GES CHI EDEN IS PAN A MS TE RDAM 1987 In het jaar waarin Amsterdam culturele hoofdstad van Europa is nemen zes vooraanstaande Nederlandse antiquairs en kunsthandelaren het initiatief voor de oprichting van PAN Amsterdam. PAN staat voor Pictura Antiquairs Nationaal en vormt de nationale tegenhanger van Antiquairs International & Pictura Fine Art Fair, het latere TEFAF Maastricht, door hetzelfde team georganiseerd. De oprichters, de heer en mevrouw J. Dirven, de heren E. Douwes sr., R. Noortman †, J. Stodel †, J. Vecht † en C. van der Ven †, hebben een dynamisch evenement voor ogen in een modern en efficiënt beursgebouw. John Fentener van Vlissingen leidt als voorzitter de oprichtingsvergaderingen en stelt zich garant voor 1/3 van het startkapitaal. Ook staat hij bij de eerste editie garant voor de huur van de RAI Hollandhal en zo start de langdurige band tussen de beurs en de RAI. Er doen 83 Nederlandse handelaren mee. Ook moderne kunst is vertegenwoordigd. Voormalig KLM President, drs. Sergio Orlandini, wordt voorzitter van de Raad van Commissarissen. Zeven Amsterdamse musea – vertegenwoordigd in de stichting De Museade – presenteren zich op het Museumplein van de beurs. Burgemeester Ed van Thijn opent de eerste PAN Amsterdam, die 10.894 bezoekers trekt. 1988 Onder het motto “Tien dagen meesterlijke kunst uit heden en verleden” vindt de tweede editie plaats in de moderne Amstelhal van de RAI. Er zijn 73 deelnemers. Ongeveer 9.000 mensen bezoeken PAN Amsterdam, die wordt geopend door de Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, de heer Mr. drs. Elco Brinkman. 1989 PAN Amsterdam vindt (tot en met 1992) plaats in de RAI Hollandhal. Er doen nu 65 handelaren mee. Kunst- en antiekliefhebbers weten hun weg naar de beurs inmiddels goed te vinden. Het bezoekersaantal loopt op tot 17.000. De Chinese ambassadrice in Nederland opent de beurs. 1990 Het aantal deelnemers loopt op naar 80. De RAI organiseert tijdens PAN Amsterdam de Restoration beurs in de nabijgelegen Forumzaal, een tweejaarlijkse internationale vakbeurs op het gebied van conservering- en restauratietechnieken. President-commissaris Orlandini opent PAN Amsterdam. De beurs trekt 19.997 bezoekers.
1991 Het eerste lustrum van de beurs telt 83 kunst- en antiekhandelaren en trekt 16.304 bezoekers. Dit jaar opent Prof. dr. Henk van Os, directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam, de beurs. 1992 PAN Amsterdam heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een volwassen beurs van hoog niveau met goede omzetresultaten en 25.809 bezoekers. Dat is een stijging van ruim 63% ten opzichte van 1991. Naast de 85 kunst- en antiekhandelaren worden vier Nederlandse topdecorateurs uitgenodigd om te laten zien hoe kunst in een eigentijds interieur optimaal tot zijn recht kan komen. Bij de opening door cabaretier Freek de Jonge onthult Gerti Bierenbroodspot een enorm decordoek dat zij maakte voor de voorstelling ‘Themes & Variations’ van het Nationale Ballet. 1993 De Oude Kunst- en Antiekbeurs Delft fuseert met PAN Amsterdam, waardoor de belangrijkste nationale kunst- en antiekbeurs ontstaat. Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden † treedt op als beschermheer. De beurs telt nu 104 Nederlandse en twee Belgische deelnemers en wordt voortaan in de nieuwe en grotere RAI Parkhal gehouden. De toename van de grootte, variëteit en kwaliteit wordt door het publiek goed ontvangen, getuige het bezoekersaantal van 29.491. De tentoonstelling met portretten van Paul Citroen en het 10 x 2,5 m grote keramiekreliëf van Karel Appel trekken extra aandacht. Burgemeester Schelto Patijn opent de beurs. 1994 Naast de bestaande Raad van Commissarissen wordt een Stichtingsbestuur in het leven geroepen om de kwaliteit van het aanbod op PAN Amsterdam te bewaken. Drs. Sergio Orlandini wordt voorzitter en Florus Mouthaan volgt hem op als president-commissaris. De tentoonstelling “Rembrandt als etser” toont veertig hoogtepunten uit de collectie van Museum het Rembrandthuis op de beurs. De laatste Restoration beurs vindt plaats in de Delta- en Randstadhal. PAN trekt 28.027 bezoekers. 1995 PAN Amsterdam biedt een bijzondere overzichtstentoonstelling met veertig werken – veelal uit particulier bezit – van de romantische schilder Andreas Schelfhout. Daarnaast trekt een schilderij van Jan Steen, “So de ouden songen”, afkomstig uit het Georgische Staats Kunstmuseum in Tblisi, veel aandacht. Het werk is in Nederland voor een restauratie die wordt gefinancierd door Nederlandse bedrijven en instellingen. Bezoekersaantal: 26.899. 1996 PAN Amsterdam bestaat tien jaar en krijgt een nieuwe huisstijl. Na een concert op de beurs onthult Jaap van Zweden, concertmeester van het Koninklijk Concertgebouworkest, het nieuwe logo. De 104 PAN-deelnemers, van wie vijf nieuwe uit België, trekken 27.229 bezoekers. Nieuw op de beurs is een educatief jeugdpaviljoen dat jongeren tussen acht en achttien jaar op speelse wijze laat kennismaken met kunst en antiek. Bezoekers kunnen in het ‘Quality of Life’ Paviljoen terecht voor allerlei luxueuze producten, van vintage wijnen en fijne sigaren tot luxe jachten. 1997 De beurs opent voortaan op zaterdag in plaats van vrijdag. Naast het aanbod van de 92 Nederlandse en tien Belgische deelnemers biedt PAN Amsterdam een speciale tentoonstelling met werk van vijf jonge Franse kunstenaars uit de collectie van de Foundation Cartier pour l’art contemporain. Voor het eerst is er een lezingenprogramma. Aantal bezoekers: 25.402. 1998
PAN Amsterdam biedt de grootste verzameling kunst en antiek uit het cultuurgebied van de Lage Landen. Om dit extra te benadrukken krijgt de beurs de ondertitel ‘Kunst- en antiekbeurs van de Lage Landen’ mee. De beurs komt met een wereldprimeur: een ‘nieuwe’ Rembrandt. ‘Oude man met tulband’ wordt voor het eerst aan het grote publiek getoond na onderzoek door het Rembrandt Research Project. Voor beginnende verzamelaars wordt de ‘Collectors Day’ georganiseerd met een lezing, rondleiding en koopadvies. Kok Joop Braakhekke geeft een culinaire presentatie onder het motto ‘Joop hakt ze in de PAN!' Het bezoekersaantal stijgt naar 28.470. 1999 PAN Amsterdam biedt naast 111 stands met kunst en antiek liefst twee tentoonstellingen: een selectie van hedendaagse kunstwerken uit de moderne kunstcollectie van Peter Stuyvesant en ‘Swatch, Toppers uit de huiscollectie’, een serie kunstzinnige horloges in gelimiteerde oplage. Aantal bezoekers: 29.274. 2000 Het nieuwe millennium begint voorspoedig met maar liefst 32.242 bezoekers. De beurs is nog steeds dé ontmoetingsplek voor zowel beginnende verzamelaars als ervaren collectioneurs. Een speciale presentatie is ingericht op de beurs: ‘Schatkamer van het verleden: topstukken uit het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden’. 2001 Het derde lustrum staat in het teken van fotografie, voor het eerst op de beurs vertegenwoordigd. Om dit te vieren is er een speciale tentoonstelling van nog nooit getoonde foto’s uit de beroemde Caldic-collectie. Van de 112 standhouders zijn er zeven nieuw, van wie drie Belgische exposanten en twee specialisten in fotografie. De beurs zelf is in een nieuw, moderner jasje gestoken door beursarchitect Tom Postma en Stabilo, de standbouwer vanaf 1987. Er vindt er een wervelende modeshow plaats op de beursvloer met de wintercollectie van Frans Molenaar. De beurs trekt 26.921 bezoekers. 2002 In samenwerking met het magazine Residence organiseert PAN Amsterdam een speciale juwelendag met een lezing over de historie van het juweel. De Nederlandse autofabrikant Spijker toont op de beurs de oudste ‘Spijker’ en haar allernieuwste model. Het bezoekersaantal stijgt met bijna 12% naar 30.142. 2003 PAN Amsterdam vindt voor het eerst in december plaats. Daar sluit het thema ‘De Kunst van het tafelen’ bij aan. Deelnemers brengen honderd schilderijen en objecten samen die met het tafelen te maken hebben. In samenwerking met vijfsterrenhotel Okura wordt een Kunstpreuvenement georganiseerd voor PAN-bezoekers. Van de 115 deelnemers zijn er vijftien nieuw. Bezoekersaantal: 29.528. 2004 Deelnemers brengen voor het eerst ook 19de-eeuwse neostijlen, die een heel eigen karakter en artistieke verdienste hebben. De toegepaste kunst uit deze periode wordt steeds populairder en daar speelt PAN Amsterdam op in. Fotografie is het thema van de speciale presentatie, ‘De natuur van Paul Huf’, met gesigneerde foto’s uit zijn nalatenschap. Voor jonge verzamelaars wordt een informele avond georganiseerd om hen met PAN Amsterdam te laten kennismaken. Onder de 350 aanwezigen zijn leden van Sotheby’s New Collectors en de Vereniging Titus. Aantal bezoekers: 29.975. 2005 PAN Amsterdam vindt weer plaats in november. De speciale avond voor jonge verzamelaars krijgt een vervolg met een nieuw educatief tintje: jonge PAN-deelnemers verzorgen rondleidingen op de beurs. Als prelude op het Rembrandtjaar 2006 toont de beurs in samenwerking met de Collectie Six, het Rijksmuseum en het Amsterdams Historisch Museum
een nooit eerder vertoonde reeks van Rembrandt-tekeningen, een originele etsplaat en etsen. Aantal bezoekers: 31.610. 2006 PAN Amsterdam bestaat 20 jaar! De beurs krijgt een nieuw fris beursdesign en er zijn tal van speciale activiteiten om het jubileum te vieren. Op zondagmiddag is er een wervelende modeshow met de wintercollectie van de bekende Amsterdamse couturier Ronald Kolk. Op donderdag is er een besloten avondopenstelling met als thema Kunstontmoetingen. De beurs sluit af met circa 12,5% meer bezoekers dan vorig jaar, een absoluut record. In twintig jaar tijd bezochten bijna een half miljoen mensen de beurs. Aantal bezoekers: 35.500. 2007 De “verfrissing” die in 2006 met succes is ingezet, wordt in 2007 verder doorgevoerd. PAN krijgt een eigentijdse uitstraling met frisse, moderne kleuren en materialen. De kwaliteit van het aanbod moderne en hedendaagse kunst wordt versterkt met zes toonaangevende galerieën. Van Lanschot Bankiers verbindt zich voor drie jaar als hoofdsponsor aan de beurs. Fred Brom van Steltman Juweliers en Mark Slegers van Contempo Galerie treden toe tot de Raad van Commissarissen van PAN Amsterdam. Voor de eerste keer wordt in samenwerking met de Vrije Academie de PAN Academie georganiseerd, een compacte cursus voor kunstliefhebbers die al een verzameling bezitten, of overwegen kunst te kopen. De beurs trekt een recordaantal van 36.277 bezoekers. Een schilderij van Jan Steen wordt verkocht met een vraagprijs van €5 miljoen, tot dan toe de duurste verkoop ooit op de beurs. Aantal bezoekers: 36.277. 2008 PAN Amsterdam komt met een nieuwe huisstijl, passend bij de eigentijdse presentatie en uitstraling van de beurs. De beurs is dit jaar uitgebreid met een Design Paviljoen waarin zes designspecialisten objecten en meubelen van befaamde internationale ontwerpers uit de 20ste eeuw tonen. De beursoppervlakte bedraagt nu 13.000 m². Sergio Orlandini neemt afscheid als Voorzitter van het Stichtingsbestuur van PAN Amsterdam. Willem van Roijen neemt het stokje van hem over. Joop van Caldenborgh volgt Florus Mouthaan op als Voorzitter van de Raad van Commissarissen. Voor het vijfde jaar vindt Kunstontmoetingen plaats, de besloten avondopenstelling voor beginnende verzamelaars. Aantal bezoekers: 35.450. 2009 PAN Amsterdam trekt een recordaantal bezoekers van 41.960, een stijging van 18.4% ten opzichte van 2008. De beurs telt 23 nieuwe deelnemers. Naast zeven Belgische deelnemers nemen voor het eerst ook vier kunst- en antiekhandelaren uit andere landen deel. Het Designpaviljoen van PAN Amsterdam is uitgebreid tot 141.75 m². Dat is 17 % meer dan in 2008. Aantal bezoekers: 41.960. 2010 Het designpaviljoen wordt dit jaar geïntegreerd in de beurs en telt zes toonaangevende design-galerieën, die een doorsnede van 20ste-eeuws vintage designmeubelen en designobjecten op PAN Amsterdam presenteren. Rondje PAN geeft bezoekers de mogelijkheid onder begeleiding van een kunstkenner een aantal interessante objecten nader te bekijken en hun kennis te verrijken. Nieuw is Avro’s kunstuurtje, waarbij enkele kunsten antiekhandelaren in hun stand een kunstvoorwerp toelichten waar zij zelf veel affiniteit mee hebben. Onder hen zijn ook enkele Tussen Kunst & Kitsch experts. De beurs trekt 46.129 bezoekers, een record en bijna 10% meer dan in 2009. Dit is meer dan elke andere nationale kunst- en antiekbeurs in Europa. 2011 In 2011 vindt de 25ste editie van PAN Amsterdam plaats. Het zilveren jubileum wordt gevierd met een aantal bijzondere activiteiten, waaronder een speciale tentoonstelling van tiara’s en diademen. Commissaris Fred Brom brengt voor dit kroonjaar 25 schitterende tiara’s en
diademen uit verschillende collecties bij elkaar. Het oudste exemplaar werd gemaakt in Egypte in de 17e eeuw voor Christus en de jongste in 2010. Onder de noemer ‘PAN onder de Loep’ kunnen bezoekers samen met een keurmeester de beurs bekijken. Bovendien introduceert PAN Amsterdam een verrassende app voor de iPhone. De app biedt niet alleen informatie over de beurs, maar iedere gebruiker kan kunst, antiek en design-objecten van de PAN testen in zijn eigen omgeving. Een ander digitaal initiatief was PAN & I.K. - korte lessen Instant Kunstkennis, verspreid via de website en social media. De beurs werd door 51.595 mensen bezocht. 2012 Tijdens de 26e editie biedt PAN Amsterdam samen met Museum Boijmans Van Beuningen, I Amsterdam, Addy van den Krommenacker en Jan des Bouvrie bezoekers volop inspiratie bovenop het aanbod van de 125 deelnemende handelaren. Friso Lammertse, conservator en samensteller van de tentoonstelling ‘De weg naar Van Eyck’ in Museum Boijmans van Beuningen, maakt voor de bezoekers een selectie uit het beursaanbod waar hij de invloed van Jan van Eyck (circa 1400 - 1441) in ziet. Het gaat hierbij uitdrukkelijk niet alleen om oude kunst, vandaar de naam ‘De weg ná Van Eyck’. Na de succesvolle introductie voor de PAN app voor de iPhone vorig jaar wordt dit jaar de PAN it App! voor Android gelanceerd. De organisatie kijkt terug op een drukke, goed bezochte beurs waar het merendeel van de deelnemers ondanks de uitdagende economische tijden met hard werken en kleine stapjes toch een goed resultaat heeft weten te behalen. PAN Amsterdam 2012 wordt door 46.598 mensen bezocht. 2013 De 27e editie van PAN Amsterdam telde 125 deelnemers, waarvan 21 nieuwe. Met vier gespecialiseerde deelnemers is er voor het eerst een Tribal Art Paviljoen op de beurs. De onthulling van wereldprimeur ‘Automobile by Studio Job’, genereerde veel media-aandacht. Ook fotograaf Pieter Henket koos voor de PAN als platform voor de presentatie van zijn nieuwste boek, ‘Stars to the Sun'. Interieur Magazine Residence en de Koninklijke Vereeniging van Handelaren in Oude Kunst (Koninklijke VHOK) hadden een succesvol ‘Meet the Masters’ programma. Beursbezoekers kregen na een korte masterclass in de gezamenlijke stand van Residence en de Koninklijke VHOK, ingericht door interior designer Thijs Murré, een rondleiding over de beurs door een designer of kunstenaar. In het verlengde van de door haar samengestelde tentoonstelling in Museum Boijmans van Beuningen maakte gastconservator Beatrice von Bormann een selectie uit het beursaanbod waar zij de invloed van de Oostenrijkse meester-schilder Oskar Kokoschka (1886 –1980) in zag. Het aantal bezoekers was zoals verwacht stabiel met 46.322. Ruim 65% van de deelnemers gaf aan beter verkocht te hebben dan vorig jaar. Bij 25% waren de resultaten vergelijkbaar met vorig jaar en bij 10% minder. Deze resultaten zijn hoopgevend voor het algemene herstel van de kunstmarkt in Nederland. 2014 Ruim 43.000 kunstliefhebbers bezoeken de 28ste editie van PAN Amsterdam. De sfeer op de beurs is ontspannen en dat is voor de handelaren een goed klimaat om zaken te doen. Ruim 55% van de deelnemers verkoopt beter dan vorig jaar, 24% hetzelfde en 20% minder. Deze resultaten zijn een indicatie van de algemene bereidheid in de markt om kunst te kopen. PAN Amsterdam is daarmee een belangrijke graadmeter voor de Nederlandse kunsthandel. Opvallend in 2014 is de betere verkoop van antieke meubelen. Net als in 2013 is er veel vraag naar fotografie en andere moderne en hedendaagse kunst, zilver en Japanse prenten. Kenmerkend is ook het aantal veelbelovende jonge handelaren dat voor het eerst meedoet. De nieuwe avondopenstelling op dinsdag wordt zowel door de bezoekers als door de handelaren zeer gewaardeerd. www.pan.nl
