Gezondheid als integraal onderdeel van

Gezondheid als integraal onderdeel van ondersteuning

Dr. Wil H.E. Buntinx Landelijk congres Gezondheidszorg voor mensen met een verstandelijke beperking 25 november 2010 www.buntinx.org

Gezondheid is niet alleen een zaak van de arts…

In vergelijking met de gewone populatie is er is duidelijk sprake van ongelijkheid in gezondheid (health inequalities) bij mensen met verstandelijke beperkingen. Gedeeltelijk in samenhang met biologische oorzaken van de beperking maar vooral samenhangend met contextfactoren: huisvesting, werkloosheid, laaggeletterdheid, sociaal isolement, discriminatie, opvoedingsomstandigheden, toegang tot gezondheidszorg (screening & controles), communicatiebeperkingen, te beperkte kennis over gezondheidsrisico’s bij begeleiders, gebrekkige samenwerking tussen artsen en gespecialiseerde professionals...

Eric Emerson & Susannah Baines (2010). Health Inequalities & People with Learning Disabilities in the UK: 2010 UK Department of Health – Learning disabilities observatory.


Hoe van macro naar micro?

Een benadering vanuit het perspectief van de professionele hulpverlener

Wetenschappelijke ontwikkelingen van Defectmodellen van verstandelijke beperking…

Probleem ‘in’ de persoon - syndroom - genetische afwijking - ontwikkeling centraal zenuwstelsel - intelligentietekort - ontwikkelingsachterstand - tekort aan vaardigheden - weinig tot niet beïnvloedbaar

Pathologisch model

Wetenschappelijke ontwikkelingen naar Functionele modellen van verstandelijke beperking

Probleem in de interactie ‘persoon-omgeving’

- functioneren is dynamisch, afhankelijk van de setting - kwaliteit van de omgeving bepaalt mee het functioneren (kansen, belemmeringen) - beïnvloedbaar à ondersteuning

Sociaal-Ecologische model

Maatschappelijke ontwikkelingen

Maatschappelijke ontwikkelingen: inclusie 1948 - Universele Verklaring van de Rechten van de Mens 2006 – UN Convention on the rights of persons with disabilities

Art. 25 Gezondheid De Staat erkent het recht van mensen met beperkingen op het genieten van de hoogst bereikbare niveau van gezondheid zonder discriminatie op grond van beperkingen. Toegang tot algemene gezondheidsvoorzieningen Speciale voorzieningen waar nodig

Gezondheid is niet alleen een zaak van de arts… Hoe van macro naar micro? Hoe van theorie naar praktijk?

Verstaan in context

1. Wat zijn de problemen en mogelijkheden?

Begrijpen van de behoeften

2. Welke zijn de ondersteuningsbehoeften?

Plannen van de ondersteuning

3. Welke ondersteuningsstrategie is op de plaats?

Toetsen van uitkomsten

4. Is de kwaliteit van bestaan verbeterd?

professionele proces van ondersteuning georganiseerd rond 4 vragen


• Diagnostiek • Beeldvorming

model verstandelijke beperkingen (AAIDD - 2010) I.

Verstandelijke mogelijkheden

II.

Adaptief gedrag

III. Gezondheid & etiologie IV.

Participatie,

Interactie & Sociale rollen

V.

Context

Omgeving & Persoonlijke factoren

Ondersteunin g

Individueel Functioneren

Interdisciplinaire beeldvorming I. Intelligentie

• cognitief • praktisch • sociaal

II. Vaardigheden

• skills in relatie tot gezondheid en veiligheid • communicatie • cognitieve, praktische & sociale vaardigheden

III. Gezondheid & Etiologie

• lichamelijke gezondheid • geestelijke gezondheid • etiologie – multifactoriële risicofactoren

IV. Participatie

V.

Omgeving & persoonlijke factoren

• woonsituatie • werk / dagbesteding • sociale relaties • sociaal netwerk • materiële omstandigheden • werk / dagbesteding / … • ‘rechten’ (bijv. UN convention!)


Bij mensen met verstandelijke beperkingen ontbreken voldoende competenties om op eigen kracht een goede kwaliteit van bestaan te bereiken en te handhaven. Ook kunnen omgevingsfactoren belemmerend werken. Er is een ‘mismatch’ tussen competenties en eisen van de omgeving. Dit nadeel kan worden gecompenseerd door het bieden van ondersteuning op specifieke gebieden.

Onderdeel van ‘vraagverduidelijking’ is – naast diagnostiek en beeldvorming – het onderzoek van de persoonlijke ondersteuningsbehoeften.

Gezondheid en Veiligheid Werkactiviteiten Leren & ontwikkeling Samenleving

Sociale activiteiten Belangenbehartiging Sp. Medische behoeften

Huiselijke activiteiten

Sp. Gedragsmatige behoeften

-Welke ondersteuning nodig? -Hoeveel

om te functioneren zoals leeftijdgenoten, als lid van de samenleving om je prettig te voelen in in je omgeving om je eigen ambities te realiseren om een goede kwaliteit van bestaan te ervaren

Onderwerpen m.b.t. Gezondheid en veiligheid

Welke ondersteuning heeft deze persoon nodig bij…

• innemen van medicijnen • vermijden van gevaar voor gezondheid en veiligheid in dagelijkse situaties • gebruik maken van gezondheidszorg (huisarts, apotheek, afspraak maken) • handhaven van mobiliteit • hulp inroepen in acute situaties • handhaven van een gezond eetpatroon • op peil houden van de lichamelijke conditie • handhaven van emotioneel welzijn • welke bijzondere ondersteuning is nodig met betrekking tot specifieke medische problematiek?


Ondersteuning(splan) = Strategie

Doelen? Hulpbronnen? Acties? Planning? ‘Strategie’ verwijst binnen het sociaal-ecologisch model niet alleen naar interventies bij de persoon zelf maar juist ook naar interventies in zijn/haar fysieke, sociale en ‘professionele’ omgeving. De ‘horizon’ van het leven van mensen met verstandelijke beperkingen is niet de ‘voorziening’ maar de wereld, de samenleving en hun plaats daarin naast en met ons. Gaan ondersteuningsplannen daar van uit?

Hoe ondersteuning plannen en uitvoeren?

Persoonlijk Ondersteunings Plan (= ‘persoonlijk strategisch plan’)

A P C D Deming cyclus: Plan à Do à Check à Act Stragegieën om het functioneren / de kwaliteit van bestaan te verbeteren

Herhaal de Kwaliteit-Verbeter-Cyclus

A C

A

P

C

D

Huidig kwaliteitsniveau

Borging

P D

Gewenst kwaliteitsniveau


Is de persoon er beter van geworden? Is er sprake van verbeterde kwaliteit van bestaan?

Het uiteindelijke doel van ondersteuning is niet het ‘optimaliseren van functies’ maar het bevorderen van de kwaliteit van bestaan.

Quality of Life model (Schalock, 2008)

Factor Zelfstandigheid

Sociale Participatie

Welzijn

Domein

Indicatoren

Persoonlijke ontwikkeling

subjectief / objectief

Zelfbepaling


Inter-persoonlijke relaties


Sociale inclusie


Rechten


Emotioneel welzijn


Fysiek welzijn


Materieel welzijn



Bij elke vraag Verstaan in context


Begrijpen van de behoeften


Plannen van de ondersteuning


Toetsen van uitkomsten


... zaak van interdisciplinaire samenwerking Kerndisciplines: gedragswetenschapper, arts, maatschappelijk werker in samenwerking met: (praktijk)verpleegkundigen, paramedici, tandarts, mondhygiënisten, revalidatie specialismen, begeleiders, sociaal pedagogische hulpverleners, ...

Gezondheid is niet alleen een zaak van de arts… ü Zijn disciplines beschikbaar en betrokken bij het proces van ondersteuning? ü Is er een effectieve infrastructuur voor overleg, consultatie, interventie? ü Worden interdisciplinaire en integratieve modellen gebruikt als gemeenschappelijke taal voor integratie van informatie? ü Worden beschikbare methoden en instrumenten gehanteerd om zicht te krijgen op functioneringsproblemen, hun context en op ondersteuningsbehoeften? ü Is voldoende informatie over het functioneren van de persoon met verstandelijke beperkingen (inclusief gezondheid) beschikbaar vóór de planning en start van ondersteuning binnen een voorziening (intake!)? ü Is voldoende aandacht voor de context van de persoon?

... maar ook van organisatie en van visie.

literatuur Emerson, E. & Baines, S. (2010). Health Inequalities & People with Learning Disabilities in the UK: 2010. London: Departement of Health. http://www.improvinghealthandlives.org.uk/uploads/doc/vid_7479_IHaL2010-3HealthInequality2010.pdf Schalock, R.L., Borthwick-Duffy, S.A., Bradley, V.J., Buntinx, W.H.E., Coulter, D.L., Craig, E.M., Gomez, S.C., Lachapelle, Y, Luckasson, R., Reeve, A., Shogren, K.A., Snell, M.E., Spreatt, S., Tassé, M.J., Thompson, J.R., Verdugo-Alonso, M.A., Wehmeyer, M.L., & Yeager, M.H. (2010). Intellectual Disability: Definition, Classification, and Systems of Supports. Washington, D.C.: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities. Schalock, R.L., Bonham, G.S., & Verdugo, M.A. (2008). The conceptualization and measurement of quality of life: Implications for program planning and evaluation in the field of intellectual disabilities. Evaluation and Program Planning, 31(2), 181-190. Thompson, J.R., Bryant, B.R., Campbell, E.M., Craig, E.M., Hughes, C.M., Rotholz, D.A., Schalock, R.L., Silverman, W.P., Tassé, M.J. & Wehmeyer, M.L. – vertaling: W.H.E. Buntinx (2010). Supports Intensity Scale. Schaal Intensiteit van Ondersteuningsbehoeften. Handleiding. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

“Responding appropriately to the health inequalities faced by people with learning disabilities in England demands action on several fronts. These include: Ø reducing the exposure of people with learning disabilities to common social determinants of (poorer) health such as poverty, poor housing conditions, unemployment, social disconnectedness and overt discrimination; Ø improving the early identification of illness among people with learning disabilities by, for example, increasing uptake of annual health checks, and for women, cervical and breast screening. Knowledge of the health risks associated with specific syndromes is of value in targeting the content of health checks; Ø enhancing the health literacy of people with learning disabilities and of family carers and paid carers/supporters who play a critical role in promoting healthy lifestyles among many people with learning disabilities; Ø making ‘reasonable adjustments’ in all areas of health promotion and healthcare in light of the specific needs of people with learning disabilities and acting within the legal framework of the Mental Capacity Act 2005 (e.g., through providing more accessible information and longer appointment times); Ø monitoring progress towards the elimination of health inequalities faced by people with learning disabilities.”

Eric Emerson & Susannah Baines (2010). p11.

Dr. W.H.E. Buntinx is directeur van Buntinx Training & Consultancy en is als senior onderzoeker verbonden aan het Gouverneur Kremers Centrum en de Capaciteitsgroep Beleid, Economie & Organisatie van de Zorg, Maastricht University [email protected] [email protected] www.buntinx.org

Gezondheid als integraal onderdeel van

Recommend Documents