twee zoekers, en wordt gecentreerd tussen de wanden/randkisten.
meter uitsteken, zodat er om de sluitwand heen kan worden gelopen. Bij een eindwandsteiger is
het belangrijk om de leuningen ook nog te voorzien van een fijnmazig net, dat voorkomt dat er voorwerpen naar beneden vallen.
Op de reeds gestorte vloervelden waarop
gewerkt en gelopen wordt, moet in ieder geval 4 meter aan weerszijden van het werkgebied een valbeveiliging aanwezig zijn.
Toezicht
Een verplichting uit het Arbobesluit die vaak
onderbelicht blijft gaat over deskundig toezicht. Verlangd wordt dat de montage of demontage van prefab- en metaalconstructies, waaronder bekistingen, onder toezicht gebeurt van een
de samenstelling van de bekisting, eventuele
(dus duidelijke afspraken over de tekens die men
wijst men de (ruwbouw-)uitvoerder aan om toe-
volgorde zijn af te leiden. Verder moet de ruw-
machinist mogelijk zijn. Tot slot moet de uit-
speciaal daartoe aangewezen persoon. In de regel zicht te houden. De uitvoerder moet zorgen dat er • Voorbeeld van een goed beveiligde wandbekisting. Foto: Meva.
• Legfrontbeveiliging van SAFE bv. Plaat met leuning laten zakken, de zoekers doen hun werk.
voldoende tekeningen voorhanden zijn waaruit
hulpsteigers, de beoogde inzet en de stortbouwploeg aantoonbaar volledig worden
geïnstrueerd en moet er een goede communicatie
geeft) tussen de gietbouwploeg en kraan-
voerder toezicht houden op het nakomen van de afspraken. L
E vervolg van pag.1: Leidingwerk in schuimbeton De stress van verschillende disciplines die elkaar
handeling tijdens de afbouw, maar de tijdwinst die
lopen en rekening moeten houden met elkaars
de installateur op dat moment, vergoedt veel.
binnen de meestal korte cyclustijd in de weg
werk is verdwenen. Het is veel rustiger op de kist’, meent Roel Wijlens, projectleider van Koopmans Bouwgroep, verantwoordelijk voor de bouw van 424 SurPlus woningen op een project in
Amsterdam Zuidoost. ‘Bovendien hoeft de werk-
je boekt bij de ruwbouw, door het ontbreken van
Het casco en de gevelsluiting, zijn makkelijker en
nersbegeleiding.’
op een scheiding tussen casco en inbouw.
rijenbouw en gestapelde bouw. Er zijn vele
dat je de gewonnen tijd kan besteden aan bewoEen consequentie van leidingvrije constructie-
vaste posities per woning zijn wel sparingen in het
is ook veel sneller te gebruiken voor meerdere
Het Surplus concept biedt binnen een
projectmatige aanpak een grote variatie aan
installateurs! En de tunnelkist blijft gaaf. Je hebt cyclus ook nauwelijks aangepast te worden en hij
gevolgen van deze keuzes zijn voor de kostprijs.
gekomen uit Open Bouwen en Consument-
vloeren en -wanden is wel dat je sparingen voor
alleen centerpengaten. De tunnelkist hoeft per
Het SurPlus concept is in wezen voort-
kenbaar maken en gelijktijdig zien wat de
sneller uit te voeren. Het belangrijkste is echter,
voorbereiding per stortcyclus minder te coördi-
neren en te controleren. Géén leidingwerk, géén
SurPlus concept
doorvoeringen van leidingen later moet boren. Bij beton te maken.
Koopmans werkt dan met magneten voor bevestiging van sparingen op de kist, opnieuw om de tunnel-
gericht Bouwen; bouwprincipes die gericht zijn Daarnaast speelt men met het concept in op de veranderde markt van vragende consumenten.
Het grote voordeel van de procesgang is dat de invloed van de bewoner zelfs nog op een laat
moment is te verwerken. Een bewoner kan door vragen te beantwoorden zijn woonwensen
vrijstaande bouw, twee-onder-één-kap bouw, woonbreedtes mogelijk van 5,10 tot 6,90 meter.
De cascodiepte varieert van 8,30 tot 10,20 meter. Daarnaast is er door uitbouwen, opbouwen en
gevelinvullingen te spelen met de inhoud en de verschijningsvorm van de woning(en), zelfs binnen één bouwblok.
bekisting zoveel mogelijk te ontzien.
combinatie van flexibiliteit en bouwen met
300, 600 en 1200 mm is de beukmaat te ver-
Consequenties
Bewuste keuze voor tunnelen
waarmee woningen los van elkaar, dus met
hangen als ze niet nodig zijn aan de onderkant
verdiepingshoogte wel hoger, omdat de dikte van
gen is om meerdere redenen gekozen voor tunnel-
tionele bouw. Dat vraagt om meer materiaal en
tijd over te houden voor de opdrachtgever/koper.
gietbouw, omdat we de tunnels zelf maken,
cascobouw, maar dat gaf ‘nadelen’ voor de stabi-
bestaande tunnelkist gezocht en de oplossing is
projecten. Dit alles bespaart op de kosten.’
De laag van 110 mm schuimbeton maakt de
de constructievloer hetzelfde blijft als bij tradi-
materieel, maar volgens Koopmans zijn die extra kosten terug te verdienen via de andere werk-
wijze en -volgorde van de installateurs. Kuipers: ‘Hetzelfde geldt voor het aanbrengen van een
laag schuimbeton. Dat is in de planning een extra
tunnels. De bedoeling was een systeem te vinden
Voor het bouwsysteem van de SurPlus wonin-
gietbouw. Het bouwsysteem moest kort zijn, om Je zou dan in eerste instantie denken aan prefab liteit in de knopen. Hetzelfde gold voor wandenbreedplaat.
Kuipers: ‘We hebben gezocht naar een
ankerloze woningscheidende wanden, in diverse opstellingen naast elkaar waren te bouwen.’
‘Ons bedrijf heeft veel ervaring met tunnel-
aanpassen en onderhouden. Er is vanuit een
gevonden in een ‘flexibele’ kist. De basis wordt gevormd door een tunnel met een breedte van 5,10 meter. Met scharnierende passtukken van
groten tot maximaal 6,90 meter. Deze stukken van het dek. Er zijn in plaats van rechthoekige
passtukken ook schegstukken in te zetten voor niet rechthoekige plattegronden en gebogen
bouwblokken. Op deze manier kunnen we hoog naast laag, kort naast diep en smal naast breed
realiseren in een en dezelfde cyclus.’ Kuipers haast zich tot slot te zeggen dat deze tunnelkist niet
gekoppeld is aan het SurPlus systeem, maar voor elk project is te gebruiken. L
• Het laag schuimbeton van 110 mm werkt al het leidingwerk
• Een anhydriet deklaag van 30 mm
• Leidingdoorvoeren moeten nader-
• Met scharnierende passtukken aan het tunneldek zijn beuken met
uit het zicht.
zorgt voor de afwerking van de vloer.
hand door de vloer geboord worden.
verschillende beukmaten in één cyclus te realiseren.
2
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2007
Hoe hoog wordt die toog? Vaststelling juiste toog bij tunnelgietbouw
De pas gestorte vloer bij tunnelbekisting zal direct na het ontkisten iets doorzakken. Oorzaak is het eigengewicht en de onvolledige verharding van het beton. Om te voorkomen dat de vloer te ver gaat doorzakken wordt het dek met een toog (bolling) ingesteld. Maar hoe stel je nu de goede toog in, zodat de vloer straks netjes vlak ligt? We vroegen het aan een aantal deskundigen. ‘We tunnelen al dertig jaar probleemloos. De
laatste jaren zien we in toenemende mate de
succesvolle combinatie van gietbouw en gevelsluitende elementen. Ontwerpers maken er
echter een sport van om steeds complexere
geveldetails te ontwerpen, met steeds kleinere
invloed, die wij niet kunnen beïnvloeden.
Afhankelijk van de ontkistingstijd en verhar-
dingscyclus van het beton kan de ontkisting
sterkte variëren tussen 14 en 20 N/mm2. Zo heeft het beton bij een dagcyclus na het ontkisten op maandag een hogere ontkistingsterkte, dan op andere dagen. Daarnaast is het onmogelijk om
binnen een dagcyclus bij wisselende omstandigheden telkens de toog anders in te stellen. Daar
moet namelijk wel de technische dienst bijkomen en dan ben je zo een stortdag kwijt. Mijn standpunt is dan ook: houd een ruime toog aan.
Wanneer de toog visueel hinderlijk wordt kun je
deze altijd nog over een strook van circa 0,50 tot 1,00 meter iets laten uitvlakken bij het spuitwerk.’
Volgens Nederstigt is er verder nog verschil
toleranties. Er worden tegenwoordig al toleran-
merkbaar tussen koude en warme gietbouw:
er steeds meer naar de instelling van de toog
die we gebruiken bij koude gietbouw resulteren
ties gevraagd van maximaal 10 mm. Gevolg is dat wordt gekeken. Dan denk ik; waar zijn we nou
mee bezig? Het moet natuurlijk wel uitvoerbaar blijven’, schetst Jos Nederstigt, bouwkundig
adviseur van betonmortelproducent Cementbouw de problematiek.
Volgens Nederstigt is de blijvende toog na
het bereiken van de eindsterkte van zoveel factoren afhankelijk dat nooit een maattolerantie
‘De materiaaleigenschappen van de betonmortel in een vermindering van het nazakken. Verder
moeten de kimmen goed recht en op maat staan, anders neemt de toog in het tunneldek toe
wanneer je die tunnel tussen de kimmen moet
duwen. Maar de ontwerpers willen volgens mij dat je tegenwoordig kimmen op de millimeter recht stort.’
van 10 mm of nog minder gegarandeerd kan
Ervaringscijfers
ondermeer de overspanning, dikte vloer, wape-
speelveld omgaan met het instellen van de juiste
of warme gietbouw. Maar ook bij prefab vloeren
instellen van de toog van de tunnelbekisting’,
worden: ‘De hoogte van de toog is afhankelijk van ning, betonsamenstelling en de keuze voor koude is dit een bekend probleem.’
Ruimere toleranties
Algemeen directeur Theo van der Meer van
Van Geest Betontechiek bv – een ervaren casco-
bouwer – zegt eveneens dat het een utopie is om een blijvende toog van 0 tot pakweg 15 mm te
kunnen garanderen: ‘Er zijn tal van factoren van
De vraag rijst hoe gietbouwers in het krappe
Prefab industrie
nog worden nagesteld.’
industrie niet meer zekerheden kan inbouwen
controleren we de toog en kan deze eventueel
Hoogte toog
Volgens Jan de Goede varieert de toog
toog. ‘Wij werken hier met ervaringscijfers bij het
ruwweg van 15 tot 20 mm. Johan van Zoeren
zegt Johan van Zoeren, bekistingsadviseur bij
in een standaardsituatie bij een beukbreedte van
Hendriks stalen bekistingtechniek. ‘Die cijfers zijn
afhankelijk van de overspanning en vloerdikte. De betonsamenstelling weten wij niet van te voren, maar in de praktijk blijkt ons systeem goed te
werken. Het is wel van belang om na één of twee stortdagen de toog eenmalig te controleren. Ook een punt van aandacht zijn de zogenaamde ‘maandagkisten’, die pas na het weekeinde
spreekt van 15 tot 30 mm: ‘Na ontkisten resteert
pakweg 5,50 meter een toog van ongeveer 8 mm. Na een jaar zal de toog op ongeveer 6 mm
stabiliseren. Visueel is een kleine toog altijd iets fraaier dan een vloer die een paar millimeter is doorgezakt. En een kleine toog levert ook geen
problemen op bij de plaatsing van gevelvullende elementen.’
Jan de Goede deelt die visie: ‘Een volkomen
worden gelost. Doordat de vloer dan langer de
vlakke vloer lijkt iets doorgezakt te zijn. Vandaar
ook minder zijn. Eventueel stellen wij dan de toog
Als de gevelvullende elementen vervolgens niet
tijd heeft gehad te verharden zal de nazakking
op de bouwplaats nog iets bij, maar in de praktijk blijkt dat nauwelijks nodig te zijn.’
Jan de Goede, kwaliteitsadviseur bij BAM
Woningbouw, geeft aan dat ook de materieel-
dienst bij deze bouwgigant gebruik maakt van ervaringscijfers: ‘De materieeldienst heeft
dermate veel ervaring met het instellen van de bekistingen, dat men op basis van de beuk-
breedten en vloerdikten de toog instelt. Ik zeg
maar zo: de praktijkervaring van de uitvoerder
Foto: Konosch.
gaat voor de rekenregels. Na de eerste stort
dat een vloer met een kleine toog mooier oogt. zouden passen ligt dat aan de hoogte maat-
De vraag dringt zich op of de prefab vloeren-
rond de hoogte van de toog, maar Jan de Goede
en Jos Nederstigt helpen ons uit de droom: ‘Heb
je wel eens het plafond bekeken van bijvoorbeeld een kanaalplatenvloer? Hoe vaak zie je daar geen wisselende vloerplaten en ook nog scheurvorming
tussen de platen? Die v-naden zitten er niet voor niets. Dit geeft aan dat ook de prefab industrie
worstelt met het aanbrengen van de juiste toog. Ook zij hebben te maken met verschillende overspanningen, vloerdikten en wapening.
Vervolgens wordt de vloer ontkist, getranspor-
teerd naar het tasveld en daar tijdelijk opgeslagen voor de verdere verharding. Wat gebeurt er
dan allemaal met zo’n vloer? Kortom; dit probleem
speelt ook in de prefab industrie, waarbij je in een gietbouwcasco verzekerd bent van een naadloze en vlakke vloer met een kleine toog.’
Volgens Theo van der Meer wordt het tijd dat
voering of een te krappe dimensionering bij de
de verantwoording van de tooghoogte bij de
toog.’ Theo van der Meer houdt liever een
moet op basis van ervaring de hoogte van de toog
bouwkundige uitwerking, maar nooit aan de
blijvende toog aan van ongeveer 10 tot 25 mm:
‘Wij gaan ervan uit dat de tunnel 1:350 tot 1:400 van de overspanning op toog wordt gezet.’ Jos
Nederstigt verneemt op de bouwplaats dat 1:300 in de meeste gevallen ook voldoet: ‘Dan zit je bij 7,50 meter op een toog van 25 mm.’
constructeur wordt gelegd: ‘De uitvoerende partij inschatten, omdat tal van factoren niet door ons zijn te beïnvloeden. Mijn visie is dan ook dat de constructeur die hoogte zou moeten (kunnen)
berekenen op basis van de berekende eindsterkte van het beton.’ L
Tunnelen in lengterichting: nieuw en toch al vertrouwd De Lepelaar in Leiden toont gietbouw in al z’n moderne facetten Als je het niet hebt uitgeprobeerd, kun je er niet over meepraten. Dat is het motto van Senior Projectleider Gerrit Fase van Heijmans Bouw bij de inzet van tunnelen in de lengterichting en koude gietbouw bij de bouw van seniorenappartementen in Leiden. ‘Tunnelen in de lengterichting is een bijzondere werkwijze. Maar er is vooraf goed over nagedacht en we schakelen een ervaren onderaannemer in. Het is gewoon de oplossing die het beste aansluit op de constructieve en architectonische opzet van dit project.’ De nieuwbouw van De Lepelaar vindt plaats
op de plek waar voorheen een gebouwvleugel van
mooi uitzicht over Leiden, Kagerplas en kinder-
tend beton niet-alledaags zijn, laat staan in
combinatie. ‘Wij verwachten dat de keuzes tot
voordelen leiden. Dat hebben we zo uitgeplozen en becijferd. Maar niet alle dingen zijn vooraf te
becijferen. Daarom moet je soms iets uitproberen. Dan weet je écht hoe het uitpakt en waar je bij een volgend project staat als zich weer zo’n situatie voordoet.’
Uitvoerder Willem van der Kieft: ‘Met in het
boerderij.
werk gestorte betonwanden en breedplaatvloeren
ouderen stond. Een zeer slank gebouw met een
Uitproberen
waren forse hulpconstructies nodig om die eerste
dat ene bed en minikeukenblok. Een verouderd
verwonderlijk dat de woningen ver voor de op-
seniorenwoningen, waaronder koop- en huur-
grote animo is voor de huurappartementen’, stelt
een verzorgingstehuis annex woongebouw voor
smal gangetje van 1,75 m en kleine kamertjes met concept dat plaats maakt voor moderne, ruime appartementen en een parkeergarage in de
drielaagse onderbouw. Daarboven komen twee torens van 11 en 17 verdiepingen, zo’n 35 en 55
meter hoog. De locatie biedt de bewoners een
‘Mooie woningen op een mooie locatie. Niet
levering in de loop van 2008 zijn verkocht en er Gerrit Fase. Hij schetst samen met uitvoerder
Willem van der Kieft het bouwproces, waarbij het tunnelen in de lengterichting, de keuzes voor
koude gietbouw en toepassing van zelfverdich-
zijn de eerste drie bouwlagen gerealiseerd. Er
bouwlagen op te vangen. Vervolgens zijn wij gaan tunnelen. Een stagiair heeft een tunneldraaiboek
gemaakt, compleet met transportbewegingen en
Vanaf de derde verdieping wordt er getun-
stortactiviteiten. Alles is met onderaannemer Van
neld. De woningscheidende dwarswanden
vier ervaren stortploegen, maar met zoveel
Er zijn vier tunnelstorts per verdieping. De eerste
Geest Betontechniek besproken. We hebben zelf nieuwe technieken is enige ervaring op zijn plaats.’
worden uitgevoerd met holle-betonwanden.
drie lagen gaan in een 8-dagen cyclus, vanwege complexiteit met de holle betonwanden.
E pag.6
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2007
3
Optimalisatie van het gietbouwproces in verdiepingbouw (3) Procesmatige uitwerking van de draagconstructie en de installaties Een succesvol gietbouwproces resulteert in een optimale inzet, routing en bezetting van materieel en mankracht met voldoende ruimte voor het opnemen van alle installaties in de draagconstructie. Dit vraagt om afstemming van de wandbekisting, de breedplaatvloer, de ondersteuningsconstructie, veiligheidsvoorzieningen, wapening en vlechtwerk, betonmortel en installaties. In dit derde artikel in de serie van 3 als samenvatting van de begin dit jaar verschenen brochure ‘Optimalisatie van het gietbouwproces in verdiepingsbouw’ gaan we in op aandachtspunten voor procesmatige uitwerking van een optimaal gietbouwproces.
1a 2b
5a 2a
• Een prefab liftschacht maakt een gietbouwcyclus soms efficiënter.
1c
5c
4
3c
4c 3b
1b 5
b
3a
4a
6c 4b
6
a
• Legplan vloeren en installaties.
• Stortschema wanden.
voor optimalisatie van de wandbekisting, de
cyclus wordt uitgevoerd in een strakke planning
veiligheidsvoorzieningen, wapening en vlecht-
betekent voor alle partijen een win-winsituatie op
met voldoende ruimte voor alle bewerkingen. Dat
breedplaatvloer, de ondersteuningsconstructie,
de bouwplaats met aandacht voor elkaars wensen
werk, betonmortel en installaties. Optimalisatie
voor een optimale uitvoering in een veilige
van de werkzaamheden op de werkvloer en het
werkomgeving. L
open-staan voor elkaars belangen leidt tot een kortere uitvoeringstijd van het casco.
Dit is artikel 3 in de serie van drie als samenvatting
Het resultaat van engineering van de wan-
van de recent verschenen brochure ‘Optimalisatie
den, vloeren en installaties volgens de integrale
van het gietbouwproces in verdiepingbouw’
werp voor alle installaties wordt gecreëerd,
Nieuws 1/2007, artikel 2 in GietbouwNieuws 2/2007.
partijen plaatsvindt en dat de wanden-vloeren-
Tekst in samenwerking met Cor de Bruijn, Buro OP+.
benadering is dat voldoende ruimte in het ont-
Afstemming ontwerp op uitvoeringswijze
de vloeren, om vervolgens op de volgende verdie-
plaatsysteem zeer geschikt.
vloeren richt zich op vragen als: hoe snel kunnen
Voor verdiepingsbouw is het wanden-breedDe procesmatige uitwerking richt zich op het
kiezen van de meest optimale uitvoeringswijze
van het casco. In het ontwerp kunnen constructieonderdelen zitten die een ‘snelle’ wanden- of
vloerencyclus aardig kunnen verstoren. Verricht onderzoek naar verstoringen in de cyclus door
prefab balkons, nokken, neusjes, consoles en wat
ping weer opnieuw te kunnen starten met de
wanden. Het vaststellen van de cyclustijd van de
Architect
de stortverdeling? Wanneer kan de wandbekisting
Constructeur
Optimalisatie wordt verkregen door het uitwer-
Vaststellen cyclustijd wanden
Het uitgangspunt moet zijn dat er elke dag
wanden gestort worden. Een richtgetal voor het
storten is een hoeveelheid van ca. 25 – 40 m3 per dag. De wandkistinzet is dus bepalend voor de
cyclustijd van de wanden. Ook de vorm en lengte van de in het werk te storten wanden zijn van
invloed op de cyclustijd. Veel ombouwen van de
vrijwel nooit direct de beste oplossing te pakken. ken van een aantal varianten tot de meeste
de tijd voor het meenemen van beveilig en voldoende werkruimte voor de activiteiten van de
de wanden.
Vaststellen cyclustijd vloeren
sluiting van de gevel- dakfase en de afbouwfase.
De cyclustijd van de vloeren is vaak maat-
bekisting. Stilstand van de wandbekisting en de
niet altijd mogelijk met de wandbekisting direct naar de volgende verdieping te gaan, zeker bij
relatief kleinere vloeroppervlakten. In dat geval kan gekozen worden over meerdere blokken te werken en te ‘springen’ met de wanden- en
wandencyclus Wandbekisting stellen /storten
wanden-breedplaatsysteem een meerdaagse
Voordeel voor alle partijen
Beveiliging aanbrengen
in het wanden-breedplaatsysteem is heel goed
en de wijze van uitvoering bepalen het eindresul-
Randkist, sparingen, stortgereed maken
steeds grotere invloed op de cyclustijd van de
van het gietbouwproces in verdiepingsbouw’
Prefab balkons plaatsen
procesmatige uitwerking van de wanden en
Bovenwapening
mogelijk. Installaties en wapening krijgen een
vloeren. Optimale uitvoering betekent dat activiteiten van de wanden op een verdieping snel
kunnen worden opgevolgd door activiteiten van
4
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3/ 2007
Wapeningscentrale ‘Support B.V.’, Lelystad
Een ander belangrijk aandachtspunt is de wijze
vloerencyclus
stortcyclus. Het flexibel opnemen van installaties
Vlechtcentrale
GroenrandWonen
van het trappenhuis.
De vloerencyclus kent over het algemeen in het
Betonmortelfabriek Utrecht Befu bv
Portaal Vastgoed Ontwikkeling en
Prefab wanden en trappen plaatsen
maatgevend ten opzichte van de wandencyclus.
Betonmortelleverancier
Portaal Vastgoed Ontwikkeling, Veenendaal
vloerencyclus. Ook kan de wandenploeg in die tijd
De vloerencyclus is in verdiepingsbouw vaak
Pekso Beton b.v. Oosterhout
van de invulling van de gevels en een snelle aan-
wandenploeg dient voorkomen te worden. Het is
nomen en beïnvloedt nauwelijks de cyclustijd van
Breedplaatvloeren
vlechter en de installateurs.
accessoires en veiligheidsvoorzieningen. In de in tot geen installatie-voorzieningen worden opge-
Hendriks Stalen bekistingen b.v., Veenendaal
‘de Bloemenweide’ te Vleuterweide, Utrecht
Opdrachtgever huurwoningen
keken naar haalbare productietempo’s, voldoen-
Bekisting
91 appartementen Tres Turres in de wijk
de kraanbezetting gecontroleerd. Ook wordt ge-
In de laatste fase worden de ploegbezettingen en
gevend ten opzichte van de cyclustijd van wand-
het werk gestorte wanden hoeven vaak weinig
Installatiebedrijf G. van Dam bv, Rijssen
Opdrachtgever koopwoningen
zich op keuzes van het type en het aantal te
zetten m2 wandbekisting, tempo en routing,
Installaties
optimale systeem voor dit project in tijd en geld.
Keuze voor horizontaal of verticaal bouwen
stellen van de cyclustijd voor de wanden richt
Moes Bouwbedrijf West B.V., Almere
Procesmatige uitwerking van het ontwerp is
proces en maken het systeem duurder. Het vast-
wandbekisting in lengte en hoogte verstoren het
Hoofdaannemer
een bepaalde cyclustijd van de vloeren.
materiaal uit te voeren. Een voorbeeld is het
diging of versnelling van de cyclus verkregen.
Adams Bouwadviesbureau bv, Druten
er weer op? Antwoord op deze vragen leidt tot
gericht op het werken van grof naar fijn. Je hebt
prefab wanden. Hiermee wordt een vereenvou-
Atelier Kingma & Van Mameren, Schiedam
storten we de verdiepingsvloer? Waar leggen we
bijvoorbeeld aparte wandbekisting. Ook valt het
omzetten van een liftwand in metselwerk of
Projectgegevens
ning nadat de wanden weg zijn? In hoeveel keer
Optimalisatie interactief proces
te overwegen om deze elementen in een ander
vroegtijdig informatie uitwisseling tussen
we starten met het plaatsen van de ondersteu-
“niet in de kist past”. Geadviseerd wordt deze
buiten de maat-gevende cyclus om te maken met
(Februari 2007). Artikel 1 is geplaatst in Gietbouw-
andere taken meenemen zoals prefab elementen
De keuzes voor het materiaal, het materieel
Ondersteuning plaatsen Breedplaat leggen
taat op de bouwplaats. De brochure ‘Optimalisatie
Onderwapening
bevat vele aandachtspunten voor succesvolle
Installaties E S V CV
vloerencyclus. Hierin zijn checklisten opgenomen
Vloer storten
1
2
3
4
5
6
blok 3
1
2
7
8
9
10
11
12
blok 2
3
4
5
6
7
8
13
14
15
blok 1
9
10
11
12
13
14
15
Een bijzonder experiment Samenwerken over grenzen eigen vakgebied
• Het wordt steeds drukker op het tunneldek.
• Storten van een vloer met leidingwerk vraagt om zorgvuldigheid
Door de verlaging van de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) komen er meer leidingen in de vloeren van appartementen. Vooral meer kokers voor de mechanische ventilatie. De tijd per dag in een stortcyclus om leidingen van riolering, elektra en luchtbehandelinginstallaties op een tunnelkist aan te brengen, wordt steeds geringer. Samenwerking door bijvoorbeeld delen van elkaars werk over te nemen zou een dagcyclus haalbaar maken. In een tweegesprek met een (tunnel)gietbouwer en een installateur praten we over dit idee, over de wijze van aanpak en over ervaringen opgedaan met deze manier van werken op een project in Amsterdam. Ze kennen elkaar al jaren, Frank Castricum
‘Hier gaan we over de grens heen qua werkdruk.’ Na overleg met alle betrokkenen, dus ook de
mensen op de kist, is besloten een experiment uit te voeren. De werkzaamheden van de ventilatiekanalen werden ‘geruild’. Deze werden niet door
de installateur aangebracht, maar door de tunnelploeg. Er is nog even sprake van geweest om ook de riolering te ‘ruilen’, maar dat was al snel van
tafel, omdat men dat te specifiek werk vond. Het resultaat qua werk was positief; er werd een
behoorlijke winst in cyclustijd behaald. De ‘ruil-
van Beton- en Prefabbouw IJmond en Joris
optie’ is echter niet van een leien dakje gegaan.
Schouten van J en P Schouten Installatietechniek.
Er moesten de nodige knelpunten worden
Ook omdat ze elkaar regelmatig tegenkomen op
overwonnen.
bouwprojecten. Tijdens die ontmoetingen
‘sparren’ ze regelmatig over knelpunten binnen
Kwestie van mentaliteit
hebben met het korte tijdbestek waarbinnen een
beleving te kweken bij de mensen’, legt Schouten
moet aanbrengen op een tunnelkist en een
het eigen belang van de werknemers, om betere
de tunnelgietbouw. Knelpunten, die te maken
‘Het moeilijkste was om belangstelling en
stortploeg de wapening en stortvoorbereidingen
uit. ‘De vraag om te ‘ruilen’ werd gesteld vanuit
installatiebedrijf alle leidingwerk. Vooral van dat
werkomstandigheden te creëren. Maar installa-
laatste lijkt er steeds meer in een vloer te komen.
teurs zijn techneuten en tunnelbouwers zijn, met
Dat houdt dus in dat daarvoor meer tijd nodig is.
alle respect, rauwdouwers. Twee verschillende
Dat gaat ten koste van de tijd voor de andere
culturen dus, waarbij ook nog meespeelt dat er
werkzaamheden en de andere ploeg(en) die op de
twee verschillende cao’s van kracht zijn. De
kist bezig zijn. Dat zou je tenminste denken, maar niemand laat zich de kaas van het brood eten.
Gevolg: alles en iedereen komt onder een steeds grotere druk te staan.
Frank Castricum: ‘We gaan steeds vaker over de grens van de werkdruk heen’. Castricum het over. ‘En dan nog voornamelijk bij
van onze ‘sparringsessies’ al eens over gehad’, gaat Schouten verder, ‘om een synergie te be-
denken. Wat kan een tunnelploeg overnemen van de installateur om enige tijd te winnen. Het ‘blik’
verantwoordelijkheidsgevoel. Je moet de mensen uit de tunnelploeg goed instrueren en deels
opleiden. Om die reden hebben we de riolering maar gelaten voor wat het is; dat vraagt nog
meer verantwoordelijkheid. Om over elektra maar
niet te praten. Dat is een totaal andere discipline.’
Overredingskracht
De ervaringen van Amsterdam waren dus
positief. Er is goed samengewerkt en er is goede kwaliteit geleverd. Castricum en Schouten zijn
het er wel over eens dat alles staat of valt met de mentaliteit van de werknemers. Voor elk ander project moeten opnieuw afwegingen gemaakt worden. Castricum: ‘Je moet op voorhand de
voorlieden van de ploegen bijeen brengen en overleggen wat er moet gebeuren. De vraag
stellen: dit gaan we maken en zo hadden we het gedacht. Doen we dat goed?’
Waar beide heren het ook over eens zijn, is
vindt. Schouten zegt, dat hij zich als voorzitter
beton weg, want dat is ‘not our cup of tea’.’ Het zwaartepunt lag dus bij de motivatie van de
tunnelploeg, die in eerste instantie afwijzend was.’
‘Een andere aspect dat meespeelt bij zo’n
cier annex tunnelbouwer moeten eerder aan tafel
‘We hadden het er in het verleden tijdens een
controleert. Dat vraagt wel om mensen met
‘Dan zijn we van dat ‘blik’ af en zijn we uit de
wilden ruilen. Hun begrijpelijke reactie was:
wanden-breedplaat en traditoneel storten maar van tijd voor het vlecht- en installatiewerk.’
is verantwoordelijk. De installateur kijkt mee en
dat er nog flink wat water door de sloot moet,
aanpak van werkzaamheden is gedegen overleg’,
niet te praten. Daar heb je in verhouding zeeën
aanbrenger, in Amsterdam dus de tunnelploeg,
ervaring leerde ons dat installateurs al direct
de hoogbouw. Daar zit je met een heel strakke
dagcyclus. Veel strakker dan bij U-bouw. Om over
Schouten: ‘Ook met het oog op de verant-
woordelijkheid voor de werkzaamheden. De
meent Castricum. ‘Installateur en betonleveran-
zitten om te bepalen wat er in de vloer zit. In dat overleg moet je ook de tunnelgrootte, de cyclus-
tijd, de betonklasse en meer van dat soort zaken meenemen. En wat kan je aan leidingwerk pre-
fabriceren om de montage zo eenvoudig mogelijk te maken.’
voordat deze manier van aanpakken navolging van de vakgroep Projectmatig Sanitair
Installateurs (PSI) binnen de branchevereniging
UNETO-VNI blijft hardmaken voor samenwerking op deze wijze. Dat hij de discussie iedere keer
weer zal zoeken. En Castricum is hetzelfde van plan met zijn contacten binnen het Gietbouw
Platform. Gezamenlijk stellen ze: ‘Verschuiving
van werkzaamheden naar ‘tussenpersonen’ is niet het doel op zich. Het werkelijke doel is efficiënter werken en het imago verbeteren. Betere arbeids-
omstandigheden creëren voor de mensen, die het moeten doen op de tunnel, door de druk van de ketel te halen!’ L
bijvoorbeeld; de kanalen voor mechanische
ventilatie. De monteur, die dit doet, komt meestal even op de kist om de kanalen te leggen en
Joris Schouten: ‘Een tunnelploeg zou ‘het blik’ kunnen overnemen’. Synergie bedenken
‘Ik heb wel eens verzucht: Nooit meer een
tunnel!’, begint Joris Schouten. ‘Niet met de be-
verdwijnt dan weer naar een ander werk. Tijdens zijn werkzaamheden staat een tunnelploeg
meestal stil. Waarom zou die tunnelploeg die
kanalen niet kunnen aanbrengen. Dan houdt de
ploeg ook meteen een beetje zicht op wat er met hun ondernet gebeurd.’
‘Geruild’
Castricum: ‘Dit werk in Amsterdam, 721
doeling om nooit meer werk aan te nemen waar
studentenappartementen, leek uitermate
doel een discussie los te krijgen. Ik weet dat de
voorbereiding bleek dat men per dag twee
men met tunnelkisten werkt. Nee, meer met het gietbouwers er zelf ook mee zitten; met die steeds toenemende tijdsdruk. Daar moet dus iets aan gebeuren.’
‘Het probleem speelt ook vooral bij tunnel-
gietbouw in de woningbouw’, neemt Frank
geschikt om dat eens uit te proberen. Tijdens de beuken met vier appartementen, dus acht
woningen, wilde storten. Er zat veel zware
wapening in de vloer en elke stort stond bol van het leidingwerk. Zo speelden er nog een paar zaken mee, waardoor we zeiden:
Castricum en Schouten: ‘De doelen zijn: efficiënter werken, betere arbeidsomstandigheden en een verbeterd imago’.
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2007
55
E vervolg van pag.3: Tunnelen in lengterichting:
nieuw en toch al vertrouwd
Daarna gaat het verder in een 7-dagen cyclus.
Gerrit Fase: ‘We bouwen met twee tunnelsets een verdieping, waarbij wij sleuven openlaten waar-
doorheen de holle betonwanden worden geplaatst. Architectonisch zijn er nogal wat uitkragingen,
onder andere van kamers. Dit alles leidde ertoe
dat we met het tunnelen in de lengterichting een prima antwoord konden geven op de vormgeving en constructie.’
Kennis delen
Het tunnelen gaat met koude gietbouw. Een
noviteit voor Heijmans Bouw Leiderdorp. ‘Je zit bij warme gietbouw met de gastanks in de gebouw-
de omgeving en de gasprijs. We hebben in samenspraak met Cementbouw gekozen voor koude
tijen. Zo kan iedereen zien wat voor gevolgen het
ISSN 1571-943X
dan nieuw voor ons zijn, we laten niets aan het
GietbouwNieuws is een uitgave over ontwikkelingen,
draaiboek. Het tunnelen in de lengterichting mag toeval over en daardoor is het in feite al ver-
woningbouw. GietbouwNieuws verschijnt 4 x per jaar.
aluminium beplating. We hopen de vruchten te
Redactie
wij gelijk op met de gevels van metselwerk en
plukken van een gedegen voorbereiding, al liep ver dan mij lief was, mede door de hoeveelheid wapening en wisseling van stortploegen. We
hebben inmiddels de slag te pakken. De methode kan zich nu bewijzen.’ L
Projectgegevens
Architect
maar je moet wel proberen er samen een succesvol project van te maken. We bespreken onze
ervaringen in ons interne uitvoeringsoverleg en
nodigen collega’s uit om te komen kijken. Je moet natuurlijk wel gebruikmaken van de kennis die je
opdoet bij dit bijzondere tunnelproces. Ook dat is samen bouwen.’
Uitvoerder Willem van der Kieft haakt in. ‘We
hebben met ons team en de onderaannemer het tunnelen en de koude gietbouw doorgenomen.
ing. J.J. van den Engel, Adviesburo Nieman
het in het begin van het tunnelproces wat stroe-
sant is. Je moet echter ook je eigen verantwoorde-
uitproberen. Niemand hoeft ons te leren bouwen,
innovaties en interessante projecten in gietbouw in de
trouwd. Als Van Geest aan het tunnelen is, lopen
Opdrachtgever
lijkheid durven nemen en andere methodes
GietbouwNieuws 3/2007, september 2007
heeft als iemand gaat afwijken van het tunnel-
gietbouw. Ik heb met collega’s er uitvoerig over
gesproken en gerekend of het financieel interes-
Colofon
Alles is in feite een keertje gespiegeld tussen par-
De Sleutels van Zijl en Vliet MAS architectuur, Rotterdam Hoofdaannemer
Heijmans Bouw Leiderdorp Constructeur
Grontmij - van Ruitenburg, Rotterdam Adviseur
Ingenieursbureau Intechno, Rotterdam Aannemer betonwerk
Van Geest Betontechniek B.V., Hellevoetsluis Leverancier betonmortel Rijswijk
P. Engels, Paul Engels Teksten en Bouwcommunnicatie
Schoon beton Bij de Lepelaar is gekozen voor zelfverdichtende betonmortel. Gerrit Fase: ‘Vanuit het bestek
Deelnemers aan de opleiding krijgen inzicht
in de diverse aspecten die tijdens het voor-
bereidings- en uitvoeringsproces van belang zijn
voor het realiseren van een duurzame betoncon-
structie, conform het bestek of werkbeschrijving. Kern van de opleiding is het maken van een
goede project-, proces- en risico-analyse van een gietbouwproject. Tijdens de opleiding staan de
zegt werkvoorbereider Wim Bregman van
[email protected].
constructeur over de hoeveelheid wapening.
Ontwerp en opmaak
voorbereidingsproces zitten stoeien met de
Constructief is het soms zo complex dat extra
springvorm bno
trilnaald? Ik heb eens zo’n stabiliteitswand
Abonnementen
veel wapening nodig is. Maar waar zet je dan je uitgetekend en gevraagd waar ik tussen vier-
maal rond 32 mm wapeningsstaal zo'n trilnaald kwijt zou moeten. Dus overstappen op twee
lagen wapeningsstaal en kiezen voor zelfverdichtend beton. Het tekent dat alles vooraf in gezamenlijkheid is uitgedokterd. Zo hoort het ook.’
ervaringen met elkaar gedeeld en geëvalueerd. De opleiding is bedoeld voor ondermeer
uitvoerders en werkvoorbereiders van (hoofd)-
aannemers van betonwerken. Ook opzichters en toezichthouders van diverse andere disciplines
kunnen hun voordeel met de opleiding doen. De Gietbouw
Markt
Ketenbeheer betonmortel gegarandeerd Toepassing van betonmortel in de (woning)-
bouw geeft als geen ander materiaal daadwerkelijk invulling aan ketenbeheer. Gietbouw draagt daarbij in belangrijke mate bij aan het Neder-
landse milieubeleid met betrekking tot preventie en hergebruik.
Ruime toepassing van betongranulaat als
grindvervanger in beton is verantwoord mogelijk. BRBS (Branchevereniging Recycling Breken en
Sorteren) en VOBN (Vereninging van Onderne-
mingen van Betonmortelfabrikanten in Neder-
land) hebben gezamenlijk een productinformatie-
66
GietbouwNieuws Woningbouw nummer 3 / 2007
– project-, proces- en risicoanalyse; – communicatie in relatie tot risico's, beheersaspecten en uitvoeringsprocessen;
de slag. Ik ben namelijk bezig met de werkvoor-
in relatie tot de voorbereiding/uitvoering van betonwerken;
vloeren. Vooral het uitwerken van de dagcyclus
– uitvoeringsproces en -technieken, breedplaatvloeren, tunnels,
bereiding van 27 woningen met breedplaatvraagt kennis van het gietbouwproces.’
Ook werkvoorbereider Jeroen Dhont van
bang voor een theoretische cursus, maar deze
volgende bijeenkomst(en) worden deze praktijk-
Voorbereiding Uitvoering van Betonconstructies.
Na iedere bijeenkomst wordt verwacht dat de
toepassen in de eigen werkomgeving. Tijdens de
Thema’s > Calculatie/werkorganisatie >
geen ervaring mee. Met de kennis die ik heb
opgedaan tijdens de opleiding, kon ik gelijk aan
zeer te spreken over de opleiding: ‘Ik was eerst
opleiding bleek heel praktijkgericht te zijn. Wij
zijn een gietbouwbedrijf, maar ik kom te weinig op de bouwplaats. Vandaar dat deze opleiding
– beheersaspecten (tijd, geld, organisatie, kwaliteit en informatie)
– voorbereiding van de uitvoering, planning, logistiek, bouwlocatie;
bekistingen;
ontwikkelingen;
– beton als (bouw)materiaal, nieuwe toepassingen en – examenvoorbereiding.
cursusdata
‘voorbereiding uitvoering van betonconstructies’ 2008
voor mij heel nuttig was. Ik maak in mijn werk
Startdatum maandag 4 februari 2008
werken van de bouw- en kraancyclus, maar ik
Planning
veel gebruik van ervaringscijfers voor het uitken de achtergronden van die cijfers niet.
Wanneer je dan een complex werk moet voor-
bereiden, heb je een probleem. Want ik heb die
Locatie
SBAO, Modemweg 3, Amersfoort
Tijd
19:00 tot 21:45 uur
Prijs
Abonnementen op GietbouwNieuws zijn gratis. Hij wordt zoveel mogelijk op persoonsnaam toegestuurd. Aanmeldingen voor abonnementen of adreswijzigingen kunt u doorgegeven via de Gietbouw Infolijn: 0800 022 52 11, of per e-mail naar:
[email protected]. Uitgever GietbouwNieuws is een uitgave van het Gietbouwcentrum, een initiatief van de betonmortelfabrikanten die zijn aangesloten bij de brancheorganisatie VOBN. GIETBOUWCENTRUM Postbus 383 3900 AJ Veenendaal
Meer weten? Kijk op http://www.bob.nl >
– werk-/stort- en keuringsplan;
Aannemersbedrijf Van der Poel uit Terneuzen is
deelnemers de opgedane kennis en ervaringen
sturen.’ L
woningbouw. Bij de seriematige woningbouw
praktijkervaringen van de deelnemers centraal.
De oefeningen/cases worden hierop afgestemd.
deze opleiding heel zinvol. We gaan dan ook
inhoud opleiding
kom je veel gietbouw tegen, maar daar heb ik
tips voor interessante onderwerpen, mail naar
beton prachtig strak. Voorts hebben wij in het
Giesbers-Rotterdam Bouw. ‘Wij maken momenteel een omslag van industriële bouw naar
H. Speelman, Konosch Nederland
Voor opmerkingen en vragen over de inhoud, of
heb je altijd wel herstelwerk, maar nu is het
meer mensen van ons bedrijf naar die opleiding
‘Ik ben heel tevreden over deze opleiding’,
P.C.G. Rijnbeek, BAM Materieel
wanden zie, dan loont deze keuze. Normaliter
Cementbouw Betonmortel en Frank van
Positieve ervaringen
ing. J.H. Köhne, Cement&BetonCentrum
ing. J. Wilschut, JW Producties
ervaring zelf namelijk niet. Wat dat betreft was
Castricum van Beton- en prefabbouw IJmond.
J. Heuveling, Gietbouwcentrum
schoon beton. Als ik de eerste strakke beton-
opleiding duurt acht avonden en wordt gegeven door praktijkspecialisten Jos Nederstigt van
J.B. Helms, Inbo adviseurs
moeten wij de stallinggarage uitvoeren als
BOB-Opleiding Uitvoering betonconstructie succesvol BOB Opleiding, Training en Advies organiseert sinds 2005 de opleiding Voorbereiding Uitvoering van Betonconstructies (VUBC). De organisatie, voorbereiding, communicatie en uitvoering rond gietbouw vormen een belangrijk deel van deze opleiding. De opleiding is ontwikkeld door BOB, in samenwerking met praktijkspecialisten en het Gietbouwcentrum.
ing. F. de Groot, Bureau BouwCommunicatie
4, 11, 18 februari, 3, 10, 17, 25 en 31 maart 2008
t 0318 55 74 74 f 0318 55 74 70 e
[email protected] w www.gietbouwcentrum.nl Gietbouw Infolijn Voor meer informatie over gietbouw kunt u terecht bij de gratis Gietbouw Infolijn, 0800 022 52 11 of op www.gietbouwcentrum.nl.
GIETBOUW 0800 022 52 11 INFOLIJN ÿ vraag gratis aan:
Comfortabel en milieuverantwoord wonen • ga naar onze site www.gietbouwcentrum.nl • of bel 0800 022 52 11
€ 960,- (excl. BTW)
koolvliegas als cementvervanging toegepast.
Nieuw op www.gietbouwcentrum.nl
dit ook een belangrijke reductie t.a.v. CO2-emissie.
Een greep uit de meest recente aanvullingen op
leverende bedrijf.
merking komt voor sloop dan kan het sloopafval,
• Ton van Beek, directeur VOBN
eisen als genoemd in het VOBN-BRBS product-
bruikt als grindvervanger in beton.
blad opgesteld. Hierin zijn de kwaliteitseisen
mortel op grote schaal hoogovenslak en poeder-
vervanger in beton moet voldoen. Het product-
Naast besparing op primaire materialen betekent
omschreven waaraan betongranulaat als grindblad is tevens te gebruiken als CE verklaring met daarop de waarden, specifiek geldend voor het
Betongranulaat dat voldoet aan de kwaliteits-
informatieblad, kan worden aangemerkt als een
volwaardige en waardevolle bouwgrondstof voor de betonmortelmarkt.
Milieuvoordelen van beton
Betonmortel kent tal van milieuvoordelen.
Zo heeft het een zeer lange technische levensduur en behoeft het in het algemeen geen of nauwelijks onderhoud. Voorts worden in het
Als de betonconstructie uiteindelijk in aan-
in de vorm van betongranulaat worden herge-
Borging
Voor de borging van de kwaliteit van betongranulaat en de toepassing zijn drie documenten beschikbaar: • CUR-aanbeveling 112
• Hans van Ballegooij, Gietbouwadviseur voor West-Nederland
• MRPI®-certificaat voor betonmortel
• Alle artikelen uit GietbouwNieuws 3/2007
Blijf op de hoogte. Bekijk www.gietbouwcentrum.nl.
• Productinformatieblad Betongranulaat 4/32 Protocol • Betongranulaat
kader van hergebruik en ketenbeheer in toe-
Voor nadere informatie zie www. gietbouwcentrum.nl.
daire grondstoffen in gezet. Zo wordt bij beton-
menten kunnen worden verkregen.
nemende mate en in hoge percentages secun-
www.gietbouwcentrum.nl:
Hier staat ook aangeven hoe de achtergronddocu-
GietbouwNieuws 4/2007
verwachte verschijningsdatum:
BEGIN dec. 2007
