Detentie en culturele diversiteit De effectuering van de rechtspositie door etnische minderheden in detentie
Marieke Post
Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen in samenwerking met Boom Juridische uitgevers Den Haag 2005
Inhoud
Gebruikte afkortingen HoofdstukI 1 2 3 3.1 3.2 3.3 4
XV
Inleiding
Onderzoeksvraag Terminologie Onderzoeksmethoden Veldwerkperioden Interviews Waarde van het veldwerk Opzet van het boek
1 2 5 5 7 8
Hoofdstuk II Ontwikkelingen in het gevangeniswezen 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 3 3.1 3.2
Ontwikkeling van de detentiepopulatie Cij fero verzieht Verklarungen Tijdelijke veranderingen Structurele ontwikkelingen Reacties Jaren zeventig Jaren tachtig: beleid Jaren tachtig: onderzoek Jaren negentig 21e eeuw Schommelingen in aandacht Oorzaken Noodzaak van blijvende aandacht
11 11 14 14 16 19 19 22 23 25 28 30 30 32
Hoofdstuk III Grundrechten in detentie 1 1.1 1.2 2
Grondrechtenuitoefening InNederland Betekenis van (grond)rechten in de detentiesituatie Grondrechtenbeperking
35 35 37 40
Inhoud
X
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4
In Nederland Detentiesituatie Bijzondere rechtsverhoudingen Beperkingsclausule Aard van de vrijheidsbeneming Grondrechteninterpretatie Conflicterende interpretaties Wie bepaalt de reikwijdte van grondrechten? Praktijk Horizontale werking Gelijkheidsbeginsel Formele en materiele gelijkheid Ongelijke behandeling en discriminatie Gelijkheidsbepalingen Artikel 1 Grondwet Algemene Wet Gelijke Behandeling Toetsingsmodel
Hoofdstuk IV 1 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2 1.3 1.4 1.4.1 1.4.2 2 2.1 2.2 3 3.1 3.2 3.3 4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3
40 45 45 46 49 55 55 59 63 66 69 71 72 73 74 74 76
Informatieverstrekking
Informatie Gunstensysteem Formele gunsten Informele gunsten Semi-formele gunsten Tegenstrijdige belangen Informatievergaring als recht Reikwijdte van de informatieplicht Hoor- en mededelingplicht Beklag Wijzen van informatieoverdracht Passieve overdracht Actieve overdracht Overdracht van informatie bij aankomst in de inrichting Aankomst in de inrichting Inkomstengesprek Begrijpen van de informatie Overdracht gedurende de detentie Plaatsing op een afdeling Verblijf op een afdeling Informatiebehoefite tijdens het verblijf Schriftelijke informatie Mondelinge informatie Informatie-uitwisseling door het screken in de eieen taal
79 79 80 81 83 85 86 88 89 90 91 91 93 95 95 95 97 99 99 100 102 104 104 106
Inhoud
5 5.1
XI
Verhouding tot het gelijkheidsbeginsel Toetsingsmodel
107 107
Hoofdstuk V Medische Zorg 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 1.4 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.1.6 3.1.7 3.2 3.3 4 4.1
Recht op medische zorg Begrip medische zorg Wetgeving Verantwoordelijkheid voor medische zorg Recht op vrije artskeuze Standaard van medische zorg Diversiteit van zorg Medische dienst Inrichtingsarts Verpleegkundigen Psychiater en psycholoog Zorgverlening en zorgvraag Belemmeringen in zorg aan etnische minderheden Bereikbaarheid van de arts Taalproblemen Communicatieproblemen Taakinvulling van de arts Beeldvorming omtrent de arts Ziekteverschijnselen Ziektebeleving en ziektepresentatie Psychische problematiek Recht op vrije artskeuze Verhouding tot het gelijkheidsbeginsel Toetsingsmodel
113 113 114 115 116 118 120 122 122 124 125 125 125 126 127 128 129 132 134 135 137 140 141 141
Hoofdstuk VI Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 2 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 3
Algemene noties Godsdienst in een geseculariseerde samenleving Recht op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging Godsdienst Levensovertuiging Penitentiaire regelgeving Geestelijke verzorging in detentie Historische ontwikkelingen Behoefte aan geestelijke verzorging Aanstelling van geestelijk verzorgers Ontbreken zendende instantie Imamopleiding Gezamenliik beliiden
149 149 151 153 155 156 158 159 164 168 171 172 174
XII 3.1 3.1.1 3.2 3.3 4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.3.7 4.4 4.4.1 4.5 5 5.1 5.1.1 5.1.2
Inhoud Gespreksgroepen en contact met geestelijk verzorger Taalproblemen Diensten en bijeenkomsten Feestdagen Individueel belijden Arbeidsplicht en vrije dagen Transport Maaltijden Koosjere maaltijden Halalmaaltijden Circulaire halalmaaltijden Ramadan Vegetarische en veganistische maaltijden Overige voedselwensen Inrichtingswinkel Persoonlijke uitingen Bidden Winti Verhouding tot het gelijkheidsbeginsel Toetsingsmodel Islamitische geestelijk verzorging Halalmaaltijden
174 175 177 179 181 181 183 184 185 187 189 191 192 194 195 196 198 201 204 205 206 209
Hoofdstuk VII Resocialisatie 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.5 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.4 2.5
Vormgeving van het resocialisatiebeginsel Resocialisatie als doel Wat bemoeilijkt de resocialisatie? Resocialisatie in enge en in ruime zin Drie dimensies van resocialisatie Algemeen Concreet Individueel Voorbereiding op de Nederlandse samenleving? Resocialiserende activiteiten Contact met de buitenwereld Bezoek Telefoneren Sociale hulpverlening Reclassering Centrum Alcohol en Drugs Onderwijs Arbeid Verlof
215 216 217 219 222 223 224 225 226 229 229 230 231 233 233 235 237 240 241
Inhoud 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 4 4.1 4.2 5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3
XIII Detentiefasering en selectiviteit Objectieve selectiecriteria Strafduur en strafrestant Uitzetting en uitlevering Aanvaardbaar verblijfadres Taalbeheersing Subjectieve selectiecriteria Selectiviteit als gevolg van het zelfhulpmodel Selectiviteit als gevolg van de rapportage Diversiteit in begeleiding en hulpverlening Compensatie voor strafverzwaring Gratie (Voorwaardelijke) vervroegde invrijheidstelling Verhouding tot het gelijkheidsbeginsel Toetsingsmodel Kanttekeningen bij het resocialisatiebeleid Subjectieve criteria en detentiefasering Objectieve criteria en buitenlandse gedetineerden
244 246 246 247 250 250 251 252 255 258 261 262 264 268 268 268 269 273
Hoofdstuk VIII Slotbeschouwing 1 1.1 1.2 1.3 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2
Gelijkheid Haalbaarheid van gelijkheid Zelfrespect als voorwaarde voor gelijkheid Rechtvaardiging van respect Respectvolle detentie Respect tonen door te'leren kijken' 'Leren kijken' als plicht? Bevorderen van het 'leren kijken' Toekomst Veranderingen op komst Garanties voor rechtvaardigheid en respect?
Conclusies en aanbevelingen Samen vatting Summary Literatuur Jurisprudentie Bijlage Trefwoordenregister
277 278 279 281 283 283 285 288 290 290 292 295 301 321 339 351 353 355
