gemeente winterswijk
Uitvoeringsprogramm a •
Duurzaam Winterswij k Klimaat- en duu rz aamheidsbeleid voor de gemeente Winterswij k
0
Samenvatting.
Gemeente WINTERSWIJK 2008
1 . Algemee n 1 .1 Duu rz aamheid en beleidsvisie Duu rzaamhei d Duurzaamheid is het vermogen om te voorzien in de behoeften van de huidige generatie zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen . Vaak worden de 3 peilers van duurzaamheid genoemd om het begrip tastbaarder te maken, te weten : • milieu (soms wordt alleen ecologie genoemd) of planet • economie of profi t • sociaal (soms ook sociaal-maatschappelijk genoemd) of peopl e lets is duurzaam als de 3 aspecten in balans zijn . Vanuit de duurzaamheidsgedachte is in 2007 gekozen om te gaan werken met programma's waarin streefbeelden staan aangegeven voor Winterswijk . Een van die programma's is het programma nr . 4 Milieu en duurzame energie . In dit programma zijn streefbeelden geformuleerd op het gebied van milieu (klimaat en duurzame energie) . Beleidsvisi e •
Op basis van het programma en de streefbeelden is de beleidsvisie "Duurzaam Winterswijk ; Klimaat- en duurzaamheidsbeleid voor de gemeente Winterswijk" gemaakt . Deze is door de raad vastgesteld op 24 april 2008 . In de visie staan de ambities voor het klimaat- en duurzaamheidsbeleid met nadruk op klimaat en energie . Daarbij nemen wij het initiatief om zelf het goede voorbeeld te geven . Hiermee willen we burgers en bedrijven stimuleren om ook maatregelen te treffen om zo duurzaam mogelijk te zijn . Samen met anderen zullen we door het uitvoeren van diverse projecten een zo duurzaam mogelijke samenleving dat bestand is tegen klimaatveranderingen te verkrijgen en in stand te houden . Samen omdat het klimaat immers niet stopt bij de gemeente zelf en bij grens . Daarom wordt ook samengewerkt met andere gemeenten . Een bijzondere samenwerking is het mogelijke Euregio-project "Benchmarking en Energiemanagement", waarbij enkele gemeenten aan weerszijden van de landsgrens, meedoen . Doel is om als gemeente volledig klimaatneutraal te worden . Klimaatakkoord en onze beleidsvisi e Wij doen mee met het op 12 november 2007 door VNG en rijk ondertekende klimaatakkoord . Kern van het akkoord is dat gemeenten en rijk zich gezamenlijk gaan inspannen voor een schoner, duurzamer en zuiniger Nederland . Het akkoord legt de basis voor ambitieus beleid op het gebied van klimaat en duurzame energie . In onze beleidsvisie hebben wij dezelfde indeling als het klimaatakkoord aangehouden namelijk : thema 2 .1 : Algemene afsprake n thema 2 .2 : Duurzame energieproductie thema 2 .3 : Schone en zuinige mobilitei t thema 2 .4 : Energietransitie van de gebouwde omgeving thema 2 .5 : Duurzame bedrijven thema 2 .6 : Duurzame agrarische bedrijven thema 2 .7 : Klimaatbestendige leefomgeving . 1 .2 Uitvoerin g
Uitvoeringsprogramm a De raad heeft opdracht gegeven om op basis van de beleidsvisie een uitvoeringsprogramma op te stellen . Het uitvoeringsprogramma geeft de implementatie van onze ambities weer op het gebied van klimaat en energie . De implementatie krijgt zijn vorm door diverse projecten uit te voeren . Omdat niet alles tegelijk kan, is een selectie gemaakt waarbij de mate van succes een belangrijke factor is geweest . De mate van succes is onder andere gebaseerd op financiële haalbaarheid, al aanwezige kennis en ervaring en successen (of falen) van eerdere activiteiten . Concreet is de selectie gemaakt op grond van :
2
• wettelijke noodzakelijkheid, • onuitstelbaarheid , • verwachte milieuwinst, • innovatie , • slagingspercentage e n • aansluiting op bestaande initiatieven . Het uitvoeringsprogramma zelf bestaat uit 2 delen waarin zowel het theoretisch kader (deel 1 : Achtergrond, context en beschrijving .) als de meest succesvolle projecten (deel 2 : Uitvoering .) staan weergegeven . Dit wil overigens niet zeggen dat simpel toe te passen zaken zoals het geven van voorlichting, het niet standby-laten staan van de computer, het licht uitdoen etcetera niet plaatsvinden . Dergelijke aspecten zijn namelijk niet geschikt voor een projectaanpak en zijn dus niet genoemd in het uitvoeringsprogramma . Hiermee wordt het uitvoeringsprogramma ook flexibel gehouden . Immers, de techniek schrijdt voort en door specifieke zaken te noemen als actie, kan een toekomstig (beter) alternatief mogelijk afhaken . Uitvoering algemee n
0
Het waar maken van de ambities raakt alle afdelingen . In de afdelingsplannen zullen dan ook uren gereserveerd moeten worden voor de uitvoering . Veel aspecten zijn echter reguliere uren cq wettelijke taken (bijvoorbeeld handhaving) . Daarnaast wordt samengewerkt met de andere gemeenten waardoor efficiënter gewerkt kan worden . Ook kan voordeliger (externe) deskundigheid worden ingeschakeld . Financierin g Bij SenterNovem is een financiële bijdrage gevraagd van € 135 .656 voor de komende vier jaar . Uitgangspunt van de SLoK-uitkering is een cofinanciering van minimaal 50% . Dat betekent dat wij tenminste eenzelfde bedrag beschikbaar moeten stellen . Vanuit SenterNovem geldt een inspanningsverplichting . Daarnaast geeft de provincie voor enkele projecten subsidie in het kader van het regiocontract . Ook kan subsidie verkregen worden via de EU (zogenaamde Interreg) . Het gaat dan om een mogelijk grensoverschrijdend klimaatproject .
2 . Streefbeelden en uitvoeringsprogramm a Om de ambities waar te kunnen maken, moet een vertaling naar de praktijk plaatsvinden . Hiervoor worden projecten/activiteiten gepland voor de periode tot en met 2012 . Per streefbeeld wordt hieronder aangegeven welk thema uit de beleidsvisie er bij hoort en welke projecten worden uitgevoerd . De projecten zijn gedetailleerd weergegeven in deel 2 van het uitvoeringsprogramma . Daarnaast wordt een overzicht in tabelvorm gegeven van alle projecten met de jaarlijkse planning . 40
Omdat veel projecten/activiteiten in 2009 zullen starten en een inventarisatiefase nodig is, kan niet bij elk project concreet aangegeven worden wat exact wordt gedaan bijvoorbeeld in de vorm van het bouwen van x-tal biogasinstallaties . Het mogelijk maken van een dergelijke installatie staat wel genoemd, maar hoeveel het er uiteindelijk worden is afhankelijk van vele factoren . Daardoor lijken veel projecten vaag, maar in deel 2 staat zo goed mogelijk aangegeven wat de projectaanpak is, wie er mee doen, wat de doelstelling is, welk resultaat wordt beoogd, welke instrumenten er worden ingezet etcetera . Elk project zal gemonitoord worden en 2 keer per jaar zal de stand van zaken gemeld worden aan college en raad . Per streefbeeld uit het programma (er zijn er 3 die direct betrekking hebben op klimaat- en energie) volgt nu een overzicht van thema's, projecten en enkele voorbeelden . 1 . Streefbeeld : duurzame energie en klimaat. Onderdeel a . De gemeente Winterswijk heeft een duurzame energiehuishouding ; minder gebruikmaken van energie en meer gebruik maken van duurzame energiebronnen . Hiermee draagt de gemeente Wintenaijk bij aan de reductie van COz-uitstoot en zorgt daarbij ook dat ze op lange termijn beschikbare, betaalbare en schone energie heeft. Thema uit de beleidsvisie: 2.1 : Algemene afspraken we besteden onder meer aandacht aan :
3
* energiemanagement van de eigen gebouwen ; * energielabels van onze eigen gebouwen ; * duurzaam inkopen ; * duurzame openbare verlichting en overige installaties . Projecten/activiteiten : 2 .1 .1 Energiemanagemen t Voorbeeld actie : maatregelen voor verlaging energieverbruik doorvoeren . 2 .1 .1 Verbetering energielabels eigen gebouwe n Voorbeeld actie : verbeteren energielabel om nog energiezuiniger te zijn (hoe hoger het label, hoe zuiniger, hoe meer milieuwinst en kostenbesparend) . 2 .1 .1 Inkoop groene energi e Voorbeeld actie : 100 % duurzaam inkopen, opnemen criteria bij aanbestedingen (intentieverklaring Duurzaam inkopen is in september 2008 ondertekend) . 2 .1 .3 Openbare verlichting en installaties Voorbeeld actie : energiebesparingskansen inzichtelijk maken en dan toepassen ; nieuwe ontwikkelingen in openbare verlichting en installaties worden meegenome n ~ Onderdeel b. Alle gemeentelijke vervoersmiddelen rijden op een zo milieuvriendelijke wijze met een zo milieuvriendelijk mogelijke brandstof. Thema uit de beleidsvisie : 2.3 Schone en zuinige mobiliteit we besteden onder meer aandacht aan : * voorbeeldfunctie door eigen wagenpark aan te pakken . * duurzame mobiliteitsmaatregelen (het Fietsproject is in 2008 afgerond ) Projecten/activiteiten : 2 .1 .2 Duurzaam inkopen, duurzame mobilitei t Voorbeeld actie : eigen wagenpark op electra of andere alternatieve brandstoffen . Onderdeel c . Op een aantal aangewezen plekken staan grootschalige biogascentrales voor de opwekking van duurzame energie. en Onderdeel d. Energie wordt op diverse manieren duurzaam opgewekt binnen de gemeente Winterswijk. Deze energie wordt ook gebruikt door de inwoners van Winterswijk. Thema uit de beleidsvisie : 2.2 Duurzame energieproductie en 2.6 Duurzame agrarische bedrijven we besteden onder meer aandacht aan : biomassa COZ-opslag Projecten/activiteiten : 2 .1 .7 kansen voor biomassa Voorbeeld actie : initiatieven voor 'Stoken op streekhout' zijn gerealiseerd Projecten/activiteiten : Voorbeeld actie : Projecten/activiteiten : 2 .2 .2 Stimuleren duurzame agrarische bedrijven Voorbeeld actie : benutten van kansen voor lokale opwekking en gebruik van duurzame energie (biogasinstallaties, mestvergisting ) 2 . Streefbeeld duurzaam bouwen . Onderdeel a. Bij bouwprojecten is 'duurzaam bouwen' een vanzelfsprekend begrip . Het leveren van kwaliteitsbouw met directe voordelen voor nu in combinatie met een hoge toekomstwaarde voor later. en Onderdeel b. Duurzaam bouwen is een doorslaggevend aspect binnen projecten . Hier wordt veel aandacht aan geschonken bij het opstellen van de 'lijst van eisen' voor projectontwikkelaars .
4
Thema uit de beleidsvisie : 2.4 Energietransitie van de gebouwde omgeving en 2 .7 Klimaatbestendige leefomgeving we besteden onder meer aandacht aan : * handhaving van de EPC (energieprestatiecoëfficiënt) voor woningen en utiliteitsgebouwen * stimuleren woningbouw dat verder gaat dan de huidige wettelijke eise n * bestaande woningvoorraad : opzetten subsidieregeling samen met de provincie waarbij bewoners worden gestimuleerd energiebesparende maatregelen te neme n * klimaatadaptatie (regenwater wordt al afgekoppeld, retentievijvers worden aangelegd ) Projecten/activiteiten : 2 .1 .4 handhaving EPC (woningen en utiliteitsgebouwen) Voorbeeld actie : Striktere toetsing en handhaving van de EPC/EPN ; Voorlichting aan bouwende partijen : Instrument ontwikkelen om EPC van de gebouwde woningen bij te houden 2 .1 .5 Duurzame (woning)bouwprojecte n Voorbeeld actie : realiseren van woningbouw met een verscherpte EPC ; duurzaamheid verankeren in bestemmingspla n 2 .1 .5 Nul-energiewoningen Voorbeeld actie : bouwen van energieneutrale woningen (zie de Eco Kathedraal) 2 .1 .6 Duurzaamheid in de bestaande woningvoorraad Voorbeeld actie : er is bij de provincie subsidie gevraagd om een subsidieregeling op te stellen zodat particulieren hun woningen energiezuiniger kunnen maken . De regeling moet zo eenvoudig mogelijk zijn (opstellen lijst van toe te passen maatregelen die subsidiabel zijn) . 3 . Streefbeeld duurzaam ondernemen . Onderdeel a . Winterswijkse consumenten en ondernemers zijn doordrongen van de eigen invloed op het milieu en handelen daar ook naar. De gemeentelijke diensten vervullen daarbij een voorbeeldfunctie en op sommige terreinen (o .a . duurzaam inkopen) een voortrekkersrol door actief op die terreinen naar buiten treden en te faciliteren . Thema uit de beleidsvisie : 2.4 Energietransitie van de gebouwde omgeving, 2 .5 Duurzame bedrijven, 2.6 Duurzame agrarische bedrijven en 2.7 Klimaatbestendige leefomgevin g we besteden onder meer aandacht aan : * voortzetten beleid duurzaam ondernemen • * thema bij handhavin g * reductie overige broeikasgasse n * duurzaamheidscriteria hanteren bij aanbestedin g Projecten/activiteiten : 2 .1 .3 Openbare verlichting en installaties Voorbeeld actie : energiebesparingskansen inzichtelijk maken en dan toepassen ; nieuwe ontwikkelingen in openbare verlichting en installaties worden meegenomen Projecten/acti vite iten : 2 .2 .1 Vergunningverlening en Handhaving industriële en agrarische bedrijven Voorbeeld actie : energiebesparende maatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen zijn genomen ; deelname aan MJA3 (aangemeld voor startbijeenkomst ) De volgende tabel geeft een totaalbeeld van alle projectenlactiviteiten en de tjidpianning .
5
0
0
In onderstaande tabel wordt aangegeven welke projecten/activiteiten gepland zijn en wanneer wat gedaan gaat worden . Sommige projecten/activiteiten moeten nog nader worden uitgewerkt . Dat zal in 2009 gaan gebeuren . projectlactiviteit 2008 2009 2010 2011 2012 meer informatie deel 2 ism andere gemeenten Energiemanagement Pilotjaar ; Software beschikbaar ; Energiemanagement is effectief 2 .1 .1 Bestaande bouw eigen gebouwen Testen software Slimme meter s beschikbaar en installeren ; Verbetering Afronden energielabeling en onderzoeken Uitvoeren van energie-label-verbetering energielabels eige n gebouwen Inkoop groene energie Aansluiten bij nieuwe aanbestedingsronde elektriciteit ; Onderzoeken of criteria aangescherpt kunnen worde n Duurzaam inkopen, Onderzoek naar stand van Actieplannen gereed en Actieplannen gereed en 2 .1 .2 Gemeentelijk duurzame mobiliteit zaken en kansen uitvoeren ; Onderzoek naar uitvoeren ; wagenpark, dienstreizen gemeentelijk wagenpark inkoop van alternatieve Indien kansen zich voordoen, en woon-werkverkeer uitvoeren ; brandstoffen ; overgaan op de inkoop va n Onderzoek naar inkoop Indien kansen zich voordoen, alternatieve brandstoffen van alternatieve overgaan op de inkoop va n brandstoffen alternatieve brandstoffe n Opening eerste Opening tweede Opening tweede tankstation in Nagaan of meerdere aardgastankstation in tankstation in de de Achterhoek ; aardgastankstations mogelijk Doetinchem Achterhoek Nagaan of meerdere zijn ; aardgastankstations mogelijk Inventariseren welke zijn ; Inventariseren welke pomphouders mogelijk in pomphouders mogelijk in aanmerking komen voor aanmerking komen voor aardgas en zo nodig contact aardgas en zo nodig contact leggen met deze ondernemers leggen met deze ondernemer s 2 .1 .3 Openbar e Openbare verlichting Energiebesparingskansen van openbare verlichting en installaties in kaart brengen ; en installaties Daar waar wenselijk wordt de gemeente zo donker mogelijk gehouden of gemaakt ; verlichting en installaties Verbeteringen in openbare verlichting en installaties tussen gemeenten benchmarken ; Verbeter plan opstellen n .a .v . inventarisatie en dit plan uitvoeren
r
0
Handhaving EPC Voorlichting, Praktische werkwijze ontwikkelen voor vergunningverleners en handhavers om de EPC- 2 .1 .4 Handhaving EPC (woningen en Bijeenkomst toetsing mee te nemen in het werkproces ; utiliteitsgebouwen) Checklist opstellen voor toetsing en controle ; Instrument ontwikkelen om EPC van de gebouwde woningen bij te houden ; Inzicht krijgen in sturingsfactoren voor lagere EPC ;
Voorlichting aan bouwende partijen Duurzame In volkshuisvestingsbeleid energetische prestatie opnemen voor nieuwbouw woningen ; 2 .1 .5 Nieuwbouw (woning)bouwprojecte Uitzoeken wat de mogelijkheden zijn in het bestemmingsplan om duurzaamheid te verankeren ; n Cursus onderhandelen met ontwikkelaars en corporaties voor cobrdinatoren klimaat en voor projectleiders/medewerkers RO ; Voorlichting voor architecten, aannemers, bouwbedrijven en installateurs over duurzame woningbouw ; Pilot projecten ; Ontwikkelen criteria voor klimaatbestendig ver bouwen van een gebou w Nul-energiewoningen Eerste contacten met Vervolg project afhankelijk van honoreren aanvraag bij provincie en mogelijke locaties de provinci e Gelderland, ACT, forum nul woning, woningbouw coóperatie e .d . ; Aanvraag indienen om mee te doen met het Woonpark Gelderland (realisatie van 4 energieneutrale wijken in Gelderland ) Koelteparken Gezamenlijk bepalen wat de definitie van een koeltepark is ; Inventarisatie waar mogelijk geschikte locaties voor koelteparken zijn ; Koeltepark opnemen als eis in stedenbouwkundig plannen indien in nieuwbouwproject mogelijkheden zijn . Indien in bestaande omgeving wordt gezocht opnemen in 'groenplan' . Duurzaamheid in de Subsidie aangevraagd Inventarisatie maken van de energetische kwaliteit in de bestaande woningvoorraad ; 2 .1 .6 Bestaande bestaande bij provincie Voorlichting aan intermediairen (makelaars, hypotheekadviseurs, architecten, aannemers, woningvoorraad woningvoorraad (duurzame bouwbedrijven en installateurs) over duurzame woningbouw ; maatregelen voor Aansluiten bij landelijke ontwikkelingen particulier e
woningbezitters)
7
0
!
Kansen voor Locatiekeuze voor co- Locatiescan cq beleidsregels voor de afweging van locaties voor kleinschalige initiatieven 2 .1 .7 Grootschalige biomassa vergisting met mest voor co-vergisting ; Duurzame Energiedoor de Stichting opties AFA/Biogasvereniging Haalbaarheidsstudie naar het opzetten van een bio-WKK in de Achterhoek ; Aalten is gemaakt Inventariseren knip- en snoeihoutstromen in de Achterhoek ; Beschikbaarheid van het knip- en snoeihout in beeld brengen Afspraken maken over de aanlevering van het knip- en snoeihout ; Inzamelingsstructuur vormgeven en afstemmen met de andere partners ; vaststellen inzamelstructuur en bijbehorende afspraken ; Informatie verzamelen over het concept 'Stoken op streekhout' ; Inventariseren geschikte projectenlinitiatieven voor 'Stoken op streekhout' ; Initiatiefnemers informeren over aanbieders van 'Stoken op streekhout' ; Initiatiefnemers waar mogelijk ondersteunen bij realisatietraject
Windenergie
In de Achterhoek is afg es roken dat in de gehele regio vier windparken worden gerealiseerd
project/activiteit 2008 2009 2010 2011 2012 meer informatie deel 2 zelf Vergunningverlening Aanmelding Doorlichten milieudossiers relevante bedrijven ; 2 .2 .1 Bedrijven , en Handhaving startgesprek MJA3 Doornemen mogelijkheden maatwerkvoorschriften AmvB ; industrieel en agrarisch industriële en Integrale milieucontrole ; agrarische bedrijven Procedure starten vergunningen/maatwerkvoorschriften indien nodig ; Reductie overige Cursus en mogelijk 'begeleiding on the job' voor medewerkers tav energie broeikasgasse n industriële en agrarische bedrijven Stimuleren duurzame Start overleg met WCL e .a . ; Vaststellen van de meest Verwerken van de resultaten 2 .2 .2 Stimuleren agrarische bedrijven Inventariseren locaties met geschikte locaties aan de in bestemmingsplannen duurzame agrarische duurzame energiepotentieel ; hand van de vastgestelde bedrijve n Vaststellen van de (weging criteria ; van) criteria bij het Bestuurlijke beslissing over selecteren van optimale definitieve locaties locaties ; Vaststellen van de meest geschikte locaties aan de hand van de vastgestelde criteria ;
8
Verkeer en Vervoer nog nader uit te werken 2 .2 .3 Verkeer en Vervoer meer informatie deel '2 2008 2009 2010 2011 12012 Euregio project Benchmarking en Bijeenkomst ; Goedkeuring project EU ; Inventarisatie ; 2 .3 Euregio project energiemanagement maken projectvoorstel inventarisatie ; Opzetten energiemanagement voor de gehele gemeente (nie t door Euregio nav Opzetten alleen eigen gebouwen maar ook verkeer, bedrijven etcetera); bijeenkomst; energiemanagement voor de . . . . . Indienen door Euregio gehele gemeente (niet voor goedkeuring alleen eigen gebouwen project maar ook verkeer, bedrijve n
etcetera) ;
9
