Gender en Diversiteit bij reïntegratie

Een

andere

weg

Gender en Diversiteit bij reïntegratie

kúnnen n en niet le il w rk e rv et w rouwen e eer aan h . Vooral v l. Maar w e m e e n le o b ti o ro uw em te p om opnie ncieel én llergroots zich laten lgen. Fina aak het a r o v v te e n g ch se a n te e O A nm n gro rgen de W betrokke ste mense g dan mo t voor de r de mee a o a rm o d o v n open v a ft v t, e r n e laten verl jven h lke clië ie lieve lí e d te b n r n k a e e v ll ie w o Z e u . ti sv cce tua de vro niet leuk ecifieke si rouwen su ïnterview en voor v an de ge voor de sp v ss n n e ce b le ro b a p e e rh h rati gsve oog n reïnteg e ervarin ogelijk zij lijkt uit d b m t ) e * i H (* ). id e(* p de arbe schikthe icipatie o eidsonge rt a rb p A n n u e h -vo en rd. n bij uitgevoe heden en rm Vrouw dervinde emogelijk a’-project uwen on het Platfo ti s re ro n u ra v e g ‘E te lg t te p o e v ïn a h t dic e re ber 2004 erd: en gehan neinde d en septem geschikte geformule ersiteit, te n iv n d so le e id n o e e ber 2003 d r rb ende ke, a ijn twee jven op g en die zie ’project z mmering ratiebedri g le et ‘Eurea e te b ïn e re d van van rmerken brengen in beeld an de keu v it te li a an de kw toetsen v project. . uwen ni te nemen n van het t veel vro a g te d e a t lt w e h n su e t re g e va kom mmerin ave van d uitstroom men. Hoe een weerg ltijd leidt s uitgeko a is jk t li re ie e u N w u ch o t. a bro verh g smark t of n uwen wil en er nie de arbeid ro d v p n o n la a n v e e b e O g ipati WA WAO eens teru en in de eidspartic en in de ject jaar maar ie de arb tal vrouw van vrouw r het pro d n n o e e a o id ti e a v e si r d g o e rh n v p e in e leid nem fieke de ov t wordt ‘Kom o emer en is een toe r de speci r vergroo eggend: n o e n lz o rk e rd v re e e e ja w is v v t t n e is e d , ark ach eg afgelop oorden, h arbeidsm erkgevers inig aand horen kre nd tot de dat er we Voor de w n van antw stantie te ta it r. e in e fs jv fe a n li m t e b e e m e d h e ja n t t g n me eïnteg rtijen terwe ject va oor da okken pa rk waar R zorgt erv e, het ach s haar tra e tr n ti n e e a e b rm jd u d e rm e ti n ll k a fo n re t he e tive te in uwe t is voor ep. Zoals rmulering an accura an de vro stie demo met de fo nder de lo die een v chaffen v w in kwe o u rs n g e e n ro in v b v re t b rk e o a e e d h ct la a m re fa en a n e op aken of te t voor kan te m aarom ge ïnvloedba ctie werk ntbreken e d t a o a b t rk re D e e e . e w h n jk e rm n s, li u e e w u ke nti em e en derge t nogal e tie van vro uitgave n n bij insta ijn en een reïntegra jkt dat he w gelijk z ctpersone n. In deze li u m a b ta o a n ro jk t v st a co ti n g a k n e e g a an het e pra de w ng v ium dat m uwen in zoals in d succes als ude adag uwen. Of rantie op en van vro lo a a ro ct g v t je e e n a d h a tr n l v e e e ti om tw onvoldo en uitstro hien klink e praktijk in-, doorren. Missc r to o a o v ic biedt in d d n a in rv n/of evolgen e punten e usief de g cl aandachts in , n onden, m e w werk gev n n en vrou e e b t. n b n rd e a o h m ld w r la wen van behande t ook voo len. Vrou of vrouw s verschil . Dit geld d k e ru e d st rk g e o een man te w er n nbetaalb et een gro n bestaan erkte of o e m p lv e n o b e g t n e e a ti b a m Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid t p e t Uitgave Platform rd - en zorg en aan ze de emanci er betaald nfrontee van arbeid dus mind den geco Ondanks De vrouw

únne en niet k rk willen e w t e h aan wen er oral vrou aar weer o M V . l. e m e e n le o ti rob w l én emo rootste p m opnieu Financiee het allerg h laten o k ic a z a r v te n ch se Oa n men en de WA betrokke dan morg g a a d (** n a v schiktheid die liever eidsonge rb A n e wen gevoer orm Vrou roject uit tf p ’la a P t re e u h het ‘E volgens ber 2004 Het moet erd: n septem e 3 0 0 eformule 2 r mbe idson doelen g e e tw sen septe n ieke, arbe ij roject z gen die z ’p n a ri e re u m ‘E m bele ïntegratie Voor het en van re en van de g rk n e re rm b u e ld bee de k 1. Het in aliteit van an de kw v n e ts e project. . 2. Het to n van het te nemen te g a e lt w su n e re g e rin ave van d belemme een weerg is re u ch Deze bro WAO en in de ject r het pro tal vrouw o n a o v a g d n in e positie nem Aanleid specifieke is een toe e n d re r o ja o n v e p t is we De afgelo evers, de ig aandach de werkg t er wein r a o d o it V r. fe e t a jamm ject v n met he s haar tra n partijen n e e k k jd o ti tr n e b uwe tiv voor alle an de vro stie demo die een v w in kwe u g ro in v rk e e d m of te la t voor De op ntbreken ctie werk a o t re e e h jk s, li e e nti e Een derg n bij insta uitgave n ctpersone n. In deze a ta a n st co g n e a ls het g ling v in de w p succes a vrouwen o n e a ti v n n ra e e ga et tietraject voldoend nkt wel h raktijk on schien kli p is e M d . n in re t bied dicato n voor i lgen erva n en/of in o te v e n g u p e ts d usief aandach wen, incl n en vrou e t. n n a m van deld word uw behan ro v f o n een ma n e vrouwe

aan zet

p e emanci ndanks d

Een

andere

weg

olgen. grote gev n se n de e m eeste rmt voor cliënt, vo voor de m e ft lk e e e h n a n v atie blíjve rouwen rviewde v leuk. Ziek cifieke situ e t te ie sp ïn n e e g is d e r n oo an d Ziek zij hebben v erhalen v einig oog rvaringsv e w e te d ie it d u lijkt nties (*). Het b van insta ere mate ls gevolg rk a e sld st e e in rb g latform tu en no en, bijvoo eeft het P ne vrouw h to n e ch o ik ll . a re n ppe t en te be s in te sta . Om dit rvaren da verlopen eidsproce n rb a te la re e te li u er w het reg succesvoll vrouwen r o o v n e cess gratie. gratiepro zijn reïnte hun reïnte n jk e li e t roten en g rk o a *) m rbeidsm en te verg a w e u d ro p v o r voo ipatie rwaarden un partic rd. n en -voo den bij h e in d e rv h e d jk n li oge en o tegratiem pte vrouw e de reïn ehandica d g in e n e n te te , iteit ngeschik en divers p gender o n e jv ri ebed en ken hebb an te ma k t e H ? n ome dat is e WAO k ratie. En niet uit d e reïnteg d n e g a w a u sl e ro ng eel v en tot ee het dat v oe komt van vrouw H m . o n tie. e ro m st o it itgek reïntegra leidt u en snelle uwelijks u iet altijd e . a n n N r e o f t. g o o o v rk t a k rh ie erlij eidsm elle wisse wil ve en er n iet bevord op de arb e vaak sn vrouwen N d n O beland .’ n , e a g e v ti O ru e a A te ti cr a de W eens ïntegraureau rticip uwen in ook de b jaar maar esvolle re arbeidspa r n cc a e e a d e su M r ie ie e e van vro d t. v d o ord m oren erk verheid ergroot w gend: ‘Ko maal fact et keurm r en de o t verder v is veelzeg t zijn alle ldoen. H rk e g o erkneme a e h v , re n sm n k e te id n e e rd re oo mo arb van ntie te ho jven aan van antw nd tot de rpretatie een insta ratiebedri ge blijven t de afsta et de inte g e a m te d rw f r ïn o o e te o R rk ch r rv e waa erschillen het a eurm zorgt e e positiev keurmerk formatie, van het k d t in e n n verend en e h a te g a ls n ra a n ri u e o ule acc oor henk ep. Z affen van et de form kwestie d der de lo oeft te sc vrouw in aat versch hebben m ctoren on andacht h e n a fa d e n f k re e o a a e t m b g k d m aa an te beïnvloe erk daaro rschil uitm en. Dat k emen we al eens ve een keurm an vrouw g n v o e n e n t ti ij e z ra h g t dat gelijk reïnte n vrouw ktijk blijk gaat om at man e in de pra d ls a m o iu z g f a O ad n. t aloude n vrouwe en stroom va it u n e ardeerde rger gewa in-, doo la t re m n n uwe wo ctore vaak in se n. Veel vro e r a w a u m ro , v n n de ne ere t combin e allochto erk gevon ardoor he gopgeleid hebben w a a n w la e r n w o e u o d v e ro d k rdt oor t ooArbeidsongeschiktheid gelijkh illen. V Vrouwen en pvang wo . Dit geld verlofmo ds versch Platform k ro eUitgave e e ru re d d a st in lb rk g K a e o n t. te w gevers nbeta n er eilijk et een gro Veel werk erkte of o rdt bemo en bestaa m p o t. lv e n w o o b e o g n t n e e m e a ti k b a m ro ta p e rheid gep verschil- en zorg fronteerd r betaald e rijksove lijken de en gecon us minde an arbeid

Gender en Diversiteit bij reïntegratie

Inhoudsopgave Voorwoord

3

Inleiding

4

Deel 1 De cliënten/vrouwen

7

12 Portretten

8

Knelpunten

25

Ervaringen en suggesties voor verbetering

30

Deel 2 De uitvoerders/reïntegratiebedrijven

32

Goede praktijken uit de reïntegratiewereld Deel 3 Advies

34

Gendergericht werken en Diversiteit Deel 4 Indicator Gender

38

Bijlagen

2

1. Blanco vragenlijst interviews vrouwen

41

2. Lijst met afkortingen

42

3. Adressenlijst (inclusief www.adressen)

43

Voorwoord Arbeidsparticipatie en voorkomen van verzuim is een hot issue. Met de Wet Verbetering Poortwachter doen werkgevers allerhande pogingen om ziekteverzuim van personeel terug te dringen. Talloze reintegratiebedrijven bieden trajecten aan om zieke werknemers te begeleiden bij hun terugkeer op de arbeidsmarkt. Ondanks alle inspanningen wordt meer en meer duidelijk dat bepaalde groeperingen hier nauwelijks van profiteren. Zo is onlangs bekend geworden dat het risico voor vrouwen om in de WAO terecht te komen vier keer groter is dan voor mannen, dat vooral jonge hoog opgeleide vrouwen sneller in de WAO belanden en de reïntegratie van met name allochtone vrouwen achter blijft bij andere groeperingen. De tijd is rijp voor een meer sekse- en cultuurspecifieke aanpak. Wetenschappelijke studies laten zien dat er verschillende factoren in het spel zijn die sekse- en culturele verschillen in ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid kunnen verklaren. Zo gedijen vrouwen bijvoorbeeld minder goed in een organisatie met een sterk competitieve cultuur. Ook in organisaties waar het ontbreekt aan gezamenlijkheid, waardering, goede werksfeer en flexibele werktijden lopen vrouwen extra risico. Vrouwen in de WAO hebben soms een extra duwtje nodig. Zo bleek uit recent onderzoek(*) dat arbeidsongeschikte vrouwen wel degelijk gemotiveerd zijn om weer aan het werk te gaan maar dat werkgevers en Arbo-professionals, vrouwen en laaggeschoolde allochtonen minder snel stimuleren terug te keren naar de arbeidsmarkt. Meer kennis over belemmerende factoren bij reïntegratie is onontbeerlijk. Het initiatief van vier vrouwenorganisaties, verenigd in het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid, een brochure samen te stellen met ervaringsverhalen van vrouwen in de WAO, voorziet derhalve in een belangrijke leemte. De verhalen laten o.a. treffend zien wat er mis kan gaan in de begeleiding van UWV en Reïntegratiebedrijven wanneer men geen rekening houdt met seksespecifieke factoren. Maar ook kennis over succesvolle reïntegratietrajecten voor (allochtone) vrouwen is waardevol. In de brochure komen drie Reïntegratiebedrijven aan het woord met inspirerende voorbeelden. Zij sluiten in aparte trajecten aan bij de leefsituatie van vrouwen en hebben oog voor hun leefsituatie, belemmeringen en competenties. Sinds twee jaar zet een aantal brancheorganisaties voor reïntegratiebedrijven zich in voor behoud en verbetering van de kwaliteit van het werk. Er zijn in elk geval twee erkende keurmerken geïntroduceerd. De huidige keurmerken bieden echter nog geen garantie dat iedereen ongeacht sekse, cultuur of leeftijd, daadwerkelijk snel en met succes reïntegreert. Wil men echt sociale ongelijkheid tegen gaan en borg staan voor kwaliteit, dan is maatwerk leveren immers essentieel. Dit betekent voor de begeleiding dat men meer rekening houdt met verschillen in werkopvattingen, arbeidspositie en arbeidsomstandigheden van mannen en vrouwen, allochtonen en autochtonen, jongeren en ouderen. Het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid geeft met deze brochure hiertoe een belangrijke aanzet. Het zou de brancheorganisaties sieren als zij deze ervaringskennis ter harte nemen en als een impuls zien voor de herijking van kwaliteit. Dit resulteert op termijn mogelijk in minder uitval, effectievere begeleiding en tevreden cliënten, werkgevers en werknemers. Ineke van der Vlugt, projectleider TransAct (* )

Rijk A de, Lierop B van, Jansen N, Nijhuis F. Geen kwestie van motivatie maar van situatie. Een onderzoek naar man/vrouwverschillen in werkhervatting gedurende het eerste jaar na ziekmelding. Doetinchem: Elsevier, 2002.

3

ún all en niet k vaak het erk willen n mensen e w k t k n e o h tr n e e gsverhale r de b eer aa voor d e ervarin ormt voo l. Maar w en heeft d v e jv e it t, lí n u n b o t ië k ti jk cl o ie li ces in k. Z Het b én em n elke arbeidspro is niet leu mate(*). tuatie va inancieel re si F e re . li e e n u k e e g rk e fi lg re st ci o e in het rote gev voor de sp wen nog opnieuw mensen g tone vrou g hebben laten om o h ch o o ic ll z ig a r in n e te e at ach te w de WAO ervaren d tanties die n morgen l vrouwen a d ra o g olo a V a . d n m en succesv ver va e problee or vrouw en die lie o w v u n e ro v ss e roce wd uitge tegratiep geïntervie ’-project jk zijn reïn et ‘Eurea li h e 4 g 0 o 0 2 m ) r be (** ppen. en septem schiktheid eidsonge ber 2003 m rb A te p n e se n n e we tform tuss orm Vrou eft het Pla s het Platf e n h e n lg e o v ik t re e moe m dit te b rlopen. O e laten ve Ziek zijn is niet leuk. Ziek blíjven heeft voor de meeste mensen grote gevolgen. rd. Financieel én emotioneel. Maar weer aan het werk willen en niet kúnnen, bijvoorbeeld

Inleiding

als gevolg van instanties die te weinig oog hebben voor de specifieke situatie van elke cliënt, vormt voor de betrokken mensen vaak het allergrootste probleem. Vooral vrouwen ervaren dat en allochtone vrouwen nog in sterkere mate(*). Het blijkt uit de ervaringsverhalen van de geïnterviewde vrouwen die liever vandaag dan morgen de WAO achter zich laten om opnieuw het reguliere arbeidsproces in te stappen.

Het moet volgens het Platform Vrouwen en Arbeid

ken partijen jammer. Voor de werkgevers, de werk-

songeschiktheid(**) mogelijk zijn reïntegratiepro-

nemer en de overheid die de arbeidsparticipatie

cessen voor vrouwen succesvoller te laten verlopen.

van vrouwen wil verhogen.

Om dit te bereiken heeft het Platform tussen september 2003 en september 2004 het ‘Eurea’project

De opmerking die een van de vrouwen tijdens

uitgevoerd.

haar traject van een instantie te horen kreeg is

Voor het ‘Eurea’project zijn twee doelen geformu-

veelzeggend: ‘Kom over een jaar maar eens terug.’

leerd:

Niet bevorderlijk voor een snelle reïntegratie. Een

1. Het in beeld brengen van de belemmeringen

dergelijke reactie werkt voor de vrouw in kwes-

die zieke, arbeidsongeschikte en gehandicapte

tie demotiverend en zorgt ervoor dat de afstand

vrouwen ondervinden bij hun participatie op de

tot de arbeidsmarkt verder vergroot wordt. Maar

arbeidsmarkt en hun reïntegratie.

ook de bureaucratie, de vaak snelle wisseling van

2. Het toetsen van de kwaliteit van de keur-

contactpersonen bij instanties, het ontbreken of te

merken van reïntegratiebedrijven op gender en diversiteit, teneinde de reïntegratiemogelijk-

laat verschaffen van accurate informatie, het achterwege blijven van antwoorden, het zijn allemaal

heden en -voorwaarden voor vrouwen te

factoren die succesvolle reïntegratietrajecten van

vergroten en belemmeringen weg te nemen.

vrouwen in de weg staan. In deze uitgave nemen

Deze brochure is een weergave van de resultaten

we beïnvloedbare factoren onder de loep. Zoals

van het project.

het keurmerk waar Reïntegratiebedrijven aan moeten voldoen. Het keurmerk biedt in de praktijk

4

Aanleiding voor het project

onvoldoende garantie op succes als het gaat om

De afgelopen jaren is een toenemend aantal vrou-

reïntegratie van vrouwen. Dat kan te maken heb-

wen in de WAO beland en er niet of nauwelijks

ben met de formuleringen van het keurmerk of

uitgekomen. Hoe komt het dat veel vrouwen niet

met de interpretatie van aandachtspunten en/of

uit de WAO komen? Het kan te maken hebben

indicatoren. Misschien klinkt wel het aloude adagi-

met het feit dat er weinig aandacht is voor de spe-

um dat man en vrouw gelijk zijn en een keurmerk

cifieke positie van vrouwen in de WAO en op de

daarom geen aandacht hoeft te schenken aan de

arbeidsmarkt.

positieverschillen van mannen en vrouwen, inclu-

Niet altijd leidt uitstroom van vrouwen tot een

sief de gevolgen ervan voor in-, door- en uitstroom

geslaagde reïntegratie. En dat is voor alle betrok-

van vrouwen. Of zoals in de praktijk blijkt dat het

nogal eens verschil uitmaakt of de vrouw in kwestie door een man of vrouw behandeld wordt.

Uitvoeringsinstanties aan zet Wat kunnen instanties, zoals het UWV en reïnte-

De vrouwen aan zet

gratiebedrijven doen? In elk geval zowel in beleid

Ondanks de emancipatiegolven bestaan er nog

als in de praktijk continu en structureel aandacht

steeds verschillen. Vrouwen hebben werk gevon-

besteden aan de positieverschillen tussen man-

den, maar vaak in sectoren met lager gewaardeer-

nen en vrouwen en de gevolgen daarvan voor de

de en dus minder betaalde banen met een grote

plek van vrouwen op de arbeidsmarkt. Bovendien

werkdruk. Dit geldt ook voor laagopgeleide alloch-

moeten UWV en reïntegratiebedrijven oog hebben

tone vrouwen. Veel vrouwen worden geconfron-

voor de diversiteit bij hun cliënten.

teerd met beperkte of onbetaalbare verlofmoge-

Misschien is het wel tijd het roer drastisch om te

lijkheden waardoor het combineren van arbeid- en

gooien en een andere weg in te slaan. De nadruk-

zorgtaken wordt bemoeilijkt. Kinderopvang wordt

kelijke (verplichte) gerichtheid van reïntegratiebe-

door de rijksoverheid gepromoot. Veel werkgevers

drijven op het vinden van betaald werk is, zeker

blijken de verschillende mogelijkheden te laten

in tijden van economische recessie, voor bepaalde

liggen of financieel niet te kunnen benutten.

groepen niet altijd een reële optie. Wellicht is het

Wettelijke verlofregelingen zijn niet altijd bekend

soms beter aandacht te besteden aan het vinden

bij de werknemer en worden ook niet altijd actief

van een zinvolle dagbesteding, bijvoorbeeld in de

gepromoot door de werkgever. Soms worden deze

vorm van vrijwilligerswerk, als opstap naar betaal-

regelingen niet betaald en kan een werknemer er

de arbeid. Met de kanttekening dat een en ander

geen gebruik van maken. Ook dat maakt dat vrou-

bij de wens van de cliënt aan moet sluiten en seri-

wen met kinderen eerder voor parttime dan voor

eus moet leiden tot betaalde arbeid. Bovendien

fulltime banen zullen kiezen. De mannen blijven

mag vrijwilligerswerk nooit verplichtend worden

op die manier kostwinners. Het is duidelijk dat veel

gesteld.

vrouwen in vergelijking tot mannen, in een lastiger parket zitten. Bovendien hebben allochtone vrou-

Vragen, antwoorden, mogelijkheden

wen het in vergelijking tot autochtone vrouwen in

De brochure bestaat uit drie delen.

sommige gevallen moeilijker bij het zich begeven

In deel 1 zijn de ervaringen van vrouwen in de

en handhaven op de arbeidsmarkt. Alle succesvolle

WAO beschreven. Om zicht te krijgen op de belem-

uitzonderingen daargelaten.

meringen zijn twintig WAO-vrouwen geïnterviewd.

Het betekent dan ook dat specifieke aandacht voor

Hiervoor hebben wij gebruik gemaakt van de vra-

de positie van vrouwen en de gevolgen daarvan

genlijst in bijlage 2. Uiteindelijk is het verhaal van

voor hun plek op de arbeidsmarkt hard nodig is.

twaalf vrouwen integraal in deze brochure opge-

Vrouwen spelen zelf overigens een zeer belang-

nomen. Uit deze verhalen zijn knelpunten, posi-

rijke rol. Zelfkennis, zelfvertrouwen en zelfbe-

tieve ervaringen en verbeterpunten gedistilleerd.

wustzijn zijn daarbij essentieel. En, zoals mw. Cisca

Deze mix van gegevens is bekeken in het licht van

Dresselhuys, hoofdredacteur van Opzij, het tijdens

een bestaand keurmerk voor Reïntegratiebedrijven.

een reïntegratiemarkt in mei 2004 formuleerde:

Deel 2 laat een aantal goede praktijken uit de reïn-

‘Grijp elke kans die zich aandient. Als je in een

tegratiewereld zien.

bedrijf onderaan de ladder kunt beginnen, doe dat

De informatie uit Deel 1 en 2 leidt tot aanvulling

dan. Máár . . . laat direct weten dat je méér wilt en

van de huidige keurmerken voor Reïntegratie-

meer in je mars hebt. Het kán een prachtkans zijn

bedrijven met de begrippen Gender en Diversiteit.

om ergens binnen te komen.’

In Deel 3 worden deze begrippen toegelicht en

Het Platform vindt overigens dat onder het oude

hun toepasbaarheid op verschillende onderdelen

niveau weer aan het werk gaan, nooit als een

van de keurmerken vermeld. Volgens het Platform

verplichting mag worden gesteld.

biedt aanvulling van de keurmerken met de

Kortom: vrouwen moeten al hun creativiteit en uit-

begrippen Gender en Diversiteit veel mogelijk-

houdingsvermogen tentoonstellen willen zij tegen

heden om reïntegratietrajecten voor vrouwen én

ongelijke behandelingen opkunnen.

mannen te verbeteren.

5

Ziek z voor gev Het project Eurea en deze brochure zijn geen

Hopelijk leidt deze brochure tot verdere gesprek-

kant-en-klaar, wetenschappelijk verantwoord

ken met alle relevante instanties over de mogelijk-

recept voor de oplossing van het reïntegratie-

heden van verbeterde keurmerken. Het Platform

probleem. Het is een aanzet voor aanvullingen

draagt op die manier graag haar steentje bij

en aanpassingen van de keurmerken voor

aan verbetering van reïntegratietrajecten. Onze

Reïntegratiebedrijven.

belangrijkste drijfveer is en blijft dat meer vrouwen weer met plezier de arbeidsmarkt instromen en betaald werk vinden.

(*) In het rapport ‘In de fuik’ van het Verweij-Jonker Instituut (2002) staan ervaringen van allochtone vrouwen met taalproblemen, onbegrip en discriminatie beschreven. (**) Het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschikt is een samenwerkingsverband van de Vereniging Landelijk Overleg Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid (LOV), de Stichting WAHO voor jonge hoger opgeleide vrouwen in de WAO, de Stichting InitiatiefGROEP voor

6

Vrouwen met een Handicap (IVH) en de FNV Vrouwenbond.

alle len

ce

H

l

eeld als , bijvoorb n e n n ú k t iet n vaak he illen en n ken mense et werk w k h o tr n e a b a a r e e voor d ngsverh aar we de ervari nt, vormt oneel. M heeft ti it ië n o u cl e t m e jv e jk lí lk li n b e k tb an el é t leuk. Zie ate(*). He situatie v arbeidspro . Financie zijn is nie gevolgen reguliere sterkere m specifieke t e te e in d h ro g r g o w o n u o n v en pnie wen ste mense ten om o oog hebb tone vrou r de mee ter zich la en alloch te weinig t ch a ie a d d O s n e A re ti eW erva instan morgen d l vrouwen volg van daag dan n em. Voora a v le r b ccesvole v ro e p n die li rouwen su e v w r u o ergrootste o ro v v n sse wde ratieproce ject uitge geïntervie n reïnteg urea’-pro n van de ij z ‘E t jk e li h e 4 g 0 o 20 appen. eid(**) m ptember es in te st ngeschikth 2003 en se so r id e e b rb m A te en sep Vrouwen rm tussen t Platform het Platfo e h ft e s e n h e lg n vo ike Het moet dit te bere open. Om rl e v n te ler te la voerd.

Deel 1

De cliënten/vrouwen • Portretten

• Knelpunten • Ervaringen en suggesties voor verbetering

Voor het hoofdstuk ‘Knelpunten’ is gebruik gemaakt van alle 20 interviews. Deze knelpunten zijn tegenover onderdelen uit een keurmerk voor reïntegratiebedrijven gezet. Op die manier wordt inzichtelijk welk onderdeel voor verbetering vatbaar is. Verbeteringen die zowel vrouwen als mannen en werkgevers en medewerkers van de uitvoerende instanties ten goede komen.

Ook het hoofdstuk ‘Ervaringen en suggesties voor verbeteringen’ is een weergave van de informatie uit de 20 interviews.

7

Portret nr.1

Aan het werk omwille van een rekensom

Mevrouw E.v.D.

31 jaar, alleenstaand opleiding HBO,

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

stofwisselingsziekte

Ziek vanaf

juli 1997

Werk

salesmedewerker groot hotel in Amsterdam, fulltime

ʻIk heb een stofwisselingsziekte waardoor ik

A) omdat ik nog niet op vaste tijden in staat

in sterk wisselende mate extreme uitputting,

ben werk te verrichten. Zo hoop ik mijn ken-

concentratieproblemen, spierklachten, slaap-

nis weer wat bij te spijkeren en mijn con-

problemen en hoofdpijnen heb. Ik heb een jaar

centratievermogen te vergroten. Ik ben naar

totaal afhankelijk in een rolstoel gezeten

een reïntegratiemarkt, georganiseerd door het

(niet kunnen lopen, spreken of lezen) geen

STAV, geweest waar wederom bleek dat ik eerst

licht en geluiden kunnen verdragen, volledige

nog wat verder moet herstellen voordat ik aan

uitputting, spijsverteringsproblemen, vreselij-

de slag kan. Ik heb via de Soc.Pedagogische

ke spierpijnen, keelpijnen, ontstekingen, etc.)

Dienst een consulente toegewezen gekregen die

In die tijd werd ik door mijn ouders verzorgd.

voor en met mij uitzoekt wat mijn reïntegratie

Inmiddels ben ik weer zelfredzaam en zijn de

mogelijkheden zijn voor de (hopelijk nabije)

klachten in mildere vorm aanwezig.

toekomst. Bij al mijn initiatieven heb ik geen

Ik werkte als salesmedewerker in een bekend

gebruik gemaakt van REA-instrumenten of een

groot hotelconcern. Momenteel ben ik helaas

persoonsgebondenbudget.ʼ

nog steeds niet in staat om te werken. Sinds ik ziek ben is er geen reïntegratieplan

Ervaren knelpunten

opgesteld en is er door de werkgever niets

ʻWel heb ik een aantal knelpunten en belemme

ondernomen. Met een arbo-dienst of reïntegratiebedrijf heb ik geen contact gehad.ʼ

ringen ervaren: • Dat mijn sterk wisselende fysieke gesteldheid mijn terugkeer in de maatschappij nog

Eigen initiatieven ʻZelf heb ik wel een aantal initiatieven genomen ten behoeve van mijn reïntegratie: De afgelopen zes jaren heb ik door middel van artsenbehandelingen, diëten en (revalidatie)trainingen keihard gewerkt aan mijn herstel om weer zelfredzaam te kunnen worden. Ik ben ruim een jaar geleden door het GAK voor 20 uur goedgekeurd. De energie die ik wilde steken in vrijwilligerswerk (ik dacht destijds ongeveer drie uur per week aan te kunnen) heb ik toen helaas moeten steken in een bezwaarzaak,

in de weg zit. • Dat het UWV mij te snel te zwaar belast heeft, dit werkte heel demotiverend. • Dat ik soms benaderd word (zoals door de tweede keuringsarts) als WAOʼer om psychische redenen, wat heel motiverend werkt omdat mijn klachten fysiek zijn. • Dat ik, doordat ik onder het minimuminkomen zit, energie moet steken in ʻfinancieel overlevenʼ. • Dat het moeilijk is onder mijn niveau te beginnen (vormt geen mentale uitdaging).ʼ

die ik overigens verloren heb. Ik heb na het

8

verliezen van de bezwaarzaak een paar maanden

Positieve ervaringen

moeten herstellen. Vervolgens ben ik in mei

ʻNaast de negatieve ervaring met werkgever en

dit jaar drie uur per week als vrijwilliger op

UWV, heb ik van mijn eigen sociale en famili-

een school begonnen, maar dat bleek helaas te

aire omgeving veel steun ervaren. Ik ben veel

zwaar te zijn. Daarna heb ik een driedaagse

vrienden en collegaʼs kwijtgeraakt, maar heb

pilot-training gevolgd, georganiseerd door het

er hechte vriendschappen aan over gehouden.

IVCD en de stichting WAHO. Inmiddels ben ik

Ik heb, ondanks alle tegenwerking, toch de

begonnen met een thuisstudie (NIMA-Marketing-

kracht behouden om te blijven vechten voor

herstel en hoop zo verder te herstellen zodat

Wat ik anders en beter had gewild?

ik normaal in het arbeidsproces zal kunnen

ʻBetere begeleiding vanuit het GAK. Nu moet ik

gaan deelnemen. Positief is dat ik zelfbewus-

weer aan het werk omwille van een rekensom,

ter ben geworden en meer zelfvertrouwen heb

terwijl er beter naar het individu moet worden

gekregen. Ik ben noodgedwongen een stuk ste-

gekeken. Ik heb een aanspreekpunt gemist waar

viger in mijn schoenen komen te staan en heb

ik met mijn vragen terecht had gekund. Ziek

leren relativeren.ʼ

zijn is extreem ingrijpend op alle gebieden. Ik had geen idee waar ik terecht moest voor van alles.ʼ

9

Portret nr.2

Allochtonen

Mevrouw E.W.

37 jaar, alleenstaande ouder

Opleiding

W.O.

Land van herkomst

SurAnt

en zijn opzoek

Ziekte

Thalasemie sinds 1998/bekend met handicap aan

naar expertise

Ziek vanaf

mei 2000

Werk

groot bedrijf in de zakelijke dienstverlening (ICT)

willen te snel

bewegingsapparaat en psychische klachten

ʻEr was geen reïntegratieplan voorhanden, dat

aan een potentiële concurrent van mij. Daar

was destijds niet aan de orde. Het bedrijf was

ging het eerste gesprek al mis na de opmer-

druk aan het reorganiseren. In totaal heb ik

king: jullie allochtonen willen alles snel!

9 reorganisaties meegemaakt en werd de werk-

Er is nooit een basis van vertrouwen geweest

druk steeds hoger. Een combinatie van factoren

en die mensen heb ik gedurende het traject

maakte dat ik met een burnout in het zieken-

slechts drie keer gezien. Alles werd telefo-

huis opgenomen werd. De werkgever heeft niets

nisch afgehandeld, zelfs als ik per mail vroeg

preventiefs ondernomen. Van de Arbo-arts kreeg

om een schriftelijk antwoord. Zeer frustre-

ik veel ondersteuning en medewerking.

rend, vooral als je weet dat het bureau uit

Na een jaar besloot ik in te gaan op een voor-

jouw budget betaald wordt. Ik had besloten om

stel van een voormalig collega om een bedrijf

het pad dat de “begeleiders” hadden uitge-

op te starten. Het UWV heeft hierbij niet iets

stippeld te volgen, omdat het op dat moment

extra geregeld. Integendeel, ik had alleen

de enige manier was om aan goede research te

maar last van de bureaucratie, afdelingen die

komen hoe het UWV en reïntegratiebureaus wer-

langs elkaar heen werkten. Ik heb toen heel

ken.ʼ

bewust gekozen voor een tijdspanne van 6 maanden en 2x2 uur per dag.ʼ

Welke knelpunten en belemmeringen ervaren?

Eigen initiatieven

ʻIk heb wel gebruik kunnen maken van REA-

ʻIk ben zelfstandig op zoek gegaan naar mijn

instrumenten, maar in de praktijk blijkt dat

reïntegratiemogelijkheden en heb geregeld dat

de instrumenten niet goed afgestemd zijn op de

ik kon werken en tegelijkertijd voorbereidin-

gebruiker. Als alleenstaande ouder en WAO-er

gen kon treffen voor mijn eigen bedrijf.

kun je immers de kosten van reïntegratie niet

Tevens zocht ik hulp om de sociaal-emotionele

zelf vooruit betalen. Blijkbaar kan men zich

zaken op orde te krijgen. Ik diende een con-

niet verplaatsen in de situatie van een

creet businessplan in, waar men niet omheen

cliënt. Mijn traject heb ik als frustrerend

kon. Het reïntegratiebureau dat mij hoegenaamd

ervaren, vooral vanuit richting begeleiding

naar zelfstandig ondernemerschap moest leiden,

van de UWV. Er was nauwelijks overleg met de

was niet op een allochtone vrouw met een con-

arbeidsdeskundige. Steeds moest ik zelf het

creet businessplan berekend. Na tot tweemaal

initiatief nemen om met de ad in contact te

toe getracht te hebben mij over te halen om

komen. Blijkbaar zijn de mogelijkheden voor

bij een nieuwe werkgever te solliciteren, werd

ondernemerschap vanuit de WAO bij veel mede-

het hun duidelijk dat ik standvastig in mijn

werkers niet bekend. Men gaf me het advies de

besluit was. Toen pas bleek dat zij niet de

website maar goed te volgen, want “er veran-

benodigde expertise in huis hadden.

dert zoveel tegenwoordig.” De hele reïntegra-

Veel zaken heb ik zelf moeten regelen en na

tieperiode was onoverzichtelijk en mensen en

circa twee maanden kon ik terecht bij een

afdelingen werkten volkomen langs elkaar heen.ʼ

bureau dat gespecialiseerd was in het ondernemerschap. Maar helaas, opnieuw bleek dat het

10

Positieve ervaringen?

reïntegratiebureau geen kaas gegeten had van

ʻMet betrekking tot het UWV: mijn eerste keu-

het ondernemerschap: ze hadden me uitbesteed

ringsarts. Die had oog voor de complexe situ-

atie, mijn vrouw zijn en de tijd die ik nodig

lijkheden. Meer de tijd moeten nemen om te

had om geestelijk en fysiek te herstellen.ʼ

luisteren naar wat ik wilde, dit serieus nemen

Wat had jij anders/beter gewild?

en bestuderen of mijn plan haalbaar was. Als

ʻHet had zeker anders gekund. Men had mij

ik niet assertief genoeg was geweest, had ik

beter kunnen/moeten informeren over mijn moge-

mijn plannen allang opgegeven.ʼ

11

Portret nr. 3

Ronddobberen en onder je niveau blijven

Mevrouw M.H.

43 jaar, alleenstaand

Opleiding

Universiteit

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

M.E.

Ziek vanaf

april 1992

Werk

maatschappelijk werk, sociaal raadsvrouw, parttime

Wat heb je zelf aan initiatieven onder-

plaatsvond. Resultaat: 12 uur belastbaar met

nomen?

een a.o.percentage van 45-55. Bovendien werd

ʻNadat ik ziek ben geworden, is de werkgever

mij verteld dat ik beter onder mijn niveau kon

1 keer op bezoek geweest. Er is geen reïnte-

gaan werken, omdat ik ziek was geworden in

gratieplan gemaakt. Door mijn ziekte was het

mijn vorige baan. Men vindt de reïntegratie-

niet mogelijk om te reïntegreren. Wel is het

wereld waar ik me nu in begeef namelijk ʻerg

gelukt om vrijwilligerswerk te doen bij een

hardʼ.

belangenorganisatie voor arbeidsongeschikte

Bij een volgende (recent plaatsgevonden) keu-

vrouwen (STAV) in Amsterdam. Mijn inzet was

ring werd ik wel geschikt verklaard voor 12

niet continu, maar tijdens slechte perioden

uur, maar omdat er geen functie bij te vin-

was het toch mogelijk om een bijdrage te leve-

den was, word ik opnieuw volledig arbeids-

ren.

ongeschikt verklaard (zonder WAO-uitkering).

Deze periode heb ik voornamelijk gebruikt om

Consequentie is dat wanneer mijn parttime baan

uit te proberen wat ik wel en niet kon. Het

stopt, ik naar een reïntegratiebureau zal moe-

resultaat is dat ik in 2001 een eigen bedrijf

ten om te reïntegreren. De volgende keuring

heb gestart: het geven van Reïntegratie Voor-

wordt over een half jaar uitgevoerd.ʼ

traject cursussen. Dit heb ik drie keer schriftelijk gemeld bij de UWV Cadans, omdat ik

Ervaren knelpunten

inkomsten had uit de cursussen. Het opzetten

ʻEenmaal in de WAO wordt er niets meer voor

van het bedrijf heb ik zelf bekostigd.

je gedaan. Het ergste vind ik dat ik nooit

Omdat ik totaal geen reactie kreeg, heb ik in

een reactie heb gekregen op mijn schriftelijke

december 2002 weer een brief gestuurd met het

vragen en berichten. Pas toen ikzelf alles

verzoek om in aanmerking te komen voor scho-

alleen gedaan had, kwam ik blijkbaar weer in

ling in de lijn van mijn cursuswerk: de post

beeld.

HBO opleiding trainen en opleiden. Ook hierop

De adviezen van de ad slaan nergens op. Onder

geen antwoord gekregen. De brieven bleken niet

je niveau werken is ook ziekmakend.

in het dossier te zitten en zijn gekopieerd

Bovendien vind ik het zuur om te ervaren dat

nagestuurd. Prompt belde mijn arbeidsdeskun-

als ik niet in loondienst kan blijven werken,

dige want blijkbaar was ik weer belastbaar en

ik verplicht naar een reïntegratiebureau moet.

in beeld. Ik kon een oproep voor herkeuring

Mijn reïntegratie heb ik zelf uitgevoerd en

verwachten. Verder werd er gelijk gemeld dat

bekostigd. Toen ik om Rea-middelen vroeg, werd

ik geen opleiding nodig had, gezien mijn uni-

dit niet toegekend. Weinig contact en medewer-

versitaire studie. In februari 2003 vond de

king ervaren bij de UWV.ʼ

geneeskundige keuring plaats met als resultaat: 12 uur belastbaar. Binnen een maand was

12

Wat had ik anders en beter willen hebben?

een oproep van de ad te verwachten. Deze kwam

ʻReïntegratiemiddelen zouden ook ingezet moe-

echter pas in oktober. Intussen werd me per

ten kunnen worden bij het verrichten van vrij-

1 september een parttime baan voor 16 uur aan-

willigerswerk.

geboden als sociaal raadsvrouw bij een Patiën-

Men zou toegankelijker moeten zijn voor over-

tenorganisatie. Hiervoor heb ik van tevoren

leg en zoeken naar mogelijkheden. Eigen initi-

toestemming gevraagd aan de UWV. Meteen belde

atief wordt niet beloond. Integendeel: je wordt

de ad voor een afspraak die dan ook snel

beloond met de dreiging van een herkeuring.ʼ

Portret nr. 4

WVP is geen oplossing voor mij

Mevrouw M.D.

30 jaar, ongehuwd

Opleiding

HBO

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

aan bewegingsapparaat: RSI

Ziek vanaf

december 2002

Werk

web editor bij commercieel bedrijf

ʻToen ik me ziek meldde in december 2002, werd

Wat heb je zelf gedaan?

door mijn werkgever gevraagd hoe lang het zou

ʻZelf heb ik wel alles bijgehouden en diverse

gaan duren. Ik heb zelf contact gezocht met de

malen aangedrongen op een reïntegratieplan.

Arbodienst en afgesproken dat ik halve dagen

Uiteindelijk ben ik via de Arbodienst bij het

zou blijven werken, zolang het kon en behan-

GAK terechtgekomen en na een keuring bij de

deld zou worden door een fysiotherapeut. Op 14

ad. Die heeft een traject beloofd, waar nog

maart kreeg ik een oproep van de Arbodienst

aan gewerkt wordt.

om de probleemanalyse (in het kader van de

Ondertussen heb ik werk gevonden in een win-

WVP) te bespreken. Dit is officieel twee maan-

kel, zodat ik toch actief blijf op de arbeids-

den te laat. Het gesprek vond pas plaats op 4

markt.ʼ

april, dus ook te laat. Hierover heb ik meerdere malen zelf gebeld. Met de probleemana-

Welke knelpunten heb je ervaren?

lyse ben ik het niet eens. Ik ervaar dit alsof

ʻAlgemene constatering is dat het lijkt alsof

ze mij in de ziektewet willen houden, terwijl

je in de ziektewet gehouden wordt door de

ik kan werken, alleen niet met computers.Ik

tekortkomingen van de instanties. Ik wil graag

was niet op de hoogte van de mogelijkheid om

werken, nu zit ik voor de 2e maal in de WAO.

een second opinion aan te vragen en kreeg het

Dat is te wijten aan het systeem van de wetten

gevoel dat ik steeds met een kluitje het riet

en de bureaucratie van GAK en Arbodienst.

in werd gestuurd. Ik heb nog een advocaat en

Ik heb ik deze korte periode 5 verschillen-

mijn huisarts geraadpleegd, maar die wisten

de artsen in 4 verschillende plaatsen bij de

ook niet hoe de nieuwe wet WVP werkt.ʼ

Arbodienst gehad.ʼ

Activiteiten werkgever

Wat zijn je positieve ervaringen?

ʻEr is geen reïntegratieplan gemaakt, de werk-

ʻIk heb goede informatie en voorlichting

gever wilde niet actief meewerken en helaas de

gekregen van de belangengroep voor vrouwen

Arbodienst ook niet. Het enige plan was om mij

in de WAO. Dat heeft me verder geholpen en

via de wet Amber terug te sturen naar het GAK.

gesteund om door te gaan. Ik weet nu wat ik

Daar was ik het wel mee eens omdat zowel de

kan en niet kan.ʼ

werkgever als de Arbodienst toch niets deden, ondanks mijn herhaalde vraag om een reïnte-

Wat kan beter of anders?

gratieplan. Mijn werkgever heeft me nog wel

ʻIk ben de dupe van de houding van de werk-

voorgesteld om receptioniste te worden. Ik ben

gever en de bureaucratie van de Arbodienst.

daar niet op ingegaan omdat ik een academische

Maar de werkgever wordt niet gestraft voor

opleiding heb. Men wilde blijkbaar geen reke-

zijn in gebreke blijven. Daar zou een zwaar-

ning houden met mijn persoonlijke belangen.

dere controle op toegepast dienen te worden.ʼ

Er is ook geen (verplicht) reïntegratieverslag gemaakt door de werkgever.ʼ

13

Portret nr. 5

Zelf kastanjes uit het vuur halen

Mevrouw A.v.d.W.

50 jaar, samenwonend

Opleiding

verpleegkundige A, V.O. supervisie

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

fysiek (Sjögren)

Ziek vanaf

maart 1998

Werk

gezondheidszorg, fulltime (32), laatste 6 jaar 12 uur WAO en 20 uur werk

ʻIk heb zoʼn dertig jaar gewerkt in de gezond-

wat via de rechter moest. Die heeft het uitge-

heidszorg, de laatste 15 jaar bij een organi-

sproken in april 2002: niet om gezondheidsre-

satie voor Thuiszorg in Friesland voor 32 uur.

denen, maar wegens een arbeidsconflict.ʼ

Waarvan de laatste 6 jaar voor 20 uur, omdat ik voor 12 uur in de WAO zat door de ziekte van Sjögren.ʼ

Welke initiatieven heb je zelf genomen? ʻVoor de opleiding had ik een werkervaringsplaats nodig. Daarop ben ik naar Stavoor

Wat heeft de werkgever gedaan?

gegaan en heb gevraagd of ik daar stage kon

ʻIn maart 1998

lopen. Daar kon ik 2 jaar lang een dagdeel

meldde ik me ziek vanwege

een arbeidsconflict. Mijn leidinggevende kwam

terecht. Stavoor heeft dit uitstekend opge-

eens per maand (een verplichting volgens hun

pakt, terwijl het reïntegratiebureau Kliq hier

draaiboek ziekteverzuim) om me te vertellen

niets aan bijgedragen heeft.

dat ik het maar rustig aan moest doen. Toen

Omdat ik niets van Kliq hoorde, heb ik zelf

ik na een jaar in de WAO kwam, heb ik nooit

een aantal keren gebeld en kreeg steeds met

meer iets van haar gehoord. De bedrijfsarts

andere contactpersonen (wel 5) of een stagi-

noemde mij nota bene depressief, waar ik het

aire te maken. Ik zou een oproep krijgen in

niet mee eens was. De zorginstantie noemde het

september, maar heb nooit iets gehoord.

gezondheidsklachten. Het eigenlijke probleem

Toen in december bleek dat de opleiding een

werd niet onderkend. In 2000 werd ik voor de

paar maanden zou uitlopen, heb ik een uitge-

WAO gekeurd en werd

breide brief gestuurd naar Kliq, maar ook daar

voor 80/100% arbeidson-

geschikt verklaard om psychische redenen. Een

niets op gehoord.

jaar later herbeoordeeld en in 2002 kreeg ik de beslissing dat mijn arbeidsongeschiktheid

In september 2002 ben ik begonnen als onder-

was afgenomen tot 55/65% en kwam ik voor 10%

steuner van 2 cliëntenraden voor 12 uur per

in de WW.ʼ

maand. Stavoor heeft hiertoe contact gelegd met de landelijke stichting ter ondersteuning

Wat hebben het UWV en het reïntegratiebu-

van cliëntenraden en ik werd gevraagd voor

reau voor je gedaan?

dit werk.

ʻVanuit de WW kreeg ik te maken met reïnte-

Toen ik dit bij Kliq meldde, reageerden ze wel

gratiebureau Kliq. Vanuit de WAO kreeg ik te

direct. Ik kreeg de indruk dat zij het als hun

maken met Cadans, die mij met behulp van de

verdienste wilden doen lijken.ʼ

wet REA een opleiding liet volgen: VO supervisie. De arbeidsdeskundige van Cadans nam

Welke knelpunten heb je ervaren?

me serieus en vroeg nadrukkelijk wat ik zelf

ʻAls grootste knelpunt heb ik ervaren:

graag wilde. Cadans heeft de opleiding betaald

de enorme personeelswisseling bij het reïnte-

en gedurende de opleiding hoefde ik niet te

gratie-bureau. Je moet elke keer je verhaal

solliciteren. Bij Kliq vond men de opleiding

opnieuw vertellen, krijgt steeds andere mensen

een goed keuze, maar ik kreeg verder geen

aan de telefoon. Maar het ergste vond ik dat

begeleiding.

mijn brieven en telefoontjes niet beantwoord

Ondertussen had de zorginstelling op mijn her-

werden.ʼ

haaldelijk verzoek mijn ontslag aangevraagd,

14

Wat heb je als positief ervaren?

Wat had je anders/beter gewild?

ʻEen positieve ervaring was die met de

ʻNatuurlijk is dat voor mij het functioneren

arbeidsdeskundige van Cadans: die vroeg wat ik

van het reïntegratiebureau Kliq. Ik had meer

zelf wilde en liet mij zelf kiezen. Men nam

begeleiding verwacht. Ze hoeven heus de kas-

mij serieus. Aan die begeleiding heb ik veel

tanjes niet voor me uit het vuur te halen,

gehad.ʼ

maar ze kunnen en moeten toch wel minstens mijn vragen telefonisch of schriftelijk beantwoorden.ʼ

15

Portret nr. 6

Informatie uit onverwachte hoek

Mevrouw J.D.

51 jaar, alleenstaand+kind 18 jr

Opleiding

HBO

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

psychisch

Ziek vanaf

1998

Werk

gezondheidszorg/gehandicapte kinderen, parttime

ʻIk ben ziek geworden in 1998 en ben sinds

de verzekeringsgeneeskundige vond dat ik

februari 2002 in de WAO. Er is geen reïntegra-

enigszins belastbaar was en wilde mij naar

tieplan gemaakt. Ben in mei 2001 herkeurd door

een reïntegratiebedrijf sturen. Ik voelde hier

Cadans met als resultaat: 20 uur belastbaar.

niets voor, gezien de ervaringen met Cadans

Verder niets meer gehoord tot volgende herkeu-

(geen of moeilijk contact) en heb voorgesteld

ring in januari 2003, met als resultaat dat

om zelf te gaan zoeken, maar daar was de vg

de verzekeringsarts mij “enigszins” belastbaar

niet voor te porren: hij dacht dat dit niet

vond.ʼ

mogelijk was. Dus toch maar naar de ad, hetgeen pas in april gebeurde. Bij de ad bleek

Activiteiten van de werkgever

dat hij zich niet ingelezen had in mijn dos-

ʻOp dringend advies van de werkgever heb ik

sier, hij kwam te laat en opende het gesprek

geprobeerd op therapeutische basis te werken.

met de constatering van mijn beperkingen. Toch

Dit is niet gelukt. Daarna kreeg ik een aan-

vond hij dat ik nog wel wat kon. Vervolgens

bod om binnen de organisatie op een andere

deed hij het voorkomen alsof

plek te gaan werken. Maar gezien de afstand

tussen: uitkering behouden en uitproberen wat

(Amsterdam-Driebergen) zag ik dit, gezien mijn

ik nog kan of uitkering stoppen, de WW in

ziekte en situatie, niet zitten en heb het

en naar een reïntegratiebureau. En dat laat-

aanbod niet aangenomen.

ste werd het. Ik ben toen gaan informeren bij

Voordat ik ziek werd heb ik eenmaal een

WAO-belangengroepen en ben naar de reïntegra-

gesprek gehad met het hoofd van de afdeling.

tiemarkt van het STAV gegaan. Ik heb daar met

Dit loste niets op en kon niet voorkomen dat

diverse vrouwen gesproken en goed geluisterd.

ik ziek werd. In het begin wel veel contact

Daarna heb ik de ad gebeld en om een nieuw

gehad met bedrijfsarts, maar ook hier speel-

gesprek verzocht, dat plaatsvond in juni. De

de de afstand een grote rol om het te kunnen

uitkomst was dezelfde als in april: ik kon nog

blijven volhouden (Amsterdam-Rotterdam). Er

wel wat en moest de WW maar gaan aanvragen.

is geen reïntegratieplan gemaakt en ook geen

Uiteindelijk kreeg ik in oktober de officiële

gebruik gemaakt van Rea-instrumenten.ʼ

uitslag: minder dan 15% arbeidsongeschikt, dus

ik de keus had

geen WAO met ingang van december 2003, maar

16

Eigen initiatieven

ook nog steeds geen reïntegratie.

ʻEigenlijk heb ik verder alles op eigen ini-

Inmiddels had ik via de reïntegratiemarkt zelf

tiatief gedaan.Ik heb cursussen gevolgd voor

al contact en afspraak gemaakt met reïnte-

eigen rekening. Mijn schriftelijke verzoek aan

gratiebureau Prometheus. Na positief gesprek

Cadans om betaling van de opleiding kreeg na

een plan gemaakt en toen bleek dat ik bij

maanden een negatief antwoord. Ook de brief

Cadans om een budget moest vragen. Weer bellen

waarin ik toestemming vroeg voor het doen van

met Cadans, weer van het kastje naar de muur

vrijwilligerswerk, heeft er 5 maanden over

gestuurd en uiteindelijk bleek dat men niet

gedaan. Dit ondanks herhaalde telefoontjes,

wist of ik zelf wel een bureau mocht kiezen.

Cadans bleek moeilijk te bereiken en uiteinde-

Ik heb toen mijn oude werkgever gebeld want

lijk kreeg ik geen antwoorden.

daar waren 6 reïntegratiedeskundigen, maar

Bij de herkeuring in januari 2003 werd ik

niet een kon mij te woord staan. Weer contact

doorverwezen naar de arbeidsdeskundige, omdat

opgenomen met Prometheus en gevraagd of zij

niet een budget voor mij konden aanvragen. Dat

en gaf men mij adequate informatie, zodat ik

hebben ze geprobeerd, maar het kwam dus neer

verder kon en wist wat mijn rechten en plich-

op een Persoons Gebonden Reïntegratie Budget

ten waren. Dit kwam voor mij uit ʻonverwachte

en dat kan alleen als je nog een werkgever

hoekʼ, want waar ik het verwacht had, daar

hebt. Dat heb ik niet meer, dus terug bij AF!ʼ

bleef het stil. Toch ben ik er sterker van geworden en gun me

Ervaren knelpunten

nu de tijd om dingen te doen die ik zelf zin-

ʻSlechte bereikbaarheid van en contacten met

vol vind. Hierdoor krijg ik er weer zin in

uitvoeringsorganisaties en als je ze kunt

en de noodzaak is er ook, gezien de financi-

bereiken, krijg je geen goede informatie.

ele situatie. Maar gezien mijn ervaring wil

Zowel bij de UWV als het CWI totale onwetend-

ik geen officiële stappen meer zetten op het

heid. Na drie bezoeken vertelde ze me ein-

reïntegratiepad. Door de belangengroep ben ik

delijk dat ik voor een aanvullende uitkering

geattendeerd op de reïntegratietelefoon van de

naar de Sociale Dienst moest.

UWV en het blad Perspectief (dat ik nooit lees

Het zou goed zijn als er één aanspreekpunt is,

en meestal direct in een hoek leg). Ik wacht

dat heb je nodig. Nu moet je steeds opnieuw

nog even af.ʼ

je verhaal vertellen en als je niet uitkijkt wordt je daar nog zieker van.ʼ

Wat had je anders of beter gewild? ʻBetere bereikbaarheid en contacten met uit-

Positieve ervaringen

voeringsorganisaties.

ʻBij het reïntegratiebedrijf (Prometheus) werd

Eén aanspreekpunt voor alle vragen.

ik gezien en werd er naar me geluisterd. Men

Meer reïntegratiemiddelen, ook als je geen

heeft haar uiterste best gedaan om gebruik te

werkgever meer hebt.

maken van de reïntegratiemogelijkheden, maar

Meer besef bij de uitvoering dat mijn ervaring

als het niet betaald wordt, dan houdt het op.

(en die van velen) bepaald niet motiverend

Het is een vreemde ervaring, maar bij de

werkt en je opgezadeld wordt met een schuldge-

Sociale Dienst wist men van de hoed en de rand

voel omdat je ʻhetʼ blijkbaar niet goed doet.ʼ

17

Portret nr. 7

Hoezo reintegreren, eerst integreren

Mevrouw N.

41 jaar, alleenstaand, na scheiding + kinderen

opleiding

VWO/Schoevers (niet gehaald wegens handicap)

Land van herkomst

2e generatie Indische Nederlander

Ziekte

visueel gehandicapt

Ziek vanaf

jeugd

Werk

vrijwilligerswerk (parttime)/alternatief werk

ʻIn 1980, toen Schoevers niet lukte, werd het

deel van de cursus, kwam eruit dat ik stapje

me echt duidelijk dat ik niet kon werken. Ik

voor stapje weer dingen kon gaan ondernemen.

werd in de Wajong gedropt.

Niet alle stappen lukten. Toen ik merkte dat

In mijn jeugd ben ik ernstig mishandeld met

leren toch voor mij moeilijk bleek, werd ik

als gevolg: aangezicht- en hersenbeschadiging,

opnieuw angstig en depressief. Ik was nog in

daardoor visueel ernstig gehandicapt vanaf

behandeling en dat heeft me gesterkt om toch

mijn 9e – 36e jaar.

weer vrijwilligerswerk op te pakken. Dit keer

Op 36-jarige leeftijd ben ik geopereerd en heb

bij ZAMI (zmv-vrouwen). Ik heb daar relatie-

nu weer goed zicht! Alleen kunnen de herse-

geschenken getekend en gedichten gemaakt en

nen niet goed verwerken wat ik zie, dat wordt

een computercursus gevolgd. Maar er stak weer

langzaam beter. Ik kan niet teveel prikkels

een complicatie op, ik kreeg reuma.

verwerken, moet gestructureerd leven. Door

Met een vriendin heb ik samen een Open Atelier

dit alles was ik niet in staat mijn kinderen

opgezet voor mensen met een handicap. Hier

op te voeden, die zijn bij mijn ex. Momenteel

werk ik en ben een paar dagen per week in het

geen contact, hopelijk komt dat later wel.

gezin van de vriendin. Dit bevalt heel goed.

Ten gevolge van mijn verleden, kreeg ik na de

Perspectief voor de toekomst: vrijwilliger

operatie en herstel van mijn gezichtsvermo-

worden bij Amnesty. Ik wil maatschappelijk een

gen ernstige klachten:”het verleden haalde me

bijdrage leveren op mijn manier.ʼ

in”. Ik ben in behandeling geweest bij Sinai, centrum voor psychische verwerking, dagbehan-

Welke belemmeringen en knelpunten heb je

deling en opname. Hier heb ik veel aan gehad.

ervaren?

Tussendoor ben ik wel een keer herkeurd, want

ʻHet is verdraaid moeilijk om met een handicap

men wilde mij aan het werk krijgen. Met steun

aan het werk te komen. Je komt geeneens aan

van de psychiater is dit afgelast.ʼ

reïntegreren toe, als je niet eerst geïntegreerd bent op de arbeidsmarkt.

Wat heb je zelf gedaan?

Daarbij is het moeilijk om je handicap te

ʻVoor de operatie: Altijd zoveel mogelijk

plaatsen en de verhouding tot betaald werk

actief geweest in allerlei vrijwilligerswerk,

te analyseren. De (meeste) betaalde arbeid is

Nederlandse les aan allochtone vrouwen, lichte

niet ingesteld op het werken met een handicap.

administratieve klussen. Dit vond ik zinvol en

Het is hard om te moeten ervaren dat betaalde

dankbaar werk en het lukte omdat er hulpmidde-

arbeid voor jou niet is weggelegd.ʼ

len waren, men hield rekening met mijn kunnen

18

en niet-kunnen.

Heb je ook positieve ervaringen?

Na de operatie: veel tijd gestoken in thera-

ʻPositief vind ik dat, als je jong bent en

pie, dagbehandeling en opnames. Ik moest weer

gehandicapt, je toch recht hebt op een inko-

vertrouwd raken met de visuele wereld. Men

men/uitkering.

ontdekte dat ik heel creatief was en ik ben

De begeleiding in het Sinai-centrum was voor

gaan tekenen. Bij het Sinai-centrum wezen ze

mij geweldig. En het voortraject paste precies

me op een reïntegratievoortraject, dat opge-

in het proces waarin ik zat. Het wekelijkse

zet is door ex-wao-sters. Dit traject heeft

ritme, maandagochtend er heen, zondagavond op

me enorm gesteund. Bij het stappenplan, onder-

tijd naar bed, was erg goed voor mij. Heel

gestructureerd en toch heel fijn met vrou-

dumpen in een uitkering los je niets op.

wen die allemaal weer wat willen gaan doen,

Bovendien zou je meer financieel gecompenseerd

ondanks hun ziekte. Je kunt je aan elkaar

moeten worden. Ik ben blij met mijn magere

optrekken.ʼ

uitkering, maar zie ook dat mensen van mijn leeftijd met een ʻgewoonʼ leven vaak met

Wat had je anders/beter gewild?

hele andere dingen bezig zijn en meer ruimte

ʻMensen die blijvend beschadigd zijn zouden

hebben.ʼ

meer aandacht moeten krijgen. Met alleen

19

Portret nr. 8

Succes via internet

Mevrouw F.V.


Opleiding

ULO, Z-verpleegkunde

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

botbreuk en zweepslag

Ziek vanaf

oktober 2000

Werk

gezondheidszorg, zwakzinnigenzorg, fulltime

ʻNa mijn ziekmelding kreeg ik een oproep van

Eigen initiatief

de Arboarts en werd posttraumatische dystrofie

ʻOmdat ik het idee had dat ik niet veel ver-

geconstateerd. Ik kon niet veel meer en ging

der kwam met de ondersteuning van de Arbo-arts

3 keer per week naar fysiotherapie. Afbouwend

en het reïntegratiebureau Heb ik met behulp

heb ik dat tot februari 2002 moeten doen.

van een vriend op internet gezocht naar moge-

In december 2001 ben ik op eigen initiatief

lijkheden. Daar stuitten we op Helping Hands,

begonnen met het verlenen van handen span-

een uitzendbureau in mijn sector. Via hun heb

diensten bij een woongroep van een zorginstel-

ik in juli en augustus gewerkt als ondersteu-

ling. Dit in overleg met Personeelszaken en de

ning van de groepsverzorging. Omdat ik hoorde

Arbo-arts. Eind mei 2002 kreeg ik een terugval

dat er bij de zorginstelling een vacature vrij

en in overleg met (weer eens een nieuwe) Arbo-

kwam voor 24 uur per week, heb ik gesollici-

arts ben ik daarmee gestopt. Deze Arbo-arts

teerd. Mijn werk was goed bevallen en ik werd

adviseerde een outplacementtraject. Mijn lei-

aangenomen.ʼ

dinggevende zag dit in eerste instantie niet zitten en ondernam geen stappen.

Welke knelpunten ben je tegengekomen? ʻHet proces van reïntegreren is erg langdurig.

Ondertussen ben ik in september 2001 voor de

Alles neemt veel tijd en beslissingen komen

WAO gekeurd bij Cadans, met als resultaat 35-

erg laat. Ondertussen kan en mag je eigenlijk

45% arbeidsongeschikt. De beschikking hiervan

niets doen. Wat ik ook als storend heb erva-

kreeg ik pas in juli 2002. Ik heb daartegen

ren, is het steeds wisselen van Arbo-artsen.

bezwaar aangetekend, maar dit werd niet ont-

De inzet van het reïntegratiebureau was zo

vankelijk verklaard. De procedure bestond uit

minimaal, dat ik daar niet op ben gaan wachten.ʼ

een telefoongesprek.

Wat heb je als positief ervaren? De zorginstelling heeft mijn loon doorbetaald

ʻDe inzet van de UWV Cadans ging vrij snel

tot 1-11-2002. Daarna kreeg ik van Cadans 35%

akkoord met het reïntegratievoorstel en keurde

WAO en ging voor 35% de WW in.

het traject van Kliq gelijk goed. Positief is

In december 2002 heeft de ad een reïntegra-

ook de steun die ik kreeg van mijn omgeving.ʼ

tieplan gemaakt en een traject aangevraagd bij Kliq. Het traject bestond uit:

Wat zou anders of beter kunnen?

1) lichamelijk onderzoek bij revalidatie

ʻWat ik anders had gewild is, dat je niet

Friesland

20

overal zelf achter moet komen. Men zou betere

2) scholing

en duidelijke informatie moeten geven over de

3) sollicitatietraining

mogelijkheden die er zijn. Als ik (of lie-

Voor het onderzoek ben ik twee dagen naar

ver mijn vriend)bijvoorbeeld niet had kunnen

Leeuwarden geweest. Scholing en sollicitatie-

internetten, was ik nooit achter het bestaan

training bleken niet nodig te zijn. Voor het

van Helping Hands gekomen. En uiteindelijk is

WW-gedeelte moest ik wel solliciteren.ʼ

dat mijn reïntegratiesucces geworden.ʼ

Portret nr. 9

Achtervolgd door WAO-verleden

Mevrouw T.C. de G. 56 jaar, alleenstaand Opleiding:

VBO; Nederlandse

Ziekte:

aan bewegingsapparaat

Ziek vanaf:

1978 (WAO) en 1989 (ABW)

Werk/branche:

MKB, horeca bij culturele instelling

ʻVanuit de WAO heb ik diverse keren gesol-

Ervaren knelpunten en belemmeringen

liciteerd, maar werd steeds afgewezen vanwege

ʻMijn WAO-verleden en de huidige beperkingen

mijn WAO-verleden. Toen ik uiteindelijk bij

hebben een rol gespeeld bij sollicitaties.

de Sociale Dienst terecht kwam, heeft die een

Bovendien zit in mijn CV een gat, waar naar

reïntegratiebureau ingeschakeld, omdat ik ver-

gevraagd wordt.

plicht werd vrijwilligerswerk te doen.ʼ

Een keer per jaar kreeg ik een oproep voor de WAO en moest dan steeds het babbeltje aanho-

Wat is je ervaring met het reintegratie-

ren van:”Is alles nog hetzelfde? Kom over een

bedrijf?

jaar maar terug.” Zo werd mijn afstand naar de

ʻMijn restcapaciteit maakt dat ik 8 uur

arbeidsmarkt steeds groter.ʼ

beschikbaar ben voor werk. Het reïntegratiebureau heeft een traject uit-

Wat zijn je positieve ervaringen?

gezet voor vrijwilligerswerk voor 1 jaar,

ʻParttime werken met behoud van een WAO-uitke-

waarna ik 1 jaar nazorg zou krijgen. De con-

ring lukt soms wel. Maar in de praktijk wordt

tactpersoon heeft twee telefoonnummers doorge-

je er financieel niet beter van. Je krijgt

geven voor vrijwilligerswerk. Zelf heb ik de

weer collegaʼs en een werk-ritme, ook in het

contacten gelegd en ook naar ander vrijwilli-

vrijwilligerswerk, dat heb ik positief erva-

gerswerk gezocht. Dit laatste in verband met

ren.ʼ

het verplichte aantal uren. Door het reïntegratiebureau wordt weinig inte-

Wat had anders/beter gekund?

resse getoond in waarmee ik bezig ben en of

ʻMeer begeleiding bij het zoeken naar een baan

het allemaal lukt. Ik hou ze zelf op de hoogte

die geschikt zou zijn. Ik was hier zelf niet

bij veranderingen en vragen. Als er contact

toe in staat en een keer per jaar een oproep

is, verloopt dat heel plezierig.ʼ

zonder hulp was geen stimulans.ʼ

21 17

Portret nr. 10

Incorrecte en onheuse afhandeling

Mevrouw M.M.

50 jaar, gezin met twee kinderen

Opleiding

HBO diëtetiek

Land van herkomst

Nederland

Ziekte

psychisch

Ziek vanaf

januari 2000

Werk

zorginstelling, parttime

ʻToen ik ziek werd, hetgeen me overviel, is er

durend controleren of afgesproken acties van

door de werkgever en Arbo-dienst geen reïnte-

Cadans ook –binnen een redelijk termijn-

gratieplan gemaakt. Bij de eerste WAO-keuring

den c.q. waren uitgevoerd.

wer-

is door de arbeidsdeskundige een traject met

Na afloop van de eerste reïntegratie-uitke-

een reïntegratiepsychologe voorgesteld. Tijdens

ringsperiode (van 1 jaar) bleek mijn pensioen-

dit traject kwam ik in aanmerking voor een

premiebetaling zonder aankondiging met ingang

reïntegratie-uitkering volgens de wet REA. Van

van deze periode te zijn stopgezet; mijn

de toegezegde 25 gesprekken met de reïntegra-

bezwaar hiertegen werd niet ontvankelijk ver-

tiepsycholoog hebben er uiteindelijk maar 15

klaard. Momenteel ben ik zonder reïntegratie-

plaats gevonden vanwege een gewijzigde richt-

deskundige vanwege grote organisatorische pro-

lijn van Cadans. Bovendien moest ik steeds

blemen bij Kliq. De sterke personeelswisseling

zelf informatie verzamelen over verdere/andere

binnen het bureau vertraagt elke procedure.ʼ

mogelijkheden in het kader van reïntegratie.ʼ

Positieve ervaringen Eigen initiatieven

ʻDe eerste arbeidsdeskundige heeft mij geïn-

ʻNa bovengenoemde sessies, heb ikzelf verzocht

formeerd over de mogelijkheid tot reïntegra-

om een vervolgtraject en werd verwezen naar

tieondersteuning.

reïntegratiebureau Kliq. Kliq heeft niet veel

En omdat ik er zelf heel veel energie in

voor mij gedaan zodat ik zelf een voorstel

gestoken heb, en steeds ben blijven doorzet-

tot omscholing heb ingediend. Ik ben toen een

ten, heb ik gebruik kunnen maken van de REA-

schriftelijke studie gaan volgen die wel werd

mogelijkheden.ʼ

betaald met Rea-middelen. Tevens heb ik zelf een voorstel tot stage gedaan en dit ook zelf

Wat kan beter?

geregeld.ʼ

ʻMeer/betere informatie over reïntegratiemogelijkheden.

22

Welke knelpunten ben je tegen gekomen?

Meer steun van Cadans in plaats van voort-

ʻNa 2 jaar ziekte moest mijn dossier naar een

durend het gevoel te hebben alles te moeten

ander regiokantoor van Cadans, waardoor ik ook

bevechten.

bij een andere arbeidsdeskundige terecht kwam.

Voortzetting van mijn pensioenpremiebetaling

Er ontstonden veel fouten en incorrecte afhan-

tijdens de reïntegratie-uitkeringsperiode.

delingen door Cadans, wat mij veel onnodige

Meer informatie over de mogelijkheden die de

tijd en energie heeft gekost. Ik moest voort-

wet REA biedt.ʼ

Portret nr. 11

Een goede analyse is het halve werk

Mevrouw J.M.


Opleiding

HEAO-E, universitair,post-academisch P&M

Land van herkomst

Nederlands

Ziekte

psychisch: burn out

Ziek vanaf

december 2001

Werk

fulltime bij grote bank/management

ʻNadat ik ziek ben geworden heb ik twee korte

een reïntegratiebedrijf begeleid te worden.

gesprekken gehad met de Arbo-arts. Er is ech-

Het is nu bijna 2 jaar later en ik heb pas

ter geen reïntegratieplan gemaakt.ʼ

enkele gesprekken en 1 training van een dag gehad vanuit het reïntegratiebedrijf.ʼ

Wat heb je zelf gedaan ? ʻIk heb zelf om een coachingsgesprek gevraagd

Positieve ervaringen bij de reïntegratie

en de arbeidsdeskundige achter de broek geze-

ʻIk ben op zoek gegaan naar “lotgenootjes”.

ten om een begeleidingstraject (door een reïn-

Daar heb ik veel aan gehad: uit je isole-

tegratiebedrijf) voor mij te regelen. Op eigen

ment komen, elkaar stimuleren en een netwerk

initiatief heb ik verschillende soorten vrij-

opbouwen. Uiteindelijk heeft me dat nieuw werk

willigerswerk gedaan en interviews afgenomen

opgeleverd, weliswaar beneden mijn niveau,

ter sociale activering. Ook heb ik meeloopsta-

maar een goede manier om weer aan het werk-

ges

ritme te wennen.

bij organisaties die mijn interesse heb-

ben zelf geregeld. Het schoot niet echt op,

Positief was het gesprek met de arts van het

zodat ik zelf een ander reïntegratietraject

GAK, die een goede analyse heeft gemaakt en

heb geregeld met goedkeuring van de arbeids-

met mij samen criteria heeft samengesteld waar

deskundige, omdat het eerste bureau zich niet

een toekomstige baan/organisatie aan zou moe-

aan de afspraken, volgens het plan van aanpak,

ten voldoen. Ik voelde me serieus genomen.

had gehouden. Via het tweede reïntegratiebu-

Bovendien hield hij terdege rekening met mijn

reau heb ik een assertiviteitstraining gevolgd

energie en paste het aantal (goedgekeurde)

en deelgenomen aan een reïntegratie-pilot van

uren daar aan. Ook de arbeidsdeskundige nam

het IVCD. Op eigen initiatief heb ik enkele

extra tijd voor me en heeft me gecoached. Deze

sollicitaties gedaan en ben uiteindelijk een

menselijke en persoonlijke benadering heb ik

4-jarige opleiding gaan volgen in de richting

zeer gewaardeerd en heeft me duidelijk verder-

die ik uit wilde gaan.

op geholpen.ʼ

Bij navraag bleek dat een PGB voor mij (nog) niet mogelijk was.ʼ

Kun je aangeven wat je anders of beter gewild had?

Welke knelpunten/belemmeringen heb je

ʻVeel eerder begeleiding en coaching, dan had

ervaren?

ik nu al veel en veel verder geweest. Ik ben

ʻVan mijn toenmalige werkgever heb ik eigen-

lange tijd aan mijn lot overgelaten en in een

lijk totaal geen begeleiding gekregen. De

negatieve spiraal geraakt, met alle gevolgen

Arbo-arts stelde een coachingstraject voor,

van dien. Onder coaching zou ik ook het in

maar heeft dit voor mij niet hard gemaakt

contact brengen met lotgenoten opgenomen wil-

richting werkgever (die het moest bekostigen)

len zien.

en vervolgens heb ik niets meer van de betref-

Een betere analyse van het reïntegratiebedrijf

fende arts vernomen.

had veel schade en tijdverlies kunnen voor-

Knelpunt was ook de houding van de verzeke-

komen. Maar bovenal staat voor mij: serieus

ringsarts, hij nam me als vrouw niet serieus

genomen worden en oprechte aandacht krijgen

en heeft me onvriendelijk bejegend. Pas na

voor je kwaliteiten!ʼ

lange tijd kreeg ik het voor elkaar om door

23

Miscommunicatie en afwachten maar

Mevrouw H.D.

28 jaar, samenwonend

Opleiding

HEAO,

Land van herkomst

Turkije

Ziekte

bloedziekte en psychische klachten (in later stadium ontwikkeld)

Ziek vanaf

mei 2002

Werk

fulltime bij overheidsinstelling (gemeente)

ʻEr was een reïntegratieplan voorhanden, maar

tempo naar mijn werkplek kon terugkeren,

het werkte niet zoals het officieel zou moe-

geholpen door het hoofd van de afdeling, per-

ten. Het reïntegratieplan liep continue ach-

soneelszaken en een begeleider. Naar het nu

ter, deels door mijn eigen (afwachtende)

blijkt waren ze van plan een ontslagprocedure

houding, maar voor een groot deel omdat de

te starten.ʼ

gemeente hun zaken niet op orde had en er geen begeleider aangesteld was.

Ervaren knelpunten

De werkgever heeft preventief niets onderno-

ʻHet ergste was dat iedereen achter feiten

men. Toen ik een half jaar ziek was, ben ik

aanliep, terwijl ik wel tijdig informatie aan-

zelf langs de werkgever geweest om te vragen

leverde. De late opstart van het reïntegratie-

of er niets meer gedaan kon worden dan tot dan

plan is daar debet aan.

toe geweest was. Men deelde mij mee dat ze het

Ik werd er depressief van en begon me af te

reïntegratieplan in werking gingen stellen.

vragen of ik wel oké was voor die werkomge-

De Arbo-arts nam contact op en stelde een

ving. Ik heb dan ook weinig tot geen positieve

plan voor. Daarna ben ik diverse keren terug

ervaringen opgedaan.

geweest, maar alle keren was de meetlat te

24

hoog gesteld. Ik voldeed niet aan de verwach-

Wat had je anders gewild?

tingen en ik werd ook kwaad op mezelf omdat ik

Dat men het reïntegratieplan tijdig in werking

wel wilde, maar het gewoonweg niet lukte om te

liet treden en niet zoʼn laconieke houding

reïntegreren.

had en betere informatie over reïntegratiemo-

Toen ben ik zelf op zoek gegaan naar mijn

gelijkheden. Ik werd tijdig door een vriendin

reïntegratiemogelijkheden. Ik regelde het zo

gewezen op bepaalde zaken, anders had ik tot

dat ik een nieuwe kans kreeg en in een eigen

nu toe een afwachtende houding aangenomen.ʼ

Knelpunten uit de interviews Uit de verhalen in het vorige hoofdstuk komt naar voren dat reïntegratietrajecten niet altijd goed verlopen, ook wanner zij zijn uitgevoerd door gerenommeerde bedrijven. Vrouwen ervaren verschillende knelpunten: van het zonder reden volledig ontbreken van een reïntegratieplan tot onenigheid met werkgever en/of arbeidsdeskundige.

In dit hoofdstuk worden alle knelpunten, gedistilleerd uit de interviews, sec gerubriceerd weergegeven. En direct gekoppeld aan de aandachtsgebieden en/of indicatoren van het Borea-keurmerk. Het Borea-keurmerk geldt alleen voor de reintegratiebranche (zie de volgende paragraaf), met andere woorden de reïntegratiebedrijven. In deze uitgave is er voor gekozen alle genoemde knelpunten te koppelen aan de aandachtsgebieden of indicatoren van het keurmerk. Met het oog op ‘wie de schoen past, trekke hem aan’.

Borea keurmerk De reintegratiebranche heeft in 2002 een eigen keurmerk ontwikkeld: het Borea Keurmerk Reintegratie. Het keurmerk heeft als doel de kwaliteit van de aangeboden diensten te waarborgen en te verbeteren. Het keurmerk telt 13 prestatie-indicatoren die vijf aandachtsgebieden bestrijken: doorlooptijden, tevredenheid, eindresultaten, medewerkers en organisatie. De indicatoren zijn: • doorlooptijd opstellen reïntegratieplan

• competenties medewerkers

• doorlooptijd inschakeling eerste interventie

• systematische verbetercyclus

• doorlooptijd interventies

• privacyreglement en klachtenmanagement

• uitval en uitstroom

• tevredenheid cliënten

• (duurzame) plaatsing/werkhervatting

• tevredenheid opdrachtgevers

• toegevoegde waarde per interventie

• tevredenheid werkgevers.

• opleidingsbeleid

Knelpunten in relatie tot het Borea-keurmerk Door vrouwen genoemde knelpunten m.b.t.:

Afgezet tegen Borea-keurmerk (indicator en/ofaandachtsgebied)

Werkgevers en Arbo-diensten • Vijf vrouwen hebben de ervaring dat zij van het

• Doorlooptijden

kastje naar de muur gestuurd zijn. Ze voelen zich

• (Duurzame) plaatsing/werkhervatting

door de betreffende werkgevers en Arbo-diensten

• Competenties medewerkers

verwaarloosd.

• Tevredenheid cliënten • Eindresultaat

• Voor vier vrouwen is geen reïntegratieplan gemaakt.

• Doorlooptijden

Ook na invoering van de Wet Verbetering Poort-

• (Duurzame) plaatsing/werkhervatting

wachter ontbreekt het deze vrouwen aan informatie


over het hoe en waarom.

• Tevredenheid cliënten • Eindresultaat

25

• Twee vrouwen klagen over het feit dat hun fysieke aandoening slechts psychisch wordt beoordeeld. • Vier vrouwen zijn het oneens met de bedrijfsarts en de

• Competenties medewerkers • Tevredenheid cliënten • (Duurzame) plaatsing/werkhervatting

arbeidsdeskundige. De keuze voor WAO of WW is in


handen van de betreffende vrouw zelf gelegd.

• Tevredenheid cliënten

Bovendien bestaat er onduidelijkheid over de belast-

• Eindresultaat

baarheid van elk van deze vrouwen. Met als gevolg onduidelijkheid over welke hoeveelheid werk in welke werksoort de vrouwen aan zouden kunnen. • Alle vrouwen zeggen dat het een traag en langdurig

• Doorlooptijden

proces is waarbij niet of nauwelijks sprake is van

• Organisatie

samenwerking en/of afstemming.


• Bij vier vrouwen ontbreekt het aan en vast contact-

• Doorlooptijden

persoon of aanspreekpunt. Het betekent in de praktijk


telkens opnieuw het verhaal moeten doen en/of vertra-

• Organisatie

gingen in de voortgang van het hele proces. • Allen, zowel de vrouwen als de werkgevers, waren onbekend met Wet Verbetering Poortwachter. • Soms werkt de werkgever niet mee. In andere gevallen

• Tevredenheid cliënten • Organisatie • Doorlooptijden

ontbreekt het aan steun uit de hoek van de leiding-

• Organisatie/competentie medewerkers

gevenden.


• Tijdens het traject horen acties ondernomen te worden.

• Doorlooptijden

Vrouwen zijn op drie punten ontevreden:


a) acties blijven volledig achterwege of


b) er ontbreekt enige vorm van controle op de ondernomen acties. c) de werkgever blijft in gebreke. • Vijf vrouwen hebben uit arrenmoede maar zelf

• Doorlooptijden

initiatieven ontplooid. Soms met positieve resultaten.

• Eindresultaten

Soms werd het eigen initiatief letterlijk afgestraft.

• Organisatie/competentie medewerkers • Tevredenheid cliënten

• Verschillende vrouwen zeggen onvoldoende informatie


te hebben gekregen over reïntegratiemogelijkheden.


• Werkgevers nemen in het hele proces te vaak en te

• Doorlooptijden

lang een afwachtende houding aan. Dat geldt overi-

• Eindresultaten

gens ook voor de geinterviewde vrouwen. Het is vooral


een gevolg van het ontbreken van informatie.

26

• Werkgevers houden zich niet aan de termijnen voor het reintegratieplan. • Een vrouw ondervond vooral letterlijk communicatie-

• Doorlooptijden • Organisatie • Organisatie

problemen in het contact met haar Arbo-arts (iemand

• Competentie medewerkers

van buitenlandse afkomst). Deze communicatieproble-

• Eindresultaat

men pakten voor haar reintegratie negatief uit.


• Een vrouw meldt een onheuse, onvriendelijke


bejegening door een verzekeringsarts die haar als

• Eindresultaat

vrouw niet serieus nam.


• Over het advies en de hulp en ondersteuning van


Arbo-diensten zijn verschillende vrouwen niet te

• Eindresultaat

spreken. Zij betitelen het werk van de Arbo-diensten


als slecht.


Uitvoeringsorganisatie UWV • Vier vrouwen klaagden over het traag werkende UWV.

• Organisatie

Vaak is deze organisatie niet of moeilijk bereikbaar of

• Eindresultaat

worden telefoontjes en/of brieven door de UWV niet


beantwoord. • Op het gebied van samenwerking scoort het UWV in

• Doorlooptijden

de ogen van verschillende vrouwen slecht: er wordt

• Organisatie

niet, of slechts uitermate langzaam, met andere instan-

• Eindresultaat

ties samengewerkt.


Bovendien ervaren de vrouwen nogal eens dat de UWV


tijdens het traject zaken incorrect afhandelt en de richtlijnen wijzigt/verschillend interpreteert. • Als gevolg van de bureaucratie van de UWV worden de

• Doorlooptijden

activiteiten van het reïntegratiebureau beperkt, met

• Organisatie

alle (negatieve) gevolgen van dien.

• Eindresultaat

• Er is onvoldoende informatie over de mogelijkheden

• Organisatie

van de Wet REA en andere reïntegratiemogelijkheden. • De vrouwen hebben behoefte aan betere informatie over:

• Organisatie • Competentie medewerkers

- kortere procedures, - de mogelijkheden van een second opinion en - in beroep kunnen gaan. Reïntegratiebedrijven • Vier vrouwen vinden dat 'hun' reïntegratiebedrijf

• Organisatie

slecht functioneert.


Vijf van hen voegen er aan toe dat reïntegratiebedrij-

• Eindresultaat

27

ven weinig informatie over mogelijkheden verschaffen.


Met andere woorden er is geen transparant aanbod. • De reïntegratiebedrijven leveren in de ogen van de

• Organisatie

geïnterviewde vrouwen geen maatwerk. Bovendien


krijgen vrouwen begeleiding gericht op werk beneden

• Eindresultaat

hun niveau. Er zijn weinig tot geen scholingsmogelijk-


heden voor hoger opgeleide vrouwen. • Als gevolg van de sterke personeelswisselingen loopt het traject vaak vertraging op. • Vrouwen lopen tegen belemmeringen op bij een gefaseerde terugkeer naar de arbeidsmarkt. Er worden

• Doorlooptijden • Organisatie • Eindresultaat • Tevredenheid cliënten

slechts tijdelijke en/of parttime banen aangeboden. De begeleiding is bovendien alleen gericht op betaald werk en het ontbreekt aan nazorg. • Als gevolg van de bureaucratie is er sprake van langdurige procedures en vindt niet of nauwelijks afstem-

• Doorlooptijden • Organisatie

ming en/of samenwerking met andere instanties plaats. • Vrouwen klagen dat Reintegratiebedrijven geen


rekening houden met het gegeven dat veel vrouwen

• Eindresultaat

zorgtaken hebben.


• Vrouwen zullen bij hun terugkeer op de arbeidsmarkt geconfronteerd worden met hun WAO-verleden.

• Eindresultaat • Tevredenheid cliënten

Er zullen in elk geval vragen over worden gesteld. Aan het hoofd kunnen bieden aan dit aspect wordt weinig aandacht besteed.

Andere knelpunten Vrouwen ervaren ook op andere vlakken knelpunten tijdens het reïntegratieproces. Ze noemen onder andere het volgende. • Financieel moeten overleven. • Het ontbreken van een mentale uitdaging als er onder het niveau gewerkt moet worden. Dit kan ziekmakend werken. • De wisselende fysieke gesteldheid staat terugkeer in het arbeidsproces in de weg (de wil om te werken is er, de fysieke kracht niet). • Het is hard te ervaren dat betaald werk als gevolg van een handicap blijkbaar niet is weggelegd. • Het is zuur om te ervaren dat niet in loondienst kunnen blijven werken, een verplichte gang naar een reïntegratiebedrijf betekent. • Niet toegekende Rea-middelen na een zelf uitgevoerd en zelfbekostigd reintegratietraject. • ‘Het lijkt wel of je in de ziektewet gehouden wordt door tekortkomingen van instanties (als gevolg van het systeem van wetten en de bureaucratie). B.v. in korte periode bij Arbo-dienst te maken gehad met vijf verschillende artsen in vier verschillende plaatsen.’

28

• WAO-verleden en huidige beperkingen spelen een rol bij sollicitaties. In het cv zit een gat, waar uiteraard naar gevraagd wordt. • Rea-instrumenten zijn in de praktijk niet goed afgestemd op de gebruiker (een alleenstaande ouder/WAO-er kan de kosten van reintegratie immers niet zelf vooruit betalen). • Mogelijkheden van zelfstandig ondernemerschap vanuit WAO zijn klaarblijkelijk bij instanties onvoldoende bekend. • Eigenlijk niets kunnen en mogen doen tijdens het reïntegratieproces.

29

Ervaringen en suggesties voor verbetering Deze brochure gaat uit van mogelijkheden tot verbeteringen van reïntegratieprocessen van vrouwen. Het is dan ook belangrijk de positieve ervaringen van de geïnterviewde vrouwen weer te geven. Die ervaringen leveren voldoende handvatten op voor alle betrokken instanties om reïntegratietrajecten meer naar ieders tevredenheid te kunnen laten verlopen. En dus met meer positieve resultaten.

De positieve ervaringen van de geïnterviewde

en goed op de hoogte worden gebracht van

vrouwen zijn te onderscheiden in zaken die vooral

(on)mogelijkheden. Ook hechten zij veel waarde

te maken hebben met persoonlijke ontwikkeling

aan het feit dat iemand binnen een organisatie

van de vrouwen (onder andere eigenwaarde en

zich sterk inzet voor de betrokken vrouwen.

inzicht) en zaken die tot het reguliere werk van reïntegratiebedrijven behoren (zoals informatie

De vrouwen ervaren het als positief als zij door

verstrekking, begeleiding en dergelijke).

instanties serieus genomen worden, hun eigen wensen kunnen uiten en zelf kunnen kiezen.

Persoonlijke ontwikkeling

Hetzelfde geldt voor het ontvangen van adequate

De geïnterviewde vrouwen hebben voor hun per-

en persoonlijk gerichte begeleiding of adviezen.

soonlijke ontwikkeling veel gehad aan de steun van familie/vrienden (sociale omgeving) en het con-

Wat beter kan

tact met lotgenoten. Verschillende vrouwen vertel-

Wat goed of iets minder goed gaat, kan altijd nog

len dat zij, ondanks de negatieve zaken, de kracht

beter. Dat geldt voor alle betrokkenen bij reïnte-

behielden om voor hun herstel en terugkeer in het

gratietrajecten: deelnemers én instanties/organisa-

arbeidsproces te vechten. Een aantal zegt ook dat

ties.

zij zelfbewuster en sterker zijn geworden, meer

Op het gebied van

zelfvertrouwen hebben gekregen en hebben leren

a) organisatie,

relativeren.

b) communicatie, c) begeleiding

Als positief benoemden de vrouwen dat zij voor

d) inhoud en

zichzelf duidelijkheid kregen over hun eigen wen-

e) anders

sen en behoeftes. Voor verschillende vrouwen

zijn volgens de geïnterviewde vrouwen bij instan-

bleek het doen van vrijwilligerswerk goed uit te

ties/organisaties de volgende zaken voor verbe-

pakken: het gaf hen structuur en een werkritme.

tering vatbaar. Sommige verbeterpunten zijn op

Vrouwen die de kracht hadden zaken positief te

meerdere onderdelen van toepassing: de opsom-

blijven benaderen, merkten het effect daarvan: er

ming telt dan ook een aantal dubbelingen.

ontstond uiteindelijk een constructieve samenwerking met instanties.

Alle punten zijn integraal uit de 20 interviews overgenomen.

Reïntegratiebedrijven en andere instanties

Het is bovendien van belang ook aandacht te

Uit de interviews blijkt dat vrouwen positief rea-

besteden aan aspecten als taalachterstand en het

geren als zij van instanties en belangengroepen

ontbreken van erkenning van in het buitenland

adequate informatie over rechten en plichten,

behaalde diploma’s.

adressen en informatie uit bladen ontvangen

30

a. Organisatie/reïntegratiebedrijf

c. Begeleiding/steun

• Betere bereikbaarheid.

• Betere begeleiding vanuit UWV.

• Betere contacten met uitvoeringsorganisaties.

• Meer steun van Arbo-dienst in de vorm van

• Eén aanspreekpunt voor alle vragen. • Minder bureaucratie. • Toegankelijker worden voor overleg en zoeken naar mogelijkheden.

begeleiding. • Belonen van het eigen initiatief door dit te bespreken en te stimuleren. • Eerder en sneller begeleiding en coaching (waaronder contact met lotgenoten).

b. Communicatie • Meer besef bij de uitvoerenden dat negatieve ervaringen met instanties tijdens het reïntegratietraject demotiverend werken en bij de cliënt het vertrouwen doen afnemen. In het hele traject moet zorgvuldig met de cliënt gecommuniceerd worden. • Cliënten willen serieus genomen worden. Dat betekent onder meer aandacht voor de indi-

d. Inhoud • Meer en duidelijker informatie bieden over wettelijke reïntegratiemogelijkheden, bijvoorbeeld via internet. • Reïntegratiemiddelen ook inzetten bij het verrichten van vrijwilligerswerk. • Reïntegratiemiddelen ook inzetten als de deelnemer geen werkgever meer heeft.

viduele kwaliteiten van cliënten en deze benoe-

• (Betere) analyse door reïntegratiebedrijven.

men zodat ze goed voor het reïntegratietraject

• Controle door de Arbo-dienst op in gebreke

kunnen worden ingezet.

blijven van de werkgever.

• Instanties moeten toegankelijker worden voor overleg en meer zoeken naar specifieke moge-

e. Anders

lijkheden en oplossingen.

• Voortzetting door UWV/Werkgever van pensioenpremiebetaling tijdens reïntegratieuitkeringsperiode.

31

olg ld als gev ijvoorbee b , n e n n het alleriet kú sen vaak illen en n n w e m rk e n e w k ok het len voor de ngsverha or de betr weer aan de ervari vormt vo el. Maar jven heeft it e t, lí u n n b o t ië k ti jk cl o ie li Z e b m ce . spro s in leuk an elk ). Het el én e situatie v ere arbeid re mate(* . Financie li e e n u k e rk e g e fi lg re st ci o t v e e e in e sp wh nog grote g en voor d m opnieu vrouwen h laten o oog hebb ochtone ic ll z ig a r in n e te e w t ch a Oa nd die te en de WA en ervare ral vrouw dan morg o g o a V a . esvold n m a e e liever v uwen succ ie ro v d r n o e o w v en rou tieprocess rviewde v ct uitgereïntegra rea’-proje n u ij ‘E z t jk e li h e og 004 eid(**) m tember 2 03 en sep ngeschikth 0 2 so r e id e b m rb pte en A tussen se Vrouwen Platform et Platform t h e h ft e s e n h e en olg te bereik . Om dit verlopen

Deel 2

De uitvoerders: reïntegratiebedrijven

Verschillende reïntegratiebedrijven besteden al jaren extra of expliciet aandacht aan reïntegratietrajecten van vrouwen. Enkele bedrijven doen dit met succes. In het kader van het Eurea-project is met een aantal van deze bedrijven over hun uitgangspunten gesproken. Wij laten een aantal uitgangspunten de revue passeren onder het motto dat goede ervaringen gedeeld moeten worden en - belangrijker nog - tot voorbeeld voor andere reïntegratiebedrijven kunnen dienen.

Wij zijn ons er van bewust dat elk reïntegratiebe-

heid, zelfvertrouwen en zelfredzaamheid (het

drijf deze uitgangspunten respecteert en/of han-

heft in eigen handen nemen). Kort gezegd komt

teert. Het Platform wil met name benadrukken dat

het er op neer dat een vrouw zoveel mogelijk

extra of expliciete aandacht voor vrouwen voor

zélf de regie voert over haar reïntegratietraject.

iedereen winst oplevert: tevreden deelnemers, tevreden opdrachtgevers en dus ook een tevreden reïntegratiebedrijf.

• Speciale aandacht voor arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden, met het oog op een optimale combinatie van arbeid en zorg. • Nazorg bieden en dit in het begeleidingstraject

Uitgangspunten

opnemen.

De bevraagde reïntegratiebedrijven vinden de volgende elementen in het contact met en de behan-

De reïntegratiebedrijven merken dat vrouwen vaak

deling van iedere vrouw tijdens haar reïntegratie-

goed weten wat ze willen, maar dat het hen aan

traject van groot belang.

een duwtje in de rug ontbreekt. Deelname aan het

Maatwerk is uitgangspunt nummer 1. Met daar-

reïntegratietraject betekent voor veel vrouwen dat

naast:

noodzakelijke duwtje. Waar vrouwen (maar ook

• erkenning en respect voor de cliënt.

mannen) het moeilijk vinden om keuzes te maken,

• Uitgaan van de vraag: wie is deze vrouw en wat kan ze? Er is altijd sprake van een persoonlijke

heeft dat vaak te maken met het weinig transparante aanbod van reïntegratiebedrijven.

benadering en een persoonlijke oriëntatie. • Uitgaan van de beleving van de deelnemer.

Ervaring leert dat veel vrouwen zijn gebaat bij een

• Geloof in de bezieling, kwaliteiten en capaci-

voorschakeltraject. Een geslaagd voorschakeltraject

teiten van elke vrouw en dus blijven zoeken

vergroot de kans op een succesvol verlopend reïn-

naar mogelijkheden.

tegratietraject. Een van de reïntegratiebedrijven

• Rekening houden met de privé-situatie van de deelneemster. • Een positief gerichte ondersteuning en begelei-

allochtone vrouwen de methode Different. Deze reïntegratiemethode, toegesneden op

ding die de kracht van elke individuele deel-

arbeidsgehandicapte vrouwen, is ontwikkeld door

neemster naar boven haalt (empowerment).

het Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap,

• De begeleiding van de vrouw richten op het verwerven/behouden van haar onafhankelijk-

32

gebruikt speciaal ten behoeve van laag opgeleide

in opdracht van UWV. Er loopt een pilotproject (een Equalproject) waarin de methodiek verder

ontwikkeld wordt. Overigens gebruiken meer-

samenwerking komen. Met name over samenwer-

dere reïntegratiebedrijven deze methode. Zie

king met gemeenten zijn deze reïntegratiebedrij-

voor meer informatie over de methode bijlage 3.

ven tevreden. Veel gemeenten geven vrouwen,

Adressenlijst.

die vanuit de bijstand aan het werk gaan, ruimte

De ondervraagde bedrijven zetten zich in voor de

bouwen.

om de combinatie arbeid en zorg zorgvuldig op te mogelijkheid van aanpassing tijdens het traject, bijvoorbeeld in verband met zwangerschap of een

Tenslotte

burn-out van de deelneemster.

Reïntegratie is een intensief traject. Er zijn veel reïntegratiebedrijven, elk met een eigen specia-

Specifieke kenmerken

lisme. Maar, kun je zelf kiezen voor een reïntegra-

Een van de bedrijven heeft op grond van onder-

tiebedrijf? En wat hebben ze te bieden? Bij veel

zoek en ervaring met reïntegratietrajecten voor

vrouwen bestaat hierover onduidelijkheid en veel

mensen met een psychische arbeidshandicap de

reïntegratiebedrijven blijken niet in staat hun aan-

volgende kenmerken voor een goed traject gefor-

bod helder te presenteren of gaan ten onder aan

muleerd:

bureaucratie.

• extra aandacht voor arbeidsomstandigheden en

De voormalige staatssecretaris Rutte gaf zijn visie

aanpassingen op de werkplek.

op ontwikkelingen in de reïntegratiemarkt tijdens

• Extra tijd. De deelnemers hebben meer tijd dan

de presentatie van de derde benchmark BOREA

gemiddeld nodig om afstand te nemen van het

Keurmerk op 15 juni jongstleden. Hij heeft kant-

oude beroep en te komen tot een goed onder-

tekeningen bij de transparantie en de bureaucratie

bouwde nieuwe beroepskeuze.

in de reïntegratiemarkt en vraagtekens bij het

• Extra ondersteuning voor de deelnemers bij het leggen van contacten op de arbeidsmarkt. • Een continue positieve, individuele begeleiding naast de groepstraining.

draagvlak in de samenleving. Ook in de praktijk blijkt er veel behoefte aan heldere informatie te zijn. Een aantal spreekuurhoudende vrouwenorganisaties geven dit signaal af.

• Een werkervaringsplaats als opstap naar regulier

In de loop van het Eurea-project zijn reïntegratie-

betaald werk. Voor de meeste deelnemers is dit

markten georganiseerd ten behoeve van cliënten.

voorwaarde voor (een blijvend) resultaat.

Op deze markten, ondersteund door het Eurea-

• Aanbod van werkbegeleiding en nazorg gedurige

project en een aantal emancipatiebureaus, pre-

enige tijd na plaatsing.

senteerden diverse reïntegratiebedrijven zichzelf en konden vrouwen deelnemen aan workshops

Deskundigheidsbevordering

over verschillende onderwerpen. De opzet van de

Om hun werk ten behoeve van vrouwen goed te

markten was vraag en aanbod dichter bij elkaar

kunnen doen, besteden de reïntegratiebedrijven

te brengen en waar mogelijk beter op elkaar af

ruim aandacht aan de rol en de houding van case-

te stemmen. Aan de markten namen vooral kleine

managers. Men is bovendien sterk gericht op

reïntegratiebedrijven deel. Deze kleine bedrijven

kennis- en deskundigheidsbevordering van de

zijn toegankelijk en kunnen transparantie bieden.

werknemers. Deze reïntegratiebedrijven stre-

Zij sluiten derhalve aan bij de behoefte van de

ven naar een duurzaam effect van elk traject.

bezoekers aan de markten. Opvallend is bijvoor-

Bovendien regelen en garanderen zij persoonlijke

beeld dat praktisch alle bedrijven die aan de markt

nazorg, vanuit de visie dat de werksoort aangepast

deelnamen in hun begeleidingstraject ‘nazorg’

moet worden aan de cliënt in plaats van andersom.

opgenomen hebben. Vanuit het oogpunt dat je er met het vinden van werk alleen, nog niet bent.

Samenwerking Bij de totstandkoming en uitvoering van reïntegratietrajecten is het van belang dat de diverse betrokken uitvoeringsorganisaties tot een goede

33

iet illen en n et werk w h n a a r e r t voo de aar we iënt, vorm oneel. M ti cl o e m lk e e n n (*). el é e va ere mate . Financie ke situati gevolgen e specifie og in sterk d n te r n ro o e g o w v n u n ten om mense ne vro hebbe ter zich la e meeste inig oog n allochto d e ch e r a w t o a O o d te v A n ie ft eW are es d n hee uwen erv morgen d n instanti daag dan Vooral vro gevolg va n . a ls m v a e r e le ld v b e e e ro rb ie li rootste p rouwen d het allerg rviewde v te ïn e ccesvolg nsen vaak e rouwen su n van d v le r a o o rh v e n sv n. ng sse de ervari te stappe ratieproce ject uitge sproces in n reïnteg urea’-pro ij id ‘E z e t jk e rb li h a e 4 g re 0 r 20 *) mo regulie septembe iktheid(* songesch r 2003 en e id e b m rb A te p n e se Vrouwen rm tussen t Platform het Platfo e h ft e s e n h e n lg e o te bereik . Om dit verlopen

Deel 3

Advies

Gendergericht werken en Diversiteit

Uit de vorige hoofdstukken blijkt dat aan reïntegratietrajecten voor vrouwen het nodige verbeterd kan worden. Als het aan het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid ligt worden daarom de begrippen gendergericht werken en diversiteit aan het keurmerk voor reïntegratiebedrijven toegevoegd. Bijvoorbeeld als ‘aandachtsveld’ of als op zichzelf staande ‘indicator’.

Gender is een begrip dat in de gezondheidszorg

er geen onderscheid wordt gemaakt tussen man-

en hulpverlening gemeengoed aan het worden is.

nen en vrouwen. ‘Het gaat om mensen. Mannen

TransAct, landelijk expertisecentrum seksespeci-

en vrouwen zijn gelijk,’ luidde de opmerking. Dat

fieke zorg en seksueel geweld, schreef in 2000 de

rijmt niet met de reacties die verschillende vrou-

brochure ‘Seksespecifieke zorg en hulpverlening,

wen tijdens hun reïntegratietraject te horen krij-

veertig vragen en antwoorden’. Deze uitgave

gen (‘Kom over een jaar nog maar eens terug. Blijft

biedt concrete informatie voor een gendergerichte

u maar lekker thuis, mijn vrouw werkt ook niet.’).

manier van werken in zorg en hulpverlening.

De theorie (gelijkheid) komt in dit geval niet over-

De inhoud van de brochure is op veel sectoren

een met de praktijk (ongelijke behandeling).

van toepassing. In de ogen van het Platform óók

Het is van belang specifieke aandacht te beste-

op het terrein van reïntegratie van vrouwen. De

den aan de sociaal-maatschappelijke positie van

brochure biedt meer dan voldoende handvatten

vrouwen, willen reïntegratietrajecten succesvol

waarmee uitgangspunten of de manier van werken

verlopen. Het klopt dat mannen en vrouwen op de

op een eenvoudige manier aangepakt en verbeterd

arbeidsmarkt de laatste jaren naar elkaar zijn toe-

kan worden.

gegroeid. En meisjes zíjn hoger opgeleid dan hun

Voor dit hoofdstuk is dan ook veelvuldig en met

moeders. Jongens nemen meer zorgtaken voor hun

toestemming van TransAct uit de genoemde bro-

rekening en ontwikkelen kwaliteiten die traditio-

chure geput. Voor meer informatie zie www.trans-

neel aan vrouwen worden toegerekend. Maar als

act.nl.

deze verschijnselen nader onder de loep worden genomen, zijn er nog grote verschillen zichtbaar.

In dit hoofdstuk worden de begrippen genderge-

Meer mannen dan vrouwen zitten op leiding-

richt (paragraaf A) en diversiteit (paragraaf B) toe-

gevende posities. Een groter aantal vrouwen dan

gelicht en uitgewerkt met het oog op aanpassing

mannen vervult lagere, over het algemeen slechter

van de huidige keurmerken. In Deel 4 staat een

betaalde functies en werkt vooral in sectoren met

eerste opzet voor een indicator Gender.

een zware werkdruk als het onderwijs, de horeca en de zorgsector. Bovendien hebben vrouwen over

34

Specifieke aandacht

het algemeen een groter aandeel in de zorg voor

Op een recente reïntegratiemarkt voor vrouwen

kinderen en huishouden. Traditionele rolpatronen

gaf een vertegenwoordiger van het UWV aan dat

in relaties blijken hardnekkig te zijn. Dergelijke

verschillen hebben nog steeds hun weerslag op

Door Gender als aandachtsveld (of als op zichzelf

het welzijn en de gezondheid van vrouwen.

staande indicator) toe te voegen kan men reïnte-

Deze zaken gelden soms in nog sterkere mate voor

gratietrajecten op dat onderdeel toetsen. En wordt

allochtone vrouwen, zij hebben bovendien vaker te

vastgelegd dat er sprake moet zijn van systema-

maken met discriminatie op de arbeidsmarkt.

tische en structurele aandacht voor de positieverschillen tussen mannen en vrouwen en de effecten

Thema’s

ervan op in-, door- en uitstroom van vrouwen.

Voorbeelden van thema’s die bij vrouwen een rol

De ‘Gender’-verbeterpunten zijn in deze brochure

spelen (onder andere tijdens reïntegratietrajecten):

onder een nieuw toe te voegen indicator ‘Gender’

de combinatie van zorg en arbeid, grenzen stellen,

opgenomen, zie Deel 4.

autonomie, eigenwaarde en zelfbeeld, (seksueel)

De algemene verbeterpunten zijn in eerdere

geweld. Vrouwen zijn eerder geneigd aan verwach-

hoofdstukken benoemd, in de hoofdstukken

tingen van de ander te voldoen en zichzelf weg te

‘Knelpunten’ en ‘Ervaringen en suggesties voor ver-

cijferen. Vrouwen lopen daardoor een groter risico

betering’.

overbelast te worden en burn out te raken. Met name alleenstaande werkende vrouwen met jonge

Indicator Gender

kinderen blijken volgens onderzoek in de gevaren-

Bij gendergericht werken wordt gekeken naar

zone te zitten. Uit recent onderzoek (*) blijkt dat

de verschillen in levensgeschiedenis, ervaringen,

de combinatie arbeid en zorg wel degelijk een rol

gebeurtenissen, sekse-socialisatie(**), sociaal-maat-

speelt bij het arbeidsongeschikheids-

schappelijke positie en omgeving van vrouwen.

ricico van vrouwen.

Gendergericht werken komt tot uiting in allerlei aspecten van de reïntegratietrajecten: intake,

Vaak brengen vrouwen andere accenten aan bij

begeleiding, bejegening en communicatie.

het formuleren van hun wensen en behoeften

Gendergericht werken is uiteraard van toepas-

tijdens het reïntegratietraject. Zij leggen vaak

sing op vrouwen en mannen. Waar in de tekst van

een relatie naar hun persoonlijke geschiedenis.

vrouw en/of cliënte wordt gesproken, dient de

Vrouwen richten zich vaak op het maken en onder-

lezer ook man/cliënt te lezen.

houden van contact terwijl mannen zich in contacten eerder zakelijk en onafhankelijk opstellen.

Legio voordelen Vanuit het gezichtspunt van instanties:

A. Gender

cliënten kunnen beter geholpen worden omdat

Hoe kunnen reïntegratietrajecten beter aansluiten

er expliciet rekening wordt gehouden met sekse-

bij de wensen en behoeften van vrouwen, zoals

verschillen. Omdat medewerkers oog hebben voor

geformuleerd in Deel 1 pagina 30 en 31.

deze verschillen, zijn zij beter toegerust om proble-

Op welke manier kan een succesvolle door- en

men en klachten tijdig te signaleren en cliënten te

uitstroom van vrouwen in dergelijke trajecten

ondersteunen bij verwerking en oplossing ervan.

worden bevorderd?

Gendergericht werken gaat om kwalitatieve ver-

Wellicht kan de toevoeging van het begrip Gender

betering van de begeleiding van vrouwen en man-

aan de aandachtsvelden van het keurmerk voor

nen. Er wordt ondermeer gekeken naar de invloed

reïntegratiebedrijven een duwtje in de goede rich-

van onderliggende machtsverschillen, denkbeelden

ting betekenen. De Engelse term Gender verwijst

en opvattingen over vrouwelijk en mannelijkheid.

naar de betekenissen, opvattingen, denkbeelden, verwachtingen, normen en waarden over vrouwe-

Vanuit het gezichtspunt van cliënten:

lijkheid en mannelijkheid die in een bepaalde cul-

cliënten voelen zich serieus genomen en respectvol

tuur of samenleving gangbaar zijn en aan mannen

bejegend. Met name vrouwen worden zich daar-

of vrouwen worden toegeschreven. Met andere

door meer bewust van hun keuzemogelijkheden en

woorden het betreft de sociaal-maatschappelijke

hebben meer inzicht in de factoren die van invloed

betekenis van mannelijkheid en vrouwelijkheid.

kunnen zijn op hun reïntegratie.

35

Door het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen te

Principes en uitgangspunten

vergroten en hen meer aan te spreken op hun

In de praktijk van gendergericht werken worden

competenties (empowerment), voelen vrouwen

onderstaande principes en uitgangspunten met

zich bekwamer om hun eigen situatie aan te pak-

succes gehanteerd.

ken. Voor mannen geldt dat een gendergerichte

Medewerkers sluiten aan bij de beleving, deskun-

werkwijze hen inzicht geeft in de manier waarop

digheid en behoeften van de vrouwen. Zij hebben

in deze maatschappij de rol van mannen tot nu toe

oog voor de specifieke deskundigheid en ervaring

wordt ingevuld en de oorzaken van bepaalde pro-

van de cliënte en gebruiken die in het traject.

blemen. In het volgende kader worden aandachts-

Medewerkers plaatsen de klachten tegen de ach-

punten genoemd die een rol zouden moeten spe-

tergrond van sociaal-maatschappelijke factoren

len bij de houding van hulpverleners/begeleiders.

en socialisatieprocessen van vrouwen. Zij spreken vrouwen aan op kracht (empowerment) en competenties in plaats van op zwakte. Bovendien zien

Vragen bij de opzet van gendergericht werk

medewerkers klachten en problemen in het licht van overlevingsstrategieën. Om vanuit bovenstaande principes en uitgangs-

• Is de aard van het probleem voor vrouwen en mannen hetzelfde? • In welke mate hebben vrouwen en mannen met dit probleem te maken? • Rapporteren vrouwen en mannen dezelfde klachten en problemen of verschillen zij hierin? • In hoeverre dragen biologische, psychische en sociaal-maatschappelijke factoren bij aan deze verschillen? • Hebben mannen en vrouwen verschillende behoeften aan zorg en ondersteuning? • Hoe kan het aanbod zoveel mogelijk rekening houden met deze verschillen? • Zijn er verschillen in hoe mannen en vrouwen de begeleiding/het traject ervaren? • Zijn er elders werkwijze en methodieken ontwikkeld waarvan gebruik gemaakt kan worden? • Welke deskundigheid is nodig om gendergericht te kunnen werken? En zo ja waar is deze deskundigheid te vinden?

punten te kunnen werken wordt van medewerkers verwacht dat zij: • inzicht hebben in de seksespecificiteit van de problemen. • Inzicht hebben in hun eigen socialisatieproces en sociaal-maatschappelijke positie. • Besef hebben van de impact ervan op het leven van vrouwen. • De meest voorkomende problemen, klachten, thema’s en zorgbehoeften bij vrouwen kennen en deze in samenhang kunnen zien met sociaalmaatschappelijke, psychische en biologische factoren. • Oog hebben voor de invloed van ongelijke machtsverhoudingen. • Zich bewust zijn van de eigen seksestereotype denkbeelden en opvattingen en de wijze waarop deze (onbewust) kunnen doorwerken in de begeleiding. • Een houding en vaardigheden hebben ontwikkeld, gericht op: a) het vergroten van het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen; b) hen begeleiden bij het maken van keuzen; c) hen ondersteunen bij het vinden van oplossingen. Een van de mogelijkheden om de deskundigheid van medewerkers op dit gebied te vergroten is het bieden van (na)scholing en opleiding en er tijdens de opleidingen voor reïntegratiebegeleiders aandacht aan te besteden.

36

Bovenstaande principes en uitgangspunten vallen

van verschillen in sociaal-maatschappelijke positie

ook onder de algemene indicator Competenties

(gendergericht werken) betekent ook onmiddellijk

van Medewerkers.

dat kiezen voor een standaard oplossing niet tot de gewenste resultaten leidt. Met andere woorden

Deel 4 bevat een concept-indicator Gender, gerela-

‘diversiteit’ volgt bijna automatisch uit een gender-

teerd aan de indicatoren competenties medewer-

gerichte benadering. Het gaat er om dat per cliënt

kers, opleidingsbeleid en tevredenheid cliënten.

gekeken wordt naar de invloed op diens leeftijd, etnische achtergrond, leefsituatie, gezondheidssitu-

B. Diversiteit

atie en karakterstructuur en economische en maat-

Naast Gender zou wat het Platform betreft ook

schappelijke positie. Ook kansen en mogelijkheden

Diversiteit aan de keurmerken kunnen worden

van elke cliënt om de eigen situatie te veranderen

toegevoegd. En wel vanwege de volgende argu-

en te beïnvloeden spelen een rol. Het kan in de

menten.

praktijk ook betekenen dat een reïntegratietraject

Vaak wordt in reïntegratietrajecten uitgegaan

leidt tot bevredigend en zinvol vrijwilligerswerk

van een grote algemene deler. Wat goed is voor

in plaats van een (tijdelijke) baan onder het eigen

de een, zou ook goed zijn voor de ander. Dat is

niveau. Of Diversiteit zou kunnen leiden tot de

vaak niet het geval. Maatwerk is het sleutelwoord.

succesvolle start van een eigen onderneming.

Maar, zeggen critici, maatwerk is arbeidsintensief. Toch laten positieve resultaten zien dat extra tijds-

Gendergericht werken en uitgaan van Diversiteit

investering de moeite loont: tevreden cliënten,

kunnen leiden tot een grotere en succesvollere

tevreden opdrachtgevers, tevreden werkgevers.

uitstroom van vrouwen uit de WAO naar een plek

Naast het begrip Gender is daarom ook toevoeging

op de arbeidsmarkt. Het zou bijzonder jammer zijn

van het begrip Diversiteit van belang. Uitgaan

een dergelijke kans te laten liggen.

(*)

Thio. V, Halbersma. R, Verner. P en De Jong. P. ‘Arbeidsparticipatie en arbeidsongeschiktheid bij vrouwen’ , APE, Den Haag 2004

(**) Seksesocialisatie: het hele proces -vanaf de geboorte- waarbij meisjes en jongens zich waarden en normen van een maatschappij over gewenst en ongewenst gedrag eigen maken. Vrouwen en mannen betalen een verschillende tol voor hun socialisatie. Vrouwen worden eerder gestimuleerd zich emotioneel, afhankelijk en zorgzaam op te stellen waarbij autonomie, strijdbaarheid, activiteit en ‘eigenzinnigheid’ ‘verboden’ zijn. Voor mannen wordt het domein van het ‘verboden zelf’ geconstrueerd (b.v. mannen huilen niet, mannen zijn sterk).

37

n gevolg va rbeeld als o o v rootij b , e n ll het a rg k t kúnne a ie a v n n n e se n ille men eeste etrokken et werk w alen van oor de m voor de b eer aan h ringsverh n heeft v a t w e rv r jv rm e a lí o a b e v d M k t, te uit iën neel. leuk. Zie sproces in Het blijkt an elke cl n emotio mate(*). situatie v ere arbeid ancieel é li e re in u k e F e g . rk fi re n e ci e t st e e lg in e sp wh evo wen nog en voor d m opnieu tone vrou h laten o oog hebb ch ic o z ig ll r a in e te n w e ch e Oa aren dat en de WA uwen erv dan morg g a a Vooral vro succesvold n a vrouwen liever v r o ie o d v n n e e w cess itgewde vrou gratiepro project u zijn reïnte t ‘Eurea’jk e li h e 4 g 0 o 0 2 m ber (**) n septem schiktheid er 2003 e eidsonge b m rb A te p n e se en Vrouwen tform tuss t Platform eft het Pla e h n e olgens he ik te bere . Om dit verlopen

Deel 4

Indicator Gender

Het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid geeft hiermee een aanzet voor inpassing van het begrip Gender in het keurmerk voor reïntegratiebedrijven. Hierbij heeft het Platform termen uit de Handleiding Borea Keurmerk Reïntegratie, versie 2 gebruikt.

De genoemde toevoegingen zijn (nog) niet volledig. Evenmin zijn ze beschreven in de termen van de prestatie-indicatoren van de Handleiding Borea Keurmerk Reïntegratie, versie 2 (*).

Prestatieindicatoren

In het intakeprotocol kan bijvoorbeeld worden gevraagd naar: - voorkeur voor een vrouwelijke of mannelijke begeleider

Kwaliteitscriteria voor de intake • Bij de intake worden naast algemene ook seksespecifieke onderwerpen aan de orde gesteld. Denk aan socialisatie, sociaal-maatschappelijke positie, invloed van normen en waarden omtrent man- en vrouwzijn, sekserollen en gedragingen. • Er zijn richtlijnen en aandachtspunten die de intakers in staat stellen verborgen signalen van sekse-gerelateerde problemen bij cliënten tijdig te herkennen. • Voor de begeleiders/coaches zijn de indicatiecriteria voor seksespecifieke begeleiding bekend en helder.

- verdeling rond zorg en arbeid (draagkracht en -last) - gevoelens en ervaring met betrekking tot macht en onmacht - levensfase en seksespecifieke levenservaringen - eigen rolopvattingen, invloed van seksesocialisatieprocessen - omgang met agressie en boosheid - sociaal netwerk en isolement.

• Er zijn vertrouwenspersonen waar cliënten terecht kunnen als ze niet respectvol worden bejegend. Er wordt informatie beschikbaar gesteld over relevante procedures. • Signalen van ontevredenheid of onveiligheid worden serieus genomen en niet genegeerd of gebagatelliseerd.

38

Zo snel mogelijk dient te worden onderzocht of het voor een cliënt raadzamer is allereerst een voortraject te volgen in plaats van direct met het reïntegratietraject te beginnen. Dit kan voortijdige uitval voorkomen.

Uitval en Uitstroom

• Inzicht in positieverschillen (maatschappelijk, qua

Bij de toetsing van de keurmerken op de indicator

opleiding, qua carrièreperspectief en carrière-

Uitval en Uitstroom zouden de volgende vragen

behoefte) tussen mannen en vrouwen en de

kunnen worden gesteld:

gevolgen daarvan voor de opstelling en inzet van

• kan de uitval van vrouwelijke cliënten een

vrouwen in het reïntegratietraject.

gevolg zijn van het ontbreken van een

• De genoemde verschillen kunnen hanteren.

gendergerichte benadering en geen oog hebben

• Kunnen omgaan en kunnen werken met de prin-

voor diversiteit? • Is een geringe, weinig succesvolle, uitstroom

cipes van gendergericht werken en diversiteit. • Managers zorgen voor een open en veilige

wellicht een gevolg van het ontbreken van een

cultuur binnen de afdeling waarbinnen gelegen-

gendergerichte benadering?

heid is om te praten over gendergericht werken en waar een vertaling naar de praktijk wordt

Opleidingsbeleid

gestimuleerd.

De deskundigheid van begeleiders/coaches wordt op de volgende punten vergroot en up-to-date

Beleidsmakers leren bij het opstellen van vernieu-

gehouden:

wingsplannen expliciet rekening te houden met

• informatie/kennis over de positieverschillen

sekseverschillen en diversiteit en de afstemming

tussen mannen en vrouwen en de consequenties

van het huidige aanbod op de vraag van vrouwen.

daarvan voor de behandeling van vrouwen in een reïntegratieprocedure als vast onderdeel in

Systematische verbetercyclus

opleidingen opnemen.

Voor bijvoorbeeld een periode van drie jaar vormt

• Communicatieve vaardigheden: medewerkers

gendergericht werken en diversiteit een vast

moeten in de communicatie met vrouwen in een

onderdeel van de Systematische verbetercyclyus.

reïntegratietraject gespitst zijn op de gevolgen

Op deze manier kan gendergericht werken en

van de genoemde positieverschillen.

diversiteit in de organisaties worden ingebed.

Uitgangspunten in de begeleiding en communi-

Gendergericht werken en uitgaan van diversiteit

catie zijn: empowerment, geduld, aandacht voor

is niet van de ene op de andere dag gerealiseerd.

diversiteit.

Zeker als het gaat om de bereidheid om gendergericht te willen werken. Een dergelijke omslag in

Competenties

denken en doen vraagt tijd.

• Inzicht in de eigen houding ten opzichte van vrouwen.

De bovenstaande lijst zal hopelijk leiden tot discussies en zo mogelijk positieve voorstellen van branche-organisaties, ten gunste van de positie van allochtone en autochtone vrouwen en mannen in het reïntegratietraject.

(*)

‘Handleiding Borea Keurmerk Reïntegratie, versie 2’ , Tilburg, mei 2003 zie www.borea.nl onder ‘Keurmerk’

39

40

Bijlage 1

Interview-vragenlijst

Project Eurea Portret nr. Persoonsgegevens: vrouw, leeftijd, status opleiding, nationaliteit/land van herkomst ziekte: aan bewegingsapparaat, psychisch of combinatie ziek vanaf: werk: branche/sector, parttime/fulltime Het reïntegratie verhaal Reïntegratie Wanneer ben je ziek geworden? Kun je iets meer vertellen over je klachten? Is het bijvoorbeeld een aandoening aan het bewegingsapparaat, heb je psychische klachten of andere gezondheidsproblemen? Is er sprake van een combinatie van klachten? Bij wat voor soort werkgever werk(te) je? Is het een groot bedrijf of werk(te) je in het midden en kleinbedrijf? Werk je er nog steeds? Werkte je in een welzijnsinstelling, de gezondheidszorg, onderwijs, de uitzendbranche, of ergens anders? Is er een reïntegratieplan opgesteld? Kun je vertellen wat de werkgever heeft gedaan ten behoeve van jouw reïntegratie? Kun je vertellen wat je zelf hebt gedaan ten behoeve van jouw reïntegratie? Heb je daarbij gebruik gemaakt van REA-instrumenten/budget/persoons gebonden budget? Welke knelpunten/belemmeringen heb je ervaren bij je reïntegratie? Welke positieve ervaringen heb je, met je werkgever, je bedrijfsarts, jezelf, andere mensen? Wat had je anders/beter gewild? Wil je de brochure ontvangen indien deze gereed is? Hartelijk dank voor jullie medewerking!

41

Bijlage 2

Lijst van afkortingen

Arbo-wet

Arbeidsomstandighedenwet

Arbo-dienst

dienst die in en voor bedrijven de Arbo-wet uitvoert

DCE

Directie Coördinatie Emancipatiebeleid

CWI

Centrum voor Werk en Inkomen

IRO

Individuele Reïntegratie Overeenkomst

PGB

Persoongebonden Reïntegratie Budget

REA

Wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten

SZW

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

UWV

Uitvoeringsorgaan Werknemers Verzekeringen

WAO

Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

Wajong

Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten

WAZ

Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen

WVP

Wet Verbetering Poortwachter

WW

Werkloosheidswet

WWB

Wet Werk en Bijstand

In de interviews zijn onderstaande afkortingen gebruikt.

42

vg

verzekeringsgeneeskundige

ad

arbeidsdeskundige

UWV

Cadans, GAK, USZO

P&O

Personeel & Organisatie

IVCD

Instituut Voor Creatief Denken

STAV

Steungroep Arbeidsongeschikte Vrouwen Amsterdam

ZAMI

Organisatie van Zwarte, Migranten- en Vluchtelingenvrouwen Amsterdam

Bijlage 3

Adressen

Belangrijke adressen

Andere belangrijke (internet)adressen

Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid

Methode Different

secr.:

(tijdelijk) FNV Vrouwenbond

Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap,

Postbus 8576, 1005 AN Amsterdam

Hoensbroek.

020 - 5816398

contactpersoon Wilma Ritzen

tel:

Coördinator: Elga Zuidema

tel.

045 – 5237537.

mail: [email protected] Transact ELOVÉ (voorheen LOV)

Landelijk expertisecentrum seksespecifieke zorg en

Stichting Landelijk Overleg Vrouwen en

seksueel geweld, Utrecht.

Sociale Zekerheid

tel.

secr.:

www. transact.nl

Tichelwurk 11, 9051 LB Stiens

030 – 2326500

mail: [email protected] De brochure is op bovenstaand adres te bestellen.

Platform Reïntegratie te Hoofddorp STECR - Kenniskring “Vrouwen in de WAO”

Stichting WAHO voor jonge hoger opgeleide vrouwen

tel.

mail: [email protected]

023 – 5549940 www.stecr.nl

www.waho.nl Stichting BOREA Keurmerk Reïntegratie FNV Vrouwenbond

Tilburg

Postbus 8576, 1005 AN Amsterdam

tel.

tel.


020 – 5816398


0900 – 2844545 www.borea.nl

www.fnvvrouwenbond.nl ARCON Belangenbehartigers, Hengelo Stichting InitiatiefGROEP Vrouwen met een Handicap secr.:

tel.

Joke de Bruyn

074 – 2426520 www.arcon.nl

Baroniehof 111, 5709 HK Helmond tel.

0492 - 512833


Spreekuur voor vrouwen Steunpunt Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid Friesland Keetwaltje 1, 8921 EV Leeuwarden elke maandagmiddag van 14 tot 16 uur tel.

058 - 2139992

43

Colofon ‘Een andere weg, Gender en Diversiteit bij reïntegratie’ (© september 2004) is een uitgave van: het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid, een samenwerkingsverband van de Vereniging Landelijk Overleg Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid (LOV), de Stichting WAHO voor jonge hoger opgeleide vrouwen in de WAO, de Stichting InitiatiefGROEP Vrouwen met een Handicap (IVH) en de FNV Vrouwenbond. Tekst interviews en eindredactie: Elga Zuidema Tekst en -bewerking, ontwerp en opmaak: Seinen & Van Leeuwen, Leeuwarden Illustratie: Sonja Burgerjon, Leeuwarden Drukwerk: Telenga, Franeker Het project en de brochure zijn mogelijk gemaakt dankzij subsidie van het ministerie van SZW, Directie Coördinatie Emancipatiebeleid. Utrecht/Leeuwarden, september 2004

44

Het Platform Vrouwen en Arbeidsongeschiktheid heeft tussen september 2003 en september 2004 het ‘Eurea’project uitgevoerd. Met als doel het in beeld brengen van de belemmeringen die zieke, arbeidsongeschikte en gehandicapte vrouwen ondervinden bij hun participatie op de arbeidsmarkt en hun reïntegratie. Daarnaast is de kwaliteit van de keurmerken van reïntegratie-bedrijven getoetst op gender en diversiteit. ‘Een andere weg, Gender en Diversiteit bij reïntegratie’ is een weergave van de resultaten van het project. © Utrecht, september 2004

rote mensen g e meeste d r o o v ft o nt, v rmt en hee n elke clië Ziek blíjv a v . k e u ti le a t tu is nie eke si wde vro Ziek zijn eïntervie de specifi g r o e o d v n n a e v len g hebb ngsverha weinig oo de ervari it u t jk li b eid( Het mate(*). ngeschikth so id e rb A en . Vrouwen itgevoerd project u t Platform e ’a h s re n u e ‘E lg vo het : Het moet ber 2004 rmuleerd en septem 3 0 0 2 r elen gefo e o b d m e e , arbeidso te p tw se ct zijn die zieke je n e ro g ’p n a ri e re ‘Eu grat lemm Voor het van reïnte van de be rmerken brengen u e ld k e e e b d van 1. Het in kwaliteit en van de ts e ject to t e 2. H n het pro . ltaten va te nemen su g re e e w d n n e va mering weergave ure is een ch ro b e z De in de WA t project vrouwen e l h r ta o n a o v a g sitie mend Aanleidin cifieke po en toene jaren is e or de spe o n v e p is t lo e ch e werkn De afg aanda gevers, d r weinig rk e e t a w d e d it oor an met het fe r traject v jammer. V jdens haa n partijen ti e k n k e o w tr u re e e vro otive n alle b een van d estie dem w ie k d g in in w rk vrou De opme laat versch t voor de ken of te ctie werk re a tb re n e o jk t li e we beï derge ties, h bij instan ve nemen a n g e it n u o e rs z e de contactp staan. In at om reïn als het ga in de weg s n e e cc w su u p ro ium tie o van v ude adag de garan el het alo nvoldoen o w t jk m k ti n k li k ra st p n uit roo schien -, door- e toren. Mis in a r ic o d o v in n f rva en/o evolgen e usief de g wen, incl t. deld word rs steeds ve n er nog n aan zet a e a w st u e b ro v n De ne vr golve e allochto ancipatie id m e le e e g d p s o k dan laag

Gender en Diversiteit bij reïntegratie

Recommend Documents