Geneesmiddelen op internet Maart Een internet-onderzoek in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid> Uitgevoerd door: Intomart GfK bv

Geneesmiddelen op internet Maart 2009

Een internet-onderzoek in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid> Uitgevoerd door: Intomart GfK bv Uw contact: Rik Langerak Tel.: +31 (0)35-6258411 / Fax: +31 (0)35-6246532 E-mail: [email protected] Projectnummer: 20027 Datum: 23-4-2009

© Auteursrecht voorbehouden Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale verwerking of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hiervoor genoemde instanties.

16-4-2009/200272 Rapport Medicijnen op internet

2/68

INHOUD Pagina Managementsamenvatting

4

Hoofdstuk 1.

Inleiding

7

Hoofdstuk 2.

Achtergrond en motieven 2.1 Inleiding 2.2 Omvang doelgroep 2.3 Beschrijving doelgroep 2.4 Motieven

12 12 12 14 18

Hoofdstuk 3.

Aankoopgedrag 3.1 Inleiding 3.2 Oriëntatie 3.3 Aankoop 3.4 Aankoopfrequentie 3.5 Beoordeling online aanschaf

23 23 23 28 30 31

Hoofdstuk 4.

Bereik campagne 4.1 Inleiding 4.2 Herinnering 4.3 Bereik 4.4 Oordeel campagne

34 34 34 36 37

Hoofdstuk 5.

Perceptie 5.1 Inleiding 5.2 Risico en werkzaamheid

39 39 39

Hoofdstuk 6.

Informatiebehoefte 6.1 Inleiding 6.2 Informatievoorziening

44 44 44

Hoofdstuk 7.

Tenslotte

45

BIJLAGEN: 1. Vragenlijst 2. Samenstelling sociale klasse 3. Nomogram


3/68

Managementsamenvatting Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) plaatst risico‟s bij het gebruik van (genees)middelen die via internet worden besteld en wil de burgers hiervoor waarschuwen. Het ministerie is daarom in de periode december 2008 tot half februari 2009 een beperkte communicatiecampagne gestart met het doel om consumenten die (genees)middelen online bestellen bewust te maken van de risico‟s die het bestellen van (genees)middelen via internet met zich meebrengt. Voorafgaand aan de campagne is een onderzoek gehouden onder de doelgroep; mensen die online (genees)middelen aanschaffen via internet of overwegen aan te schaffen. Doel van het onderzoek is om de doelgroep in kaart te brengen en proberen na te gaan wat hun motieven zijn om online in plaats van via reguliere kanalen (genees)middelen aan te schaffen. Na afloop van de campagne is een tweede meting gehouden om het effect van de campagne te meten. Hieronder worden kort het onderzoek en de onderzoeksresultaten beschreven. Achtergrond en motieven

Kopers Ruim 3 procent van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder koopt (genees)middelen via internet zonder dat zij hier een doktersrecept voor hebben. Deze kopers zijn hoger opgeleid en vallen voor een belangrijk deel in de leeftijdsgroepen van 18 tot 55 jaar. De online-kopers schaffen voornamelijk middelen tegen overgewicht, seks gerelateerde middelen en (zwaardere) pijnstillers aan. De belangrijkste motieven om online te kopen in plaats van de reguliere trajecten (zoals de apotheek) zijn het gemak van bestellen, het thuisbezorgd krijgen en de goedkopere prijs. Deze motieven zijn afhankelijk van het type geneesmiddel dat gekocht wordt. Voor seksgerelateerde middelen (o.a. Viagra) en antidepressiva geldt vooral schaamte om met anderen over een aandoening te praten als belangrijk motief. Voor kalmeringsmiddelen en slaappillen is het feit dat de huisarts geen recept voor deze geneesmiddelen wil uitschrijven vooral een belangrijke reden om de aanschaf dan maar online te doen.

Overwegers Ruim 2 procent van de bevolking heeft daarnaast weleens overwogen (genees)middelen via internet te kopen. Ook de overwegers zijn hoger opgeleid en vallen ook in de leeftijdsgroepen van 18 tot 55 jaar. De producten die zij van plan zijn aan te schaffen en hun motieven daarvoor zijn vergelijkbaar met die van de kopers. De belangrijkste reden waarom overwegers (nog) niet online (genees)middelen hebben gekocht, is de hoeveelheid onduidelijke en onvolledige informatie die er op de websites voorhanden is.


4/68

Aankoopgedrag Slechts één op de vijf kopers hebben vooraf met een huisarts, medisch specialist of apotheker hun aankoop besproken; 80% bespreekt de aankoop niet van tevoren met een medisch specialist. Voor de overwegers ligt dit aantal iets lager (69%). Het vooraf bespreken met een arts over een aankoop is ook sterk afhankelijk van het type product dat wordt gekocht. Zo wordt in de helft van de gevallen de aankoop van antidepressiva wel met een arts besproken, terwijl dat voor middelen tegen overgewicht nauwelijks het geval is. Als belangrijkste reden voor het niet bespreken van de aankoop geven zowel kopers als overwegers aan dat „zij het niet nodig vinden‟ en dat ze zelf al over voldoende informatie beschikken. Hoewel het merendeel van zowel de kopers als overwegers de (mogelijke) aankoop van (genees)middelen via internet niet met een (huis)arts of apotheker heeft besproken, wint zeven op de tien mensen uit de doelgroep wel eerst informatie in. Dit gebeurt vooral online via een internetapotheek. De daadwerkelijke aanschaf wordt door bijna driekwart van de online-kopers van (genees)middelen via een Nederlandse website gedaan. Bijna de helft vindt deze sites via zoekmachines. Twee derde heeft meer dan eenmalig een (genees)middel via internet aangeschaft. Zeven op de tien kopers zijn tevreden over de (genees)middelen die zij via internet hebben aangeschaft. Dit geldt vooral voor anticonceptiemiddelen en (zwaardere) pijnstillers; veel minder tevreden is de doelgroep over middelen tegen roken, kaalheid en overgewicht. Bijna de helft van alle online-kopers zou het aanschaffen van (genees)middelen via internet aanraden aan andere mensen. De meest genoemde redenen hiervoor zijn het gemak en de prijs. Bereik campagne Zoals eerder aangegeven is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in de periode december 2008 tot half februari 2009 een beperkte communicatiecampagne gestart met het doel om consumenten die online (genees)middelen aanschaffen bewust te maken van de risico‟s hiervan. De campagne is in totaal door 20% van de doelgroep gezien en wordt beoordeeld met een 6,8. De campagne wordt vooral beschouwd als geloofwaardig en informatief en juist niet als mooi of grappig. Volgens de doelgroep is de belangrijkste boodschap die de campagne probeert over te brengen dat je op moet passen met (genees)-middelen via internet te kopen. Voor de helft van degenen die de campagne hebben gezien lijkt de campagne een effect te hebben gehad op de mate waarin zij stilstaan bij de gevaren van het kopen van (genees)middelen via internet. Voor de andere helft is deze mate daarentegen gelijk gebleven.


5/68

Perceptie In het onderzoek is ook gekeken naar de perceptie die de doelgroep heeft van de gevaren van het online aanschaffen van (genees)middelen. Een derde van de doelgroep vindt het een (heel) groot risico voor de gezondheid om via internet (genees)middelen aan te schaffen zonder overleg met een medisch specialist. Het merendeel denkt daarnaast dat de producten die online gekocht worden dezelfde werkzaamheid hebben als producten uit het reguliere circuit. Opvallend is daarnaast dat het merendeel van de doelgroep bekend is met de risico‟s van het bestellen van (genees)middelen via internet, maar de kans dat zij zelf met deze risico‟s te maken krijgen veel kleiner inschatten. Het lijkt erop dat de campagne een effect heeft gehad op de percepties van de doelgroep op de risico‟s van het bestellen van geneesmiddelen online. Zo schatten de mensen die de campagne hebben gezien de kans dat zij zelf met een andere samenstelling, niet kloppende etiketten en onduidelijkheden in de bijsluiter te maken kunnen krijgen, groter in dan de respondenten die geen campagne-uiting hebben gezien. Daarnaast vinden degenen die de campagne hebben gezien het een groter risico om een online aanschaf van (genees)middelen niet eerst met een arts te bespreken. Informatie Een derde van de doelgroep heeft behoefte aan extra informatie over de risico‟s en werkzaamheid van (genees)middelen die op internet worden aangeboden. Bij voorkeur krijgen zij deze informatie via een website of een nieuwsbrief.


6/68

1.

Inleiding

Algemeen Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) plaatst risico‟s bij het gebruik van (genees)middelen die via internet worden besteld en wil de burgers hiervoor waarschuwen. Het gebruik van veel van deze (genees)middelen kan gevaarlijk zijn omdat de substantie van deze middelen niet altijd gewaarborgd is. Het kan gaan om erectie bevorderende geneesmiddelen, afslankmiddelen, haargroeimiddelen, kalmeringsmiddelen, seksgerelateerde middelen, en middelen tegen roken. Het gaat hierbij niet om de producten die met een doktersvoorschrift bij een legale internetapotheek worden besteld. Het risico dat het bestellen van (genees)middelen via internet met zich meebrengt is tweeledig. Enerzijds is het mogelijk om via internet „legale‟ (genees)middelen aan te schaffen via een illegale aanbieder van het product. Dit kan bijvoorbeeld gaan om geneesmiddelen die alleen op recept mogen worden verkocht in Nederland. Het zonder recept aanbieden van deze geneesmiddelen is bij wet verboden. Het grote risico dat het illegaal aanschaffen van een „legaal‟ middel met zich meebrengt, is dat het niet onder toezicht van arts of apotheker gebeurt. Zo is het niet duidelijk of het gekozen medicijn geschikt is voor een patiënt of dat er mogelijke bijwerkingen of wisselwerkingen met andere (genees)middelen kunnen plaatsvinden. Anderzijds is een groot deel van de op internet aangeboden (genees)middelen vervalst of nep. In deze vervalste geneesmiddelen kunnen verkeerde werkzame stoffen zitten, foute doseringen of vervuilingen. Ze zijn gevaarlijk voor de gezondheid en kunnen leiden tot ernstige bijwerkingen en zelfs tot de dood. Uit diverse onderzoeken blijkt dat het probleem van geneesmiddelen die via internet worden aangeboden en vervalste geneesmiddelen nu al erg groot is en alleen nog maar toeneemt. Wat bijdraagt aan het probleem is dat de websites van leveranciers van vervalste geneesmiddelen er steeds professioneler uitzien en dat de verpakkingen en blisters van de middelen zelf ook steeds lastiger van „echt‟ te onderscheiden zijn. Om deze reden is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in december 2008 begonnen met een beperkte communicatiecampagne die consumenten bewust maakt van de risico‟s die het bestellen van (genees)middelen via internet met zich meebrengt. De campagne moet consumenten waarschuwen dat er vervalste geneesmiddelen bestaan en hen aansporen geneesmiddelen via de reguliere kanalen, met een verwijzing van de huisarts, te halen.


7/68

Om meer zicht te krijgen op de doelgroep die deze vervalste (genees)middelen gebruikt, wat de motieven zijn en hoe deze groep te bereiken, is een verkennend onderzoek uitgevoerd. De resultaten van het verkennende deel van deze 0-meting zijn gebruikt om een beeld te krijgen van de doelgroep en voor het aanscherpen van de communicatiecampagne. Vervolgens is na afloop van de campagne een tweede meting uitgevoerd (de 1-meting). Het doel van deze meting is om het effect van de campagne te meten. Dit rapport bevat de resultaten en uitkomsten van beide metingen. Opzet opinieonderzoek De eerste meting (0-meting) is in november 2008 voor de start van de campagne uitgevoerd. Voor deze meting zijn de vraagpunten in overleg met de opdrachtgever vertaald in een vragenlijst. In de vragenlijst komen de volgende thema‟s aan de orde: Achtergrond en motieven Gedrag Perceptie van de risico‟s De tweede meting (1-meting) is eind februari na afloop van de campagne uitgevoerd. De vragenlijst voor deze meting is op sommige punten aangepast ten opzichte van de lijst van de 0-meting. Zo zijn in de vragenlijst vragen toegevoegd over de herinnering, het bereik en de waardering van de campagne. Daarnaast is het effect van de campagne gemeten. Beide vragenlijsten zijn opgenomen als bijlage in dit rapport. Methode De doelgroep van het onderzoek bestaat zowel uit mensen die reeds (genees)middelen via internet hebben aangeschaft als uit mensen die dit overwegen of overwogen hebben. Door middel van een screening is eerst nagegaan welk gedeelte van de ruim 110.000 mensen in het Intomart GFK Online panel tot deze doelgroep behoort. Vervolgens zijn er twee steekproeven (voor de 0- en 1-meting) uit deze groep getrokken. Hiervoor zijn alleen mensen boven de 18 jaar geselecteerd. Het onderzoek is via internet (CAWI) uitgevoerd. De respondent krijgt via e-mail een uitnodiging voor het onderzoek. In de e-mail is een link opgenomen naar de vragenlijst. Door op de link te klikken opent het onderzoek automatisch en kan de respondent zelf via de computer de vragenlijst invullen. Deze CAWI-benadering biedt het voordeel dat het doorlopen van de vragenlijst automatisch wordt geregeld inclusief selectieve routings. Op deze manier zijn tevens mogelijkheden opgenomen om de vragenlijst te controleren op interne consistentie.


8/68

Aan het begin van de vragenlijst is gevraagd welke (genees)middelen de respondenten via internet hebben aangeschaft en of zij voor bij aanschaf gebruik hebben gemaakt van een doktersrecept. Daarnaast is gevraagd of respondenten hebben overwogen om via internet (genees)middelen aan te schaffen. Alleen mensen die hebben aangegeven zonder recept geneesmiddelen via internet te hebben aangeschaft of te hebben overwogen, zijn door gegaan in het onderzoek. De vervolgvragen in de vragenlijst zijn gesteld over het type (genees)middel dat respondenten hebben aangegeven via internet te hebben overwogen of gekocht. Als een respondent bijvoorbeeld heeft aangegeven middelen tegen roken via internet te hebben gekocht, dan zijn de vervolgvragen gesteld over zijn motief en houding ten opzichte van middelen tegen roken. Aan respondenten die hebben aangeven meerdere producten te hebben gekocht of overwogen zijn over maximaal twee van deze producten vervolgvragen gesteld. Deze twee producten zijn willekeurig gekozen uit de lijst met totale producten die een respondent heeft aangegeven te hebben gekocht of overwogen te kopen op internet. De uiteindelijke respons bestaat uit 866 gecompleteerde interviews voor de 0-meting en 901 gecompleteerde interviews voor de 1-meting. Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat nader in op de doelgroep die (genees)middelen via internet koopt of overweegt te kopen. Er wordt gekeken naar de omvang, het profiel, de motieven en de specifieke middelen waarin zij geïnteresseerd zijn. Hoofdstuk 3 behandelt het aankoopgedrag van de doelgroep. Hierin wordt hoofdzakelijk antwoord gegeven op vragen zoals:

-bespreekt de doelgroep de aanschaf eerst met een arts of medisch specialist? -wordt vooraf naar informatie gezocht over het product en zo ja via welke methode? -hoe vaak koopt de doelgroep online en zijn ze tevreden over hun aanschaf en product? Het vierde hoofdstuk komt de herinnering, het bereik en de waardering van de campagne aan bod. Het vijfde hoofdstuk geeft inzicht in de perceptie van de risico‟s van het gebruik van online (genees)middelen van de doelgroep. Daarnaast wordt gekeken naar het effect van de campagne. Heeft het gedeelte van de doelgroep dat de campagne heeft gezien een andere perceptie heeft dan het gedeelte van de doelgroep dat de campagne niet heeft gezien? Tot slot is er nog een hoofdstuk opgenomen over de informatiebehoefte van de doelgroep


9/68

Onderhavige rapportage heeft een beschrijvend karakter. De resultaten van beide metingen zijn voor deze rapportage samengevoegd. Waar mogelijk zijn de resultaten uitgesplitst naar geslacht, leeftijd en opleiding. Daarnaast is in sommige gevallen een uitsplitsing gemaakt naar het type (genees)middel dat aangeschaft of overwogen is. Dit is relevant omdat de motieven voor het via internet aanschaffen van middelen tegen roken veel kunnen verschillen van de motieven om online antidepressiva aan te schaffen. In het hoofdstuk over risicoperceptie is een uitsplitsing gemaakt tussen mensen die de campagne wel en niet hebben gezien om zo het effect van de campagne over risicoperceptie te bepalen.

Responsverantwoording (CAWI) Screening Door middel van een screening is bepaald welk gedeelte van het IntomartGFK Panel (genees)middelen via internet heeft aangeschaft en het gedeelte dat heeft overwogen via internet (genees)middelen aan te schaffen. Van de groep kopers uit de screening is niet bekend of zij dit met of zonder doktersrecept hebben gedaan. Van de groep overwegers is niet bekend welke producten zij overwegen aan te schaffen, enkel dat zij „overwegen (genees)middelen via internet aan te schaffen‟. Aantal uitgestuurde uitnodigingen

103821

Gerespondeerd (Genees)middelen via internet aangeschaft Overwogen via internet (genees)middelen aan te schaffen

80604 3472 4154

Aan de 2595 respondenten die het onderzoek hebben geopend (1374 in de 0-meting en 1221 in de 1-meting) is gevraagd welke producten zij weleens via internet hebben aangeschaft en welke producten zij weleens hebben overwogen aan te schaffen. Aan de kopers is gevraagd of zij wel of geen doktersrecept hebben gebruikt voor de aanschaf van elk product. Alleen kopers die zonder doktersrecept hun product hebben aangeschaft en overwegers van bepaalde producten zijn doorgegaan naar de vervolgvragen. Respondenten die alleen producten met recept hebben gekocht zijn afgevallen voor het vervolg van de vragenlijst. Hieronder staat de respons voor zowel de 0- als de 1-meting weergegeven.


10/68

0-Meting Aantal uitgestuurde uitnodigingen

2732

Vers sample/niet gereageerd Non respons Groep vol/quotafail Voldoet niet aan screeningseisen/Afgevallen o.b.v. vraag Aantal ingevulde vragenlijsten Kopers zonder recept Overwegers Kopers en overwegers

492 1374 667 707 866 553 228 85

1-Meting Aantal uitgestuurde uitnodigingen

2721

Vers sample/niet gereageerd Non respons Groep vol/quotafail Voldoet niet aan screeningseisen/Afgevallen o.b.v. vraag Aantal ingevulde vragenlijsten Kopers zonder recept Overwegers Kopers en overwegers


599 1221 492 729 901 535 243 123

11/68

2.

Achtergrond en motieven

2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de doelgroep van mensen die via internet (genees)middelen aanschaffen of overwegen aan te schaffen. Er wordt gekeken naar de omvang en samenstelling van de doelgroep. Daarnaast wordt uiteengezet welk type (genees)middel zij kopen of overwegen te kopen. 2.2

Omvang doelgroep

In de screening is gevraagd welk gedeelte van het Intomart GFK Online panel (genees)middelen via internet heeft aangeschaft en/of overweegt aan te schaffen. Van de 80604 respondenten die aan de screening hebben deelgenomen, blijkt ongeveer 4% (3472 personen) (genees)middelen via internet te hebben aangeschaft. Daarnaast blijkt ongeveer 5% (4154 personen) te overwegen of te hebben overwogen (genees)middelen online aan te schaffen. Van deze twee groepen zijn 2.732 respondenten benaderd voor de 0-meting en 2.721 respondenten benaderd voor de 1-meting. In de beide metingen is vervolgens nauwkeuriger nagegaan welk gedeelte van de kopers daadwerkelijk zonder recept (genees)middelen via internet hebben aangeschaft. Daarnaast kan uit het onderzoek worden bepaald welk percentage van de overwegers inmiddels een koper is geworden of producten blijkt te overwegen die niet als (genees)middel worden beschouwd (zoals drogisterijartikelen). Deze verhoudingen in het onderzoek zijn terug gegeneraliseerd naar de uitkomsten van de screening om een inschatting te maken van het totaal aantal kopers en overwegers dat tot de doelgroep behoort. Door de screening naar Nederlands representatief te wegen, kan de omvang van de groep kopers zonder recept en overwegers in Nederland worden bepaald. Het overzicht van de omvang van de doelgroep is weergegeven in figuur 2.1.


12/68

Figuur 2.1

Omvang doelgroep naar Nederlands representatief

Koopt niet op internet zonder recept 94,4%

Kopers zonder recept 3,3%

Overwegers 2,3%

Basis: alle respondenten uit screening, gewogen naar representativiteit voor Nederland (18+).1

In totaal koopt 3,3% van de Nederlanders boven de 18 (genees)middelen via internet zonder recept. Daarnaast heeft 2,3% van de bevolking weleens overwogen om (genees)middelen via internet aan te schaffen.

1

Cijfers zijn gebaseerd op de resultaten uit de 0-meting.


13/68

2.3

Beschrijving doelgroep

Na bepaling van de omvang van de doelgroep, kan er dieper gekeken worden naar hoe de groep met kopers en overwegers van (genees)middelen via internet er precies uitziet ten opzichte van de groep die niet via internet (genees)middelen koopt. Zowel voor de groep kopers als overwegers geldt dat het met name vrouwen zijn die via internet (genees)middelen (willen) aanschaffen. Opvallend is ook dat het met name om hoger opgeleiden gaat (47% van de kopers en 51% van de overwegers).

Tabel 2.1

Verdeling doelgroep naar geslacht, leeftijd en opleiding

Wie komt in aanraking met (genees)middelen op internet? Kopers zonder recept Overwogen Niet in aanraking (n=1919) (n=1535) (n=73794) Geslacht man 41% 42% 49% vrouw 59% 58% 51% Leeftijd 18 tot 35 jaar 32% 33% 27% 35 tot 55 jaar 53% 47% 43% 55 jaar en ouder 15% 20% 31% Opleiding laag 9% 7% 22% middelbaar 44% 42% 49% hoog 47% 51% 29% Basis: alle kopers en overwegers2

2

Om een volledig beeld te hebben zijn alle kopers zonder recept uit beide metingen meegenomen. Dit betreft dus ook de respondenten die wel zonder recept hebben gekocht of hebben overwogen te kopen, maar zijn afgevallen omdat hun quotagroep al vol zat. Deze respondenten staan in responsverantwoording onder „Groep vol/ quotafail‟.


14/68

In figuur 2.2 wordt weergegeven welke producten met name door de doelgroep op internet gekocht wordt. Het betreft hier (genees)middelen die zonder recept zijn aangeschaft. Middelen tegen overgewicht worden het meest op internet aangeschaft zonder recept (46%). Deze afslankgeneesmiddelen worden vooral door vrouwen aangeschaft (58% van de vrouwen tegenover 29% van de mannen). Een kwart (24%) van de doelgroep koopt seks gerelateerde middelen zoals Viagra zonder recept online. Het zijn vooral mannen die deze middelen via internet aanschaffen (38% tegenover 14% van de vrouwen). Eén op de vijf internetkopers (19%) schaft online (zwaardere) pijnstillers en ontstekingsremmers aan. 16 procent geeft aan andere (genees)middelen te hebben gekocht. Dit betreft dan vooral specifieke (genees)middelen of stoffen, zoals melatonine, malarone en homeopathische middelen.

Figuur 2.2

Producten die zonder recept online worden gekocht Gekocht zonder recept

Middelen tegen overgewicht

46%

Seks gerelateerde middelen

24%

(Zwaardere) Pijnstillers, ontstekingsremmers

19%

Middelen tegen roken

12%

Slaappillen

10%

Anticonceptie middelen (o.a. morning-after-pil)

9%

Kalmeringspillen

7%

Virusremmers (o.a. Tamiflu)

4%

Middelen tegen kaalheid

3%

Antidepressiva

2%

Andere medicijnen of geneesmiddelen

16%

0%

20%

40%

60%

Basis: alle kopers.3

3

Dit betreft alle kopers zonder recept uit beide metingen dus inclusief de „quotafail‟


15/68

De producten die mensen hebben overwogen om via internet aan te schaffen, komen overeen met de producten die daadwerkelijk via internet aangeschaft zijn. Middelen tegen overgewicht en seksgerelateerde middelen zijn ook hier de meest genoemde (respectievelijk 26% en 18%). Ook hier geldt dat middelen tegen overgewicht met name door vrouwen en de seksgerelateerde middelen vooral door mannen worden overwogen.

Figuur 2.3

Overwogen producten voor online aanschaf Overwogen


26%

Seks gerelateerde middelen

16%

Slaappillen

14%

(Zwaardere) Pijnstillers, ontstekingsremmers

14%


14%

Anticonceptie middelen (o.a. morning-after-pil)

13%

Kalmeringspillen

9%

Antidepressiva

6%

Virusremmers (o.a. Tamiflu)

5%


4%

Andere medicijnen of geneesmiddelen

24%

0%

20%

40%

Basis: alle overwegers4

4

Dit betreft alle overwegers uit beide metingen dus inclusief de „quotafail‟


16/68

Van zowel de kopers van (genees)middelen als de overwegers daarvan is een kenmerkende profielschets gemaakt. Onderstaande profielen zijn gebaseerd op alle significante kenmerken die behoren bij het kopen of overwegen te kopen van (genees)middelen via internet. Seksgerelateerde middelen worden bijvoorbeeld significant vaker gekocht door mannen. In de profielschets is ook de indicator „sociale klasse‟ opgenomen. Deze indicator is samengesteld uit het beroep van de hoofdkostwinner gecombineerd met de hoogst genoten opleiding van de hoofdkostwinner. Een exact overzicht van de samenstelling is opgenomen als bijlage.

Tabel 2.2

Profielschets van kopers en overwegers van (genees)middelen op internet

Kenmerkende profielschets (genees)middelen gekocht (zwaardere) pijnstillers, ontstekingsremmers Virusremmers (o.a. Tamiflu) Anticonceptiemiddelen (inclusief morning after pil) Antidepressiva Middelen tegen kaalheid Middelen tegen overgewicht Middelen tegen roken Seksgerelateerde middelen (o.a. viagra) Kalmeringspillen Slaappillen

Personen die afkomstig zijn uit de sociale klasse A Geen significante verschillen Personen van 18 tot 35 jaar die hoog zijn opgeleid Personen uit sociale klasse D Mannen Vrouwen van 35 tot 55 jaar die laag en middelbaar zijn opgeleid en afkomstig zijn uit de sociale klassen B2 en C Geen significante verschillen Mannen Geen significante verschillen Geen significante verschillen

Kenmerkende profielschets voorgenomen (genees)middelen te kopen (zwaardere) pijnstillers, ontstekingsremmers Virusremmers (o.a. Tamiflu) Anticonceptiemiddelen (inclusief morning after pil) Antidepressiva Middelen tegen kaalheid Middelen tegen overgewicht Middelen tegen roken Seksgerelateerde middelen (o.a. viagra) Kalmeringspillen Slaappillen

Geen significante verschillen Geen significante verschillen Vrouwen van 18 tot 35 jaar die hoog zijn opgeleid Personen van 55 jaar en ouder Mannen Vrouwen Personen van 35 tot 55 jaar in sociale klasse C Mannen van 55 jaar en ouder Geen significante verschillen Personen van 55 jaar en ouder

Basis: alle kopers en overwegers5

5

Van beide metingen en met de respondenten uit „Groep vol/ quotafail‟.


17/68

2.4

Motieven

Bijna zeven op de tien (69%) van de online kopers zonder recept geeft aan dat de (genees)middelen die zij hebben gekocht voor zichzelf bestemd zijn. Eén op de vijf (19%) koopt zowel voor zichzelf als voor iemand anders, terwijl 12% de (genees)middelen voor iemand anders koopt. In figuur 2.4 zijn de motieven weergegeven van de kopers van (genees)middelen om de aanschaf online en niet via reguliere kanalen zoals de apotheek te doen. De meest genoemde motieven zijn het gemak van het bestellen (44%), het feit dat ze worden thuisbezorgd (40%) en de mogelijkheid om ook na kantoortijden te kunnen bestellen (24%). Drie op de tien (29%) geeft aan dat de (genees)middelen die op internet aangeboden worden goedkoper zijn. Eén op de vijf kopers zegt online te kopen omdat ze uit schaamte niet met hun (huis)arts willen praten (13%) of omdat hun huisarts het (genees)middel niet wil voorschrijven (8%).

Figuur 2.4

Motieven voor online aanschaf

Het is gemakkelijk om via internet medicijnen te bestellen

44%

De medicijnen worden thuisbezorgd

40%

De op internet aangeboden medicijnen zijn goedkoper Het is mogelijk om de medicijnen buiten kantoortijden te bestellen Ik wil liever niet met mijn huisarts of iemand anders over mijn aandoening of probleem praten De medicijnen die ik wil gebruiken kun je niet (meer) via de apotheek kopen Mijn huisarts/specialist wil voor deze medicijnen geen recept uitschrijven

29% 24% 13% 8% 8%

Deze medicijnen zijn niet verkrijgbaar in Nederland

7%

De op internet aangeboden medicijnen werken beter dan medicijnen van de reguliere apotheek

3%

Anders, namelijk

7% 0%

20%

40%

60%

Basis: alle kopers.

De motieven om (genees)middelen online aan te schaffen zijn sterk afhankelijk van het type (genees)middel dat wordt aangeschaft. In figuur 2.5 en 2.6 zijn de verschilscores weergegeven per type medicijn en middel met de scores uit figuur 2.4. Hieruit blijkt dat vooral anticonceptiemiddelen vanwege het gemak van thuisbezorgen online worden aangeschaft. Voor seksgerelateerde middelen (o.a. Viagra) en antidepressiva geldt vooral schaamte om met de huisarts of anderen over een aandoening te praten als belangrijk motief. Voor kalmeringsmiddelen en slaappillen is het feit dat de huisarts geen recept voor deze geneesmiddelen wil uitschrijven vooral een belangrijke reden om de aanschaf dan maar online te doen.


18/68

Figuur 2.5

Motieven voor online aanschaf per medicijn Totaal

Zwaardere pijnstillers

Antidepressiva


44%


40%

De op internet aangeboden medicijnen zijn goedkoper

29%

Het is mogelijk om de medicijnen buiten kantoortijden te bestellen

24%

Ik wil liever niet met mijn huisarts of iemand anders over mijn aandoening of probleem praten

13%

De medicijnen die ik wil gebruiken kun je niet (meer) via de apotheek kopen

8%

-1%

Mijn huisarts/specialist wil voor deze medicijnen geen recept uitschrijven

8%

-0%


7%

3%

4%


3%

1%

4%

Anders, namelijk

7%

-9%

-2% 4% -3% 9%

Slaappillen

-5%

-0%

-0%

-7% -2%

-0%

-2%

-1%

1%

0%

1%

-4%

19/68

1% -3% 4%

7% -0%

-0% 1%

1%

4%

-2%

4%

-4%

7%

1%

3%

10%

-5%

1%

0%

-1%

-0%

-6%

8%

Andere medicijnen

2%

-4%

Basis: alle kopers van 0-meting en 1-meting.


9%

1%

-4%

8%

Virusremmers

-7%

5%

21%

-7%

-2%

Kalmeringspillen

-3%

2%

Figuur 2.6

Motieven voor online aanschaf per middel Totaal

Anticonceptie


44%


40%


29%


24%

1%


13%

3%


8%

-8%


8%

-7%


7%

-6%


3%

namelijk 7% Basis: Anders, alle kopers van 0-meting en 1-meting.


Kaalheid

0%

1%

4% 12%

Overgewicht

8%

-5%

-2% 8%

2%

-2%

0%

-4%

-3%

1%

-2%

-2%

-3%

1%

-2%

-3%

-2%

2%

-1%

8%

1%

3%

-7%

6%

-2%

-2%

3%

3%

1%

4% 4%

-8%

5%

1%

-1%

-5%

-9%

Seks-gerelateerd

-5%

-7%

-1%

Roken

20/68

4%

Drie op de vijf kopers (63%) geeft aan de (genees)middelen die zij via internet kopen, voorheen niet eerder via een apotheek te hebben aangeschaft. Bijna twee op de vijf (36%) onlinekopers heeft dit product al weleens eerder via de reguliere apotheek aangeschaft. Ook hier zijn het gemak en de prijs de meest belangrijke redenen om de aanschaf van deze (genees)middelen niet langer via de reguliere kanalen te doen. In bijna driekwart (60%) van deze gevallen gaat het om producten van hetzelfde merk als dat zij voorheen bij de apotheek kochten.

Tabel 2.3

Motieven om uiteindelijk niet via de reguliere apotheek te kopen

Wat was voor u de belangrijkste reden om de aanschaf niet via uw apotheek te doen? Totaal (n=615) Het is gemakkelijk om via internet medicijnen te bestellen De op internet aangeboden medicijnen zijn goedkoper De medicijnen worden thuisbezorgd Ik wil liever niet met mijn huisarts of iemand anders over mijn aandoening of probleem praten Mijn huisarts/specialist wil voor deze medicijnen geen recept uitschrijven Het is mogelijk om de medicijnen buiten kantoortijden te bestellen De medicijnen die ik wil gebruiken kun je niet (meer) via de apotheek kopen Deze medicijnen zijn niet verkrijgbaar in Nederland Weinig rompslomp Anders Weet niet

30% 26% 9% 5% 3% 3% 1% 1% 1% 12% 18%

Basis: kopers die het product eerder via de reguliere apotheek hebben aangeschaft.


21/68

Overwegers Voor de mensen die overwegen om via internet (genees)middelen aan te schaffen zijn de motieven vergelijkbaar met die van kopers. Ook voor hen gelden het gemak van bestellen (46%) en thuisbezorgen (33%) en de prijs (23%) als belangrijkste motieven om de (mogelijke) aanschaf online te doen. Er zijn echter nauwelijks verschillen in de motieven tussen het type medicijn of middel dat men overweegt aan te schaffen.6 Aan de overwegers is gevraagd waarom zij er uiteindelijk vanaf hebben gezien om de aanschaf online te doen. Voor vier op de tien (39%) is het de hoeveelheid onduidelijke en/of onvolledige informatie de belangrijkste reden om de af te zien van de online-aanschaf. De onbetrouwbaarheid van de aanbieders is voor 16% reden om niet online te kopen, terwijl 14% door het grote aantal aanbieders het overzicht heeft verloren wat er nu wordt aangeboden.

Figuur 2.7

Motieven om uiteindelijk niet online te kopen

Er was teveel onduidelijke/onvolledige informatie

38%

Ik vond de aanbieder van het middel onbetrouwbaar

14%

Door het grote aantal aanbieders online, was niet meer duidelijk wat er werd aangeboden

13%

Ik vond de betaalwijze onbetrouwbaar

12%

Ik heb het middel niet kunnen vinden op internet

6%

De medicijnen die ik wil gebruiken kun je niet via internet kopen

4%

Anders, namelijk

34% 0%

20%

40%

60%

Basis: alle overwegers.

6

Mogelijk komt dit omdat de groep met overwegers te klein is om uit te splitsen naar type (genees)middel. Door de kleinere omvang van de groepen die met elkaar vergeleken worden, moeten de verschillen tussen de groepen sterk uiteen lopen om een significant verschil te vinden.


22/68

3.

Aankoopgedrag

3.1

Inleiding

In deze sectie wordt het aankoopgedrag van de doelgroep besproken. Er wordt gekeken naar onder andere de oriëntatie, aankoopfrequentie en hun oordeel over de aankoop en het gekochte product. 3.2

Oriëntatie

Het gebruik van (genees)middelen zonder medisch advies brengt risico‟s met zich mee. Voor (genees)middelen die via internet worden aangeboden is dit risico nog groter, omdat er sprake is van een groot aanbod van vervalste geneesmiddelen. Het is daarom wenselijk dat de onlinekopers eerst medisch advies inwinnen voordat zij tot een aankoop over gaan. Uit figuur 3.1 blijkt dat slechts één op de vijf kopers (21%) vooraf met een huisarts, medisch specialist of apotheker over hun aankoop hebben besproken; 80% bespreekt de aankoop niet van tevoren. Een derde van de overwegers (31%) heeft hun mogelijke aankoop eerst met hun huisarts, specialist of apotheker besproken. Bijna zeven op de tien (71%) heeft de aanschaf (nog) niet besproken.

Figuur 3.1

(mogelijke) aanschaf eerst met een specialist besproken

100% 80%

80%

71%

60% Aangeschaft Overwogen

40% 23% 20%

13% 4%

5%

4%

3%

0% Ja, huisarts

Ja, medisch specialist

Ja, apotheker

Nee

Basis: alle kopers en overwegers.


23/68

Het al dan niet vooraf bespreken van de aankoop met een medisch specialist hangt sterk af van het type medicijn dat aangeschaft wordt. Zo heeft bijna de helft van de kopers van antidepressiva wel eerst met een huisarts, specialist of in mindere mate apotheker besproken. Dit is opmerkelijk omdat een derde van deze groep aangeeft via internet (genees)middelen aan te schaffen uit schaamte om met de huisarts over de aandoening te spreken. Ook de aankoop van kalmeringsmiddelen en slaappillen wordt relatief vaker besproken met een arts of apotheker. Middelen tegen kaalheid, overgewicht en seks gerelateerde middelen worden het minst vaak voor de aanschaf besproken. Voor de overwegers zijn er nauwelijks verschillen tussen het type (genees)middel dat wordt overwogen.

Figuur 3.2

Aanschaf eerst met een specialist besproken per type (genees)middel

Antidepressiva

18%

Kalmeringsmiddelen

23%

Slaappillen

6%

18%

Virusremmers

5%

12%


14%

Anticonceptie

14%

Andere medicijnen/middelen

11% 5%

Seks gerelateerd

7%


13%

6%

20%



18%

1%

9% 8%

7%

9% 4% 2%

1% 4% 3% 2%

5%

5%

4%

6% 1% 1% 0%

Huisarts

20%

Medisch specialist

Apotheker

40%

60%

Basis: alle kopers.


24/68

De kopers die de aanschaf niet eerst met een huisarts, specialist of apotheker hebben besproken, zijn gevraagd naar de reden hiervan. Tabel 3.1 geeft de belangrijkste redenen om niet eerst een arts te raadplegen weer. Bijna drie op de tien (28%) vindt het niet nodig, terwijl 11 procent aangeeft zelf al over voldoende informatie te beschikken. Eén op de tien kopers bespreekt de aanschaf niet, omdat hun arts toch niet het medicijn of middel voor wil schrijven.

Tabel 3.1

Reden specialist niet eerst geraadpleegd

Reden aanschaf niet met huisarts, medisch specialist of apotheker besproken Totaal (n=718)

Ik vond het niet nodig Ik weet het zelf / ik heb zelf voldoende informatie De huisarts/specialist wil ze niet voorschrijven Ik wil niet dat de huisarts het weet / schaamte Geen recept voor nodig / vrij verkrijgbaar Teveel moeite om naar de huisarts te gaan / het is gemakkelijk via internet Ik ken dit middel/medicijn al Ik wou ze snel hebben / had het snel nodig Het is goedkoper om via internet medicijnen aan te schaffen Ik heb geen huisarts / het duurt lang om een afspraak te maken Anders

28%

Weet niet

21%

11% 10% 8% 6% 4% 3% 1% 1% 1% 10%

Basis: alle kopers uit de 1-meting.7

7

Deze vraag (v05a) over waarom de aanschaf niet eerst met een huisarts of specialist is besproken is alleen in de 1-meting gesteld


25/68

Overwegers Ook aan de overwegers is gevraagd waarom zij de mogelijke aanschaf niet eerst met een specialist hebben besproken. De antwoorden zijn weergegeven in tabel 3.2. De redenen om de mogelijke aanschaf niet eerst met een arts te bespreken, komen overeen met de redenen van de kopers. Zes procent geeft echter aan zich nog aan het oriënteren te zijn. Het zou kunnen dat zij in een later stadium alsnog een arts of apotheker raadplegen.

Tabel 3.2

Reden specialist niet eerst geraadpleegd voor (mogelijke) aanschaf

Reden aanschaf niet met huisarts, medisch specialist of apotheker besproken Totaal (n=298)

Ik vond het niet nodig Ik wil niet dat de huisarts het weet / schaamte Ik weet het zelf / ik heb zelf voldoende informatie Nog aan het oriënteren / ik wist nog niet zeker of ik ze (via internet) ging kopen De huisarts/specialist wil ze niet voorschrijven Teveel moeite om naar de huisarts te gaan / het is gemakkelijk via internet Ik ken dit middel/medicijn al Het is goedkoper om via internet medicijnen aan te schaffen Anders

37%

Weet niet

26%

9% 8% 6% 5% 2% 1% 1% 5%

Basis: alle overwegers uit de 1-meting.8

8

Deze vraag (v17a) over waarom de aanschaf niet eerst met een huisarts of specialist is besproken is alleen in de 1-meting gesteld


26/68

Hoewel het merendeel van zowel de kopers als overwegers de (mogelijke) aankoop van geneesmiddelen via internet niet met een (huis)arts of apotheker heeft besproken, wint een groot gedeelte van de doelgroep wel eerst informatie in. De belangrijkste bron hiervoor is de internetapotheek; 27% van de doelgroep komt via de online apotheek aan informatie. Advies van andere gebruikers op een online-forum en van vrienden of kennissen die het product al kennen zijn andere veelgenoemde bronnen; respectievelijk 16% en 14%. Vooral voor mensen die middelen tegen roken (willen) aanschaffen, zijn bekenden die het product al gebruiken een belangrijke bron; een kwart (24%) wint op deze manier informatie in. Drie op de tien (32%) zoekt helemaal niet naar informatie. Onder de (mogelijke) kopers van anticonceptiemiddelen ligt dit aantal significant hoger; ruim de helft (47%) van deze groep zoekt helemaal niet naar informatie vooraf.

Figuur 3.3

Voor aankoop naar informatie gezocht

Informatie gezocht via een internetapotheek

27%

Advies gevraagd aan andere gebruikers op een online-forum

16%

Informatie ingewonnen via familie/kennissen die al ervaring hebben met dit product

14%

Advies gevraagd aan mijn huisarts

13%

Advies gevraagd bij een apotheek of andere medisch specialist

7%

Advies gevraagd aan een online-dokter

6%

Ja, op een andere manier

10%

Nee, Ik heb niet naar informatie gezocht

32% 0%

20%

40%

Basis: alle kopers en overwegers.


27/68

3.3

Aankoop

Zoals eerder vermeld is er een gigantisch aanbod van (genees)middelen op het internet. Dit aanbod bestaat enerzijds uit legale aanbieders internapotheken en anderzijds uit allerlei illegale aanbieders. Van een groot aantal aanbieders is voor veel bezoekers zelfs onduidelijk of het om legaal of illegaal aangeboden producten gaat. Het is daarom belangrijk om een beeld te krijgen via welke websites de doelgroep de (genees)middelen aanschaft. In figuur 3.4 is te zien dat bijna driekwart (73%) van de online-kopers de (genees)middelen via een Nederlandse website heeft aangeschaft; 14% schaft via een buitenlandse site aan en 4% via een Nederlandse en buitenlandse website. Ongeveer de helft (52%) van de overwegers heeft voor de mogelijke aanschaf al online aanbieders van het product gevonden. Bijna tweederde (64%) van deze groep heeft het overwogen product via een Nederlandse website gevonden, terwijl één op de vijf (19%) het product op een Nederlandse en buitenlandse website heeft gevonden.

Figuur 3.4 Een Nederlandse en buitenlandse site 4%

Herkomst website aanbieder (Genees)middel aangschaft Weet niet 9%

Een Nederlandse en buitenlandse site 19%

Overwogen Weet niet 2%

Buitenlandse website 14%

Buitenlandse website 15% Nederlandse website 73%

Nederlandse website 64%

Basis: alle kopers en alle overwegers die al een online-aanbieder hebben gevonden.9

9

Deze cijfers zijn gebaseerd op basis van de 0-meting. In de 1-meting is deze vraag niet opgenomen.


28/68

Het merendeel van de zowel de kopers als de overwegers geeft desgevraagd aan het exacte adres van de website niet (meer) te kennen. Dat gedeelte van de doelgroep die het adres van de website wel weten, noemt vooral de volgende sites: - www.dokteronline.com - www.drogisterij.net - www.pabo.nl - www.goedkope-medicijnen.nl - www.telsell.com - www.marktplaats.nl De doelgroep vindt de websites waarop zij de (genees)middelen (willen) aanschaffen vooral via zoekmachines; 53% van de daadwerkelijke kopers en 80% van de overwegers die al een aanbieder hebben gevonden. In bijna alle gevallen is Google de gebruikte zoekmachine (97% van de kopers en 99% van de overwegers). Eén op de vijf kopers (21%) heeft de site aangeraden gekregen via een bekende of familielid. Opvallend is dat 7% van zowel de kopers als de overwegers via spammail op de website terecht is gekomen waar zij uiteindelijk de aankoop hebben gedaan/willen gaan doen.

Figuur 3.5

Hoe is de doelgroep op de website gekomen?

53%

Ik heb de site gevonden via een zoekmachine(s) De site is mij aangeraden door bekende/ vrienden/ familie

9%

Ik ben via andere sites op de deze site terecht gekomen (er is geen gebruik gemaakt van een…

3%

21%

12% Aangeschaft

Via een nieuwsbrief

7% 5%

Via (spam)mail

7% 7%

Ik heb het adres van de site direct ingetypt

6% 2% 0%

80%

20%

Overwogen

40%

60%

80%

100%

Basis: alle kopers en alle overwegers die al een online-aanbieder hebben gevonden.10

10

Deze cijfers zijn gebaseerd op basis van de 0-meting. In de 1-meting is deze vraag niet opgenomen.


29/68

3.4

Aankoopfrequentie

Bijna tweederde (61%) van de online-kopers heeft meer dan eenmaal via internet (genees)middelen aangeschaft. Het merendeel hiervan (52%) heeft tussen de 2 en 5 aankopen op internet gedaan. In vier procent van de gevallen gaat het om grootverbruikers (meer dan 10 keer). Voor twee op de vijf (39%) is de aanschaf van (genees)middelen via internet (momenteel nog) eenmalig. Met name voor seks gerelateerde middelen lijkt de aanschaf eenmalig; 53% van kopers hiervan geeft aan de aanschaf van deze middelen bij een keer gelaten te hebben.

Figuur 3.6 100%

Aankoopfrequentie 4% 5%

Meer dan 10 keer

52%

6-10 keer

80%

60%

40%

20%

2-5 keer

39% 1 keer

0% Basis: alle kopers.


30/68

3.5

Beoordeling online aanschaf

Een merendeel van de online-kopers heeft meer dan één keer (genees)middelen via internet aangeschaft. Dit kan een indicatie zijn dat deze kopers het kopen van (genees)middelen via internet als positief ervaren. Desgevraagd zegt zeven op de tien kopers (68%) dat zij tevreden zijn over de (genees)middelen die zij via internet hebben aangeschaft. Eén op de vijf (20%) geeft aan ontevreden over de (genees)middelen te zijn. De tevredenheid blijkt sterk afhankelijk van het type (genees)middel dat men via internet heeft aangeschaft. Zo is het merendeel van de kopers van anticonceptiemiddelen, (zwaardere) pijnstillers en kalmerings(genees)middelen tevreden over hun aanschaf; respectievelijk 92% en 88%. Van kopers van middelen tegen roken en kaalheid is ongeveer de helft tevreden. Drie op de vijf kopers (60%) van middelen tegen overgewicht zegt zelfs ontevreden over de aanschaf te zijn.

Figuur 3.7

Tevredenheid over aanschaf per type (genees)middel

Anticonceptie

92%


2%

88%

Kalmeringsmiddelen

3%

83%

Andere medicijnen/middelen

4%

79%

Slaappillen

72%

Antidepressiva

71%

Seks gerelateerd

69%

Virusremmers

69%


14% 15% 13%

19% 3%

51%


37%

47%


36%

34% 0%

60%

20%

40% Ja

60%

80%

100%

Nee

Basis: alle kopers.


31/68

Elf procent van de doelgroep zegt dat ze nog geen oordeel kunnen vormen over de (genees)middelen die zij via internet hebben aangeschaft, omdat zij het product nog niet hebben gebruikt. Voor een derde (35%) van deze groep is het verdwijnen van hun klacht de belangrijkste reden om het product ondanks de aanschaf niet te gebruiken, terwijl 16% zegt dat ze het bij nader inzien toch te riskant vinden om het product te gebruiken. Bijna de helft (48%) zegt een andere reden te hebben waarom zij het middel (nog) niet hebben gebruikt; in de meeste gevallen is de aanschaf pas recent gedaan en heeft de respondent nog geen tijd gehad om het (genees)middel te gebruiken. Bijna de helft (47%) van alle online-kopers zou het aanschaffen van (genees)middelen via internet aanraden aan andere mensen, terwijl drie op de tien (29%) dit juist niet zou doen. Dezelfde redenen die de respondenten hebben opgegeven als motief om zelf online te kopen, zijn ook de redenen om het aan anderen aan te raden. Ook hier is het gemak van via internet bestellen de meest genoemde reden (53%) om het aan anderen aan te raden. Een kwart (25%) zou het online aanschaffen van (genees)middelen vanwege de prijs aan anderen aanraden.

Tabel 3.3

Reden om online aanschaf aan anderen aan te raden

Kunt u toelichten waarom u dit aan anderen zou aanraden? Totaal (n=811) Het is gemakkelijk om via internet medicijnen te bestellen

53%


25%


6%


4%


4%

Weinig rompslop

1%


1%

Anders

9%

Weet niet

13%

Basis: alle kopers die internetgeneesmiddelen aan andere mensen zouden aanraden


32/68

De reden om aanschaf van online (genees)middelen niet aan anderen aan te raden, is vooral gerelateerd aan het risico dat eraan hangt. Een derde (35%) van deze mensen noemt het feit dat de werking niet gegarandeerd is en het middel onbetrouwbaar kan zijn als belangrijkste reden. Een kwart (25%) benadrukt dat het een risico is om zonder overleg met een medisch specialist geneesmiddelen te gebruiken. Dit is een risico wat zij zelf ook lopen, maar zij zouden het daarom niet aan anderen aanraden.

Tabel 3.4

Reden om online aanschaf niet aan anderen aan te raden

Kunt u toelichten waarom u dit niet aan anderen zou aanraden? Totaal (n=503) De werking is niet gegarandeerd/het middel is onbetrouwbaar/werkt niet

35%

Het is een risico om zonder overleg met een arts/apotheker medicijnen te gebruiken

25%

Je weet niet wat je inneemt, dit is een risico

11%


2%

Het is duur

2%

Anders

12%

Weet niet

15%

Basis: alle kopers die internetgeneesmiddelen niet aan andere mensen zouden aanraden


33/68

4.

Bereik campagne

4.1

Inleiding

Zoals eerder aangegeven is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) in de periode december 2008 tot half februari 2009 een beperkte communicatiecampagne gestart met het doel om consumenten die online (genees)middelen aanschaffen bewust te maken van de risico‟s die het bestellen van (genees)middelen via internet met zich meebrengt. De campagne is via internet gevoerd, omdat dit medium het meest aansluit bij de doelgroep. Hierbij is als belangrijkste punt een website opgericht, die moet waarschuwen voor de risico‟s van het aanschaffen van geneesmiddelen via internet11. Daarnaast is er gebruik gemaakt van banners, video-banners en virals om te waarschuwen voor de risico‟s en de website onder de aandacht te brengen. In de 1-meting is gekeken naar het bereik van de campagne en hoe deze is ontvangen. De resultaten in dit hoofdstuk zijn daarom alleen gebaseerd op de respondenten uit de 1-meting. 4.2

Herinnering

De geholpen herinnering van de campagne is gemeten door aan de doelgroep te vragen of zij zich kunnen herinneren een campagne of informatie over het aanschaffen van geneesmiddelen via internet te hebben gezien. Eén op de tien personen (10%) in de doelgroep geeft aan een campagne over internetgeneesmiddelen te hebben gezien of gehoord de afgelopen weken. Aan degenen die hebben aangegeven de campagne niet te herinneren is de campagne beschreven (een campagne met informatie over internetgeneesmiddelen waarin roze en blauwe geneesmiddelen worden getoond). Drie procent hiervan geeft aan deze campagne met roze en blauwe geneesmiddelen te hebben gezien.

11

www.internetpillen.nl


34/68

Degenen die zich de campagne herinneren (in totaal 87 respondenten), zeggen de campagne vooral te herkennen van televisie; een derde van de mensen (34%) die de campagne hebben herinnerd geeft aan deze in een tv-spot te hebben gezien. Dit is opmerkelijk omdat er geen tvspots zijn ingezet voor de communicatiecampagne. Uit ervaring weten wij dat een deel van de respondenten standaard aangeeft dat zij de campagne van televisie kennen. Daarnaast kan het meespelen dat het onderwerp een aantal keren in de media is geweest. Een kwart zegt dat ze via een viral met de campagne in aanraking zijn gekomen.

Figuur 4.1

Waar campagne gezien?

In een TV-spot

34%

Via een e-mail/viral

25%

Via een banner op internet

22%

In een radiospot

16%

Via een internetspot/ videobanner op internet

16%

In een brochure

9%

In een advertentie van een dagblad

7%

In een advertentie van een tijdschrift

7%

In advertentie van huis aan huis bladen

5%

Op freecards (gratis ansichtkaarten)

2%

Als buitenreclame (bijvoorbeeld op stations of bushokjes)

1%

In de bioscoop

1%

Anders, namelijk ...

5%

Weet niet

10% 0%

20%

40%

Basis: iedereen die de campagne heeft herinnerd.


35/68

4.3

Bereik

Het bereik van de campagne(uitingen) wordt bepaald door per voorgelegde uiting te vragen of men deze de afgelopen weken heeft gezien of gehoord. Van alle uitingen die in de campagne gebruikt zijn, is de banner door de meeste mensen gezien; 14% van de doelgroep heeft één van de banners gezien. De website is door tien procent gezien. Van degenen die de website hebben gezien, is een derde (34%) via Google op de site gekomen, 25% is via een banner doorgelinkt, terwijl 14% op de site is gewezen door een vriend of kennis. De viral is het minst vaak gezien; slechts twee procent geeft aan de viral te hebben gezien. Dit staat in contrast met figuur 4.1 waaruit blijkt dat een kwart van de groep die de campagne heeft herkend, aangeeft de campagne via een e-mail/viral te hebben gezien. Het kan zijn dat de respondenten de viral hebben verward met een andere mailing over geneesmiddelen. In totaal heeft 20% van de doelgroep een campagne-uiting gezien. Zowel de website als de viral worden door de doelgroep het best beoordeeld; beiden scoren een 7,2. De videobanner wordt het slechts beoordeeld, alhoewel dit met een 6,8 nog ruim voldoende is.

Figuur 4.2

Bereik en oordeel uitingen Rapportcijfer

Banner

4%

Website

Videobanner

3%

1%

7

10%

7,2

7%

3%

6,8

Viral 1% 1%

7,2

0%

20% Zeker gezien

Misschien gezien

Basis: alle respondenten die een uiting hebben gezien.


36/68

4.4

Oordeel campagne

Iedereen die tenminste 1 uiting van de campagne heeft gezien is gevraagd naar hun oordeel over de campagne in zijn geheel. De doelgroep waardeert de campagne in zijn geheel met een 6,8. Driekwart van degenen die de campagne hebben gezien, beoordeelt de campagne als „geloofwaardig‟, 62% vindt de campagne „informatief‟, terwijl 59% de campagne duidelijk vindt. De gevoerde campagne wordt nauwelijks als „mooi‟ of „grappig‟ ervaren.

Figuur 4.3

Beoordeling campagne

Geloofwaardig

26%

Informatief

22%

Duidelijk

16%

Niet irritant

17%

Opvallend

8% 3%

35%

15%

39%

16%

28% 25%

10% 40%

20% Helemaal mee eens

3%

10%

Grappig 1% 11% 0%

9% 3%

43%

15% 6%

7% 4%

40%

12%

Geeft nieuwe informatie Mooi

39%

40% Mee eens

60% Oneens

4% 5% 6%

22% 80%

100%

Helemaal mee oneens

Basis: alle respondenten die een uiting hebben gezien.


37/68

De belangrijkste boodschap die de campagne probeert over te brengen is volgens de doelgroep dat je op moet passen met (genees)middelen via internet te kopen. Twee op de tien denkt daarnaast dat de huisarts altijd eerst geraadpleegd dient te worden.

Figuur 4.4

Boodschap campagne

dat je op moet passen met via internet pillen kopen

36%

Neem eerst contact op met je huisarts/apotheek

19%

Geen pillen kopen via internet

16%

Anders

12%

Weet niet

20% 0%

20%

40%

Basis: iedereen die tenminste één uiting van de campagne heeft gezien.

Voor een deel van de doelgroep lijkt de campagne een effect te hebben gehad; 45% geeft aan dat door de campagne de mate waarin zij stilstaan bij de gevaren van (genees)middelenaanschaf via internet is toegenomen. Voor 48% daarentegen is deze mate gelijk gebleven, terwijl 7% zegt dat zij nu minder vaak stilstaan bij de gevaren van online (genees)middelen kopen. In hoofdstuk 5 zal worden gekeken naar de mate waarin de campagne effect heeft gehad op de perceptie van de doelgroep van de gevaren die het online aanschaffen van (genees)middelen met zich meebrengt.


38/68

5.

Perceptie

5.1

Inleiding

De gevaren van het online bestellen van (genees)middelen op internet brengt risico‟s met zich mee. Er is een groep van online-kopers die bewust het reguliere kanaal van huisarts en apotheek omzeilt om toegang te krijgen tot „illegale‟ producten. Zij zijn zich wellicht bewust van de risico‟s. Naast deze groep bewuste „overtreders‟ bestaat er een groep kopers die wellicht niet eens weet dat zij vervalste (genees)middelen kopen. Door het grote aantal aanbieders online is het moeilijk om te bepalen wat legale en wat illegale aanbieders zijn. Deze laatste groep is zich waarschijnlijk dan ook niet bewust van de risico‟s. De (potentiële) kopers is daarom gevraagd een inschatting te geven van de risico‟s en de werkzaamheid. Deze risicoperceptie is afgezet tegen de perceptie van het gedeelte van de doelgroep die de communicatiecampagne hebben gezien. Het effect op de perceptie van de doelgroep kan hiermee worden gemeten. 5.2

Risico en werkzaamheid

In figuur 5.1 is weergegeven dat een derde van de doelgroep (31%) het risico voor de eigen gezondheid inschat als (heel) groot wanneer men (genees)middelen online aanschaft zonder hierover eerst met een arts of specialist te overleggen. Een kwart (26%) ziet hier nauwelijks een risico in. Het gedeelte van de doelgroep die (een uiting van) de campagne hebben gezien, schatten het risico hoger in; 40% schat het risico (heel) hoog in en 20% beoordeelt het risico als nauwelijks of geen.


39/68

Figuur 5.1

Inschatting risico‟s van online aanschaf zonder medisch overleg

Campagne gezien

Campagne niet gezien

10%

6%

0%

30%

15%

25%

18%

20%

heel groot

40%

groot

60%

weinig

8%

80%

geen

5%3%

9%

100%

weet niet

Basis: alle kopers en overwegers.12

12

Om het effect van de campagne te kunnen bepalen, zijn alleen respondenten uit de 1-meting meegenomen. De respondenten die minimaal 1 uiting van de campagne hebben gezien, zijn afgezet tegen de respondenten uit de 1-meting die geen uiting hebben gezien.


40/68

Volgens de doelgroep zit er verder weinig verschil tussen de werkzaamheid van online aangeschafte (genees)middelen en middelen van de reguliere apotheek. Slechts één op de tien denkt dat de werkzaamheid van geneesmiddelen aangeschaft via internet slechter is. Het zien van de campagne heeft geen significant effect gehad op de inschatting van de werkzaamheid.

Figuur 5.2 100%

Inschatting werkzaamheid van online- vs apotheek geneesmiddelen 4%

6%

beter

80%

60%

67%

66%

40%

20%

gelijk

slechter

12% 15%

10% 20%

weet niet

0% Campagne gezien Basis: alle kopers en overwegers.


13

In figuur 5.3 is aangegeven in welke mate de doelgroep bekend is met de risico‟s van (genees)middelen die via internet aangeboden worden. Vervolgens is gevraagd in hoeverre de respondenten denken zelf met deze risico‟s te maken te krijgen wanneer zij online (genees)middelen aanschaffen (figuur 5.4). Opvallend is dat driekwart (75%) heeft gehoord dat er vervalste geneesmiddelen in omloop zijn en via het internet aangeboden worden. Iets meer dan de helft hiervan (40%) schat de kans (heel) groot in dat zij hier zelf mee te maken krijgen. 72% van de doelgroep weet dat controle op bijwerking met andere (genees)middelen kan ontbreken; 52% schat de kans (heel) groot in dat zij hier zelf mee te maken krijgen.

13

Om het effect van de campagne te kunnen bepalen, zijn alleen respondenten uit de 1-meting meegenomen. De respondenten die minimaal 1 uiting van de campagne hebben gezien, zijn afgezet tegen de respondenten uit de 1-meting die geen uiting hebben gezien.


41/68

Uit figuur 5.3 blijkt verder dat de campagne op een aantal punten effect lijkt te hebben gehad op de perceptie van de doelgroep op de risico‟s van het online bestellen van (genees)middelen.

Figuur 5.3

Inschatting risico‟s algemeen

82%

namaakmiddelen in omloop zijn en aangeboden worden

73%

77% 71%

controle van de apotheek op eventuele bijwerkingen in combinatie met andere medicijnen kan ontbreken

Campagne gezien

68%

de samenstelling anders kan zijn, waardoor de werking van het medicijn/middel niet gegarandeerd is

59%


58%

de bijsluiter soms onduidelijkheden bevat

47%

50% 44%

de etiketten niet kloppen

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Basis: alle kopers en overwegers.14

De respondenten die tenminste één uiting van de campagne hebben gezien, zijn bekender met de volgende risico‟s: -dat er vervalste (genees)middelen in omloop zijn er aangeboden worden (82% campagne wel gezien tegen 73% niet). -de samenstelling van online middelen anders kan zijn, waardoor de werking niet meer gegarandeerd is (68% wel gezien tegen 59% niet gezien). -de bijsluiter soms onduidelijkheden bevat (58% wel gezien tegen 47% niet gezien). Het zien van de campagne heeft ook effect gehad op de inschatting van een aantal van de persoonlijke risico‟s. Zo schatten de mensen die de campagne hebben gezien de kans dat zij zelf met een andere samenstelling, niet kloppende etiketten en onduidelijkheden in de bijsluiter te maken kunnen krijgen, groter in dan de respondenten die geen campagne-uiting hebben gezien.

14

Betreft alleen waarnemingen uit de 1-meting


42/68

Figuur 5.4

Inschatting persoonlijke risico‟s

“de samenstelling anders kan zijn, waardoor de werking van het medicijn/middel niet gegarandeerd is” Campagne gezien Campagne niet gezien

8%

32%

6%

17%

28%

0%

19%

20% heel groot

40%

groot

60%

niet groot, niet klein

8%

80%

klein

6%

100%

heel klein

“de etiketten niet kloppen” Campagne gezien

6%

29%

Campagne niet 4% gezien

19%

23%

0%

23%

20% heel groot

40% groot

60%


8%

80% klein

5%

100%

heel klein

“de bijsluiter soms onduidelijkheden bevat” Campagne gezien


8%

33%

4%

17%

29%

0%

19%

20% heel groot

40% groot

60%


7%

80%

klein

5%

100%

heel klein

“namaakmiddelen in omloop zijn en aangeboden worden” Campagne gezien

15%


33%

8%

14%

30%

0%

18%

20% heel groot

40% groot

60%


9%

80%

klein

7%

100%

heel klein

“controle van de apotheek op eventuele bijwerkingen in combinatie met andere medicijnen kan ontbreken” Campagne gezien

25%


31%

16%

35%

0%

20% heel groot

Basis: alle kopers en overwegers. 15

11%

12% 40%

groot

60%


80% klein

5%

6% 100%

heel klein

15

Betreft alleen waarnemingen uit de 1-meting


43/68

6.

Informatiebehoefte

6.1

Inleiding

De doelgroep is gevraag of zij behoefte hebben aan extra informatie over de risico‟s en werkzaamheid van (genees)middelen die op internet worden aangeboden. Een derde (33%) zegt hieraan behoefte te hebben, terwijl 60% aangeeft geen prijs op te stellen. 6.2

Informatievoorziening

Aan het gedeelte van de doelgroep dat behoefte heeft aan extra informatie is gevraagd op welke manier zij het liefst extra informatie zouden ontvangen. Bijna de helft (46%) noemt een voorlichtingssite op internet als belangrijkste medium, 31% zou graag via een nieuwsbrief op de hoogte worden gebracht en 15% wil het liefst deze informatie via berichten in de media vernemen.

Figuur 6.1

Voorkeur informatievoorziening

Via een voorlichtingssite op internet

46%

Via een nieuwsbrief

31%

Via berichten in de media (in kranten en tijdschriften)

15%

Via een advertentie (in kranten en tijdschriften)

5%

Anders, namelijk

2% 0%

20%

40%

60%

Basis: alle kopers en overwegers die extra informatie wensen te ontvangen.


44/68

7.

Tenslotte

Het onderzoek is uitgevoerd door Intomart GfK, dat behoort tot de internationale GfK-groep. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Intomart GfK is door Lloyd‟s gecertificeerd volgens de normen van NEN-EN-ISO 9001:2000. Daarnaast behoort Intomart GfK tot de eerste groep Nederlandse marktonderzoeksbureaus die het nieuwe ISO 20252 certificaat heeft ontvangen dat internationaal speciaal voor markt- en opinieonderzoek in het leven geroepen is. Intomart GfK is tevens actief lid van de MOA en ESOMAR, de Europese Vereniging voor Opinie- en Marketing Onderzoek en beschikt ook over de CKZ (Centrum Klantervaring Zorg) accreditatie.


45/68

BIJLAGE 1 Vragenlijst


46/68

Vragenlijst Medicijnen op internet 1.

Welke van onderstaande medicijnen/geneesmiddelen heeft u weleens via internet aangeschaft? <Multiple>

1 2 3 4 5 6 7 8

(Zwaardere) Pijnstillers, ontstekingsremmers Virusremmers (o.a. Tamiflu) Antidepressiva Slaappillen Kalmeringspillen Ander soort medicijnen of geneesmiddelen, namelijk… geen van deze weet niet/ wil niet zeggen

<SELECTIE: (v1=1 t/m 6)> 1a. Heeft u tijdens uw bestelling via het internet van ook gebruik gemaakt van het recept van uw dokter of een medisch specialist of tandarts? 1 2

Ja Nee

2.

Welke van onderstaande middelen heeft u weleens via internet aangeschaft? <Multiple>

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Drogisterijartikelen Homeopathische middelen Kruidenmiddelen Anticonceptie middelen (o.a. morning-after-pil) Seks gerelateerde middelen (o.a. Viagra) Middelen tegen roken Middelen tegen overgewicht Middelen tegen kaalheid geen van deze weet niet/ wil niet zeggen


47/68

<Selectie: (v2= 4 t/m 8)> 2a. Heeft u tijdens uw bestelling via het internet van ook gebruik gemaakt van het recept van uw dokter of een medisch specialist of tandarts? 1 2

Ja Nee

SELECTIE na vraag 2a: 1. Indien bij v1: 1,2,3,4 en/of 5 genoemd EN bij v1a minimaal eenmaal code 2 (Niet op recept) OF/EN Indien bij v2: 4,5,6,7 en/of 8 genoemd EN bij v2a minimaal eenmaal code 2 (Niet op recept) DAN: verder naar v4 2. Indien bij v1: 1,2,3,4 en/ of 5 genoemd EN bij v1a bij alle middelen code 1 (Wel op recept) hebben EN Indien bij v2: 4,5,6,7 en of 8 genoemd EN bij v2a alle middelen code 1 (Wel op recept) hebben EN in totaal minimaal 2 keer Wel op recept hebben DAN: Einde onderzoek 3. Het restant gaat naar V3. 4. Indien bij v3: 1,2,3,4,5,6,7,8,9 of 10 DAN: Naar v16 5. Indien bij v3: 11 of 12 DAN: Einde onderzoek


48/68

3.

Welke van onderstaande medicijnen/geneesmiddelen heeft u weleens overwogen om via het internet aan te schaffen? <Multiple>

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

(Zwaardere) Pijnstillers, ontstekingsremmers Virusremmers (o.a. Tamiflu) Antidepressiva Slaappillen Kalmeringspillen Anticonceptie middelen (o.a. morning-after-pil) Seks gerelateerde middelen (o.a. Viagra) Middelen tegen roken Middelen tegen overgewicht Middelen tegen kaalheid geen van deze weet niet/ wil niet zeggen Ander soort medicijnen of geneesmiddelen, namelijk…

SELECTIE: ALS (v3 = 1 t/m 10) -> v16 ALS (v3 = 11 of 12) -> EINDE ONDERZOEK Instr: Respondenten de vragen laten beantwoorden over maximaal 2 middelen/ medicijnen als zij er bij vraag 1 of 2 meer dan 2 hebben ingevuld, liefst van ieder cluster 1 Voor vraag v4: tellen aantal v1a en v2a = 2 (niet op recept). Indien meer dan twee: 1. 1 van v1 en 1 van v2 2. 2 van v1 van verschillende clusters (1,2 of 3, 4, 5) 3. 2 van v2 van verschillende clusters (4,5 of 6,7,8)

Medicijnen via internet aangeschaft (per middel/ medicijn)

<Selectie: Heeft medicijnen via internet aangeschaft zonder recept>


49/68

4.

Waren de die u via internet heeft aangeschaft voor uzelf of voor iemand anders bestemd?

1 2 3

Alleen voor mezelf Alleen voor iemand anders Voor mezelf en iemand anders

5.

Heeft u de aanschaf van de eerst met uw huisarts, medisch specialist of apotheker besproken? (multiple)

1 2 3 4

Ja, huisarts Ja, medisch specialist Ja, apotheker Nee -> naar v5a

ALLEEN IN 1-METING 5a. Kunt u aangeven waarom u de aanschaf niet met uw huisarts, medisch specialist of apotheker besproken? 1 2

… (OPEN) Weet niet

ALLEEN IN 0-METING 6.

Heeft u de via een Nederlandse website of een buitenlandse website aangeschaft?

1

Nederlandse website

2

Buitenlandse website

3

Een Nederlandse en buitenlandse site

4

Weet niet

-> naar v6a -> naar v6a

ALLEEN IN 0-METING 6a. Wat is het adres van deze website? 1 www…… 2 Weet niet


50/68

ALLEEN IN 0-METING 7.

Kunt u aangeven hoe u op deze site terecht bent gekomen?

1 2 3 4 5 6

De site is mij aangeraden door bekende/ vrienden/ familie Via (spam)mail Via een nieuwsbrief Ik heb de site gevonden via een zoekmachine(s) Ik heb het adres van de site direct ingetypt Ik ben via andere sites op de deze site terecht gekomen (er is geen gebruik gemaakt van een zoekmachine)

ALLEEN IN 0-METING SELECTIE: vraag 7 via zoekmachine gevonden 7a. Via welke zoekmachine(s) heeft u de site gevonden? 1 Google 2 Altavista 3 Yahoo 4 Ilse 5 Anders, namelijk… EINDE SELECTIE: vraag 7 via zoekmachine gevonden

8.

Wat was voor u de reden de aanschaf van via internet te doen?

(Multiple)

1


2


3


4


5


6


7


8


9


10

Anders, namelijk…


51/68

9.

Heeft u dit product eerder ook via de apotheek of drogist aangeschaft?

1

Ja

-> naar v10

2

Nee

-> naar v12

3

Weet niet -> naar v12

10. Wat was voor u de belangrijkste reden om de aanschaf van niet via uw apotheek te doen? 1 2


11. Zijn de die u via internet heeft aangeschaft van dezelfde procudent/merk als de die u via uw apotheek heeft aangeschaft? 1

Ja, ze zijn van hetzelfde merk

2

Nee, ze zijn van een ander merk

3

Weet niet

12. Bent u tevreden over de die u via het internet heeft aangeschaft? 1

Ja

-> naar v14

2

Nee

-> naar v14

3

Ik heb de medicijnen nog niet gebruikt

-> naar v13

13. Waarom heeft u niet gebruikt? 1

Mijn klacht is verdwenen

2

Het toegestuurde product ziet er niet betrouwbaar uit

3

Anders namelijk…


52/68

14. Hoeveel keer heeft u tot nu toe via internet medicijnen/geneesmiddelen aangeschaft? 1

1 keer

2

2-5 keer

3

6-10 keer

4

Meer dan 10 keer

15. Zou u anderen aanraden aan te schaffen via internet? 1

Ja

-> naar 15a

2

Nee

-> naar 15b

3

Weet niet -> naar 16

15a. Kunt u toelichten waarom u dit aan anderen zou aanraden? 1 2


15b. Kunt u toelichten waarom u dit niet aan anderen zou aanraden? 1 2


<Einde selectie: Heeft medicijnen via internet aangeschaft> Overweegt om via internet medicijnen aan te schaffen (per middel/ medicijn)

<Selectie: Overweegt medicijnen via internet aan te schaffen> 16. Waren de die u heeft overwogen via internet aan te schaffen voor uzelf of voor iemand anders bestemd? 1

Voor mezelf

-> naar v17

2

Voor iemand anders

-> naar v18


53/68

17. Heeft u de mogelijke aanschaf van de toen eerst met uw huisarts of specialist besproken? 1

Ja, huisarts

2

Ja, specialist

3

Ja, apotheker

4

Nee

 naar v17a

ALLEEN IN 1-METING 17a. Waarom heeft u de mogelijke aanschaf niet met uw huisarts of specialist besproken? 1 2


18. Heeft u op internet gezocht naar aanbieders van de < antwoordcat vraag1>? 1

Ja, ik heb een (aantal) aanbieder(s) gevonden

-> naar v19

2

Ja, ik heb gezocht maar geen aanbieders gevonden

-> naar v21

3

Nee, ik heb niet op internet gezocht naar aanbieders

-> naar v18a

ALLEEN IN 1-METING 18a. Waarom heeft u niet op internet naar aanbieders gezocht? 1 2

… (OPEN) Weet niet  naar v21


54/68

ALLEEN IN 0-METING 19. Heeft u overwogen om de via een Nederlandse website of een buitenlandse website aan te schaffen? 1

Nederlandse website

-> naar v19a

2

Buitenlandse website

-> naar v20

3

Een Nederlandse en buitenlandse site

-> naar v19a

4

Weet niet

-> naar v20

ALLEEN IN 0-METING 19a. Wat is het adres van deze website? 1 2

www…… Weet niet

ALLEEN IN 0-METING 20. Kunt u aangeven hoe u op deze site terecht bent gekomen? 1 2 3 4 5 6

De site is mij aangeraden door bekende/ vrienden/ familie Via (spam) mail Via een nieuwsbrief Ik heb de site gevonden via een zoekmachine(s) doorvragen naar welke zoekmachine Ik heb het adres van de site direct ingetypt Ik ben via andere sites op de deze site terecht gekomen (er is geen gebruik gemaakt van een zoekmachine)

ALLEEN IN 0-METING SELECTIE: vraag 20 via zoekmachine gevonden 20a. Via welke zoekmachine(s) heeft u de site toen gevonden? 1 Google 2 Altavista 3 Yahoo 4 Ilse 5 Anders, namelijk… EINDE SELECTIE:


55/68

21. Wat was voor u de reden dat u heeft overwogen de aanschaf van via internet te doen? (Multiple)

1


2


3


4


5


6


7


8


9


10

Anders, namelijk…

22. U heeft overwogen om (medicijnen/ middelen vraag 2) via internet aan te schaffen, maar heeft dat uiteindelijk niet gedaan. Waarom niet? (Multiple) 1

Door het grote aantal aanbieders online, was niet meer duidelijk wat er werd aangeboden

2

Ik vond de betaalwijze onbetrouwbaar

3

Ik vond de aanbieder van het middel onbetrouwbaar

4


5

Ik heb het middel niet kunnen vinden op internet

6

De medicijnen die ik wil gebruiken kun je niet via internet kopen

7

Anders, namelijk…

<Einde selectie: Overweegt medicijnen via internet aan te schaffen>


56/68

Informatie (per middel/ medicijn) 23. Heeft u voor de mogelijke aankoop van naar informatie over deze (genees)middelen gezocht? (multiple) 1

Ja, advies gevraagd aan mijn huisarts

2

Ja, advies gevraagd bij een apotheek of andere medisch specialist

3

Ja, informatie gezocht via een internetapotheek

4

Ja, advies gevraagd aan een online-dokter

5

Ja, advies gevraagd aan andere gebruikers op een online-forum

6

Ja, informatie ingewonnen via familie/kennissen die al ervaring hebben met dit product

7

Ja, op een andere manier, namelijk….

8

Nee, Ik heb niet naar informatie gezocht

ALLEEN IN 0-METING <Selectie: informatie=ja> 24. Kunt u aangeven of u informatie van de volgende bronnen (zeer) betrouwbaar of (zeer) onbetrouwbaar vindt? a.

Advies van mijn huisarts

b.

Advies van een apotheek of andere medisch specialist

c.

Informatie via een internetapotheek

d.

Advies van een online-dokter

e.

Advies van andere gebruikers op een online-forum

f.

Informatie via familie/kennissen die al ervaring hebben met dit product

1

Zeer betrouwbaar

2

Betrouwbaar

3

Neutraal

4

Onbetrouwbaar

5

Zeer onbetrouwbaar

<Einde selectie: informatie is ja>


57/68

Risico‟s en werkzaamheid (per respondent) 25. Hoe groot is in het algemeen het risico voor je eigen gezondheid als je via internet aanschaft, zonder hierover eerst met een arts of specialist te overleggen? Het risico is: 1 2 3 4 5 6

heel groot groot niet groot, niet weinig weinig geen weet niet/geen mening

26. Kunt u aangeven of u denkt dat de werkzaamheid van die via internet aangeboden worden, beter, gelijk of slechter is dan van medicijnen die via de apotheek of drogisterij te verkrijgen zijn? De werkzaamheid is: 1 2

beter gelijk

3

slechter

4

weet niet

27. Heeft u weleens gehoord dat van medicijnen of middelen die via internet worden aangeboden: a. b. c. d. e.

de samenstelling anders kan zijn, waardoor de werking van het medicijn/middel niet gegarandeerd is? de etiketten niet kloppen? de bijsluiter soms onduidelijkheden bevat? namaakmiddelen in omloop zijn en aangeboden worden? controle van de apotheek op eventuele bijwerkingen in combinatie met andere medicijnen kan ontbreken?

1

Ja

2

Nee


58/68

28. Hoe groot schat u de kans dat wanneer u medicijnen via internet aanschaft u te maken krijgt met … a.

medicijnen waarvan de werking niet gegarandeerd is

b.

etiketten die niet kloppen

c.

onduidelijkheid van de bijsluiter

d.

namaakmiddelen

e.

ontbrekende controle van de apotheek op eventuele bijwerkingen in combinatie met andere medicijnen

1

heel groot

2

groot

3


4

klein

5

heel klein

ALLEEN IN 0-METING 29. Hoe groot is in het algemeen het risico voor je eigen gezondheid als je via internet aanschaft, zonder hierover eerst met een arts of specialist te overleggen? Het risico is: 1 2 3 4 5 6

heel groot groot niet groot, niet weinig weinig geen weet niet/geen mening


59/68

EXTRA VRAGEN V1 T/M V19 ALLEEN IN 1-METING (per respondent) V1. Heeft u de afgelopen weken een campagne of informatie over internetpillen gezien of gehoord? 1 2 3

ja nee ik weet het niet

-> naar v3 -> naar v2 -> naar v2

V2. Heeft u de afgelopen weken een campagne gezien op internet waarin blauwe en roze internetpillen worden getoond? 1 2 3

ja nee ik weet het niet

-> naar v5 -> naar v5 -> naar v5

V3. Waar heeft u die campagne gezien of gehoord?

(multiple) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

in een TV-spot in een radiospot in een brochure in een advertentie van een dagblad in een advertentie van een tijdschrift als buitenreclame (bijvoorbeeld op stations of bushokjes) via een banner op internet via een internetspot/ videobanner op internet via een e-mail/viral in advertentie van huis aan huis bladen op freecards (gratis ansichtkaarten) in de bioscoop nog anders, namelijk ... ik weet het niet

Selectie: vraag 3 is code 1 V4. Kunt u kort beschrijven wat u gezien heeft? 1 2



60/68

Bereik individuele uitingen/waardering campagne (per middel/ medicijn) V5. Heeft u de volgende website gedurende de afgelopen weken gezien of bezocht?

SHOW PRINTSCREEN www.internetpillen.nl 1 2 3 4

zeker gezien misschien gezien zeker niet gezien ik weet het niet

Selectie: website gezien of bezocht (vraag 5, code 1 of 2) V7. Hoe bent u op deze site terecht gekomen? (Multiple) 1 2 3 4 5 6 7 8

Via google de site gevonden Via een banner/webadvertentie doorgelinkt naar deze site Via een internetspot/ videobanner op internet Via een e-mail (viral) die ik over dit onderwerp heb ontvangen Erop gewezen door vrienden/kennissen (bijv. via een e-mail) Via een quiz op MSN op de site terechtgekomen Anders, namelijk… Weet niet

Selectie: website gezien of bezocht (vraag 5, code 1 of 2) V8. Welk rapportcijfer geeft u aan deze website met informatie over internetpillen? U kunt een rapportcijfer geven van 1 tot en met 10, waarbij 1= zeer slecht en 10= zeer goed. |__|__|

Banner „internetpillen‟ wordt getoond V9. Heeft u deze banner de afgelopen weken op internet gezien? 1 2 3 4 5

zeker gezien misschien gezien zeker niet gezien ik weet het niet kan banner niet zien


61/68

Selectie: banner gezien (vraag 9, code 1 of 2) V10. Welk rapportcijfer geeft u aan deze banner over internetpillen? U kunt een rapportcijfer geven van 1 tot en met 10, waarbij 1= zeer slecht en 10= zeer goed. |__|__|

Internetspot/videobanner „internetpillen‟ wordt getoond alleen bij dieetpillen, haargroeimiddelen, erectiepillen en Vogelgriep V11. Heeft u deze internetspot/videobanner de afgelopen weken op internet gezien? 1 2 3 4 5

zeker gezien misschien gezien zeker niet gezien ik weet het niet kan banner niet zien

Selectie: internetspot/videobanner gezien (vraag 11, code 1 of 2), V12. Welk rapportcijfer geeft u aan deze internetspot/videobanner over internetpillen? U kunt een rapportcijfer geven van 1 tot en met 10, waarbij 1= zeer slecht en 10= zeer goed. |__|__|

Viral internetpillen wordt getoond, alleen bij dieetpillen, haargroeimiddelen en middelen tegen roken. V13. Heeft u deze e-mail (viral) de afgelopen weken gezien? 1 2 3 4 5

zeker gezien misschien gezien zeker niet gezien ik weet het niet kan email niet zien

Selectie: e-mail (viral) gezien (vraag 13, code 1 of 2), alleen hele cijfers V14. Welk rapportcijfer geeft u aan deze e-mail (viral) over internetpillen? U kunt een rapportcijfer geven van 1 tot en met 10, waarbij 1= zeer slecht en 10= zeer goed. |__|__|


62/68

Selectie: afgelopen weken tenminste 1 uiting zeker\misschien gezien V15. De [mediumtypes benoemen] horen bij de campagne over internetpillen. Wat vindt u van de campagne?

Op een vijfpuntschaal + weet niet a. b. c. d. e. f. g. h. i.

ongeloofwaardig…..geloofwaardig lelijk….mooi onduidelijk….duidelijk niet informatief….informatief irritant…niet irritant niet grappig…grappig niet opvallend…opvallend spreekt me niet aan…spreekt me aan geeft geen nieuwe informatie…geeft nieuwe informatie

Selectie: afgelopen weken tenminste 1 uiting zeker\misschien gezien V16. Welk rapportcijfer geeft u aan de hele campagne over „internetpillen‟? |__|__|

Selectie: afgelopen weken tenminste 1 uiting zeker\misschien gezien V17. Wat denkt u dat de belangrijkste boodschap van de campagne is, wat probeert de campagne u te vertellen? 1 2


Selectie: afgelopen weken tenminste 1 uiting zeker\misschien gezien V18. Door de campagne is de mate waarin ik stilsta bij de gevaren van medicijnen/ middelen die via internet worden aangeboden…. 1 2 3

afgenomen gelijk gebleven toegenomen


63/68

Selectie: afgelopen weken tenminste 1 uiting zeker\misschien gezien V19. Met de campagne wil men aan u duidelijk maken dat…

< RANDOM>

a. het gevaarlijk is om (genees)middelen via internet te kopen b. veel (genees)middelen die via internet worden aangeboden nep of illegaal zijn Is dat volgens u gelukt? 1 2 3 4

ja, dat is gelukt ja, dat is deels gelukt nee, dat is niet gelukt weet niet/ ik heb geen mening

V30. Heeft u behoefte aan extra informatie over de risico‟s en werkzaamheid van medicijnen die op internet worden aangeboden? 1

Ja

2

Nee

3

Weet niet

<Selectie: 30=ja> V31. 1 2 3 4 5

Hoe zou u deze informatie het liefst ontvangen? Via een nieuwsbrief Via een advertentie (in kranten en tijdschriften) Via een voorlichtingssite op internet Via berichten in de media (in kranten en tijdschriften) Anders, namelijk…..


64/68

BIJLAGE 2 Samenstelling sociale klasse


65/68

Overzicht samenstelling Sociale Klasse


66/68

BIJLAGE 3 Nomogram


67/68

Nomogram voor nauwkeurigheidsmarges (n=1.000 t/m 3.000)


68/68

Geneesmiddelen op internet Maart Een internet-onderzoek in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid> Uitgevoerd door: Intomart GfK bv

Recommend Documents