Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten. Visie Arbeid bomen- en vaste plantensector

Visie Arbeid bomen- en vaste plantensector

VISI E Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten

Anthos Koninklijke Handelsbond voor Boomkwekerij- en Bolproducten

Uitgave van het Productschap Tuinbouw - Postbus 280 - 2700 AG Zoetermeer- tel 079 347 07 07 - fax 079 347 04 04 - mail: [email protected] Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

Colofon - Tekst: Ecorys/Afdeling Markt & Innovatie, Productschap Tuinbouw - Ontwerp: www.bb-go.nl - Fotografie: www.bb-go.nl en PPH - Druk: Drukkerij Ando, Den Haag

Inhoudsopgave

Voorwoord

3 4

1

Samenvatting

7

2

Inleiding

9

3

Arbeidschets van de bomen- en vaste plantensector

15

4

Arbeidsontwikkelingen in de sector

19

5

Arbeid in 2020, een streefbeeld

21

6

Toekomstagenda Arbeid in de bomen- en vaste plantensector 2009-2020

30

Bijlage

Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten


1

2



Voorwoord Een groene werk-, woon- en leefomgeving geeft mensen

Het productschap Tuinbouw (PT) heeft, met hulp van

een goed gevoel. Gevoel zit van binnen, doet iets met je.

ondernemers en de brancheorganisaties in de sector, de

De boomkwekerijsector is een groene sector bij uitstek;

visie “Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten”

draagt bij aan de vergroening van onze omgeving. Een

opgesteld. Met ondernemers en brancheorganisaties wil

buitengewone kans dus op de markt voor deze sector.

het PT ook graag opvolging geven aan de in de visie

Op de afzetmarkt, maar waarom ook niet op de arbeids-

genoemde agenda en acties. Voor een toekomst waarin

markt? Werken in de boomkwekerijsector is werken in

mensen houden van de sector en de sector houdt van

en met groen. Dat zou iets moeten doen met de mensen

zijn mensen.

die erin werken. En met de mensen die er misschien in willen werken. Hoe ziet de arbeidsmarkt er eigenlijk uit in deze groene

Michiel Gerritsen

Secretaris Productschap Tuinbouw

sector? Hoe beleven de mensen het die erin werken, wat zijn de redenen om wel of niet te kiezen voor het werken in de boomkwekerijsector? En wat kan de sector doen om het werken nóg aantrekkelijker te maken om bij, vooral jonge, mensen belangstelling voor het vak te kweken? Over deze en nog véél meer aspecten van het werken in de boomkwekerijsector gaat de visie op arbeid. Een visie die niet de waarheid in pacht heeft, maar wel aangeeft wat er gaande is en wat er gedaan zou kunnen worden om de sector een aantrekkelijk werkgever te doen zijn. Hoewel dat best meetelt gaat het hierbij echt niet alleen om de hoogte van het salaris of de status van de functie. Het gaat om het plezier in het werk hebben, het kansen krijgen om door te groeien en (meer) verantwoordelijkheid te dragen én om via scholing nieuwe kennis en competenties te verwerven.



3

1

Samenvatting

De belangstelling voor groenproducten en het tuinieren

regelmatig een probleem voor de ondernemers, onder

bomen- en vaste plantensector. Daarnaast wordt ook in

neemt in de samenleving toe. Openbaar groen wordt

andere omdat er bij potentiële werknemers een

de behoefte aan management en commerciële capaci-

steeds belangrijker. Afnemers, burgers en consumenten

onduidelijk beeld bestaat van de sector als werkgever.

teiten voorzien.

stellen wel steeds hogere eisen aan producten en

Ondernemers moeten steeds meer moeite doen werk-

Bedrijven verenigen zich in GOA’s en bieden voldoende

productiemethoden. De markt is voor een deel conjunc-

nemers te binden en boeien.

werkervaringsplaatsen (BBL) en stages (BOL) aan.

tuurgevoelig, impulsgevoelig en is afhankelijk van de

Er is, ondanks afnemend aanbod, voldoende arbeid

Diverse andere mogelijkheden van duaal leren worden

weersomstandigheden.

beschikbaar om vanuit bomen- en vaste plantensector

benut1.

Werknemers in de bomen- en vaste plantensector zijn

in de vraag naar producten te kunnen voorzien.

over het algemeen tevreden met hun werk. Wat betreft

Werkgevers werken samen om dit tot stand te brengen

Voor de werving van tijdelijk personeel bestaan op

competentieontwikkeling en doorgroeien zijn er moge-

Nieuwe werknemers kiezen bewust voor de groene

korte termijn voldoende mogelijkheden in de richting

lijkheden de tevredenheid te verhogen. Arbeidsomstan-

sector en bij voorkeur ook voor de bomen- en vaste

van buitenlands personeel dat tijdelijk in Nederland is.

digheden en meer algemeen de kwaliteit van de arbeid

plantensector1.

Maar op niet al te lange termijn neemt het aanbod van

wordt een selling point in de richting van nieuwe werk-

deze groep arbeidskrachten af.

nemers.

Ondanks dat een goede werkhouding belangrijker

De werkgever maakt vooral gebruik van uitzendarbeid

De bomen- en vaste plantensector staat bekend als een

wordt gevonden dan kennis bestaat er wel behoefte aan

in piektijden. Daarbij wordt altijd gebruik gemaakt van

aantrekkelijke werkgever. Door het vermijden van

personeel met een groene opleiding, dan wel een

betrouwbare bureau’s1.

excessen, maatschappelijk verantwoord ondernemen,

gespecialiseerde opleiding bomen- en vaste planten

modernisering en professionalisering en het met trots

sector. Daarnaast is er een groeiende vraag naar mensen

uitdragen van successen heeft de sector een positief

met commerciële, technische en management achter-

imago.

grond. Maar daar zijn ook andere (niet agrarische)

Werknemers in de bomen- en vaste plantensector, zowel

sectoren in geïnteresseerd.

uit Nederland als uit het buitenland, hebben plezier in

Het groene onderwijs levert lang niet voldoende groen

hun werk, gevoel voor groen en zijn goed gemotiveerd .

opgeleide krachten af. Bij de jeugd en met name de

1

allochtone jeugd heeft het groene onderwijs geen goed

4

De omvang van de beroepsbevolking neemt de komende

imago. Voor de scholen is het de vraag of een aparte

jaren uiteindelijk minder sterk toe dan de vraag naar

opleiding moet worden gehandhaafd. Bij het verdwijnen

arbeid. De beschikbaarheid van krachten voor

van opleidingen, verdwijnt ook de kennis.

eenvoudige werkzaamheden wordt lastiger. De sector

Niet alleen leerlingen vanuit de groene opleidingen, ook

moet uitkijken naar andere dan de traditionele groepen.

leerlingen met een commerciële, logistieke en technische

Er zal altijd werk blijven voor laaggeschoold personeel.

opleiding, kiezen voor de sector. Er is een groene onder-

De werving van geschoolde arbeidskrachten vormt

wijsstructuur die voldoende gespecialiseerd is op de



“Modern” personeelsbeleid is nog niet gangbaar.

Aandacht voor de werkomgeving, waaronder omgaan

Eentonigheid in het werk vanwege bv mechanisatie

met veiligheid, blijft nodig. Het gaat dan bijvoorbeeld

moet worden voorkomen. Doordat het aantal scholie

om het afschermen van machines (trekkers, frezen en

ren met vakspecifieke kennis geringer wordt krijgt bij-

rooimachines) en het dragen van veiligheidskleding.

en nascholing een belangrijkere rol. Zonder dit nemen

In de afgelopen jaren wordt bewuster omgegaan met

de kwalitatieve knelpunten op de arbeidsmarkt toe.

gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen. Dit geldt

De tendens van uitbesteding van arbeid staat haaks op

zowel voor het moment waarop de middelen worden

het investeren in het eigen personeel. Het beleid is dan

gebruikt, als indirect voor de mensen die in het gewas

meer het vermijden van (personeels)risico’s dan het

werken.

benutten van kansen.

De gezondheid van de werknemers wordt gewaarborgd

De kwaliteit van de arbeid is goed. Dat wil zeggen dat er

en het welzijn krijgt voldoende aandacht.

goede concurrerende arbeidsvoorwaarden zijn, goede

De werknemer weet wat zijn rechten en plichten zijn en

arbeidsverhoudingen en goede arbeidsomstandigheden.

maakt zich geen enkele zorgen over de veiligheid.

De bedrijven hebben een moderne organisatie en maken

Men neemt zelf de verantwoordelijkheid om veiligheids-

waar mogelijk gebruik van technologie en hoogwaar-

materialen consequent te gebruiken1.

dige (vak)kennis. Job rotation voorkomt eentonig werk. Ontwikkeling van competenties van lager geschoold

De beheersing van het bedrijfsrisico vormt een eerste

personeel en het Erkennen van Verworven Competenties

belangrijke uitdaging voor de ondernemers. Een andere

(EVC) vormen onderdelen van het totale scholings

uitdaging betreft de bedrijfsopvolging. In de komende

pakket. Arbeid wordt niet gezien als een kostenpost,

periode wordt de sector geconfronteerd met bedrijfs

maar als een duurzame investering.

beëindigingen, overnames en fusies. Dit gaat gepaard

De werknemer ervaart voldoende uitdaging in het werk

met verlies van banen en overcompleet personeel bij

en krijgt ook perspectief geboden1.

individuele bedrijven. Bedrijfsopvolging in de bomen- en vaste plantensector is

De piekperiode is bij veel bedrijven vrij lang. Lange werk-

geregeld. Er is sprake van continuïteit en van rendabele

dagen komt ook voor, evenals het werken in het

bedrijfsactiviteiten1.

weekend. De werkdruk is soms hoog. Zeker in de handel waar vanuit servicegerichtheid steeds meer directe afhandeling plaats vindt. De werknemer heeft een goede balans tussen privé- en werktijd. In afstemming zijn werkweken langer dan 40 uur mogelijk1.

1 streefbeeld arbeid in de bomen- en vaste plantensector



5

6



2

Inleiding

De bomen- en vaste plantensector is een diverse sector,

Het buitenland is een belangrijke factor voor de sector.

waarbij teelt en handel zeer nauw verweven zijn.

Niet alleen vanwege export, maar ook omdat het een

De sector kent diverse cultuurgroepen: bos- en haag-

structurele leverancier is van een nog steeds stijgend

plantsoen; laanbomen; sierheesters en coniferen

aantal arbeidskrachten. Maar de beschikbaarheid van

(grootste deelbranche); vaste planten; rozen; vrucht

deze krachten voor de eenvoudige werkzaamheden wordt

bomen. Bedrijven hebben vaak een breed assortiment en

lastiger, net als het verkrijgen van opgeleid personeel.

vallen daarmee onder meerdere cultuurgroepen.

Ondernemers moeten steeds meer moeite doen werk nemers te binden en boeien. De instroom in het sector

De belangstelling voor groenproducten en het tuinieren

gerichte onderwijs is laag en gewaakt moet worden voor

neemt in de samenleving toe. Openbaar groen wordt

verlies van kennis. Daarnaast is er een groeiende vraag

steeds belangrijker. Dit heeft een positieve invloed op de

naar mensen met commerciële, technische en manage-

vraag naar producten van de bomen- en vaste planten-

ment achtergrond. Maar daar zijn ook andere (niet agrari-

sector. Afnemers, burgers en consumenten stellen wel

sche) sectoren in geïnteresseerd. Een aantrekkelijke

steeds hogere eisen aan producten en productie

presentatie van de sector, incl. aantrekkelijke arbeids

methoden. De markt is voor een deel conjunctuur

omstandigheden en -voorwaarden zijn nodig. Bedrijven,

gevoelig, impulsgevoelig en is afhankelijk van de weers-

werkgevers- en werknemersorganisaties, Productschap

omstandigheden.

Tuinbouw (PT), overheid en onderwijs zullen samen

In de verschillende hoofdstukken is respectievelijk geformuleerd waar de sector op dit moment staat, wat er op het gebied van arbeid is te verwachten bij ongewijzigd beleid en het streefbeeld. Het laatste hoofdstuk is een toekomstagenda 2009-2020. De toekomstagenda is ambitieus en vergt, om het volledig uit te kunnen voeren, van o.a. het PT een grotere inzet aan menskracht en financiële middelen op het gebied van arbeid dan op dit moment voorzien. Dat betekent dat er prioriteiten gesteld moeten worden. Zowel in de uitvoering van verschillende projecten als door samenwerking met andere tuinbouwsectoren en -organisaties moeten de beschikbare middelen slim worden ingezet. Bij de vertaling van de agenda in een ( jaarlijks) actieplan zal dit duidelijk worden.

bestaande en nieuwe initiatieven verder moeten uitwerGeproduceerd wordt voor de consumentenmarkt, de

ken en oppakken om in de toekomst een arbeidszekere

professionele markt (bijvoorbeeld bouwmarkten, tuincen-

basis te hebben.

tra, hoveniers, uitgangsmateriaal voor andere kwekers en bloemenwinkels) en de institutionele markt (semiover-

Deze visie gaat hier nader op in. De belangrijkste input is

heid en overheid). Ongeveer tweederde van de productie

verkregen tijdens diverse bezoeken aan bedrijven in de

is voor de export (Europa) en een derde voor het binnen-

bomen- en vaste plantensector en gesprekken met werk-

land. De institutionele markt vormt een belangrijke

gevers. Daarnaast is gebruik gemaakt van schriftelijk

markt (parken, plantsoenen, wegbeplanting), maar staat

materiaal, zoals arbeidsmarktonderzoeken, inventarisaties

al enige jaren onder druk vanwege beperkingen in de

van arbeidsomstandigheden en projectverslagen over

overheidsbudgetten. In het afgelopen jaar is vanwege de

onderwijs.

crisis ook de particuliere markt onder druk gekomen.



7

8



3

Arbeidschets van de bomen- en vaste plantensector bloembollenbedrijven en maar voor een beperkt deel

De totale reguliere werkgelegenheid is van 1995 tot rond

(10-15%) op boomkwekerijbedrijven. Vestiging in een

de eeuwwisseling toegenomen van 13.000 tot 15.700

teeltcentrum biedt vanwege de aanwezigheid van

personen, om daarna te dalen tot een kleine 15.000 in

kennis en ondersteuning (loonbedrijven) voordelen voor

2008 (tabel 1b, figuur 2). Bijna tweederde (63%) daarvan

Bedrijven in de bomen- en vaste plantensector houden

een bedrijf. Het is dan eenvoudig om ervaringen en

betreft vast en tijdelijk personeel. De overige krachten

zich zowel bezig met het kweken van als het handelen

informatie uit te wisselen en elkaar onderling te onder-

behoren tot het gezin. Het aantal werknemers in 2008

in bomen en vaste planten. Dit geeft de mogelijkheid

steunen. De familiebanden spelen een rol, maar wel

met een vast contract bedraagt 7.200. Vanwege gerin-

arbeid op een efficiënte manier te benutten. Het aantal

steeds minder.

gere beschikbaarheid van reguliere arbeid heeft de

specifieke teelt- dan wel handelsbedrijven is zeer

Diverse boomkwekers geven aan productie uit te

sector vanaf de eeuwwisseling in steeds sterkere mate

beperkt. De handel richt zich op export en binnenland.

besteden naar het buitenland, dan wel daar samen

gebruik gemaakt van uitzendarbeid. Het aantal uitzend-

Export van vaste planten is vaak in combinatie met

werkingsverbanden aan te gaan of vestigingen te

krachten dat in de sector werkzaam is bedraagt naar

bollen en dan vooral naar landen buiten Europa.

openen.

schatting 9.000. Het betreft hier vooral Polen, die voor

Tabellen en figuren zijn opgenomen in de bijlage.

Arbeidsmarkt

kortere of langere tijd in de bomen- en vaste planten

De teelt vindt grotendeels in de vollegrond plaats. In het afgelopen jaar is het areaal onder glas gegroeid

In Nederland zijn er in 2008 ongeveer 3.400 bedrijven

sector werken. Veel werk wordt structureel door

en beslaat nu 3% van het totaal. Boomkwekers gaan

die boomkwekerijproducten kweken en verhandelen

uitzendkrachten gedaan. Per saldo groeit de arbeids

ook activiteiten ondernemen die voorheen door

(tabel 1a). Hiervan hebben 3.100 bedrijven de teelt van

inzet (fte’s) in de sector nog steeds iets (nu ca. 15.500)

toeleveranciers en afnemers werden geleverd.

bomen als hoofdactiviteit. Tien jaar geleden waren dat

(tabel 1b).

er 3.400. Op deze bedrijven vindt 95% van de totale

Een groot deel van de sector kent over het geheel

De bomen- en vaste plantensector is sterk geconcen-

kwekerijactiviteiten in Nederland plaats en een nog

genomen geen duidelijke arbeidspiek. De piekperiode is

treerd in een aantal regio’s in Nederland (figuur 1).

groter aandeel van de handel. Er zijn 800 boomkwekerij-

bij veel bedrijven vrij lang. Andersom geredeneerd, is het

Er is sprake van regionale specialisatie, welke voor een

bedrijven met producten onder glas. Het merendeel van

bij veel bedrijven drie maanden relatief rustig en negen

belangrijk deel samenhangt met de grondsoort.

deze bedrijven zijn vermeerderingsbedrijven. Het areaal

maanden druk. Vermoedelijk hebben kleine bedrijven

Belangrijke regio’s zijn Boskoop (sierconiferen, sier

boomkwekerijproducten in de vollegrond is de afgelo-

meer te maken met pieken in de vraag naar arbeid dan

heesters en klimplanten), Kesteren en Opheusden

pen tien jaar gegroeid van 10.800 naar 15.500 ha.

grotere bedrijven.

(laan- en parkbomen), westelijk Noord-Brabant rond

De gemiddelde omvang van de teelt op boomkwekerij-

Zundert en de omgeving van oostelijk Groningen

bedrijven bedraagt 5 ha tegen 3 ha tien jaar terug. Er is

Een gemiddeld bedrijf biedt werkgelegenheid aan ruim

(bos- en haagplantsoen). De gebieden in midden

sprake van schaalvergroting.

5 personen inclusief de eigenaar en meewerkende familieleden (excl. uitzendarbeid). Uit de arbeidsmarkt-

Noord-Brabant en het noorden van Limburg kenmerken zich door een wat breder productenpakket.

Onder reguliere arbeid wordt zowel gezinsarbeid als

monitor blijkt dat meer dan de helft van de bedrijven

In de Bloembollenstreek is het grootste aaneengesloten

krachten die vast of tijdelijk op de loonlijst staan

geen personeel in dienst heeft. Er zijn relatief weinig

areaal van vaste planten te vinden. De vaste planten-

beschouwd. Uitzendarbeid wordt niet gezien als

bedrijven (6%) met 10 of meer werkenden. In totaal zijn

teelt, gericht op de export, vindt ook vooral plaats op

reguliere arbeid.

dat 160 bedrijven. Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten


9

Op basis van de arbeidsmarktmonitor is meer te zeggen

vinden. En diverse ondernemers geven aan dat de

buitenlanders wordt gewerkt zijn dat meestal Polen.

over de samenstelling van het personeelsbestand.

werving wel wordt bemoeilijkt doordat er bij potentiële

Sommige bedrijven werken juist niet met Polen, maar

Een relatief klein aandeel van het vaste personeel is

werknemers een onduidelijk beeld bestaat van de sector

met Roemenen en Bulgaren. De verwachting van boom-

vrouw (ca. een kwart). In de tuinbouw (38%) en in de

als werkgever.

kwekers is dat een eventuele opdroging van het aanbod uit Polen kan worden opgevangen met mensen uit

Nederlandse beroepsbevolking (44%) is het aandeel vrouwen hoger. In totaal 20 procent van de werknemers

De werving van geschoolde arbeidskrachten vormt

andere Oost-Europese landen. Het laten werken van

in de bomen- en vaste plantensector is 45 jaar of ouder

regelmatig een probleem voor de ondernemers. Een veel

Roemenen en Bulgaren gaat gepaard met veel admini-

(tuinbouw 30% en landelijk 33%).

gehoorde klacht is dat deze “niet te vinden zijn”.

stratieve procedures. Zeker voor tijdelijk werk levert dat

Voor dergelijke functies worden meestal wel vaste

problemen op. Hoewel deze groep werknemers voor

De vraag naar arbeid betreft uitvoerend personeel, waar

contracten aangeboden, dan wel een reëel uitzicht op

verschillende werkgevers interessant is, wordt de

altijd behoefte aan zal blijven bestaan en in de laatste

een vast dienstverband. Volgens de arbeidsmarkt

werving van deze groep hierdoor ontmoedigd.

jaren ook steeds vaker kader personeel. Affiniteit met

monitor van het Productschap is een op de vijf boom-

groen is belangrijk, maar een specifieke groene

kwekers van mening dat de productie te lijden heeft

opleiding niet altijd. Een goede werkhouding is in de

onder het tekort aan goed geschoold personeel.

Arbeidsomstandigheden

Kennis wordt op de praktijk binnen de bedrijven bijge-

De meest voorkomende wervingskanalen zijn adverten-

bracht. Er worden door de werkgevers in de sector hoge

ties en informele werving (via vrienden, kennissen

Arbeidsvoorwaarden en -inhoud

eisen gesteld aan de werkhouding. Een van de belang-

familie en eigen werknemers). Open sollicitaties

worden door werknemers en werkgevers, met onder-

rijkste eisen is dat de sollicitant goed gemotiveerd is.

(spontane aanloop) is een belangrijk aannamekanaal.

steuning van Colland (Actor) in de CAO open teelten

Daarmee wordt bedoeld dat de kandidaat niet negatief

CWI heeft een rol, maar niet (meer) bij veel werkgevers.

vastgelegd. De contracten die zijn afgesloten betreffen

staat ten opzichte van (hard) werken, positief denkt over

De rol van uitzendbureaus is belangrijk zolang ze aan de

over het algemeen vaste contracten. De overige betreft

het product (groen) en dat de kandidaat goed in de

vraag kunnen voldoen. Een enkel bedrijf maakt gebruik

tijdelijke contracten.

bedrijfscultuur past. Men moet van aanpakken houden.

van stages als wervingsmethode. Het komt voor dat

Middels een heffing op de loonsom wordt het Colland-

Veel kandidaten blijken niet aan deze eisen te voldoen.

boomkwekers afspraken maken met werknemers uit

fonds Arbeidsmarktbeleid gefinancierd. Vanuit dit Fonds

Zo komt het voor dat er veel sollicitanten zijn, maar er

Polen die tijdelijk in Nederland verblijven om na enige

worden diverse initiatieven op het gebied van arbeid

toch niemand wordt aangenomen.

tijd weer terug te komen om te werken. Dit is de klas-

gefinancierd. Uitzendarbeid valt onder de CAO voor

sieke vorm van losse arbeid, maar dan met buitenlan-

uitzendkrachten en draagt niet bij aan de financiering

ders en zonder beslag op de WW. Ook kan dit via een

van het Collandfonds. Sommige werkgevers bieden hun

uitzendconstructie van een Nederlandse of van een

personeel een relatief hoge beloning, om personeel vast

Poolse eigenaar gaan. De werving wordt hiermee uitbe-

te houden. In een enkel geval werkt een bedrijf met

steed, maar wel met vaste afspraken met tijdelijke werk-

prestatiebeloning (bonussen, winstdeling).

bomen- en vaste plantensector belangrijker dan kennis.

Werving personeel

Het werven van ongeschoold personeel levert in de sector voor sommige bedrijven wel en voor andere geen problemen op. Het aandeel moeilijk vervulbare vacatures is volgens de arbeidsmarktmonitor in de bomen- en vaste plantensector lager dan het landelijke gemiddelde. Voor zover er knelpunten zijn in de werving, verschilt dit

nemers. Een variant hierop is het werken met zzp’ers.

Uitzendarbeid

“Modern” personeelsbeleid is nog niet gangbaar. Een toenemend aandeel werknemers geeft aan niet

De inzet van mensen uit Oost-Europa biedt op dit

te zijn ingedeeld in een functiewaarderingsysteem.

vollegrondteelt en pot- en containerteelt.

moment voldoende soulaas bij een tekort aan aanbod

Overleg met werknemers vindt meestal wel plaats, maar

De eerste categorie heeft meer moeite om personeel te

van Nederlandse arbeidskrachten. Voor zover met

dan gaat het meestal om werkoverleg. Verschillende

per regio. Ook is er een verschil in problematiek tussen

10

De arbeidsvoorwaarden van de sector (teelt en handel)



werkgevers hebben aangegeven wel functionerings- en

mogelijkheden voor investeringen in hoogwaardige

Het werk vindt veel buiten in weer en wind plaats.

beoordelingsgesprekken te voeren met hun personeel.

technologie. Eerder wordt geïnvesteerd in hulpmiddelen,

Goede weerbestendige kleding is dan gewenst.

In een enkel geval is er een OR en heeft een OR-lid

bijvoorbeeld verstelbare roltafels. Deze zijn efficiënt uit

In de werkomgeving heeft de sector ook te maken met

benoemd door het personeel zitting in de directie.

logistiek oogpunt en van belang voor de arbeids

stof dat vrijkomt bij rooien en sorteren. Maatregelen die

Het doel hiervan is de betrokkenheid van het personeel

omstandigheden. Andere voorbeelden zijn plantmachi-

worden toegepast zijn het schoonmaken van de schuur

bij de strategie te vergroten. De achterliggende filosofie

nes en rooimachines. Daarnaast worden instrumenten

met een industriële stofzuiger en gebruik van stofkap-

is een goede basis voor goed personeelsbeleid in het

ingezet als lopende bandsystemen en overgewaswagens.

jes, luchtbevochtigers en sproeiers.

algemeen. Veruit de meeste bedrijven zijn te klein om

De mate waarin en de manier van mechaniseren

Blootstelling aan geluid (lawaai van machines) vormt

een OR te (moeten) hebben.

verschilt sterk per deelbranche. De bedrijfsvisie bepaalt

nauwelijks een punt voor de sector, hooguit is het voor

wat en hoe er wordt geproduceerd. De verschillen daarin

een relatief kleine groep werknemers een aandachts-

Over het algemeen zijn werknemers in de bomen- en

zijn groot gezien de verschillen in product en de daaraan

punt.

vaste plantensector tevreden met hun werk. Wat betreft

gekoppelde teeltwijze. Soms is specialisatie in één

Lichaamstrillingen komen voor bij het rijden in trekkers

competentieontwikkeling en doorgroeien zijn er moge-

product te zien en soms wordt juist gestreefd naar

en vorkheftrucks. Een goede afstelling van machines en

lijkheden de tevredenheid te verhogen. Een ruime meer-

diversificatie.

stoelen en het aanpassen van het rijgedrag bieden al

derheid van de werknemers geeft desgevraagd aan te verwachten in de sector te blijven werken.

Technologie en innovatie

Gezondheid en veiligheid

Gezondheidsaspecten spelen een rol in de sector. In het algemeen neemt het arbo-bewustzijn toe. Bovendien

Zowel sectoraal als individueel wordt ingezet op tech

moet worden bedacht dat de arbo-risico’s betrekking

nologische ontwikkelingen. Vaak wordt daarbij gebruik

hebben op alle werkzame personen: gezinsleden, werk-

gemaakt van succesvolle innovaties uit met name de

nemers en uitzendkrachten. Het ziekteverzuim onder de

glastuinbouw, als bijvoorbeeld ontsmettingsmethode,

vaste krachten in de bomen- en vaste plantensector is

recirculatiewater en zaadcoating. Op arbeidsgebied zijn

met minder dan twee procent relatief laag vergeleken

teeltgerichte innovaties te onderscheiden, zoals

met andere sectoren in de agrarische sector en de

mechanisatie en automatisering. Plant-, rooien snoei-

gehele Nederlandse economie (Stigas).

machines (“snoeirobots”) worden al geruime tijd

Uit de arbeidsmonitor blijkt dat een relatief grote groep

ingezet. Bij laanbomen wordt gewerkt met chips of

werknemers het werk wel lichamelijk zwaar beoordeelt,

RFID-tags (radio frequency identification), die in bomen

maar op het gebied van de arbeidsomstandigheden zijn

worden ingebracht met informatie over de dikte van de

de werknemers tevreden. Fysiek belastende werkzaam-

bomen, de naam, de herkomst en dergelijke. Deze infor-

heden zijn bijvoorbeeld planten, rooien, ingazen, hand-

matie kan weer worden gebruikt voor teelt, verkoop en

matig snoeien, verplaatsen van potten, kisten stapelen

logistiek. De verwachting is dat de chiptechnologie de

en langdurig sorteren. Het relatief zwaardere werk

kwekers in de toekomst veel werk uit handen kan

verklaart wellicht ook het hoge aandeel mannen in het

nemen.

personeelsbestand. De werktijden zijn afhankelijk van de drukte. Lange

Een kweker met een bedrijf van gemiddelde omvang

werkdagen komen voor, evenals het werken in het

beschikt over het algemeen niet over voldoende

weekend. De werkdruk is soms hoog.

veel soulaas. Hand- en armtrillingen kunnen voorkomen bij gebruik van pneumatische snoeischaren, bosmaaiers en andere machines die met de hand worden vastgehouden. In de afgelopen jaren wordt bewuster omgegaan met gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen. Dit geldt zowel voor het moment waarop de middelen worden gebruikt, als indirect voor de mensen die in het gewas werken. Uit een inventarisatie van Stigas is gebleken dat het omgaan met veiligheid meer aandacht nodig heeft. Het gaat dan bijvoorbeeld om het afschermen van machines (trekkers, frezen en rooimachines) en het dragen van veiligheidskleding. Welzijnsaspecten zijn er eigenlijk niet, behalve dat het werk door sommige werknemers mogelijk als eenzijdig kan worden ervaren (snoeien, opbinden en planten). Maar door taakroulatie is dit eventuele probleem eenvoudig op te lossen. Eentonig werk kan een belemmering vormen om nieuwe instroom te genereren. Voor andere groepen werknemers is het juist erg



11

aantrekkelijk (bijvoorbeeld voor mensen van de Sociale Werkvoorziening). Een punt dat regelmatig wordt genoemd is het ontbreken van goede sanitaire voor zieningen, vooral voor vrouwen. Gedacht kan worden aan verplaatsbare toiletten op het veld.

Onderwijs en scholing Onderwijs

Ondanks dat een goede werkhouding belangrijker wordt gevonden dan kennis bestaat er wel behoefte aan personeel met een groene opleiding, dan wel een gespecialiseerde opleiding bomen- en vaste plantensector. Ondernemers in de sector geven aan dat de specifieke sectorkennis zeker de voorkeur geniet, maar dat er ook steeds meer genoegen wordt genomen met nieuwe werknemers met een meer algemene groene opleiding. Driekwart van het vaste personeel heeft een groene opleiding achter de rug, maar niet noodzakelijkerwijs gespecialiseerd in de bomen- en vaste plantensector. Van werknemers in de bomen- en vaste plantensector op VMBO-niveau heeft driekwart een “groene opleiding” gevolgd (gehele tuinbouw 48%). Werk op laaggeschoold niveau zal altijd blijven en daarmee ook de vraag naar laagopgeleiden. Vijftig procent van het vaste personeel heeft een opleiding op minimaal MBO 2 niveau. In de totale beroeps bevolking is dit aandeel substantieel hoger (75%). Grosso modo zijn er op dit moment in de sector ongeveer 3.000 vaste werknemers met een groene opleiding op minimaal MBO 2 niveau. De jaarlijkse vraag in de bomen- en vaste plantensector naar mensen met een groene, maar ook technische of economische opleiding is ongeveer 300 werknemers, waarvan 1/3 op HBO-niveau en 2/3 op MBO-niveau. Daarvan wordt het 12



grootste deel tot nu toe ingevuld door mensen met

In Nederland wordt zeer beperkt MBO-onderwijs

De kosten van (bij)scholing/duaal leren kan in een aantal

ervaring en een deel door schoolverlaters. Het kunnen

richting boomteelt aangeboden. De instroom in het

gevallen worden gesubsidieerd uit het Collandfonds

aantrekken van in deze richting geschoolde mensen

boomteelt onderwijs (dagopleidingen) is de laatste

Arbeidsmarktbeleid en soms ook uit het Europees

wordt een steeds groter probleem, gezien het afne-

jaren sterk afgenomen. Ondanks reorganisaties en

Sociaal Fonds (ESF). Colland heeft daarbij tot doel het

mende aanbod en de toenemende concurrentie van

pogingen de opleiding meer herkenbaar te maken, is het

stimuleren van deelname aan cursusonderwijs door

andere agrarische sectoren. Het groene onderwijs levert

aantal leerlingen met een diploma met specialisatie

werknemers in de sector. Een belangrijke voorwaarde is

in ieder geval lang niet voldoende groen opgeleide

boomteelt inmiddels tot vrijwel nul gereduceerd.

dat het bedrijf is aangesloten bij de CAO open teelten.

krachten af. Groen onderwijs is het voorbereidend middelbaar

Het Collandfonds wordt gefinancierd vanuit een heffing

Scholing

op de loonsom.

Omdat er nog maar beperkt onderwijs gericht op de

beroepsonderwijs (VMBO), beroepsonderwijs (MBO) en

bomen- en vaste plantensector plaatsvindt en daardoor

hoger onderwijs dat onder het Ministerie van Landbouw,

het aantal scholieren met vakspecifieke kennis geringer

Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) valt. Het VMBO onder-

wordt, krijgt bij- en nascholing een belangrijkere rol.

wijs richt zich op de potentiële MBO-leerling, kenmerkt

Het aandeel bedrijven waarbinnen scholing wordt

zich door een afwisseling van praktijk en theorie en

gevolgd bedraagt 25%.

wordt na de basisvorming steeds groener ingekleurd.

Diverse (private) instellingen geven cursussen in onder-

Scholing op dit niveau wordt aangeboden door

werpen die voor de sector interessant zijn. Er is een

Agrarische Opleidingscentra (AOC) in Nederland en

cursus vaste plantenteelt, die jaarlijks wordt gegeven.

diverse scholengemeenschappen.

De boomteelt neemt initiatieven zoals de Stichting GOA

MBO-opleidingen worden door AOC’s aangeboden en

Groen Zuid-Nederland en scholingsprojecten in bijvoor-

leiden tot BOL- en BBL-gediplomeerden. Een Beroeps

beeld Zundert. GOA staat voor Gemeenschappelijke

opleidende Leerweg (BOL)-leerling volgt dagonderwijs

Opleidings Activiteiten. In deze stichting werken

en loopt daarnaast stage. Een Beroepsbegeleidende

hoveniers, groenvoorzieners, boomkwekerijen en

Leerweg (BBL)-leerling werkt betaald bij een erkend leer-

gemeenten samen door leerlingen in dienst te nemen

bedrijf of instelling en gaat daarnaast een dag in de

die een GOA-vakopleiding bij een AOC volgen en gelijk-

week naar school. Binnen deze opleidingen zijn verschil-

tijdig bij de betrokken bedrijven aan het werk gaan.

lende niveau’s (tabel 2). Het MBO werkt toe naar een

In het project Boomkwekerij Opleidingen Nieuwe Stijl

competentiegerichte kwalificatiestructuur.

(BONS) worden in samenwerking met AOC’s onderwijsproducten ontwikkeld t.b.v. reguliere en ook bedrijfs

Voor agrarische opleidingen zijn er ruim 3.700 erkende

gerichte opleidingen. Bij deze initiatieven gaat het

leerbedrijven op MBO-niveau en 350 op VMBO-niveau.

vooral om scholing van werkenden (www.groenweb.nl).

De erkenning voor de agrarische opleidingen gebeurt door Aequor. Erkende leerbedrijven zijn bedrijven waar

Het Erkennen van Verworven Competenties (EVC),

leerlingen van een MBO-school mogen werken, mits zij

waarmee bepaald wordt of de kennis die medewerkers

daarnaast een dag per week naar school gaan.

hebben opgedaan in de werkomgeving voldoende is om

De kosten hiervan worden door deze bedrijven gedragen.

(zonder of met geringe bijscholing) een deelcertificaat

De begeleiding wordt ook door deze bedrijven verzorgd.

of diploma te halen, wordt op kleine schaal toegepast. Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten


13

14



4

Arbeidsontwikkelingen in de sector

Ervaringen uit het verleden zijn geen garanties voor de

Op termijn zal de concurrentie tussen en binnen

markt doorzichtig moet zijn, om de kansen te kunnen

toekomst. Dat geldt zeker voor de ontwikkelingen op de

sectoren toenemen als gevolg van de stijgende tekorten

benutten.

arbeidsmarkt. Welke ontwikkelingen zijn in de komende

op de arbeidsmarkt. Als productie dreigt uit te vallen en

jaren voor de bomen- en vaste plantensector te

orders niet kunnen worden geleverd, zal de slag om de

De vraag naar nieuw personeel voor vaste en tijdelijke

verwachten bij ongewijzigd beleid?

arbeidskracht steeds nadrukkelijker gevoerd worden.

banen is in de sector de komende jaren substantieel.

Voor werkgevers in Nederland en ook voor de bomen- en

Er is daarbij een breed scala aan werk te doen, van

vaste plantensector wordt het steeds belangrijker om

productie tot kantoorwerk. Naar verwachting wordt

eigen personeel langer vast te houden.

uitzendarbeid de komende jaren steeds belangrijker en

Hoe zal de sector zich in de komende jaren verder

Daarnaast moeten een verhoogde arbeidsparticipatie en

zullen er minder tijdelijke arbeidskrachten op de eigen

ontwikkelen? De beheersing van het bedrijfsrisico vormt

ontwikkelingen op technologisch vlak in Nederland

loonlijst staan. Het aantal werknemers met vaste

een eerste belangrijke uitdaging voor de ondernemers.

verlichting brengen. De sector zal onder andere moeten

contracten zal afnemen. Dit kan gevolgen hebben voor

De verantwoordelijkheid voor het product verschuift

uitkijken naar andere dan de traditionele doelgroepen.

de beschikbaarheid van middelen in bv het Colland-

steeds meer in de richting van de boomkweker.

Daarbij kan gedacht worden aan het verhogen van het

fonds. De werving van vast personeel zal vooral moeilijk

Een andere uitdaging betreft de bedrijfsopvolging.

aandeel vrouwen en allochtonen.

zijn voor geschoold personeel, voor middenkader en

Arbeidsmarkt

commercieel personeel. Er zal altijd werk blijven voor

En het gebrek aan fysieke ruimte is een derde grote

laaggeschoold personeel.

uitdaging. Een markttrend die zich hierbij aandient is

De totale werkgelegenheid in de sector blijft de

de verschuiving in de richting van grote afnemers.

komende jaren ongeveer gelijk , of neemt mogelijk iets

Het aantal afnemers neemt af en de afnemers nemen in

af. Er is sprake van conjuncturele schommelingen.

Voor de werving van tijdelijk personeel bestaan op

omvang gemiddeld toe. Dit proces gaat aan de aanbod-

Tegelijkertijd is een duidelijke afname van het aantal

korte termijn voldoende mogelijkheden in de richting

zijde gepaard met schaalvergroting en product

bedrijven te verwachten. In de komende jaren zal het

van buitenlands personeel dat tijdelijk in Nederland is.

verhoging.

proces van schaalvergroting verder doorzetten en in

Maar op niet al te lange termijn neemt het aanbod van

sommige regio’s mogelijk in hoog tempo. In de regio

deze groep arbeidskrachten af. De uitzendconstructie is

De omvang van de beroepsbevolking neemt de komende

Boskoop bijvoorbeeld zou het aantal bedrijven in de

van groot belang voor de sector. Er zijn echter duidelijke

jaren uiteindelijk minder sterk toe dan de vraag naar

komende 10 jaar van 700 afnemen tot 200 (expert

signalen dat ook de uitzendsector te maken krijgt met

arbeid. De omvang zal zelfs afnemen. Het aanbod van

guess). In de komende periode wordt de sector dan ook

tekorten, waardoor uitzendkrachten niet altijd beschik-

werknemers uit Polen zal binnen enkele jaren naar

nadrukkelijk geconfronteerd met bedrijfsbeëindigingen,

baar zijn. Dit heeft te maken met demografische

verwachting ook afnemen. Daardoor nemen knelpunten

overnames en fusies. Dit gaat gepaard met verlies van

ontwikkelingen. Maar ook met het gegeven dat de

op de arbeidsmarkt in de komende jaren verder toe.

banen en overcompleet personeel bij individuele bedrij-

meeste werknemers, zeker in een laagconjunctuur, de

Daarnaast moet rekening worden gehouden met kwali-

ven. Gezien de behoeften aan arbeidskrachten in de

voorkeur geven aan een vaste boven een flexibele baan.

tatieve knelpunten, waar de inhoud van (nieuw) werk

sector mag worden aangenomen dat overcompleet

niet aansluit bij de opleiding van (nieuw) aanbod.

personeel bij andere bedrijven in de sector aan de slag

Er is een tendens in de sector om het personeelsbestand

kan gaan. Dit betekent wel dat de sectorale arbeids-

structureel te flexibiliseren. Tijdelijk en vast personeel



15

omgeving blijft nodig. Er zijn risico’s, maar door inspan-

of door middel van pay rolling. Ook de inzet van zzp’ers

ning van organisaties als Stigas blijft het ziekteverzuim

neemt toe. Deze tendens van uitbesteding van arbeid

laag. Hulpmiddelen, een andere organisatie van het

staat haaks op het investeren in het eigen personeel.

werk en instructie en voorlichting bieden soulaas bij het

Het beleid is dan meer het vermijden van (personeels)

verlichten van fysieke arbeid. Aan het toepassen hiervan,

risico’s dan het benutten van kansen. Ook bedrijven die

zowel door werknemer als –gever, moet blijvend

structureel werken met uitzendarbeid hebben een risico,

aandacht worden gegeven.

ring van de sector ontstaan er meer mogelijkheden

Daarnaast accepteert de maatschappij het steeds

Werkgevers in de bomen- en vaste plantensector nemen

(en tijdrovende) werkzaamheden te mechaniseren.

minder makkelijk dat bedrijven hun toevlucht zoeken

steeds meer maatregelen om de arbeidsomstandig

tot het inhuren van uitzendarbeid in het buitenland. Dit

heden te verbeteren. Het kan gaan om hulpmiddelen en

wordt gezien als verdringing en de huisvesting kan tot

het verbeteren van de werkplek, zoals goede vering,

problemen leiden.

airconditioning en een automatische piloot in tractoren.

Als de grenzen voor andere EU-lidstaten ook open gaan,

De werkdruk is soms hoog. Zeker in de handel waar

is het niet waarschijnlijk dat Roemenen en Bulgaren

vanuit servicegerichtheid steeds meer directe afhande-

deze plaats innemen. Zij passen qua cultuur meer bij

ling plaats vindt. In de komende jaren zal dit niet veran-

de zuidelijke lidstaten van de EU. Snelle invulling door

deren. Wel kan door een andere organisatie van het

overige Oost-Europeanen vergt aanpassing van de wet

werk een oplossing worden gevonden om de werkdruk

geving, wat moeizaam is. Er zal daarom ook geïnvesteerd

te verdelen. Kleine bedrijven hebben daarvoor minder

worden in Nederlandse en in Nederland gevestigde

mogelijkheden. Steeds vaker werken bedrijven met

buitenlandse krachten.

taakroulatie of flexibele werktijden. En veelal wordt het

omdat dit type personeel steeds moeilijker is te vinden.

werk met meer dan één persoon gedaan om de belas-

voorkomen. Goede arbovoorlichting is daarbij belangrijk, maar schiet er nog weleens bij in. Gezien de verwachte ontwikkeling in de komende periode van schaalvergroting en verdere professionalise(zowel financieel als technisch) om bepaalde belastende Mechanisatie maakt dat er minder ongeschoolde arbeid en daardoor minder uitzendarbeid nodig is. De vraag naar techneuten en regelaars neemt toe. Omdat zij ook gewild zijn in andere sectoren zal de sector zich aantrekkelijk moeten maken middels beloning en uitdaging in werk. Zaak is om eentonigheid in het werk vanwege bijvoorbeeld mechanisatie te voorkomen door taak roulatie te bevorderen. Een deel van het werk zal wel zwaar blijven met name omdat het nog niet te mechaniseren valt. Arbeidsomstandigheden en meer algemeen de kwaliteit van de arbeid wordt een selling point in de richting van nieuwe werknemers. Wanneer het imago van het werk

Bij het aannemen van nieuw personeel wordt nog sterk

ting te verminderen. De investeringen die bedrijven

gestuurd op mensen die “in het bedrijf passen”, met

kunnen doen hangen sterk samen met de bedrijfs

andere woorden op mensen die een afspiegeling

omvang. Het werken in pot- en containerteelt bedrijven

vormen van de mensen die er al zitten. Dat zijn over het

(met en zonder glas) en bedrijven met uitgangs

algemeen geen vrouwen, jongeren, allochtonen en

materiaal is relatief minder zwaar.

teerd in de verbetering van de kwaliteit van de arbeid,

wordt een slag gemist omdat andere sectoren bezig zijn

De verantwoordelijkheid voor het gebruik van hulp

maar ook om nieuw personeel beter te kunnen aantrek-

of gaan om deze groepen te interesseren voor de eigen

middelen ter bescherming van de veiligheid wordt vaker

sector. En juist dit nieuwe aanbod zal moeten worden

bij de werknemer zelf neergelegd. Daarnaast vragen de

gebruikt om in de behoefte te kunnen voorzien.

huidige werknemers ook steeds meer aandacht voor de

gehandicapten. Indien de sector hieraan vasthoudt

werkomstandigheden zoals stof, machines, tillen en

Arbeidsomstandigheden

De medewerkers blijven over het algemeen tevreden over de kwaliteit van de arbeid. Aandacht voor de werk16

klachten en ziekteverzuim moeten blijvend worden

wordt vervangen door personeel via de uitzendformule,


werken in koele of tochtige ruimtes. Aandacht is er ook voor het zorgvuldig omgaan met gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen en het verminderen van het gebruik hiervan. GezondheidsGezocht: mensen om een boom mee op te zetten

in de bomen- en vaste plantensector niet goed is, heeft dat een negatief effect op de werving. Breed in Nederland wordt daarom door diverse sectoren geïnvesniet alleen om eigen personeel langer vast te houden, ken. Daarbij krijgen zaken als uitdaging in het werk perspectief en sociale contacten aandacht. Functionerings- en beoordelingscycli worden steeds meer ingevoerd. Het binden van de werknemers wordt vooral gezocht in beloning, het vergroten van verantwoordelijkheid en algemene voorwaarden zoals scholingsmogelijkheden t.b.v. persoonlijke ontwikkeling.

Onderkend moet worden dat het aanbod van werk

personeel. Het opleidingsniveau van deze groep is

nemers steeds kritischer is ten aanzien van de kwaliteit

minimaal MBO niveau 2. Naast de vraag naar uitvoerend

en de omstandigheden van het werk. De stelling dat de

personeel zal in de toekomst meer vraag ontstaan naar

huidige werkzoekenden niet de juiste mentaliteit

personeel voor middenkaderfuncties (MBO niveau 2 en

bezitten geeft één kant van de medaille weer. De andere

hoger) en management personeel op hoger niveau

kant van de medaille is dat het werk in zijn huidige vorm

(HBO+).

opgeleid personeel moeilijker is te vinden. Daar komt bij dat veel werknemers behoefte hebben aan eigen ontwikkeling. Bijscholing van nieuw aangenomen personeel zal meer plaats vinden. Daarbij zullen Gemeenschappelijke Opleidings Activiteit (GOA)-achtige structuren worden opgezet.

misschien niet altijd past bij de competenties van het tegenwoordige aanbod van werkzoekenden.

De opleidingseisen nemen toe, terwijl nieuw goed

Het verkrijgen van goed geschoold personeel vormt een toenemend probleem voor de sector als geheel.

In de relationele sfeer kan het gaan wringen tussen

De werkgelegenheid bestaat voor het grootste deel uit

vaste krachten en het toenemende aantal uitzend

werk waarvoor geen specifieke scholing nodig is.

krachten uit het buitenland. Zij hebben elkaar niet

Voor dit uitvoerende werk wordt steeds vaker uitzend-

zoveel te zeggen. Werkgevers nemen nadelen als weinig

personeel ingezet. Dit is een ontwikkeling waarbij flexi-

binding met het bedrijf, taalproblemen en het steeds

bele arbeid structureel wordt ingezet (“structurele flex”).

opnieuw inwerken voor lief.

Voor het uitvoerende werk is veelal geen specifieke vooropleiding noodzakelijk; het werk kan meestal worden

Onderwijs en scholing

Voor de teeltactiviteiten van de bedrijven blijft er behoefte aan personeel met een groene opleiding, dan wel een gespecialiseerde opleiding bomen- en vaste plantensector. Op het gebied van onderwijs bestaat echter een serieus probleem, vanwege het sterk afnemende aantal leerlingen in het groene onderwijs. Bij de jeugd en met name de allochtone jeugd heeft het groene onderwijs geen goed imago. Voor de scholen in het beroepsonderwijs die boomkwekerijopleidingen geven komt de vraag steeds nadrukkelijker naar voren in hoeverre het voor deze specifieke beroepsrichting mogelijk blijft een aparte opleiding te handhaven. Bij het verdwijnen van opleidingen, verdwijnt ook de

geleerd “on the job”. Voor de iets grotere bedrijven kan het personeelsprobleem soms groter zijn, als het ook gaat om administratief en vooral commercieel personeel. De sector verschilt op dit punt niet van andere opengrond sectoren. De vraag is of dit leidt tot concurrentie, of tot samenwerking met andere sectoren op het gebied van opleiding en scholing. De rol van scholing tijdens het werk wordt belangrijker, omdat het publiek gefinancierde onderwijs onder druk staat en de behoefte aan geschoold personeel eerder toeneemt dan afneemt. Zeker bij het aantrekken van personeel uit andere agrarische sectoren krijgt scholing een belangrijkere rol. Bedrijven realiseren zich dat het aanbieden van scholing,

kennis.

zoals EVC-trajecten, bijdraagt aan het binden van perso-

Competentieontwikkeling (“on the job”) van eigen per

in de praktijk vraagt maatwerk. Het onderwijs zal zich

soneel wordt door de arbeidsmarktkrapte belangrijker. Daarnaast is er bij alle bedrijven in groeiende mate behoefte aan commercieel, technisch en administratief

neel. Het goed invoeren van scholingstrajecten zoals EVC daarbij vraaggericht moeten opstellen. Zonder scholing van het eigen personeel nemen de kwalitatieve knelpunten op de arbeidsmarkt toe. Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten


17

18



5

Arbeid in 2020, een streefbeeld

In het onderstaande is ervoor gekozen een ideaal beeld

en specialisaties op het gebied van de bomen en vaste

Werkgevers werken samen om dit tot stand te brengen.

te schetsen voor de toekomst. Doel is om bedrijven ertoe

planten. De werknemer ervaart voldoende uitdaging in

De sector is in staat het zittende personeel te binden en

aan te zetten zoveel mogelijk initiatieven op te pakken

het werk en krijgt ook perspectief geboden.

te boeien en goed geschoold nieuw personeel aan te trekken. Daarbij worden ook digitale ontwikkelingen

om zichzelf en de sector zo aantrekkelijk mogelijk op de arbeidsmarkt neer te zetten.

De kwaliteit van de arbeid is goed. Dat wil zeggen dat er

ingezet. Het gaat dan niet alleen om tijdelijk personeel,

Uit de ontwikkelingen blijkt dat de sector zich creatief

goede concurrerende arbeidsvoorwaarden zijn, goede

maar ook om vast personeel en bedrijfsopvolgers.

zal moeten opstellen om de arbeidsproblematiek van de

arbeidsverhoudingen en goede arbeidsomstandigheden.

Ondernemingen en ketenpartners trekken daarvoor de

komende jaren het hoofd te kunnen bieden.

De gezondheid van de werknemers wordt gewaarborgd

komende jaren gezamenlijk op.

Werknemers en werkgevers kunnen daarbij niet zonder

en het welzijn krijgt voldoende aandacht. De inhoud van

elkaar. De werknemers staan in 2020 centraal.

het werk sluit zo veel mogelijk aan bij de competenties

De bomen- en vaste plantensector staat bekend als een

Zonder deze mensen geen product en/of dienst.

en behoeften van de werknemers. Job rotation draagt

aantrekkelijke werkgever. Jongeren kiezen (bewust) voor

niet alleen bij aan een efficiënte inzet van personeel,

groene opleidingen en daarbinnen voor specialisaties

maar voorkomt ook dat werk voor bepaalde werknemers

die van belang zijn voor de sector. Jongeren van andere

eentonig wordt. Het werk is zodanig gemechaniseerd

opleidingen komen tijdens de studie met de bomen- en

Werknemers in de bomen- en vaste plantensector, zowel

dat het niet als fysiek zwaar wordt ervaren.

vaste plantensector in aanraking. Dit geldt ook voor

uit Nederland als uit het buitenland, hebben plezier in

De werknemer weet wat zijn rechten en plichten zijn en

werkzoekenden als zij een (nieuwe) werkgever zoeken.

hun werk, gevoel voor groen en zijn goed gemotiveerd.

maakt zich geen enkele zorgen over de veiligheid. Men

Bij voorkeur hebben zij de sector al op het netvlies.

Ze zijn betrokken, denken mee en hebben zin om aan te

neemt zelf de verantwoordelijkheid om veiligheidsma-

pakken en zijn (waar nodig) goed opgeleid. Zij hebben

terialen consequent te gebruiken.

De werknemer

Door het vermijden van excessen, maatschappelijk verantwoord ondernemen, modernisering en professio-

behoefte aan ontwikkeling en investeren daar zelf ook in. Afgestudeerden van het groene onderwijs zijn

De werknemer heeft een goede balans tussen privé- en

nalisering en het met trots uitdragen van successen

bekend met de bomen- en vaste plantensector en

werktijd. In afstemming zijn periodes met werkweken

heeft de sector een positief imago.

komen er graag werken. De werknemers werken in een

langer dan 40 uur mogelijk. De werknemer heeft de

sector met een positief imago en voelen zich ook maat-

ruimte om aan te geven welke omstandigheden en

Bedrijfsopvolging in de bomen- en vaste plantensector

schappelijk gewaardeerd.

ontwikkelingen wel of juist niet bevallen. Persoonlijke

is geregeld. Er is sprake van continuïteit en van renda-

ontwikkeling wordt gestimuleerd.

bele bedrijfsactiviteiten. De bedrijven hebben een

Nieuwe werknemers kiezen bewust voor de groene

moderne organisatie en maken waar mogelijk gebruik

sector en bij voorkeur ook voor de bomen- en vaste

van technologie en hoogwaardige (vak)kennis. Goed

plantensector. Niet alleen leerlingen vanuit de groene

De werkgever

werkgeverschap en modern personeelsbeleid is vanzelf-

Er is, ondanks afnemend aanbod, voldoende arbeid

sprekend voor de bedrijven. Dat houdt in dat arbeid niet

logistieke en technische opleiding kiezen voor de sector.

beschikbaar om vanuit de bomen- en vaste plantensec-

wordt gezien als een kostenpost, maar als een duurzame

Meer jongeren dan nu kiezen voor een groene opleiding

tor in de vraag naar producten te kunnen voorzien.

investering. Werkoverleg en functioneringsgesprekken

opleidingen, maar ook leerlingen met een commerciële,



19

zijn ingevoerd. Door te investeren in personeel is groei

universele als branchespecifieke beroepscompetenties.

van het bedrijf te realiseren. Tegelijkertijd wordt

Bedrijven verenigen zich in GOA’s en bieden voldoende

geïnvesteerd in de employability van de werknemers,

werkervaringsplaatsen (BBL) en stages (BOL) aan.

dat wil zeggen hun waarde op de arbeidsmarkt. Het

Diverse andere mogelijkheden van duaal leren worden

ontwikkelen van personeel, onder andere door scholing,

benut.

vormt een logisch onderdeel van de bedrijfsvoering. Ontwikkeling van competenties van lager geschoold

Op de bedrijven is een goed leerklimaat. Erkende leer

personeel en EVC vormen onderdelen van het totale

bedrijven leveren gestructureerd en kwalitatief goed

scholingspakket.

werk af aan leerlingen, door middel van goede begeleiding en het bieden van voldoende tijd om te leren.

De werkgever maakt vooral gebruik van uitzendarbeid in

De leerbedrijven krijgen voor hun inspanningen een

piektijden. Daarbij wordt altijd gebruik gemaakt van

adequate vergoeding. De scholen dragen zorg voor

betrouwbare bureaus.

goede selectie, goed relatiebeheer en goede begeleiding.

Het personeelsbeleid vormt een logisch onderdeel van het strategische beleid van het bedrijf en is gericht op de langere termijn. In de meest vergaande vorm is het personeelsbeleid de verantwoordelijkheid van het topmanagement en is het verantwoordelijke personeel vertegenwoordigd in het topmanagement.

Onderwijs en scholing

De bomen- en vaste plantensector is een sector die op een pro-actieve wijze inspeelt op de vraag naar goed opgeleid personeel. Hieraan is gestalte gegeven samen met onderwijs- en kennispartners, waarbij tegemoet is gekomen aan de wensen van de bedrijven in de sector. Er is een groene onderwijsstructuur die voldoende gespecialiseerd is op de bomen- en vaste plantensector. Daarnaast wordt ook in de behoefte aan management en commerciële capaciteiten voorzien. De opleiding is regionaal, nationaal en internationaal en is gericht op duurzaam ondernemerschap, vakmanschap en ketenbewust denken en doen. Duaal leren (leren en werken) vormt de grondslag en richt zich zowel op 20



6

Toekomstagenda Arbeid in de bomen- en vaste plantensector 2009-2020 Onderstaande projecten zullen in meer of mindere mate

De rol van het PT kan zijn initiator of participant en

een bijdrage leveren aan de realisatie van het streef-

daarnaast ook medefinancier en zal dit in samen

beeld. Samenwerking tussen alle organisaties, waarbij

werking met o.a. organisaties als Colland vervullen.

initiatieven worden gebundeld, is daarbij een “must” om

De projecten zijn ingedeeld per thema. Dit actie

menskracht en middelen efficiënt en effectief te kunnen

programma is een “levend” document. De ketenpartners,

inzetten. De initiatieven tot nu toe zijn indien van

onder andere de sociale partners (werkgevers- en werk-

toepassing in de overzichten opgenomen. Daarbij wordt

nemersorganisaties), zijn zo goed mogelijk benoemd,

opgemerkt dat initiatieven als het monitoren van de

echter er kunnen bij projecten ketenpartners ontbreken

arbeidsmarkt en van verwachtingen van werknemers en

die wel bij het project betrokken moeten worden.

–gevers én de bedrijfsvergelijkende onderzoeken in de sector bijdragen aan inzicht over de arbeidsmarkt.

Het programma is ingedeeld in de volgende vier met

Deze informatie wordt breed verspreid.

elkaar samenhangende thema’s: instroom; werk omgeving; binden en boeien; maatschappij. Heeft u nog vragen of suggesties neem contact op met het Productschap Tuinbouw, mail [email protected].



21

Thema instroom Projecten

Doelstelling 2009-2015


Ketenpartners

Rol PT *

Programma arbeidsmarkt Project arbeidsmarkt De ontwikkelingen in beeld Werknemersgericht Werkgeversgericht

Periodiek inzicht in vervangingsvraag en prognoses van de arbeidsmarkt boomkwekerijsector rekening houdend met deelsector, regio etc. Inzicht in wat de potentiële werknemer verwacht van een bijbaan/ vakantiewerk en van een stage.

Sociale partners, Colland, Aequor

Initiator, financier

Onderwijsgericht

Uitvoeren van onderzoek naar de uitstroom en doorstroom van leerlingen uit het groene beroeps onderwijs.

Sociale partners, Aequor

Participant, financier

Uitvoeren plan ter bevordering van uit- en doorstroom richting sector.

Initiatieven tot nu: Geven van kwantitatief en kwalitatief inzicht in vraag en aanbod en de werking van de arbeidsmarkt in de boomkwekerij (tweejaarlijkse arbeidsmarktmonitor van het PT)

Programma Aan de slag met bomen en vaste planten Project personeel

Op de juiste plek

Werknemersgericht Werkgeversgericht

Project competentie Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

Onderzoek en inzicht naar succesvolle aanpak van personeelsplanning en werving.

Communicatie en uitvoering.

Sociale partners, bedrijven

Participant, medefinancier

Werknemers zonder gerichte tuinbouwopleiding dragen bij aan het evenwicht vraag en aanbod.

Sociale partners, arbeids bureaus

Participant

Sociale partners, onderwijs, Aequor

Participant

Sociale partners, arbeids bureaus, uitzendbureaus

Participant

Ook zonder groene opleiding welkom Landelijk is duidelijk dat je onafhankelijk van de opleiding en je achtergrond e/o afkomst in de sector een passende baan kan vinden. Vakmanschap en competenties verweven in bij- en nascholing.

Project arbeidspools Huur specialisatie in Werknemersgericht Werkgeversgericht

Inzicht in de mogelijkheden van arbeidspools bestaande uit specialisten op diverse scholingsniveaus.

Bij positief resultaat diverse arbeidspools met specialisten.

Initiatieven tot nu: het initiatief Boomkwekerij Opleidingen Nieuwe Stijl (BONS) van de Raad voor de Boomkwekerij ontwikkelt diverse onderwijsproducten als virtuele leeromgeving, educatieve Content Catalogus, competentiescan, Boomteeltkennis- en leeractiviteitenbank (www.groenweb.nl), Informatie en Kennis van kenniscentra, Gemeenschappelijke Leeractiviteiten en inzet van praktijkopleiders, scholingsconsulent. Hiermee worden tools aangereikt om het onderwijs af te stemmen op de wensen van de praktijk.

* Initiator: de partij die het initiatief neemt

participant: deelnemer aan het project medefinancier: inzet van mensen e/o middelen in het project

22






Ketenpartners

Rol PT

Communicatie/stimuleringsplan opzetten en uitvoeren.

Sociale partners

Initiator, mede financier

Verhoging van instroom allochtonen in op de boomkwekerijsector toegesneden onderwijs.

Overheid, Groene Kennis Coöperatie, onderwijs, sociale partners

Participant

Sociale partners, bedrijven, onderwijs

Participant en medefinancier

Programma Nieuwe doelgroepen Project niet traditionele groepen

De sector is voor iedereen aantrekkelijk


Inzicht in de (on)mogelijkheden voor allochtonen, (allochtone) vrouwen, Wajongers om in de sector aan de slag te gaan. Inzicht in hoe opleidingen aantrekkelijk zijn voor de doelgroep en mogelijkheden bezien dit door te voeren

Onderwijsgericht

Project young potentials

Uitdaging en perspectief voor de jong opgeleiden

Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

Ontwikkeling traineeprogramma binnen een bedrijf of in samenwerking met verschillende bedrijven (ook buiten de tuinbouw).

Traineeprogramma’s beschikbaar en gebruikt.

Programma Beroepsonderwijs “Snuffel” project

Maak kennis met de sector en leer de potentiële werknemer al in een vroeg stadium kennen


Onderzoek naar mogelijkheden om BBL’ers en BOL’ers te stimuleren om in de boomkwekerij te komen werken en leren. Inzicht in wat de potentiële werknemer verwacht van een bijbaan/ vakantiewerk en van een stage. Stages zijn geoptimaliseerd, inventarisatie naar mogelijkheden van maatschappelijke stages is uitgevoerd. Promotie voor bijbaantjes e/o vakantiewerk in de sector richten op scholieren, studenten en ouders.

Project samenwerking

Op de praktijk afgestemd onderwijs


Lopende initiatieven ondersteunen. Opzetten Actieplan onderwijs, waarbij alle betrokken partijen zich conformeren aan het bereiken van een goede aansluiting onderwijs, scholing en bedrijfsleven.

Verhoging instroom.

Stages verlopen tot tevredenheid van betrokkenen.

Sociale partners, bedrijven, overheid/ Groene Kennis Coöperatie, onderwijs, Aequor

Participant

Er zijn geen (wettelijke) belemmeringen voor bijbaantjes e/o vakantiewerk in de sector.

Uitvoeren Actieplan en daarmee o.a. de instroom van leerlingen uit het (groene) beroepsonderwijs naar de boomkwekerijsector daadwerkelijk te vergroten.


Sociale partners, GKC, overheid, bedrijven, opleidings-instellingen (HBO, ROC’s, AOC’s), Aequor

Intermediair, financier


23




Ketenpartners

Rol PT

Instroom verhogen door uitvoeren van communicatie en wervingsplan, aansluiten bij imagocampagne.

COLO, sociale partners, Aequor


Programma Beroepsonderwijs Project “GRIJS” Niet groen onderwijs als leverancier Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

24

Inventariseren van het wervingspotentieel in het “grijze” beroepsonderwijs (management, transport en logistiek, commercie, techniek), incl. inzicht van instroom in boomkwekerijsector. Opzetten communicatie en wervingsplan.

Initiatieven tot nu: BONS (zie voor toelichting bij programma aan de slag met bomen en vaste planten). Project internationalisering van de Raad voor de Boomkwekerij met als doel verbeteren in internationaal verband van het boomkwekerij-onderwijs, om daarmee uiteindelijk meer gekwalificeerde werknemers beschikbaar te krijgen. Ten behoeve van het verankeren van het groene onderwijs is de Groene Kennis Coöperatie actief. Dit is een samenwerkingsverband tussen de groene onderwijsinstellingen. Om te komen tot betere aansluiting tussen bedrijven en praktijkleren op (V)MBO-niveau is er een subsidieregeling Beroepsonderwijs In Bedrijf beschikbaar (www.senternovem.nl). Growing Green Competence Center vloeit voort uit Bons en richt zich o.a. op de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen vanuit vmbo naar mbo. PT geeft samen met organisaties van het tuinbouwcluster als NBvB, Anthos, LTO (Glaskracht) Nederland, Greenport Nederland, Stichting Innovatie Flowers& Food een aanzet tot een Actieplan onderwijs en scholing, waarin vijf resultaatgebieden voor verbetering van scholing en onderwijs, waaronder het stimuleren en versterken van leren en werken en heldere lijnen tussen onderwijs en bedrijfsleven. Investeren in competenties is één van de speerpunten van het Flowers&Food innovatieprogramma ‘Winnen aan waarde’. Het rapport ‘Investeren in competenties, een onderzoek in de Greenports’ geeft inzicht en overzicht van de behoeftes, van het aanbod en in hoeverre vraag en aanbod met elkaar overeenkomen.



Thema binden en boeien Projecten



Ketenpartners

Rol PT

Bevindingen zo mogelijk toepassen met als resultaat minder uitstroom van bedrijven. Professionaliseren van het personeelsbeleid op bedrijfsniveau.



Sociale partners, bedrijven, onderwijs, overheid/Groene Kennis Coöperatie, Aequor

Participant


Participant

Programma Personeelsbeleid Project stimuleren

Hou het personeel vast

Werknemersgericht

Inzicht in de wensen van de werknemer met betrekking tot binden en boeien. Inzicht in de stand van zaken op het gebied van personeelsbeleid in de sector (o.a. inzet personeels instrumenten) en externe advisering over mogelijke verbeteringen. Duidelijkheid over wat goed werkgeverschap is.

Werkgeversgericht

Goed werkgeverschap is bekend en gemeengoed in de sector.

Onderwijsgericht

Afstemmen met bedrijfsleven en inspelen op wensen.

Project perspectief

De bomen- en vaste plantensector b(l)oeit en bindt

Werknemersgericht

Inzicht in carrièreperspectieven en communicatie richting potentiële werknemers. Plan uitgevoerd.

Werkgeversgericht

Levensfase gericht personeelsbeleid is gemeengoed. Werknemers krijgen een passend perspectief geboden. Vraag en aanbod van werknemers op alle niveaus in evenwicht. Kennis blijft voor de sector behouden.

Onderwijsgericht

Inzicht in de mogelijkheden van levensfase gericht personeelsbeleid. Inzicht in het evenwicht tussen vraag en aanbod werknemers op de korte en lange termijn opdat het onderwijs zich daarop kan richten.

Project topwerk

Beste werkgever(s) en werknemer(s) van het jaar


De beste werkgever(s). De beste werknemer(s).

Stimuleren van goed werkgeverschap.

Participant Sociale partners, onderwijs

Participant

Sociale partners

Participant

Sociale partners, bedrijven, onderwijs, LNV, OCW, Aequor

Participant

Stimuleren van goed werknemerschap.

Programma scholing Project leren en werken Een leven lang leren Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

Trajecten t.b.v. doorgroei werknemer stimuleren, o.a. Erkennen Verworven Competenties (EVC), gevolgd door duale trajecten (leren op de werkvloer). Programma beschikbaar voor onderwijs om in te spelen op EVC en duale trajecten.

EVC en duale trajecten zijn gemeengoed.

Programma gemeengoed.



25

Thema binden en boeien Projecten



Ketenpartners

Rol PT

Plan van aanpak en uitvoering van een pilot, gericht op scholing van (nieuwe) buitenlandse werknemers.

Sociale partners, Aequor, Nederlands Centrum Buitenlanders, scholingsfondsen

Participant

Minimaal 30% van het vaste personeel volgt jaarlijks scholing.

Sociale partners, bedrijven, scholingsfondsen

Participant

Programma scholing Project scholing Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

Project professionalisering Werknemersgericht Werkgeversgericht

School de buitenlandse werknemers Inventarisatie van belemmeringen en mogelijkheden bij werkgevers, werknemers en onderwijs naar de scholingsbehoefte van buitenlandse werknemers.

Word steeds beter in je vak Versterkte ondersteuning in het uitdragen van het belang van scholing en verstrekken van informatie.

Initiatieven tot nu: BONS (zie voor toelichting bij programma aan de slag met bomen en vaste planten) en met name de scholingsconsulent in de boomkwekerijsector.Actieplan onderwijs (zie voor toelichting bij programma beroepsonderwijs). Project leren en werken als onderdeel strategisch management in de tuinbouw in Zuid-Nederland dat in het kader van de tijdelijke stimuleringsregeling leren en werken 2007 is gestart en dat beoogd te komen tot EVC en duale trajecten in de glastuinbouw, boomkwekerij en groente-, fruit en bloemenhandel.

Programma variatie in werk Project taakroulatie Werknemersgericht Werkgeversgericht

Project arbeidsclusters Werknemersgericht Werkgeversgericht

Hou het werk aantrekkelijk Bewustwording voordelen en mogelijkheden van jobrotation binnen het bedrijf.

Waar mogelijk toepassing van jobrotation.


Participant

Arbeidsclusters gevormd.

Sociale partners, bedrijven, arbeidsbureaus

Participant

Sociale partners en fondsen

Participant

Kijk ook eens bij de “buren” Inzicht in de mogelijkheden van personele uitwisseling tussen bedrijven in de sector en met bedrijven buiten de sector. Wegnemen drempels. Aanpak en promoten vorming clusters.

Programma ondersteuning Project inzicht Werknemersgericht Werkgeversgericht Onderwijsgericht

26

Inzicht in fondsen en andere subsidiemogelijkheden Goede samenwerking tussen en communicatie over fondsen (o.a. Collandfondsen, ESF-gelden, overheidsprogramma’s).


Optimale benutting gelden, incl. zorgdragen voor een laagdrempelige aanvraag.


Thema werkomgeving Projecten



Ketenpartners

Rol PT

Aantal verwijtbare “blessures” is afgenomen.

Sociale partners, Colland (Stigas)

Participant

Arbeidsomstandigheden op bedrijven zijn verbeterd en geoptimaliseerd.

Sociale partners, bedrijven, Colland (Stigas)

Programma Met plezier aan de slag Project welzijn

Gezond en verantwoordelijk bezig zijn

Werknemersgericht

Werknemers zijn zich bewust van hoe te werken opdat het lichaam zo min mogelijk zwaar wordt belast en passen dit ook toe. Werkomstandigheden optimaliseren o.a. door bedrijfsspecifieke voorlichting, adviezen én voorlichting op sectorniveau.

Werkgeversgericht

Project mechanisatie

Verlicht de arbeid e/o verhoog de productie

Werknemersgericht

Inzicht in de beleving van de werknemer m.b.t. de fysieke gesteldheid van het werk, inclusief wensen inventarisatie. Aanpak van de top drie Voortzetting optimalisatie huidige technieken.

Voortzetting wenseninventarisatie en aanpak van de grootste problemen.

Sociale partners, Colland (Stigas)

Stimuleren van innovaties op het gebied van mechanisatie.

Verbreding naar andere onderwerpen.

Sociale partners, Colland (Stigas) Bedrijven

Werkgeversgericht

Project flexibiliteit

De goede balans tussen werk en prive


Inzicht in de (on)mogelijkheden van het flexibel indelen door de werknemer van werktijden over de week. Inzicht in de mogelijkheden van part-time werken in de sector (pilot).

Wegnemen van drempels om te komen tot een goede balans tussen privé- en werktijd.



Participant

Wegnemen van drempels en instroom van part-time werkenden mogelijk maken.

Initiatieven tot nu: m.b.t. de mechanisatie van handelingen worden er zowel collectief als privaat technieken ontwikkeld. Stigas heeft informatie beschikbaar over werken in de boomkwekerijsector en arbo (www.arboagro.nl). Het project Stof pak ’t aan zoomt in op maatregelen ter vermindering van blootstelling aan stof in de boomkwekerijsector (www.pakstofaan.nl).



27

Thema werkomgeving Projecten



Ketenpartners

Rol PT

Aantal verwijtbare ongelukken is afgenomen.

Sociale partners, bedrijven, Colland (Stigas)

Participant

Programma Veilig werken Project verantwoordelijkheid Verantwoord omspringen met je veiligheid Werknemersgericht Werkgeversgericht

De werknemer gebruikt de veiligheidsmaterialen bewust en consequent. Onduidelijkheden in de wetgeving zijn opgehelderd. De werknemer bewust maken van het belang van veiligheidsmaterialen in diverse situaties. Blijvend optimaliseren van veiligheidsmaterialen en handleidingen.

Initiatieven tot nu: Een gericht initiatief vanuit de werknemersorganisaties om voorlichting te geven over het werken met gewasbeschermingsmiddelen maakt werknemers bewust van de verantwoordelijkheid die ze ook zelf hebben voor hun eigen veiligheid. Diverse kennisaanbieders bieden scholing/cursus op het gebied van veiligheid en milieu (o.a. gewasbescherming). Stigas heeft diverse checklisten en informatiefolders ontwikkeld om de veiligheid op het bedrijf te checken (www.agroarbo.nl) en werkt nu aan de arbo-catalogus.

28



Thema maatschappij Projecten



Ketenpartners

Rol PT


Initiator, financier, uitvoerder

Sociale partners, bedrijven, werknemers

Initiator.

Sociale partners, SW bedrijven, bedrijven Sociale partners, SW-bedrijven, bedrijven, Colland

Participant

CAO-partners, bedrijven

Participant

Programma Imago Project imagocampagne

Een aantrekkelijke sector om in te werken met een positief imago


Aansluiten bij de imagovormende arbeidsmarkt campagne.

Project tip

Leer de wensen en meningen van werknemers kennen

Werknemersgericht

Opzet en uitvoering van een TIP-panel voor werk nemers. Animo voor een arbeidspanel meten en indien gewenst opstarten.

Werkgeversgericht

Sector staat bekend als aantrekkelijk met perspectief.

Voortzetting en initiatieven nemen tot uitbreiding van het TIP-panel. Arbeidspanel voortzetten en uitbreiden.

Project SW

De meerwaarde van de Sociale Werkvoorziening


Pilot inzetten SW medewerkers Betrokkenheid zittende werknemers toetsen. Mogelijkheden van samenwerking onderzoeken.

Project arbeidsinzet

Slim inzetten van arbeid en juist belonen

Werknemesrgericht

Beloning en arbeidsvoorwaarden vergelijkbaar met andere sectoren. Er wordt alleen gebruik gemaakt van gecertificeerde uitzendbureaus.

Werkgeversgericht

Bij positief resultaat uitbreiden. Communicatie en uitvoeren.

Arbeid wordt beschouwd als een duurzame investering en als zodanig behandeld. Uitzendarbeid wordt alleen in piektijden ingezet.

Participant

Sociale partners, uitzend bureaus, bedrijven

Initiatieven tot nu: boomplantdag, Plantarium, open dagen, voorlichtingsmateriaal, Groen Werkt.



29

Bijlage Interviews/bedrijfsbezoeken Naam

Bronnen

De heer P. Bontekoe

Activiteit

Sierheesters en -coniferen

Plaats

De heer J. de Vries (Boot en co)

Laanbomen

Boskoop

De heer J. van den Dool (Brand en co)


Boskoop

Colard, R. en C. Jansen, Dynamiek in het werk in de agrarische sector,

De heer T. Poppelaars

Bos en haag

Zundert

Berenschot, Utrecht, 2004.

De heer P. de Labie

Bos en haag

Zundert

De heer R. van Nierop


Hazerswoude

Linsen, V., R. Vermeire en W. van den Berg, Goede sier.

De heer A.van Berkel

Vaste planten

Hillegom

Een visie op de teelt en afzet van Nederlandse houtige siergewassen in pot

De heer Heemskerk

Vaste planten

Noordwijk

en volle grond tot 2013, Productschap Tuinbouw, Zoetermeer, 2008.

De heer De Jong

Laanbomen

Dongen

De heer P. Bongers

Laanbomen

Boekel

Mens, R., “Hoe ziet de kwekerij van de toekomst eruit?”,

Mevrouw H. Crooijmans

Rozen

Bunnik ( NBvB)

in: De Bomen- en vaste plantensector 8 (22 februari 2008).

De heer E. Meulblok

Vruchtbomen

Kwadendamme

Boskoop

ABN-AMRO, Boomkwekerij. Op zoek naar de markt, ABN-AMRO, Amsterdam, september 2008.

Productschap Tuinbouw, Jaarbericht bomen en vaste planten 2007, Productschap Tuinbouw, Zoetermeer, 2007.

Organisaties

NBvB (hoofdbestuur)/LTO-Nederland

Productschap Tuinbouw, Arbeidsmarktmonitor tuinbouw 2008.

Anthos (de heren M. Mesken en A. Zwetsloot)

Productschap Tuinbouw, Zoetermeer, 2009.

FNV Bondgenoten (mevrouw M. Bense, in het algemeen over open teelten geïnterviewd) CNV BedrijvenBond (de heer J. Bosma, in het algemeen over open teelten geïnterviewd)

Productschap Tuinbouw, Evaluatie workshop: De toekomst van arbeid in de tuinbouw en (groot) groen, Productschap Tuinbouw, Zoetermeer, 2007. Productschap Tuinbouw, Goede Sier. Een visie op de teelt en afzet van Nederlandse houtige siergewassen in pot en volle grond tot 2013, Productschap Tuinbouw, Zoetermeer, 2008. Raad voor de Bomen- en vaste plantensector, Rapportage Project Opleiding Bomen- en vaste plantensector Nieuwe Stijl, 2008. Rompa, I., “Personeelsbeleid ondergeschoven kindje in de bomen- en vaste plantensector”, in: De Bomen- en vaste plantensector 20, 16 mei 2008.

30



Figuren en tabellen Tabel 1a

Tabel 1b

Bron: CBS/PT

Bron: CBS/PTT

Algemene gegevens boomkwekerijsector

Kerngegevens boomkwekerijsector 1996-2007 (excl. vaste planten)

1995

2000

2005

2008

3.411

3.295

2.981

2.817

12.807

15.706

14.388

14.912

Gezinskrachten

5.705

5.896

5.677

5.482

Werknemers

7.102

9.810

8.711

9.430

6.286

7.962

6.863

7.251

816

1.848

1.848

2.179

-

-

5.000

9.000

Werkgelegenheid in FTE excl. uitzendkrachten

11.200

13.396

12.210

12.549

idem incl. uitzendkrachten

11.200

13.396

13.860

15.519

Areaal boomkwekerij totaal

9.069

11.435

13.260

15.492

Areaal boomkwekerij “gespecialiseerde” bedrijven

8.227

10.091

12.226

14.240

FTE per ha boomkwekerij (op “gespecialiseerde” bedrijven)

1,4

1,3

1,1

1,1

FTE per bedrijf

3,3

4,1

4,6

5,5

Omzet (mln €)

433

550

552

600

Omzet per bedrijf (€1.000)

127

167

185

213

Omzet per fte (€1.000)

39

41

40

39

Omzet per ha bomen (€1.000)

53

55

45

42

Bedrijven en werkgelegenheid 2008 Totaal aantal

Gespecialiseerde

Overige

bedrijven

bedrijven

bedrijven

3.352

2.817

535

730

310

420

x

3.127

x

15.492

14.215

1.277

1.228

856

372

16.720

15.071

1.649

16.200

14.900

1.300

1.600

1.100

500

17.800

16.00

1.800

Bedrijven (aantal) Boomkwekerij (teelt/handel) Vaste planten 1) Samen Areaal (ha) Boomkwekerij (teelt/handel) Vaste planten 2) Samen Werkgelegenheid (personen) 3) Boomkwekerij (teelt/handel) 4) Vaste planten 5) Samen

1) aantal gespecialiseerde vaste planterbedrijven is schatting PT 2) Areaal vaste planten op gespecialiseerde bedrijven is schatting PT 3) Excl. uitzendarbeid 4) cijfers 2007 5) werkgelegenheid op gespecialiseerde vaste plantenbedrijven is schatting PT (per ha vaste planten 20% meer arbeid dan boomkwekerij)

Bedrijven Werkgelegenheid in personen

Vaste krachten Tijdelijke krachten Uitzendkrachten



31

Tabel 2

Figuur 1

Overzicht niveaus middelbaar beroepsonderwijs (MBO)

Regionale spreiding areaal bomen- en vaste plantensector 2007

Niveau

Opleiding

Functie

1

Assistent

Assistent medewerker

2

Basisberoep

Medewerker

3

Vakopleiding

Vakbekwaam medewerker

4

Middenkader

Middenkaderfunctionaris/bedrijfsleider

Tabel 3

Werkgelegenheid boomkwekerijsector (teelt en handel) naar niveau en richting Bron: PT

Laag ( tm MBO-1)

MIidden (MBO- Hoog(HBO+) 2,3,4)

Totaal

Werkgelegenheid in personen

32

Gezinskrachten

-

3.300

2.200

5.500

- groen

-

3.000

1.000

4.000

- technisch

-

150

200

350

- economisch

-

150

1.000

1.150

Vaste krachten

4.000

2.900

350

7.250

- groen

4.000

2.600

150

6.750

- technisch

-

150

50

200

- economisch

-

150

150

300

Tijdelijke krachten

1.650

1.300

300

3.250

- groen

1.650

1.300

300

3.250

- technisch

-

-

-

-

- economisch

-

-

-

-

Totaal

5.650

7.500

2.850

16.000

- groen

5.650

6.900

1.450

14.000

- technisch

-

300

250

550

- economisch

-

300

1.150

1.450



Figuur 2

Ontwikkeling werkgelegenheid boomkwekerijsector in fte Bron: PT

8.000

Gezinskrachten

6.000

Vaste krachten

4.000

Uitzendkrachten

2.000

Tijdelijke krachten

7.000

5.000

3.000 1.000 0

1995

2000

2005

2008

Gezocht: mensen om een boom mee op te zetten. Visie Arbeid bomen- en vaste plantensector

Recommend Documents