Protocol Gezondheid Onderdeel van Risico Inventarisatie & Evaluatie, RI&E
1
Inleiding Jonge kinderen vormen een kwetsbare groep. Daarom is een permanente inspanning om een goede gezondheid te behouden onontbeerlijk. Niet alleen ouders, maar ook personen betrokken bij de opvang van kinderen moeten zich bewust zijn van de risico’s waaraan kinderen worden blootgesteld. Gezondheidsrisico’s zijn er op meerdere vlakken. Niet alleen kinderziekten, maar ook ongezonde binnenlucht, zwevende deeltjes microstof en stoffen die op termijn luchtwegaandoeningen kunnen veroorzaken. Het is goed om over wat meer achtergrondinformatie te beschikken om te begrijpen waarom bepaalde dingen gedaan moeten worden. Deze informatie dient als basis voor iedere medewerker en medewerker in ontwikkeling binnen de kinderopvang. Het afweersysteem van jonge kinderen is nog volop in ontwikkeling en dus vormen deze jonge kinderen een kwetsbare groep. Hun gezondheid loopt risico: 1) door overdracht ziektekiemen 2) als gevolg van het binnenmilieu 3) als gevolg van het buitenmilieu 4) als gevolg van (uitblijven van) het medische handelen Deze gezondheidrisico’s zijn in dit protocol beschreven. Het protocol beschrijft naast achtergrondinformatie over de gezondheidrisico’s, ook de werkwijze waar alle medewerkers van The Clown Club zich aan dienen te houden. Het protocol is ook een onderdeel van en verbonden aan de Risico Inventarisatie & Evaluatie, RI&E, die jaarlijks plaatsvinden op The Clown Club. Alle medewerkers van The Clown Club dienen zich aan dit protocol te houden.
2
1. Gezondheidsrisico’s door overdracht ziektekiemen Kinderen in kindercentra hebben een grotere kans een infectieziekte op te lopen via bijvoorbeeld andere kinderen, maar ook door gezamenlijk gebruik van speelgoed. Zij komen al op jonge leeftijd in contact met ziekteverwekkers (ziektekiemen/ microorganismen), waartegen ze nog geen weerstand hebben opgebouwd. Omdat een kind infecties verspreidt als het zelf nog niet ziek is, zijn goede hygiënische maatregelen noodzakelijk om onnodige overdracht van ziektekiemen tegen te gaan. Contact, verzorging en spelactiviteiten, gekoppeld aan onvoldoende hygiënisch gedrag worden als belangrijkste oorzaak van de verspreiding van infectieziekten gezien. Micro-organismen kunnen onder gunstige omstandigheden uitgroeien tot grote aantallen. Ze hebben daarvoor vocht en voedsel, in de vorm van bijvoorbeeld huidschilfers, stof en vuil nodig. De omstandigheden bij een temperatuur tussen 10°C en 50°C zijn ideaal om uit te groeien tot grote aantallen. Een goede hygiëne is erop gericht besmetting te voorkomen en het aantal schadelijke micro-organismen tot een minimum te beperken, om kinderen zo minder snel én minder ernstig ziek te laten worden. Micro-organismen kunnen zich op de volgende manieren verspreiden: via de handen via de lucht (via druppels door aanhoesten, huidschilfers of stof) via water en voedsel via voorwerpen zoals speelgoed, de closetpot, een deurkruk of beddengoed via lichaamsvloeistoffen (braaksel, ontlasting, wondvocht of bloed) via dieren Werkwijze/ maatregelen algemeen: Uit bovenstaande blijkt dat goede hygiëne zeer belangrijk is en gezondheidsrisico’s beperkt kunnen worden door extra aandacht te besteden aan hygiëne. Op The Clown Club doen we dit op de volgende manieren: • aandacht voor persoonlijke hygiëne, o.a. handhygiëne • schone leefomgeving • voorkomen van risicovol gedrag waardoor micro-organismen zich kunnen vermenigvuldigen tot grote hoeveelheden • verantwoord omgaan met voeding • beleid wondverzorging • beleid medicijngebruik 1.1 Handhygiëne Een zorgvuldige handhygiëne voor de groepsleiding en de kinderen is noodzakelijk, omdat ziektekiemen veelal via de handen worden overgedragen. Daarom is een goede handhygiëne één van de meest effectieve manieren om besmettingen te voorkomen. Dit betekent dat de handen gewassen moeten worden met water en zeep, op de juiste plaats. Dus na toiletbezoek handen niet in de keuken wassen. Er zijn wasbakken in de toiletten aanwezig. 3
Werkwijze/ maatregelen Handen wassen voor: • het aanraken en bereiden van voedsel • het eten of het helpen bij eten • wondverzorging • Handen wassen na: • hoesten, niezen en snuiten • toiletgebruik • het verschonen van een kind • contact met lichaamsvochten, zoals speeksel, snot, braaksel, ontlasting, wondvocht of bloed • contact met vuil textiel en de afvalbak • schoonmaakwerkzaamheden • het eten (snack, lunch) • het buitenspelen Het gebruik van wegwerphandschoenen is aan te raden als er een kans bestaat dat je in aanraking komt met eventueel besmette lichaamsvochten (bv ontlasting met bloed, wondvocht of bloed). Na gebruik van handschoenen de handen wassen met water en zeep, afdrogen met een papieren handdoekje. 1.2 Hoest- en niesdiscipline Via hoesten en niezen kunnen ziektekiemen zich door de lucht verspreiden (via onzichtbare speekseldeeltjes). Anderen ademen deze speekseldeeltjes/vochtdeeltjes in en kunnen zo besmet worden. Wanneer een hand voor de mond wordt gehouden, kan daarna besmetting optreden door de besmette handen. Ook via speeksel en snot kan besmetting optreden. Werkwijze/maatregelen: • was de handen na hoesten/niezen met water en zeep en droog de handen met een papieren handdoekje • veeg speeksel en snot weg met een papieren zakdoekje; gebruik het zakdoekje voor één kind, niet voor meerdere kinderen en was daarna de handen met water en zeep en droog af met een papieren handdoekje
1.3 Verschonen/ sanitair/ toilethygiëne Het verschonen van een baby brengt risico’s met zich mee vanwege het directe contact met ontlasting. Kinderen moeten op een daarvoor bestemde plek verschoond worden om verspreiding van ziektekiemen te voorkomen. Verschonen en voedselbereiding moeten strikt gescheiden gebeuren. Zorgvuldig huishoudelijk schoonmaken van het verschoonkussen is voldoende. Alleen bij vervuiling met bloed of bloederige diarree moet gedesinfecteerd worden met 70% alcohol. 4
Werkwijze/maatregelen: Huishoudelijk schoonmaken: • 1 op 10 verdunde allesreiniger, zit in spuitflessen en wordt elke ochtend “vers” gemaakt in een droge spuitfles • desinfecteren: met 70 % alcohol na huishoudelijk schoonmaken Handen en sanitair kunnen besmet worden doordat ontlasting ziektekiemen kan bevatten. Daardoor kunnen alle contactoppervlakken in de sanitaire ruimten besmet raken, die door de handen worden aangeraakt, zoals de spoelknop, de kraan, de handdoek, de lichtschakelaar of de deurkruk. Deze oppervlakken fungeren als overdrachtsmedium en kunnen de ziektekiemen, op deze wijze overgebracht, infecties veroorzaken via hand-mond contact. Het is dus van groot belang om na elk toiletbezoek de handen te wassen op de daarvoor bestemde plaats (in de toiletruimte en niet in de keuken bijvoorbeeld). Ook moeten kinderen leren na toiletgebruik de handen te wassen. Het gebruik van papieren handdoekjes is aan te bevelen. Na elke toiletronde moeten de wc brillen en (eventueel gebruikte) potjes goed schoongemaakt worden met 1 op 10 verdunde allesreiniger (zie boven). 1.4 Voedselveiligheid De gezondheid van kinderen wordt ook gewaarborgd door het treffen van een aantal maatregelen rondom voedingsverzorging, zodat de veiligheid van de verstrekte voeding gegarandeerd is. Men moet zich houden aan de Warenwet Hygiëne van levensmiddelen. Bovendien heeft The Clown Club een “Voedingsbeleid”, waarin richtlijnen betreffende het bewaren, bereiden en verstrekken van voeding beschreven staat. Ook het opruimen en afwassen spelen een belangrijke rol. Werkwijze/maatregelen: • Vóór het eten worden de handen van de kinderen gewassen/schoongemaakt met water en zeep. Na het eten worden weer de handen en nu ook de gezichten schoongemaakt. • Als er washandjes gebruikt worden, moet er voor elk kind bij elke “schoonmaakbeurt” een ander washandje gebruikt worden. Na gebruik gaan de washandjes in de was. Voeding die gekoeld gebracht wordt moet direct gekoeld opgeslagen worden. Gekoelde voeding vlak voor gebruik uit koeling halen en alleen de hoeveelheid die gebruikt gaat worden. Voor babyvoeding gelden nog striktere regels, aangezien baby’s door hun leeftijd een zeer kwetsbare groep vormen. Aan dit onderwerp wordt in het “Voedingsbeleid” een apart hoofdstuk gewijd. In het kort: • Thuis bereide melkpoedervoeding mag niet aangenomen (en dus niet gegeven) worden. 5
• • •
Meegebrachte borstvoeding moet gekoeld afgeleverd worden. Ingevroren borstvoeding wordt ontdooid in de koelkast of onder stromend kraanwater van ± 20° C. Elk kind heeft een eigen fles met speen. Na gebruik deze direct spoelen en reinigen. De flessen moeten dagelijks gesteriliseerd worden. Flesvoeding die langer dan één uur buiten de koeling heeft gestaan, mag niet meer gebruikt worden (voor uitgebreidere richtlijnen zie “Voedingsbeleid”).
1.5 Wondverzorging Kinderen met huidaandoeningen hebben vaak wondjes en daardoor meer kans op infecties en om de omgeving te besmetten. Om besmetting te voorkomen kunnen wondjes het beste afgedekt worden met pleisters of wondverband. Bij wondverzorging of als er bloed “schoongemaakt” moet worden, moet men gebruik maken van wegwerphandschoenen. Daarna moeten de handen gewassen worden met water en zeep. Soms willen kinderen geen pleister of verband. Dan is het zaak regelmatig het wondje schoon en droog te deppen. 1.6 Andere mogelijkheden om in contact te komen met ziektekiemen Door contact met afval bv vuilnisemmers/prullenbak kunnen kinderen in contact komen met ziektekiemen. De vuilnisemmers moeten voorzien zijn van een klep en moet minimaal één keer per dag geleegd worden. De groepsleiding moet er op toezien dat kinderen niet met prullenbak/vuilnisemmer spelen of erin snuffelen. Bij gebruik van vuile vaatdoek, theedoek en handdoek kunnen kinderen ook met ziektekiemen in contact komen. Minimaal moeten vaatdoek, theedoek en handdoek elke dag, bij voorkeur elk dagdeel, vervangen worden door een schoon exemplaar. Bij zichtbaar vuil moeten vaatdoek, theedoek en handdoek direct vervangen worden. Met name de allerjongsten zien elke speen als hun eigen speen. Het is belangrijk de spenen elke dag schoon te maken en te steriliseren. De oudere kinderen gebruiken hun speen alleen bij het slapen gaan. Ook deze spenen worden minstens 1 keer per week gesteriliseerd. Spenen moeten gescheiden van elkaar bewaard worden. Verkleedkleren worden over de kleren gedragen en worden na gebruik gewassen. Beddengoed wordt wekelijks gewassen. Knuffels en stoffen speelgoed bij de kleintjes zeer regelmatig (minstens 1x per maand), bij de grotere kinderen minder vaak. Bedden en stretchers moeten wekelijks (huishoudelijk) schoongemaakt worden. In de zomer spelen kinderen met luier of zwembroek aan in zwembadje. Groepsleiding moet er goed op toezien dat er geen ontlasting in het zwemwater komt. Er mag niet gegeten of gedronken worden als het zwembadje gebruikt wordt (zie “Buitenspel protocol”). Ook via vuil speelgoed, meubilair en dergelijke kunnen kinderen in contact komen met ziektekiemen. Zichtbaar vuil moet direct verwijderd worden. Op de groepen wordt een schoonmaakschema gevolgd, zodat alles regelmatig schoongemaakt wordt. 6
Kinderen kunnen door (uitwerpselen van) ongedierte of door bijten en krabben van dieren in contact komen met ziektekiemen. Medewerkers moeten alert zijn op eventuele aanwezigheid van uitwerpselen (bv in zandbak) en maatregelen treffen. In geval van signalering van ongedierte wordt zonodig een deskundige ingeschakeld (overleg management). Huisdieren zijn in The Clown Club niet aanwezig en ook niet toegestaan.
7
2. Gezondheidsrisico’s als gevolg van het binnenmilieu Binnenlucht bevat veel stoffen die de gezondheid kunnen schaden. Het is dus erg belangrijk dat de groepsleiding weet waar die stoffen vandaan komen, wat een gezond (binnen)leefmilieu is en hoe men dit kan bereiken. 2.1 Gezond (binnen)leefmilieu: Schone lucht, frisse lucht, weinig stofdeeltjes in de lucht, weinig micro-organismen in de lucht, temperatuur niet te hoog/niet te laag, luchtvochtigheid niet te hoog/niet te laag dragen bij aan een schoon leefmilieu. Dit bereikt men door goede ventilatie. Een goede ventilatie is een belangrijke voorwaarde voor een gezond leefmilieu. Wordt een ruimte slecht geventileerd, dan zijn er veel ziektekiemen in de lucht aanwezig, zodat de kans op infectieziekten toeneemt. Als er niet voldoende geventileerd wordt ontstaat een ongezond binnenmilieu. Dit kan leiden tot hoofdpijn irritaties aan ogen en slijmvliezen astmatische klachten onbehaaglijk gevoel allergieën luchtwegontstekingen andere infecties vergiftigingen 2.2 Ventilatie Een goede temperatuur en vochtbalans zijn belangrijk om te voorkomen dat microorganismen zich vermenigvuldigen en de kans op besmetting/”ziek-worden” groter wordt. In verblijfsruimten mag de temperatuur niet lager dan 17°C en niet hoger dan 27°C zijn. De ideale temperatuur is 20°C. In de slaapruimten is de ideale temperatuur 17°C. Hier mag de temperatuur niet lager zijn dan 15°C, anders treedt er condens op met als gevolg dat de matrasjes vochtig worden en schimmels aantrekken. In de slaapruimten is de temperatuur heel belangrijk (denk bv aan wiegendood bij te hoge temperatuur). Ook het CO2 gehalte is belangrijk en moet daarom regelmatig gemeten worden. The Clown Club beschikt over twee CO2 meters; deze worden 2 weken achter elkaar in een groep geplaatst. De medewerkers noteren het CO2 gehalte op verschillende tijdstippen van de dag. Ook wordt de ruimte afgewisseld waarin er gemeten wordt, zoals slaap- en leefruimte. Op deze manier kan het ventilatiegedrag aangepast worden. Door deze metingen regelmatig in elke groep te herhalen, kunnen de medewerkers een patroon herkennen in wanneer, op welk moment, tijd en/of activiteit ze extra dienen te ventileren. Binnen zijn veel bronnen van vocht, zoals bv wasdrogers, dweilwater en personen. Dit vocht kan aanleiding geven tot condensvorming, wat weer bevorderlijk is voor vermenigvuldiging van huisstofmijten en schimmels. Een hoge luchtvochtigheid kan de 8
overlevingsduur van sommige ziektekiemen doen toenemen. Dus ook hier blijkt dat goed ventileren belangrijk is. Werkwijze/maatregelen: • ’s morgens bij binnenkomst ramen openzetten • tijdens drukke activiteiten ramen openzetten • tijdens slapen ramen openzetten • tijdens buitenspelen ramen openzetten • tijdens schoonmaken ramen openzetten • ventilatie systeem in de slaapkamer bij binnenkomst aanzetten 2.3 Schoonmaken Schoonmaken is van uiterst belang, omdat de meeste micro-organismen hierdoor worden verwijderd de voedingsbodem voor micro-organismen wordt weggehaald. het aantal stofdeeltjes wordt verlaagd (veel stofdeeltjes kunnen ademhalingsproblemen geven). regelmatig wassen op 60°C de hoeveelheid huisstofmijten en stoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken, worden verwijderd; dit geldt niet alleen voor beddengoed, maar ook voor boxkleden, knuffels, verkleedkleren. Regelmatig schoonmaken is dus van groot belang! Dit kan met gewoon schoonmaakmiddel, namelijk 1 op 10 verdunde allesreiniger. Desinfecteren moet alleen gebeuren als het oppervlak verontreinigd is met bloed, als de verontreiniging heeft plaatsgevonden door bloederige diarree of in bijzondere situaties (GGD geeft advies hierover). Eerst moet er grondig huishoudelijk worden schoongemaakt, daarna kan er gedesinfecteerd worden met 70% alcohol. Zichtbare verontreiniging moet direct verwijderd worden. Omdat oppervlakken, hulpmiddelen en materialen door gebruik onzichtbaar besmet kunnen raken, is periodiek reinigen noodzakelijk. Zie hiervoor de schoonmaakschema’s volgens de richtlijnen van de GGD. Elke groep heeft een schoonmaakschema. Werkwijze/maatregelen: • dagelijks de vloer stofzuigen • dagelijks de vloer dweilen • dagelijks het meubilair (stoelen, tafels) schoonmaken, ook tussen en onder het meubilair • regelmatig het speelgoed schoonmaken, volg schoonmaakschema Als het enigszins mogelijk is, moet er schoongemaakt worden als de kinderen niet aanwezig zijn (bv buitenspelen, slapen). Is dit niet mogelijk, dan moeten de kinderen van de schoonmaakwerkzaamheden gescheiden worden. Tijdens het schoonmaken moet goed geventileerd worden. 2.4 Overige risico’s Door gebruik van spuitbussen kunnen kinderen blootgesteld worden aan vluchtige stoffen. In ruimtes waar kinderen verblijven, mogen geen spuitbussen, zoals deodorant, luchtverfrisser, gebruikt worden. Vluchtige stoffen kunnen ook aanwezig zijn in lijm en 9
terpentine. Lijm die op The Clown Club gebruikt wordt, wordt gemaakt op waterbasis. Terpentine is niet aanwezig in ruimtes waar kinderen verblijven. Kinderen blootstellen aan lawaai kan ook schadelijk zijn voor de gezondheid, dus luidruchtige activiteiten moeten goed ingepland worden, zodat geluidsoverlast voorkomen kan worden. Huisdieren en planten kunnen allergische reacties veroorzaken. Om dit zoveel mogelijk uit te sluiten, zijn er geen huisdieren in The Clown Club. Ook planten zijn niet in de binnenruimtes aanwezig. Als een medewerker bloemen krijgt, worden deze dezelfde dag mee naar huis genomen. Mocht blijken dat een kind allergisch is voor deze bloemen, dan worden die direct ergens anders neergezet (bv in de personeelsruimte).
10
3. Gezondheidsrisico’s als gevolg van het buitenmilieu Een aantal omgevingsfactoren heeft invloed op de gezondheid. planten en bomen kunnen allergische reacties veroorzaken door verspreiden van stuifmeel steken of beten door ongedierte 3.1 Planten en bomen Het is niet te voorkomen dat kinderen blootgesteld worden aan bomen en planten. Binnen het terrein van The Clown Club wordt rekening gehouden met de aanplanting. 3.2 Wespen, bijen, teken Het personeel moet altijd alert zijn op de aanwezigheid van bijen en wespen en hier zonodig maatregelen tegen nemen (bijv. laat kinderen niet met plakkerige handen buiten spelen). Werkwijze/maatregelen na een bijen- en/of wespensteek: • verwijder angel en zuig met speciaal spuitje gif uit lichaam • koel wondje om zwelling tegen te gaan Werkwijze/maatregelen na een tekenbeet: • een tekenbeet moet met een tekenpincet verwijderd worden en vervolgens ontsmet worden met 70% alcohol. • Ouders moeten altijd geïnformeerd worden. Het speciale spuitje en het tekenpincet liggen in de kast bij de ingang, achter linkerdeurtje als je met je gezicht naar de kast staat. 3.3 Hygiëne in zandbakken De meest gevaarlijke verontreinigingen die in een zandbak terecht kunnen komen zijn uitwerpselen van honden en katten (maar ook van muizen, ratten en vogels). De uitwerpselen van honden en katten kunnen spoelwormen bevatten. Deze kunnen niet alleen vervelende, maar ook ernstige ziekteverschijnselen veroorzaken (o.a. griepachtige klachten, koorts, buikklachten, prikkelhoest, maar ook long- en leverklachten). Werkwijze/maatregelen (zie ook “Buitenspelprotocol”): • controleer zandbak voor gebruik • dek zandbak af met een net na gebruik • laat kinderen handen wassen na spelen in de zandbak 3.4 Overige risico’s Andere gezondheidsrisico’s als gevolg van het buitenmilieu kunnen zijn: kind krijgt zonnesteek kind droogt uit kind verbrandt door zon kind raakt onderkoeld 11
Werkwijze/maatregelen (zie ook “Buitenspel- en UV-protocol”): • bij extreme hitte of kou wordt de duur van het buitenspel beperkt • er wordt zoveel mogelijk in de schaduw gespeeld • kinderen krijgen geregeld iets te drinken • kinderen worden minimaal 15 minuten voor het naar buiten gaan ingesmeerd met zonnebrandcrème Een gezondheidsrisico is ook als kinderen met bestrijdingsmiddelen in contact komen, blootgesteld worden aan chemisch vervuilde grond en/of aan verontreinigde buitenlucht. De kans op deze risico’s is erg klein. Mochten er aanwijzingen zijn voor bodem- en/of luchtverontreiniging, dan moeten ramen en deuren dicht en kinderen binnengehouden worden. De brandweer of een andere deskundige zal aanwijzingen geven, die dan opgevolgd zullen worden. Bestrijdingsmiddelen worden niet op The Clown Club gebruikt.
12
4. Gezondheidsrisico’s als gevolg van het (uitblijven van) het medisch handelen Soms is het uitvoeren van medische handelingen onontkoombaar. Ouders dragen de zeggenschap over de toediening over aan de groepsleiding. Medicatie mag alleen op de juiste wijze verstrekt worden en alleen als het medisch handelen op een verantwoorde wijze plaatsvindt (na het invullen van een formulier door ouders en groepsleiding). Bij het geven van medicijnen moet het “Protocol medisch handelen” gevolgd worden. Ouders moeten de medicijn thuis ook al gegeven hebben om er zeker van te zijn dat het kind niet allergisch op de medicijn reageert. Bij het toedienen van medicijnen zijn de volgende punten belangrijk: let op houdbaarheidsdatum en hoe het medicijn bewaard moet worden de bijsluiter moet aanwezig zijn op de achterkant van het door ouders ingevulde formulier moet de groepsleiding invullen wie het medicijn heeft toegediend, wanneer het medicijn is toegediend en de hoeveelheid die is toegediend. paracetamol mag door de groepsleiding niet worden toegediend Bestaat er enige twijfel over een medicijn dat door een arts is voorgeschreven, dan moet er contact opgenomen worden met de arts. Specifieke medische handelingen, zoals het geven van injecties, mogen door het personeel, werkzaam op The Clown Club, niet gedaan worden. Het personeel is daarvoor niet gekwalificeerd. Het opmeten van de temperatuur van een kind wordt alleen gedaan als het noodzakelijk is. Er moet dan gebruik gemaakt worden van “steritemp”(hoesje) voor de thermometer. De thermometer kan daarna nog gedesinfecteerd worden met 70% alcohol. Gebruik zalf/crème: • zalf/crème aanbrengen met een schoon papiertje; nooit met hetzelfde oppervlak in het potje gaan om besmetting te voorkomen òf • gebruik handschoenen bij het opbrengen van zalf/crème; ook hierbij geldt nooit met hetzelfde oppervlak in het potje gaan om besmetting te voorkomen
13
