Geslaagde studiedag Zingeving in deze tijd

Geslaagde studiedag ‘Zingeving in deze tijd’ Op 12 maart 2015 organiseerde KBO-Brabant een studiedag ‘Zingeving in deze tijd’ in cultureel centrum De Schakel in Gilze. Aanleiding voor deze studiedag is het streven van KBO-Brabant om op uiteenlopende manieren een platform te bieden voor hedendaagse geloofsbeleving. Het organiseren van een studiedag voor leden en niet-leden is een manier om met elkaar over religie en geloof in gesprek te gaan en past daarom in dat streven. De studiedag werd georganiseerd door de commissie Geloofsgesprekken in opdracht van de werkgroep Identiteit en Zingeving. De studiedag was met ruim 180 deelnemers zeer goed bezocht. De dag werd geopend door Frans Slangen, theoloog en voorzitter van KBO-Brabant. Het dag voorzitterschap lag in handen van Hans Pijnaker, lid van de commissie Geloofsgesprekken. Hieronder volgt een samenvatting van de inbreng van de sprekers. Welkomstwoord door Frans Slangen, voorzitter van KBO-Brabant. De voorzitter vertelt dat hij bekend is met het thema van vandaag: ‘Zingeving in deze tijd’. Hij was voorzitter van het bestuur van Katholieke Leergangen, voorzitter van de KRO en nu van KBOBrabant. Dhr. Slangen memoreerde een uitspraak van zijn professor fundamentele theologie. Theologie wil zeggen: ’Een menswetenschap waarbij de mens vergeten is’. Hoe actueel is deze uitspraak nog steeds! Dhr. Slangen pleit nadrukkelijk voor de samenhang tussen God en mens. We moeten daarom het pad van de de-sacralisatie opgaan en meer naar elkaar omkijken en zoeken naar fundamentele noties. We kunnen God leren kennen via mensen, in de ontmoeting. Jezus was een heel bijzonder mens, hij werkte met en voor mensen. Dat moet God wel zijn, stelden zijn leerlingen. Zaligen en heiligen zijn voorbeelden van mensen die in de voetstappen van Jezus zijn getreden. In de evangeliën treffen we geloof, hoop en liefde aan als de grootste christelijke deugden, waarbij de liefde het belangrijkste is. Liefde vormt de basis van alle drie. Katholiciteit moeten we dus zichtbaar maken zowel in de ontmoeting als in praktische hulpverlening. Kardinaal Danneels stelt dat het leven het goede en het schone zichtbaar kan maken. Dat kunnen we overal op toepassen. Dat geeft hoop en perspectief. In de huidige maatschappij missen we dat vaak. Dus is het belangrijk hier nadrukkelijk bij stil te staan en te dromen waar we naar toe willen. Een hemel op aarde a.h.w. realiseren als ideale droom. Na het openingswoord van Frans Slangen was het woord aan Huub Schumacher. Schumacher is medewerker van De Roerom en auteur van meerdere boeken, waaronder het boek ‘God wat ben je veranderd!’. Hieronder een korte greep uit zijn lezing: ‘Godsbeeld en geloof inde loop der jaren’. Als eerste schetst Schumacher het beeld van mw. Aalberse. Zij vertelt dat ze vaak gehoord heeft dat God liefde is, maar dat niet zo voelt. ‘Ik doe elke dag geweldig mijn best en toch kan ik het beeld van een barmhartige

Verslag studiedag ‘Zingeving in deze tijd’ 12 maart 2015 Gilze

God niet voelen. Het lijkt erop dat men pas naar mij omkijkt als ik mijn been breek. Dan pas komt er ‘warme ruimte’ naar mij toe.’ Dat (oude) Godsgeloof ( Almachtige, strenge God, de God van boven) kan zij niet voelen. Mw. Aalberse moet de liefde, de warmte, namelijk eerst zelf voelen, voordat ze zich kan identificeren met God. En dan een God die barmhartig is. Dan pas wordt invoelbaar wat God is, wat God kan betekenen. ‘Is liefde mogelijk?’ is dan de volgende vraag. We komen het onderwerp liefde vaak tegen in literatuur en films. Dat gaat in de kern om de vraag: ‘mag ik er zijn, wordt ik gezien, gewaardeerd?’ Liefde is het onvoorwaardelijk aanvaarden van de ander en tegelijk pas mogelijk als je jezelf van waarde (gaat) vinden. Schumacher vervolgt zijn lezing met informatie over Abraham. Abraham wordt door christenen en moslims gezien als de vader van de gelovigen. Zijn verhaal in het Oude Testament wordt verteld met z’n diepte- en hoogtepunten. Bij hem waren er nadrukkelijk momenten van angst en diepe duisternis. Toch vond Abraham een nieuwe manier van geloven. Hij hoorde de stem van Jahweh die zei: ‘Vrees niet, ben niet bang’. Hij geloofde daarin. Door iets kleins kun je jezelf ‘open’ maken, weer perspectief zien. Schumacher stelt dat je als christen je het in de leegte moet uithouden; pas dan open je je ogen voor situaties die je raken. Kerkelijke regels en eisen Deze zijn erop gericht gelovigen ‘klein te houden’, volgens Huub Schumacher. Vroeger zijn we vertrouwd geraakt met de almachtige, strenge God. De verticale God. In de loop van de jaren is dat Godsbeeld mee-geëvolueerd. Je kunt anders over God gaan denken, je zoekt meer naar de horizontale God (de ontmoeting tussen mensen waar je God kan vinden). Het gaat dan om de barmhartige God, die er is voor de gebrekkigen, de armen, de uitgeslotenen, zo besluit Schumacher zijn verhaal. Hierna was het lunch en vervolgens was het woord aan Erik Borgman. Borgman is hoogleraar theologie aan de Universiteit van Tilburg en eveneens auteur van meerdere boeken waaronder het boek ‘Metamorfosen’. Voor de studiedag verzorgde dhr. Borgman een inleiding onder de titel: ‘Hoe rijk is de katholieke traditie in deze tijd?’ Hij begon met Nietzsche en diens stelling: God is dood. Tevens reikte hij het volgende beeld aan: Iemand die de lantaarn aanzet en God zoekt. Dan komen vragen naar boven. Is God verloren gegaan? Heeft hij zich verstopt? Zit hij in het buitenland? In Metamorfosen stelt hij: ‘Wij hebben hem gedood’. God is immers zingever. Hiervan zijn wij als mensen ‘losgekomen’. Nu horen we wel eens de uitroep: ‘Kerken als graf van God’. Wij, mensen, zijn gedesoriënteerd geraakt en stellen ons de vraag: Hoe verder? Daarom heeft de theologie iets uit te leggen. Binnen de context van Metamorfosen kan Erik Borgman zich aansluiten bij Huub Schumacher: God, wat ben je veranderd. Vervolgens geeft hij uitleg over zijn geboortecontext. Hij is een geboren katholiek uit Noord-West Nederland. Als katholiek is dat anders dan in Brabant of Limburg. In Noord-Holland legde hij uit waarom de protestanten ongelijk hadden. Dhr. Borgman is bewust binnen de kerk gebleven en kijkt anders naar de historie en de traditie. Hij ziet daar de waarde van in. Hij legt dan de lijn met paus Franciscus, de herder die opkomt voor zijn (zwakke, hongerige) schapen. Franciscus sprak in het Europese Parlement. Hij verwees daar naar de basiswaarden van Europa (samenwerken, vrede etc.). Hij stelde dat de zwakken in de samenleving begiftigd zijn met transcendente waardigheid. Iets om goed vast te houden voor Europa


(vluchtelingenvraagstuk). Er is revitalisering nodig en vertrouwen in een toekomst die we niet kennen. Ook verwees dhr. Borgman naar de paus inzake zijn bezoek aan de Raad van Europa. Hij stelde daar dat armen buiten beeld zijn. Dat werk waardigheid verschaft en dat we de armen te eten moeten geven. De vraag is dan: Waaraan verbindt de kerk zich ten opzichte van de moderne samenleving? Is dat de mens die als radertje wordt gezien, met het economisch principe als leidend? De vraag is: Wie is het probleem? Is de mens een kostenpost? Een moderne samenleving is goed wanneer deze functioneert als een radertje in een geheel. Er worden echter geen vragen gesteld als: ‘Waarom is het radertje er? Waartoe besta je?’ Die vragen ontbreken heden ten dage. De regering stelt in discussies: ’Wij overzien het geheel. Jullie niet’. Daarom is er weinig of geen protest in de samenleving. Hoe jij je als (individueel) persoon voelt of gewaardeerd wordt, is niet relevant. Het is net als bij ‘breindenken’. Neurowetenschappers die aangeven hoe het onderwijs ingericht moet worden. Leerlingen en studenten worden niet als individueel persoon opgevat. Alleen functionele kennis is relevant. Zien en waarderen Huub Schumacher stelde: Mensen moeten ‘gezien’ (gewaardeerd) worden. Dat is de diep maatschappelijke kant die we ‘heden ten dage‘ missen. Kijk naar het voorbeeld: aardgaswinning Groningen en hoe er om gegaan wordt met de schadeloosstelling. Ethisch volstrekt niet in orde. Paus Franciscus verwees naar het motto van de Europese Unie: eenheid in verscheidenheid. De leden zijn vrij om volledig zichzelf te zijn, dus horen ze niet onder het juk van het geheel. Erik Borgman stelt dat de moderne maatschappij een probleem is, veel groter dan de kerk. Hij schetst dan het beeld van een jazz orkest. Samenleven is als het spelen van een jazzorkest. Improviseren, een eigen bijdrage leveren ten behoeve van het grote geheel. Dat is een continue proces. Het beeld van het radertje willen we niet. We hebben een religieuze blik nodig. We merken in de maatschappij dat heel veel mensen als de dood zijn voor stuurloosheid, onzekerheid. We zien het nu bij de Wmo van de gemeenten. Alles moet in korte tijd grondig op de schop. Heel veel moet (nog) geordend worden. Er is geen sprake van vernieuwing. Het gaat hier om beheersen en goedkoop houden. Het gevolg is dat er voortdurend vragen/problemen blijven. Ook wordt wel eens door overheden/politici gezegd: ‘Over 25 jaar is het klaar’. Dat laat zien dat zij een gebrek aan zicht op wat belangrijk is, ontberen. Dan lijkt het op de wereld als machine en zijn radertjes. De maatschappij kun je niet even stil zitten. Het leven, de ontwikkeling gaat door. Levensvraag: Waar zien we als (gelovige) mens een belang? Dan komt het christelijk perspectief om de hoek kijken. We kunnen de wereld niet naar onze hand zetten. We mogen het zien als ‘genade’. Wat ons overkomt is goed. Anderen de ruimte laten. Dan reikt Borgman een Loesje aan: ‘Ik doe gewoon wat mij niet verteld wordt’. Dingen die ons niet gevraagd worden. Dus eigenwijs zijn of worden. Borgman verwijst hierbij naar paus Franciscus die aan het begin van zijn ambt op Witte Donderdag de voeten ging wassen van mensen in een gevangenis, tegen alle tradities van de kerk in.


De christelijke traditie is weerbarstig. In de vroege jaren van de kerk was er een gemeenschap van mensen in de marge, die niet in tel waren. Jezus is van iedereen, stelden zij. Het leven toen liet een totaal andere bestaanswijze zien dan de hedendaagse maatschappij. De paus zei het ook als volgt: ‘We hebben een kerk die gewond is, die pijn lijdt en vuil is. Bovendien een kerk die ongezond is omdat ze zich opsluit en zich vastklampt aan haar eigen veiligheid. De volgende uitspraak: ‘Met lege handen staan is kunnen ontvangen’ liegt er niet om. De uitspraak van Jezus: ‘Jullie moeten hen te eten geven’(5000 mensen) is daar een goed voorbeeld van. Dat betekent iets vragen waartoe we niet in staat zijn. Hier overschrijd je je eigen grens en komt er iets nieuws naar voren. Dan kun je open staan voor iets wat we zelf niet kunnen vinden. Dat niet kunnen moeten we volhouden. Daarom is geloof nodig! Enthousiaste reacties We hebben veel reacties gehoord op de conferentie en reacties via de mail gekregen. Een reactie van een mevrouw van 86 meldde: ‘Een bijzonder geslaagde studiedag. Er werd heel mooi met beelden gewerkt. De inleidingen waren heel goed verstaanbaar/begrijpelijk en werden vooral op een blije manier verteld. De volle zaal luisterde aandachtig. ’s Middags was het wat vermoeiend. Dank voor de geweldige dag en ik hoop dat er meer volgen’. Een andere mevrouw meldt: ‘Een ochtend- en een middaglezing vraagt veel van de toehoorders. Graag benen kunnen strekken, dat is fysiek beter voor senioren’. Een ander heer: ‘Er was een grote opkomst (180 personen). Dit duidt erop dat er een zekere behoefte bestaat aan nadenken over zingeving. Het was verfrissend om te luisteren naar sprekers die in hun christen zijn zich vrij durven op te stellen. Er wordt niet aangehaald uit de traditie om jou binnen die traditie te plaatsen, maar om je persoonlijk te laten ontwikkelen of te laten zien hoe christen zijn maatschappelijk relevant is. Deze boodschap inspireert mensen en KBO-Brabant als organisatie om dat met elkaar te delen’. De voorbereidingsgroep komt op 30 maart 2015 bijeen en evalueert de studiedag. De werkgroep I & Z heeft op dezelfde dag de evaluatie en vervolg(activiteiten) op haar agenda staan. Zij kijkt met name hoe aan de studiedag een zinvol en gericht vervolg gegeven kan worden. Een doorvertaling naar de regio’s en kringen/afdelingen zal daarbij een belangrijk ijkpunt zijn. Op de website van KBO-Brabant onder ‘zorg en welzijn’ en vervolgens onder ‘werkgroep I & Z’ zullen met enige regelmaat berichten (lezingen, boeken, studiedagen e.d.) te vinden zijn. Wie graag suggesties/opmerkingen/tips kwijt wil, kan deze richten aan [email protected]. Wij stellen dat zeer op prijs. Verslag, Thieu Dollevoet voorzitter werkgroep Identiteit en Zingeving


voorzitter KBO-Brabant Frans Slangen aan het woord

de inleiders Huub Schumacher (links) en Erik Borgman (rechts) met elkaar in gesprek

ook in de zaal werden onderling de nodige contacten gelegd

in gesprek bij de koffie


Geslaagde studiedag Zingeving in deze tijd

Recommend Documents