Geslaagde samenwerking in Garmerwolde

Uitgave 8 I 2013

BoxBarrier bewijst succes tijdens opening Flood Proof Holland

Het summum van ‘Ervaar de zekerheid’

UV-wagen van GMB Rioleringstechnieken scoort

Geslaagde samenwerking in Garmerwolde Het effluentwater van RWZI Garmerwolde heeft niet de vereiste kwaliteit. Daarom past de combinatie GMB Civiel-Imtech Infra de bestaande installatie aan én zorgt ze voor een parallelle uitbreiding. Dankzij de goede samenwerking zal het project al ongeveer een jaar na de officiële gunning technisch gereed zijn. Op 1 november wordt het project opgeleverd. Ilona Wolf (werkvoorbereider GMB), Marcel Rep (Directeur water, Imtech) en Alfred Kuperus (projectleider, Imtech) kijken vanaf een van de nieuwe tanks uit over de waterzuivering en zijn het erover eens: ‘Zonder de goede samenwerking tussen alle partijen was dit project nooit zo goed en snel verlopen.’ Een sterk team vanaf moment één Alfred: ‘Dit project is een succes geworden doordat beide combinanten het project al in

de beginfase hebben omarmd en doordat veel projectmedewerkers er al vanaf de tenderfase bij betrokken zijn. We hebben vanaf het begin als een hecht team gezocht naar de beste oplossingen. Dat deden we trouwens samen met Witteveen + Bos, die het ontwerp hebben verzorgd.’ Als expert ‘We hadden veel vrijheid in de ontwerpfase,’ zegt Marcel, ‘want Waterschap Noorderzijlvest heeft de opdracht aanbesteed volgens de BVP-methode

(Best Value Procurement). Dat houdt in dat alleen de randvoorwaarden vaststaan. De enige eis die het waterschap stelt, is dat het effluentwater straks voldoet aan de gestelde eisen.’ ‘Ook in de uitvoeringsfase hebben we veel vrijheid’, vervolgt Marcel. ‘We voeren het project namelijk uit onder een UAV-GC contract. Deze contractvorm, die geen gebruikelijke keus is voor een waterschap, houdt in dat we als expert een goede gids voor onze opdrachtgever moeten zijn. Dat is een rol die ons goed past.’ Neredatechnologie Ilona: ‘De oplossing waarmee we de aanbesteding gewonnen hebben, houdt in dat we de bestaande installatie hebben uitgebreid met een parallelle installatie waarbij gebruikt wordt gemaakt van de door Royal Haskoning DHV gepatenteerde Neredatechnologie. Verder hebben we het verdeelwerk van de bestaande installatie zodanig aangepast dat dit deel straks 40 procent minder belast wordt. Daardoor verbetert de effluentkwaliteit.’ Alfred vult aan: ‘En we passen de totale procesautomatisering aan volgens de laatste stand van de techniek.’ Klaar voor de start Ilona: ‘Op 3 juni hebben we de eerste slibkorrels uit Epe gehaald. Epe heeft de eerste Nederlandse zuivering die gebruik maakt van de Neredatechnologie. We wilden de Neredainstallatie graag operationeel hebben voor de opleveringsdatum. Samen is het ons gelukt en de resultaten van het effluentwater zijn zelfs boven verwachting!’

50 jaar inspirerende stromen Dit is een bijzonder jaar voor GMB. Ons bedrijf bestaat namelijk een halve eeuw! De afgelopen 50 jaar is er veel veranderd. De ontwikkelingen in de techniek blijven elkaar opvolgen en de maatschappelijke ontwikkelingen vragen ook steeds innovaties. Gelukkig maar. Inspringen op nieuwe ontwikkelingen en vooroplopen met innovaties is namelijk iets wat van begin af aan typerend is geweest voor GMB. Dit maakt ons tot een nationale speler op het gebied van water, energie en grondstoffen.

Inspirerende stromen noemen we dat! Dat we nu staan waar we staan, hebben we ongetwijfeld te danken aan de houding die ons bedrijf altijd al heeft gehad: een nuchtere werkersmentaliteit. Niet bang om nieuwe dingen

te proberen en soms fouten te maken. Praktisch denken, ieders talenten inzetten, meedenken met opdrachtgevers, vooruitdenken en zo op ieder vraagstuk een oplossing weten te vinden. Een andere trots is dat we nog altijd een familiebedrijf zijn. Ook al zijn we in 50 jaar uitgegroeid tot een bedrijf met 450 medewerkers en is er heel wat veranderd, het gevoel van ‘samen de schouders eronder’ is nog altijd aanwezig. In september hopen we met onze relaties en medewerkers het jubileum te vieren in de passende ambiance van het Openluchtmuseum in Arnhem. Meer informatie? Stuur een e-mail naar [email protected]

Waterschappen blij met afvalwaterservice van GMB

Neredatechnologie In de Neredatechnologie zuiveren aërobe (met zuurstof) bacteriën, die in compacte korrels groeien, het afvalwater. Dankzij dit korrelslib kan het zuiveringsproces, waarvoor normaal drie tanks nodig zijn, in een enkele tank plaatsvinden. Daarnaast is het duurzaam door een laag energieverbruik en minimaal gebruik van chemicaliën. De slibkorrels kennen door hun opbouw een zuurstofrijke buitenkant en een zuurstofarme kern. Zo vinden we verschillende zuiveringscondities in één korrel. Samengevat is deze technologie innovatief, robuust en eenvoudig: Nereda realiseert een vergaande zuivering van afvalwater binnen een eenvoudig installatieontwerp.

Pagina 2 - OP KOERS

Kader Richtlijn Water

Ecologische verbetering in Zuid-Hollands natuurgebied Langs de rivierdelta van Zuid-Holland liggen unieke gebieden: zoetwatergetijde gebieden met kreekjes, dichtbegroeide wilgenvloedbossen en beverburchten. Maar: de aquatische ecosystemen gaan achteruit door dichtslibbing van kreken en afkalving van oevers. De combinatie GMB-Martens en van Oord werkt daarom in negen deelgebieden aan verbetermaatregelen. Elk gebied is anders ‘Wat we de komende twee jaar precies gaan doen, verschilt per locatie’, vervolgt Sieuwerd. ‘De maatregelen bestaan grotendeels uit het herstellen van kreken en het graven van nieuwe krekenstelsels in agrarisch gebruikte uiterwaarden. Langs het Haringvliet en Hollandsch Diep worden oeverdammen aangelegd waarachter slikken komen. In Klein Profijt vormt het opengraven van de dichtgeslibde kreek een van de te nemen maatregelen. Straks dringt het water bij vloed weer door tot het hele gebied.’

Klein Profijt, gelegen langs de Oude Maas, is een van deze gebieden. Omringd door okselhoge brandnetels vertelt GMB-er Sieuwerd Romkes: ‘Sinds 2000 geldt de Europese Kader Richtlijn Water. Deze verplicht alle lidstaten om - kort gezegd - de kwaliteit van ecosystemen te beschermen en te verbeteren.’

Sieuwerd bevestigt dat. ‘We werken zo efficiënt mogelijk én we houden rekening met de natuur. Een voorbeeld: bij Klein Profijt hebben we ons ontwerp aangepast na het aantreffen van een beverburcht. We leggen de kreek nu met een wijde bocht om de burcht heen.’

voor oevers met een flauwe helling, komt een zo groot mogelijk oppervlak onder invloed van het tij. Er ontstaat een breder oppervlak met dingen die lang of juist kort onder water staan. Zo creëer je een gradiënt waar allerlei planten en dieren een plekje kunnen vinden.’

Flauwe oevers Hoe verbeteren de maatregelen nu eigenlijk de ecologie? Roelof Jan: ‘Door bijvoorbeeld te zorgen

Ecologie Ecologie speelt een belangrijke rol. Roelof Jan Koops van de firma Eelerwoude begeleidt de combinatie op het gebied van flora en fauna. ‘In dit gebied vinden we veel plant- en diersoorten waar GMB-Martens en van Oord op grond van de wet rekening mee moet houden’, zegt hij. ‘De combinatie denkt gelukkig serieus mee over dit soort dingen.’

BoxBarrier bewijst succes tijdens opening Flood Proof Holland Op maandag 17 juni jl. is Flood Proof Holland officieel geopend; een proeftuin voor het testen en demonstreren van innovatieve flexibele waterkeringen langs de A13 in Delft. In deze proeftuin gaan bedrijven, overheden en kennisinstellingen innovatieve overstromingsmaatregelen - alternatieven voor zandzakken - testen en demonstreren. GMB ontwikkelde samen met BAM de BoxBarrier en demonstreerde de werking tijdens Flood Proof Holland. Naast de losse BoxBarriers is ook de variant BoxBarrierBox-180 bedacht. Met inzet van het systeem BoxBarrierBox-180 wordt voortaan snel een oplossing geboden om (tijdelijke) wateroverlast en schade te voorkomen. De BoxBarrierBox-180 bestaat uit een 20 ft. zeecontainer gevuld met 200 BoxBarriers, goed voor 180 meter tijdelijke waterkering. De BoxBarriers vormen een modulair en zeer effectief tijdelijk waterkeringsysteem die gebruikt kan worden voor het tijdelijk ophogen

van een dijk of voor het creëren van een tijdelijke dijk op een vlak terrein. Op deze manier kan de BoxBarrier de overstroming van het achterliggend terrein voorkomen en de aanwezige infrastructuur en stedelijk gebied beschermen. Het concept is even simpel als doeltreffend omdat het gebruik maakt van zijn eigen tegenstander: het keert water met water. Het eenvoudige maar verrassende alternatief voor de zandzak.

De BoxBarrierBox-180 kan eenvoudig en snel getransporteerd worden naar de locatie waar zich een calamiteit voordoet of dreigt voor te doen. Met een team van drie medewerkers is de plaatsingssnelheid van deze ARBO-vriendelijke BoxBarriers maar liefst 100 meter per uur. Na daling van de hoge waterstand kunnen de BoxBarriers eenvoudig worden opgeruimd in de veilige en goed afsluitbare BoxBarierBox-180; gereed voor een volgende calamiteit!

Staat u open voor nieuwe mogelijkheden van tijdelijke waterkeringen die beter, sneller, goedkoper en ARBO-vriendelijker zijn dan de traditionele zandzakken? Bezoek dan de website www.boxbarrier.com voor een uitgebreide uitleg van het systeem en de toepassingen.

OP KOERS - Pagina 3

Werken aan de wilde achtertuin van Arnhem Midden in Arnhem gaat GMB voor de gemeente Arnhem en Rijkswaterstaat aan de slag met Uiterwaardvergraving Meinerswijk. Meinerswijk wordt één van Europa’s grootste stadsuiterwaardenparken. De uiterwaardvergraving valt onder het programma ‘Ruimte voor de Rivier’. De combinatie GMB-Van Oord won de tender onder meer dankzij hun aandacht voor omgevingsmanagement. Carla van Dee, omgevingsmanager bij GMB, schreef het plan.

Grootste stoomgemaal ter wereld kan straks weer 30 jaar mee In Lemmer staat het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld: het Woudagemaal. Het gemaal is bijna 100 jaar oud en staat op de UNESCO werelderfgoedlijst. GMB is momenteel druk bezig met civiele en bouwkundige restauratiewerkzaamheden in het onderste deel van het gebouw.

‘In de enorme machinehal van het Woudagemaal staan vier stoommachines die samen acht pompen aandrijven. Ze verplaatsen dagelijks zo’n zes miljoen kuub water’, vertelt Ido Boonstra, beheerder en machinist van het gemaal. ‘Vorig jaar heeft GMB het eerste kwart van de onderwaterwerkzaamheden al uitgevoerd in opdracht van Wetterskip Fryslân. Omdat ze de beste prijs en het beste plan hadden, hebben we het resterende deel ook aan hen gegund.’ Multidisciplinair onderwaterwerk ‘Het werk wordt deels uitgevoerd door GMB Services en deels door GMB Civiel’, vertelt Luc Faber, uitvoerder bij GMB Civiel. ‘Civiel zorgt ervoor dat het onderwaterdeel droog wordt gelegd, zodat Services aan de slag kan met reparatiewerkzaamheden. Dat droogleggen doen we door aan de buitenzijden van het gemaal stempelramen te plaatsen. Deze ijzeren constructies geven stevigheid aan de muur. Aan de binnenkant van het gemaal

plaatsen we ballast in de vorm van grote betonblokken. Dat moet, anders zouden de muren door de druk van het water aan de buitenkant, naar binnen komen.’ Zodra het gemaal is drooggelegd, komt GMB Services om de hoek kijken. Uitvoerder Wilfred Meijer: ‘Wat wij precies doen, hangt af van wat er uit de inspectie van Royal Haskoning DHV komt. In ieder geval zullen we metselwerk moeten renoveren en we moeten aan de slag met de betonschades in de zuigen persleidingen.’ Gewoon doorwerken in de bouwvak Het werk wordt uiterlijk 1 oktober afgeleverd. ‘Luc: ‘Wij hebben voorgesteld om in de bouwvak door te werken, zodat we het project niet deels na de winter af hoeven te maken.’ ‘En daar zijn we als Wetterskip Fryslân heel blij mee!’, besluit Ido.

Uiterwaardvergraving Carla: ‘We gaan bij Meinerswijk twee geulen graven, we graven de zomerkade gedeeltelijk af en we realiseren een instroomdrempel. Verder worden de pijlers onder de monumentale John Frostbrug verstevigd. Ook wordt er een uitgebreid netwerk aangelegd van fiets- en struinpaden. Bommen en granaten ‘Een van de dingen die dit project extra interessant maken, is de aanwezigheid van explosieven’, zegt Carla. ‘Hier is zwaar gevochten in de oorlog. Qua archeologie is het aantreffen van scheepswrakken niet ondenkbaar. Ook de natuur is bijzonder. Tweederde van de bijzondere flora van Nederland komt hier voor. Deze omgeving wordt nu al een buitenmuseum genoemd. Straks krijgt de natuur nog meer ruimte.’

Omgevingsmanagement Meinerswijk Een aantal maatregelen waarmee GMBVan Oord scoorde: Í*I   L IHK ÝII L LĀ Een informatiecentrum en continu en proactief contact met de omgeving. Í0L   LĀN   LL þIHK  overlast zo kort mogelijk duurt. ÍÓ KÜ  LĀÓL IHK ÜI LIÝ   unieke elementen uit dit gebied, organiseren van excursies.

70.000 toeschouwers Carla: ‘Onder de 70.000 ‘stakeholders’ bestaat een groot draagvlak voor het project. Men is blij dat ”de Groene Parel van Arnhem” nog meer ruimte krijgt. We doen er alles aan om dit draagvlak te behouden. Goed contact met de omgeving is daarbij cruciaal. Een project is namelijk pas succesvol als alle stakeholders tevreden zijn met het project, én met de weg er naar toe!’

Ruimte voor de Rivier Doordat het steeds vaker en harder regent, moeten onze rivieren steeds meer water verwerken. Gevolg: stijgende waterstanden en meer kans op overstromingen. Steeds opnieuw dijken verhogen is geen oplossing. Het landelijke programma ”Ruimte voor de Rivier” bevat meer dan 30 maatregelen om Nederland beter te beschermen tegen hoogwater.

Pagina 4 - OP KOERS

BVP in de praktijk:

Het summum van ‘Ervaar de zekerheid’ Best Value Procurement (BVP) is een methode om projecten of diensten in te kopen en te realiseren. Jeroen ter Heurne van Best Value Consulting heeft GMB al meerdere malen begeleid in BVP-trajecten. Hij vertelt over kansen en valkuilen die ontstaan dankzij BVP.

De opdrachtgever kiest vervolgens voor de oplossing met de grootste meerwaarde (Best Value). Zo bereikt hij doorgaans een beter resultaat dan via een traditionele uitvraag gelukt zou zijn.’

Wat houdt BVP precies in? Jeroen: ‘BVP is een aanbestedingsmethodiek die met name geschikt is bij complexe vraagstukken. Een opdrachtgever die een bepaalde scope (project) wil realiseren, geeft

Wat zijn de grootste uitdagingen voor de opdrachtgever? Jeroen: ‘Tijdens de aanbestedingsfase moet de opdrachtgever zijn doelstellingen goed formuleren en zich durven openstellen voor

aan welke doelstellingen gehaald moeten worden en met welke kaders en randvoorwaarden inschrijvers rekening moeten houden. Zo worden aannemers uitgedaagd om als expert een optimale aanbieding te doen.

niet-traditionele oplossingen. In de uitvoeringsfase moet hij het project op afstand durven managen en vertrouwen op de expertise van de opdrachtnemer.’ Wat zijn de grootste uitdagingen voor de opdrachtnemer? Jeroen: ‘De inschrijvingsdocumenten waarmee de opdrachtnemer moet laten zien dat hij de uitvraag volledig begrepen heeft, mogen slechts enkele A4-tjes zijn. In de documenten moet de nadruk liggen op het aantonen van maximale meerwaarde voor de doelstellingen.’

BVP-project in Schouwen-Duivenland ‘In Schouwen-Duivenland moet het riool gerenoveerd worden. De gemeente zocht een partner voor een meerjarig contract. Doel: een zo hoog mogelijke kwaliteit tegen marktconforme kosten. ‘Met een BVP-contract kregen we de kans om onze onderscheidende kwaliteiten aan te bieden’, aldus Niels Hoevenaars, contractmanager bij GMB.

Wat waren de wensen van de opdrachtgever? Niels: ‘De gemeente wilde volledig ontzorgd worden. Naast een plan voor de renovatiewerkzaamheden, hebben we daarom ook een volledige impactanalyse aangeboden. Op basis van het communicatieplan dat hieruit voortvloeide hebben we alle verschillende stakeholders op passende wijze geïnformeerd. Onder meer via een gebruikersvriendelijke projectwebsite.’ Hoe heeft GMB meerwaarde geleverd? Niels: ‘In ons kansendossier hebben we de inzet aangeboden van typische GMB-vaardigheden.

Wij kunnen bijvoorbeeld extra lange GVKdeelreparaties plaatsen en met onze WinLinerunit kunnen we heel efficiënt deelreparaties plaatsen en direct opleveren. Aan beide kansen hebben we invulling mogen geven.’ Wat vind je van BVP in de praktijk? Niels: ‘Er zijn zeker valkuilen voor alle betrokkenen, bijvoorbeeld: lukt het de opdrachtgever echt om de uitvoering helemaal aan ons over te laten? En bieden we zelf niet te veel aan? Maar BVP heeft vooral voordelen. De uitdaging om van enkele A4-tjes een

overtuigend inschrijfdocument te maken, leidt ertoe dat we als projectteam al in een vroeg stadium intensief samenwerken en er volledig

voor gaan. Daar heeft iedereen tijdens de uitvoering profijt van.’

BVP-project in Garmerwolde Het project Effluentverbetering RWZI Garmerwolde, waarover elders meer in deze Op Koers, werd GMB-Imtech gegund na een BVP-traject. Michiel Kaatman, eindverantwoordelijk voor technologieprojecten bij GMB Civiel, ziet BVP als de functionele uitvraag bij uitstek. Hoe heeft GMB meerwaarde geleverd? Michiel: ‘Door op robuuste wijze invulling te geven aan de projectdoelstelling van het waterschap. Dankzij de vrijheid en het vertrouwen van het waterschap konden we de aanpassingen en uitbreiding van de RWZI bovendien binnen een jaar ontwerpen, bouwen en inbedrijfstellen.’

Wat vind je van de BVP-methodiek? Michiel: ‘De BVP-methodiek heeft grote voordelen. Nu hoefde bijvoorbeeld niet - zoals normaal vaak het geval is - het hele ontwerp goedgekeurd te worden voordat we konden beginnen. We hebben eerst de onderdelen ontworpen die als eerste gebouwd werden. Een uitdaging in de praktijk is soms dat opdrachtgevers tijdens het ontwerp- of bouwproces in de verleiding komen om alsnog voorwaarden te stellen aan bepaalde keuzes of werkprocessen. In Garmerwolde gebeurde dat niet; we konden op onze eigen wijze invulling geven aan de projectdoelstelling. Al met al vind ik dat BVP als aanbestedingsmethode het summum is van onze GMB pay-off: Ervaar de zekerheid!’

OP KOERS - Pagina 5

Mijlpalen op Maasvlakte 2 In mei 2012 kreeg TigeR - de combinatie van GMB, Dura Vermeer en Imtech - een groot werk gegund: de basis leggen van de nieuwe APM Terminals op Maasvlakte 2. Het aandeel van GMB vormt de grootste klus in haar geschiedenis. GMB-ers Roeland Tieken, Christiaan Hakstege en Marco Twigt aan het woord. ‘Dit werk, waarin GMB voor 40 procent deelneemt, is aangenomen voor circa 100 miljoen euro’, vertelt projectmanager Marco Twigt. ‘We moeten alles in een relatief kort tijdsbestek uitvoeren. In april 2014 gaat APM hier verder met de bouw van de technisch meest geavanceerde containerterminal ter wereld. In november komt het eerste containerschip aan. We dragen het terrein gefaseerd over.’ Mijlpalen Het werk van TigeR bestaat voor GMB en Dura Vermeer vooral uit het civieltechnische deel, waaronder verhardingen, rioleringen, bluswaterleidingen en asfalt. Ook de Reefer Racks horen hierbij: stalen rekken die ervoor zorgen dat de koelcontainers straks van stroom voorzien kunnen worden. ‘Om op schema te blijven, werken we met contractueel vastgelegde ”mijlpalen”, zegt hoofduitvoerder Roeland Tieken. ‘Als we die halen, krijgen we een bonus van APM. Halen we ze niet: dan betalen we een boete. Gelukkig hebben we ze tot nu toe allemaal gehaald.’

‘Op 15 april was de eerste en belangrijkste mijlpaal’, vervolgt Roeland. ‘Toen hebben we het terrein, waar nu de eerste kadekraan staat, opgeleverd. Inmiddels hebben we alle funderingen en de ondergrondse infra voor 90 procent gereed. Op dit moment zijn we bezig om de plek waar de kranen gebouwd worden goed bereikbaar te maken en op 17 september moeten we klaar zijn met de (asfalt)verhardingen in de spoorzone.’ Weer of geen weer Het is hard werken om de mijlpalen te halen. Projectleider Christiaan Hakstege: ‘De vergunningenprocedure kostte meer tijd dan verwacht. De strenge winter en de vele dagen met harde wind zorgden ook voor vertraging. Sowieso hadden we aan het begin veel last van zandverstuivingen. Gelukkig liggen we weer op schema.’ Veilig, veiliger, veiligst Net zo belangrijk als strak plannen, is veilig werken. Christiaan: ‘APM hecht daar veel waarde aan en dat doen we zelf ook. TigeR wil hier nog veiliger werken dan in de petrochemie gebruikelijk is. We nemen standaardmaatregen, zoals een toolkit en instructievideo’s. Daarnaast hebben we hier bijvoorbeeld ook drie veiligheidsdeskundigen. Zij zorgen ervoor dat eventuele veiligheidsproblemen worden gesignaleerd en opgelost, maar: iedereen denkt mee. Dit stimuleren we door te werken met een ideeënbus. Daar komen - tot groot enthousiasme van APM - veel extra veiligheidsmaatregelen uit voort. Dat is mooi, want uiteindelijk heeft veiligheid grotendeels te maken met persoonlijk veiligheidsbewustzijn.’

Ruimte voor de Rivier: Munnikenland

De eerste multifunctionele dijk van Nederland De mooiste keetlocatie van Nederland ligt momenteel in Munnikenland, binnen de muren van Slot Loevestein. Vanaf hier werkt combinatie Van OordGMB in opdracht van Waterschap Rivierenland aan maatregelen in het kader van het rijksprogramma Ruimte voor de Rivier. Onder andere aan een hele bijzondere rivierdijk. Fred Moll (GMB): ‘De polder hier loopt eens in de zoveel tijd onder. Slot Loevestein is dan niet meer bereikbaar. De aanleg van een nieuwe, verhoogde toegangsweg naar het slot, is echter maar een van de maatregelen binnen dit project.’ Ruimtelijke kwaliteit Huub Verlouw van Waterschap Rivierenland: ‘Met dit project realiseren we een waterstanddaling van 11 centimeter. Van de vijf combinaties die hebben ingeschreven op dit project, had

combinatie Van Oord-GMB het beste plan van aanpak. Dit had vooral te maken met de punten omgevingsmanagement, planning en ruimtelijke kwaliteit. Met name de ideeën die de combinatie heeft om de uitstraling van de cultuurhistorische elementen in deze omgeving te versterken en verbeteren, spreken ons erg aan.’ De eerste multifunctionele rivierdijk van Nederland Fred: ‘Om te beginnen gaan we de uiterwaarden vergraven en verplaatsen we de waterkering zo’n 800 meter landinwaarts. Daar leggen we een hele bijzondere nieuwe dijk aan. Deze dijk, van twee kilometer lang en 130 meter breed, beschermt tegen hoog water, maar hij krijgt ook een recreatieve functie. Aan één zijde komt een tribune in het talud van de dijk met uitzicht op het hele gebied. Deze kan ook gebruikt worden bij evenementen en als uitzichtlocatie. Verder dient de dijk als toevluchtsgebied voor dieren. Er komt een fietspad en de dijk wordt beplant met bomen. Dit laatste was voorheen

niet toegestaan. Wat ook bijzonder is, is dat we de dijk maken met zand en klei uit het gebied zelf. Deze grondstoffen komen vrij bij het

vergraven van de uiterwaarden en tijdens het grondverzet.’

Pagina 6 - OP KOERS

UV-installatie van GMB Rioleringstechnieken scoort Sinds een jaar heeft GMB een hypermoderne UV-installatie waarmee riolen van binnenuit hersteld kunnen worden. ‘Voor de gemeente Culemborg scheelde dat nogal wat tijd, geld en overlast voor omwonenden’, aldus Richard Meijer van GMB en Frank van de Staal van InRIO. Frank: ‘Het riool van Culemborg was behoorlijk beschadigd. Vanuit InRIO hebben wij het bestek geschreven en toezicht gehouden op de uitvoering van het project. GMB was een van de onderhands geselecteerde aannemers en kwam als gunstigste uit de bus. Vanwege de grote diameter van 700 millimeter en een

eivormig riool van 600/900 millimeter zouden de werkzaamheden wel een uitdaging zijn.’ Niet vervangen, maar van binnenuit herstellen Richard, uitvoerder bij GMB: ‘Rioleringen die normaal gesproken vervangen zouden worden, kunnen we van binnenuit herstellen.’ Hij legt uit: ‘Een riool bestaat uit een streng en uit putten. Met een kabel trekken we een glasvezel versterkte kunststof liner, geïmpregneerd met hars, door het riool: van de ene put naar de andere. De liner dichten we aan beide kanten af met packers, een soort pluggen. Vervolgens blazen we er lucht in, zodat de liner tegen de rioolwand wordt gedrukt. Als de liner eenmaal goed ligt, laten we een UV-lichttrein door het riool rijden, waardoor de liner uithardt. Zo renoveren we

het riool met een gemiddelde snelheid van circa een halve meter per minuut. Na uitharding worden de inlaten met een freesrobot geopend en de putten netjes afgewerkt.’ Goed rapport InRIO let als toezichthouder onder meer op veiligheid en kwaliteit. Frank: ‘GMB besteedde overal goed aandacht aan. Waar nodig zetten ze delen van de straat veilig af en er werd goed gecommuniceerd. Ondanks de lastige uitvoeringsomstandigheden was het eindresultaat super. De proefstukken die we aan het eind van het project naar het lab stuurden, voldoen aan alle eisen. Het riool kan weer vijftig tot honderd jaar mee.’ Meer informatie? Stuur een e-mail naar [email protected]

Statische berekening van liners Welke dikte wordt aangebracht van 3 millimeter tot ruim 12 millimeter – hangt af van verschillende factoren: · · · · ·

Kwaliteit van de bestaande leiding Samenstelling van de bodem Grondwaterstand (uitwendige druk) Verkeersbelasting Parameters van de liner

Rioolrenovatie met UV-technologie in praktijk op vliegbasis Volkel

Onderzoek GMB BioEnergie:

Zuiveringsslib als grondstof GMB BioEnergie verwerkt zuiveringsslib. Uiteindelijk blijft biogranulaat over. Deze reststof wordt in energiecentrales meegestookt als energiedrager en nuttig toegepast als vulstof. Maar, misschien kan er nog veel meer. GMB onderzoekt samen met partners de mogelijkheid om biogranulaat nog hoogwaardiger in te zetten. Bijvoorbeeld door nuttige stoffen terug te winnen. Martin Wilschut van GMB BioEnergie: ‘Mogelijk kan zuiveringsslib nog verder worden benut, al dan niet in aanvulling op de groene energieproductie waar we nu voor gekozen hebben. Stikstof winnen we al in ruime mate terug. Mogelijk liggen er nog kansen als het gaat om het benutten van andere stoffen zoals fosfor, kalium, zink en organische stof uit het biogranulaat.’ Bodemverbetering ‘Het biogranulaat en de stoffen waar we het over hebben, zijn mogelijk geschikt als organische bodemverbeteraar in specifieke delen van de landbouw’, vervolgt Martin. ‘Daarbij moeten we ook over onze landsgrenzen heenkijken. In zuidelijker gelegen landen is er bijvoorbeeld grote behoefte aan bepaalde elementen, zo ook aan de organische stof waar biogranulaat rijk aan is.’ Uitvoerige samenwerking Martin: ‘We pakken het onderzoek breed aan. We analyseren grondig hoe zuiveringsslib en biogranulaat in elkaar zitten en hoe de fysische-, chemische- en biologische processen verlopen. Daarnaast kijken we naar de landbouwkundige behoeften en naar wet- en regelgeving. Wat werkt wel en wat werkt niet? En wat mag er wel en wat mag niet? Een aantal partijen die ons helpen met analyses en onderzoek zijn de universiteiten van Delft en Groningen, Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Plant Research Institute en Biobrug.’

Waterschappen Martin: ‘De doelstellingen die we met deze onderzoeken nastreven liggen in het verlengde van de ambities van onze opdrachtgevers. Waterschappen hebben de opdracht om zuiveringsslib zo goed mogelijk te verwerken. Wij vormen graag een schakel in het grotere geheel door onze verantwoordelijkheid te nemen en voorop te lopen met dit soort duurzame innovaties. Om hierin aansluiting te houden, werken we in dit proces nauw samen met Waterschap Vallei en Veluwe en Waterschap Rijn en IJssel.’

OP KOERS - Pagina 7

Waterschappen blij met afvalwaterservice van GMB Afvalwaterservice wordt een steeds belangrijkere tak van GMB. Jan van Doorn, bedrijfsleiding GMB Services: ‘Onze organisatie is zodanig ingericht dat we onder andere waterschappen nog beter kunnen bedienen. Onze 24/7 multidisciplinaire calamiteitendienst speelt daarbij een belangrijke rol.’

GMB houdt zich al lang bezig met drinkwaterservice, bijvoorbeeld met het onderhoud van pompstations bij drinkwaterbedrijven. ‘Naar afvalwaterservice ontstaat nu ook steeds meer specifieke vraag’, aldus Jan. We doen steeds meer voor de waterschappen, bijvoorbeeld op waterzuiveringen en bij gemalen.’ Nieuw of anders? Jan: ‘In het verleden verleende GMB dergelijke services vanuit GMB Civiel. Nu bestaat GMB Services naast GMB Civiel. GMB Civiel werkt projectgericht en GMB Services is een 100 procent servicegerichte organisatie, gespecialiseerd in multidisciplinair onderhoud. Doordat alle disciplines zijn vertegenwoordigd, kunnen we altijd het beste team samenstellen. Dat is belangrijk, want we hebben vaak te maken met multidisciplinaire en geïntegreerde projecten en diensten.’ Calamiteitenservice 24/7 Binnen GMB Services is ook een calamiteitenservice opgericht. Jan: ‘GMB Services is 24/7 bereikbaar. Handig, want geknapte persleidingen komen bij waterschappen regelmatig voor, maar ook andere calamiteiten kunnen we nu snel oplossen. Storingen bij pompen en gemalen bijvoorbeeld, of milieu-incidenten, lekkages van betonconstructies en bodemverontreinigingen. Ons team, samengesteld vanuit de juiste expertisegebieden, is binnen twee uur ter plaatse.’

Ontworpen voor Attero

Harkrooster voor rioolput Dagelijks plat op je buik liggen om met een hark afval uit een rioolput te halen? Bij afvalverwerkingsbedrijf Attero waren ze er flauw van. Bert Begeman, coördinator terreinen bij Attero, is blij met de oplossing die GMB-er Willem van den Berg bedacht: ‘De harkroosterreiniger die speciaal voor ons is ontwikkeld, voorkomt een hoop (water)overlast.’

‘Wat er mis was’, leg Bert uit, ‘is dat rondwaaiend afval via putten in de hoofdader van de riolering terechtkwam. De grove stukken damden op tegen het rooster in de laatste put voor het gemaal. Daardoor kon het water niet

goed doorstromen naar onze waterzuivering. Als we het afval niet regelmatig verwijderden, steeg het water zoveel dat het via de putten weer terugkwam op het terrein. Zelfs in het hoofdgebouw hadden we er last van. Een

Calamiteitenovereenkomst Jan: ‘Momenteel hebben we calamiteitenovereenkomsten gesloten met vier waterschappen: Zuiderzeeland, Vallei en Veluwe, Rivierenland en Rijn en IJssel. De samenwerking verloopt goed. Een voorbeeld: Onlangs werden we vrijdagmiddag om 15:30 uur gebeld door waterschap Rivierenland. Een grote asbestcementleiding was doorboord. Doordat water ontsnapte uit twee grote gaten, ontstond er een groot waterballet. Wij waren snel ter plaatse en om 23:30 uur hadden we de lekkage voor nood gerepareerd.’ Wilt u ook gebruik maken van deze calamiteitenservice? Neem dan contact op met Jan van Doorn. Bel: (0488) 44 94 49 of mail: [email protected]

goede en betaalbare oplossing voor dit probleem konden we maar niet vinden. Gelukkig tipte de projectleider van een andere klus die GMB voor ons deed, ons om eens met Willem te gaan praten.’

werken aan de ontwikkeling van de machine. De moeilijkheid hierbij zat hem er vooral in dat het harkrooster niet veel bewegingsvrijheid heeft in een smalle put van twee bij twee en vier meter diep, maar het lukte.’

Een hark maar dan anders Dat bleek een goede zet. Willem bekeek de situatie met eigen ogen en kon het beeld van die hark naast de put maar niet vergeten. ‘Zoiets moest de oplossing wel zijn’ zegt hij, ‘maar dan mechanisch. Én groter. Een tijd later schoot me ineens te binnen dat waterschappen hun gemalen met een bepaald soort grijpers schoonhouden. Zóiets kon weleens de oplossing zijn. Ik heb toen contact opgenomen met Bosker, de machinefabriek die dergelijke machines maakt voor waterschappen. Bosker wilde wel samen-

Volautomatisch en dik tevreden De hydraulische harkroosterreiniger verwijdert nu twee- of driemaal daags volautomatisch het afval uit het putrooster. Het afval wordt gedeponeerd in een betonnen bak naast de machine. Bert: ‘We zijn dik tevreden over de samenwerking en over de oplossing, waarmee GMB bovendien ruim binnen het budget bleef.’

Pagina 8 - OP KOERS

Eendragtspolder in gebruik genomen De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de herinrichting van de Eendragtspolder. Het gebied kon vanaf 27 april jl. in gebruik genomen worden door roeiers en recreanten. In december 2010 ging de eerste schop de poldergrond in. Daarmee werd het startsein gegeven voor de realisatie van een bijzonder gebied voor waterberging, natuur, recreatie en roeien, met de internationale roeibaan, de ”Willem-Alexander Baan”. GMB heeft bij de herinrichting de afgelopen twee jaar onder meer 2,4 miljoen m3 grond verplaatst, 15 kilometer kaden aangelegd, vier betonnen bruggen en zes composietbruggen geplaatst en drie constructies voor waterbeheer gebouwd. In het eerste jaar na de oplevering zorgt GMB ook voor het onderhoud in het gebied.

Feestelijke opening De roeibaan is op 27 april 2013 feestelijk geopend door Koning Willem-Alexander in zijn laatste publieke optreden als kroonprins en watermanager. Samen met de kinderburgemeester van Zuidplas, Björn de Ruiter, jeugdwaterschapsbestuurder Martine Slob en roeitalent Anne-Marie Schonk onthulde hij later de naam van de roeibaan door de strik om de letters door te knippen. Daarmee was de roeibaan officieel geopend. Recreatie in de praktijk Niet alleen roeiers kunnen hun hart ophalen, maar ook wandelaars, fietsers, vliegeraars, nordic walkers, skaters, kanovaarders en hardlopers maken dankbaar gebruik van de Eendragtspolder. Prachtige beelden van dit project en de feestelijke opening kunt u bekijken op www.eendragtspolder.nl.

Doelstellingen voor het reduceren van CO2-uitstoot De CO2-footprint van GMB bedroeg in 2012 14.977 ton CO2. Dit is een stijging van 739 ton CO2 ten opzichte van referentie jaar 2009. Gerelateerd aan de omzet hebben wij in 2012 19 procent CO2 minder uitgestoten dan in 2009. Dit is voor een groot deel bereikt door 545 ton CO2-besparing die wij in 2012 gerealiseerd hebben door onze reductiemaatregelen.

De doelstelling was om in 2015 470 ton CO2 minder uit te stoten. Deze doelstelling was absoluut en hield geen rekening met de groei die GMB de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. De doelstelling is vanaf 2013 aangepast en is nu gerelateerd aan de omzet.

t

t

Ten opzichte van referentiejaar 2009 wil GMB voor 2015 de CO2-emissie door directe en indirecte emissie (scope 1 en scope 2) met 22 procent per miljoen euro omzet verminderen.

t

Maatregelen om de doelstelling te behalen: t GMB BioEnergie Tiel heeft als deelnemer aan het Tiels Convenant een reductiedoelstelling

500 0

Scope 1: Gasverbruik kantoren

Diesel besparing Zutphen

600 0

Doelstelling voor 2015 t.o.v. referentiejaar 2009 is 470 ton CO2 reductie

t

voor het reduceren van de CO2-uitstoot in een periode van vier jaar met drie procent per jaar ten opzichte van referentiejaar 2009. 14 procent CO2-reductie per gereden km van het leasewagenpark in 2015 ten opzichte van 2009. Gebaseerd op het werkelijke brandstofverbruik. GMB koopt ‘groene’ stroom in bij het afsluiten van nieuwe contracten op projecten. Vermindering van 3 procent per jaar op het dieselverbruik van de shovels in Zutphen ten opzichte van referentiejaar 2010. Verminderen CO2-uitstoot door aanschaf caddy’s en een vrachtwagen op groen gas.

545

Groene stroom op projecten

0%

0%

Scope 1: Brandstof leaseauto’s

1%

Scope 1: Brandstofverbruik transport

475 400 0

422

Tiels convenant (3% CO2 reductie per jaar voor Slibverwerking Tiel)

Scope 1: Brandstofverbruik materieel

16% 300 0

A en B label lease auto’s

38%

12%

278

Scope 2: Ingekochte electriciteit

20 2 00 00

33% 100 00

Totale reductie gerealiseerd in 2012 t.o.v. 2009 in ton CO2

Scope 2: Zakelijke ritten privé-auto Scope 2: Zakelijk vliegverkeer

Op www.gmb.eu kunt u ook de voortgangsrapportages vinden. Daarin evalueren wij ook onze doelstellingen. Heeft u nog ideeën voor GMB om de CO2-uitstoot verder te reduceren? Laat het ons weten via [email protected].

OP KOERS is een uitgave van GMB Postbus 2, 4043 ZG Opheusden T (0488) 44 94 49 F (0488) 44 28 98 E [email protected] I www.gmb.eu

www.linkedin.com/company/GMB-eu www.twitter.com/GMBtweet www.youtube.com/user/GMBSure © Zonder schriftelijke toestemming van GMB is gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s, illustraties en onderwerpen verboden. Disclaimer: wijzigingen voorbehouden. Aan de in deze uitgave vermelde gegevens kunnen geen rechten worden ontleend.