Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht
GRONDWATERPLAN 2010
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING .................................................................................................................................................3 1.1 Aanleiding...........................................................................................................................................4 1.2 Doelstelling.........................................................................................................................................4 1.3 Geldigheidsduur ................................................................................................................................4 1.4 Procedure en tijdspad.......................................................................................................................5 2. KADERS ........................................................................................................................................................6 2.1 Plannen uit de vorige planperiode .....................................................................................................6 2.1.1 Grondwaterregime bestemmingsfase..............................................................................................6 2.1.2 Grondwaterregime inrichtingsfase...................................................................................................6 2.1.3 Grondwaterregime beheersfase .......................................................................................................6 2.1.4 Grondwaterloket ...............................................................................................................................7 2.2 Relaties met andere plannen...............................................................................................................8 2.3 Relatie met derden ................................................................................................................................8 2.4 Relevante ontwikkelingen ...................................................................................................................9 2.4.1 Beleidsontwikkeling ..........................................................................................................................9 2.4.2 Gemeentelijke visie op relevante ontwikkelingen ........................................................................10 3 DOELEN, FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODEN ................11 3.1 Doelen en functionele eisen voor de komende planperiode ......................................................12 3.1.1 Doelen..............................................................................................................................................12 3.1.2 Functionele eisen.............................................................................................................................12 3.2 Maatstaven ............................................................................................................................................12 3.2.1 Inzicht in het grondwaterpeil, -stroming en -kwaliteit.................................................................12 3.2.2 Structurele grondwaterproblemen.................................................................................................13 3.2.3 Lozingen van afstromend grondwater geen nadelig effect op de waterkwaliteit.......................13 3.2.4 Wijziging grondwaterstand door werkzaamheden .......................................................................13 3.2.5 Goede staat drainerende voorzieningen en het meetnet .............................................................13 3.3 Meetmethoden .....................................................................................................................................13 3.3.1 Inzicht in het grondwaterpeil, -stroming en -kwaliteit.................................................................13 3.3.2 Structurele grondwaterproblemen.................................................................................................14 3.3.3 Lozingen van afstromend grondwater geen nadelig effect op de waterkwaliteit.......................15 3.3.4 Wijziging grondwaterstand door werkzaamheden .......................................................................15 3.3.5 Goede staat drainerende voorzieningen en het meetnet .............................................................15 3.4 Maatregelen naar aanleiding van grondwateronderzoek ...........................................................16 4 HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN ........................................17 4.1 Huidige situatie....................................................................................................................................17 4.1.1 Drainagesysteem .............................................................................................................................17 4.2 Toekomstige ontwikkelingen ...........................................................................................................17 4.2.1 Beheer drainagesystemen................................................................................................................17 4.2.2 Beheer grondwatermeetnet ............................................................................................................17 4.2.3 Grondwaterloket .............................................................................................................................17 4.2.4 Waterwet..........................................................................................................................................17 5 BENODIGDE MIDDELEN...................................................................................................................18 2
5.1 Grondwaterloket...................................................................................................................................18 5.2 Aanleg nieuwe drainagesystemen....................................................................................................18 5.2.1 Uitbreidingsplannen........................................................................................................................18 5.2.2 Bestaande gebieden.........................................................................................................................18 5.3 Grondwatermeetnet.............................................................................................................................18 5.3.1 Aanleg grondwatermeetnet (2010).................................................................................................18 5.3.2 Monitoren grondwatermeetnet......................................................................................................19 5.3.3 Beheer en onderhoud drainagesystemen.......................................................................................19 5.4 Kostenoverzicht....................................................................................................................................20 5.4.1 Eenmalige kosten 2010/2011 ........................................................................................................20 5.4.2 Jaarlijkse kosten...............................................................................................................................20
1. INLEIDING 3
1.1 Aanleiding Per 1 januari 2008 hebben gemeenten een zorgplicht (inspanningsplicht) voor het treffen van doelmatige maatregelen bij structureel grondwateroverlast in al bestaande gebieden. Deze zorgplicht is vastgelegd in de Gemeentewet en de Wet op de Waterhuishouding en zal onder andere worden gebruikt om het onderliggende grondwaterregime vorm te geven. “Wet op de waterhuishouding, Afdeling 4A, art. 9a/b, lid1” De gemeenteraad of het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, voor zover het treffen van die maatregelen doelmatig is en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie behoort. In deze notitie wordt verwezen naar de nu vigerende “Wet op de waterhuishouding”. Deze wet wordt, samen met een 7-tal bestaande waterwetten, samengevoegd in de “Waterwet”. Deze wet zal waarschijnlijk eind 2009 in werking treden. 1.2 Doelstelling Met betrekking tot het grondwater is onze belangrijkste taak een goed inzicht verkrijgen in het grondwaterpeil met als doel het kunnen voorkomen en beperken van grondwateroverlast in kwantitatieve en kwalitatieve zin. In het GRP 2009-2013 is met betrekking tot de zorgplicht grondwater als doel geformuleerd: “Zorgen dat (voor zo ver mogelijk) het grondwater de bestemming van een gebied niet structureel belemmert”. Dit doel leidt er toe dat: a. inzicht in het grondwaterpeil in de gehele gemeente benodigd is; b. een loketfunctie omtrent grondwater richting burgers en bedrijven wordt vervuld; c. indien een doelmatige oplossing voor handen is, structurele grondwaterproblemen in samenwerking met de betrokken burgers en andere belanghebbenden worden aangepakt; d. lozingen van afstromend grondwater geen nadelig effect hebben op de waterkwaliteit; e. werkzaamheden in de bodem (zonder functieverandering van de bodem) niet mogen leiden tot overlast door een wijziging in de grondwaterstand; f. de drainerende voorzieningen en het meetnet in goede staat verkeren. 1.3 Geldigheidsduur Het onderhavige grondwaterplan wordt vastgesteld voor de geldende periode van het GRP. Als planperiode is de periode gehanteerd van 2009 tot en met 2013. Voor een dergelijke periode kan een overzichtelijk beeld worden geschetst van de benodigde middelen en financiering. Met behulp van operationele plannen zal het college jaarlijks gedurende de planperiode op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen.
4
1.4 Procedure en tijdspad Ten aanzien van het opstellen van het plan is de volgende procedure aangehouden: Inventariseren van gegevens
Beleidsdoelstellingen opstellen vanuit GRP
Opstellen ontwerp grondwaternotitie
Principebesluit B&W ontwerp grondwaternotitie
Toetsing ontwerp grondwaternotitie door Waterschap en de provincie
Definitief grondwaterplan wordt aangeboden aan B&W en raad ter vaststelling
1. Inventariseren van de beschikbare gegevens en informatie op het gebied van grondwaterproblematiek 2. Beleidsdoelstellingen voor de looptijd van het grondwaterplan worden opgesteld op basis van de kaderscheppende doelstellingen uit het GRP; 3. De grondwaternotitie wordt opgesteld en ambtelijk besproken met het Waterschap Hollandse Delta. Na dit overleg wordt grondwaternotitie aangepast. 4. De grondwaternotitie wordt aangeboden aan het college van B&W voor een principebesluit en de eventuele aanpassingen die hieruit volgen worden verwerkt; 5. De grondwaternotitie wordt ter toetsing aangeboden aan: • Waterschap Hollandse Delta • Provincie Zuid-Holland 6. Het definitieve grondwaterplan waarin de opmerkingen van de externe instanties zijn verwerkt, wordt ter vaststelling aan het college van B&W en de gemeenteraad aangeboden. Het definitieve grondwaterplan wordt door de gemeenteraad vastgesteld en aan het Ministerie van VROM verzonden ter toetsing. Indien vanuit het ministerie opmerkingen komen worden deze verwerkt en zal de raad hiervan op de hoogte worden gebracht.
5
2. KADERS 2.1 Plannen uit de vorige planperiode De Wet op de waterhuishouding is sinds 1 januari 2008 van kracht en voorziet in een zorgplicht bij de aanpak van grondwaterproblemen in de beheersfase. De taakverdeling rond grondwaterproblemen in de bestemming- en inrichtingsfase blijft ongewijzigd. Dit geldt ook voor de huidige gemeentelijke rol daarbij. De verplichting die de gemeente per 1 januari 2008 heeft met betrekking tot grondwateroverlast, bestaat uit de volgende vier delen: Grondwaterregime in de bestemmingsfase, toegelicht in § 2.1.1; Grondwaterregime in de inrichtingsfase, toegelicht in § 2.1.2; Grondwaterregime in de beheersfase, toegelicht in § 2.1.3; Grondwaterloket, toegelicht in § 2.1.4. 2.1.1 Grondwaterregime bestemmingsfase Bij het wijzigen van het bestemmingsplan zal een watertoets moeten plaatsvinden. Deze watertoets is een onderzoek naar de haalbaarheid van de wijziging in het bestemmingsplan met betrekking op het grondwater en oppervlaktewater. Hierbij is de toets op de kwaliteit van het grondwater van belang. 2.1.2 Grondwaterregime inrichtingsfase Bij de voorbereiding en uitvoering van nieuw aan te leggen plannen dient voorkomen te worden dat in de toekomst grondwaterproblemen ontstaan. Men dient dus in de voorbereidingsfase een goed drainageplan te maken voor het bouw- en woonrijp maken van het beoogde gebied en te bouwen volgens de geldende bouwvoorschriften. Hierbij is de kwantiteit van het grondwater van belang. 2.1.3 Grondwaterregime beheersfase Dit onderdeel is vanaf 1 januari een nieuwe gemeentelijke plicht ten aanzien van grondwateroverlast. Het grondwaterpeil en grondwaterstromingen zijn direct of indirect afhankelijk van verschillende factoren zoals: - het peil van het oppervlaktewater; - de bodemopbouw; - de periode van het jaar; - grondwateronttrekkingen; - regenwater infiltreren in de bodem; - vervangen oude riolen (die in de praktijk grondwater onttrokken). De bovengenoemde factoren worden beïnvloed door verschillende partijen zoals de natuur, drinkwaterbedrijven, grondwater onttrekkende industrie, provincie, waterschap, gemeente en private partijen. Dit betekent niet dat de gemeente verantwoordelijk is voor de grondwaterstand die overlast veroorzaakt. De zorgplicht kent een aantal elementen die de zorgplicht inkaderen. De zorgplicht maakt het voor de gemeente mogelijk om voor de structurele grondwateroverlast een haalbare en betaalbare manier maatregelen te treffen die grondwateroverlast voorkomt of beperkt. 6
De zorgplicht is ingegaan op 1 januari 2008 en alle schadesituaties voor deze datum leiden niet tot aansprakelijkheid met terugwerkende kracht van de gemeente. 2.1.4 Grondwaterloket Dit onderdeel is vanaf 1 januari 2008 een nieuwe gemeentelijke plicht ten aanzien van grondwateroverlast. Wij vervulden deze verplichting al voor 1 januari 2008 via het meldpunt. Bedrijven en bewoners van de gemeente kunnen via het meldpunt de grondwateroverlast melden. Het meldpunt geeft dit door aan de beleidsmedewerker riolering. Aan de hand van de aard van de klacht beoordeelt de beleidsmedewerker riolering deze klacht en koppelt de te nemen actie terug met de melder. In acht dient te worden genomen dat de gemeente niet altijd verantwoordelijk is voor de grondwateroverlast en hierin meer een regisserende rol heeft dan een uitvoerende rol. Waar nodig wordt de melding doorgegeven aan het waterschap of de provincie. In hoofdzaak komt grondwateroverlast voornamelijk voor in stedelijk gebied. De nieuwe wetgeving wijst de gemeente aan als overheid, die in principe aanspreekbaar is op aanwezige grondwaterproblemen in bebouwd gebied. Bij grondwater problemen in het buitengebied beschikt de gemeente over veel minder instrumenten om problemen aan te pakken dan bijvoorbeeld het waterschap en de provincie. De gemeente zal zorgvuldig omgaan met alle meldingen die via het meldpunt binnenkomen. Hierbij zullen wij een eerste beoordeling maken van de mogelijke oorzaken. Wij vinden het raadzaam om alle klachten betreffende grondwateroverlast te kunnen beoordelen en ook te kunnen bestempelen als grondwateroverlast. Ook als de oorzaak van het vochtprobleem niet als grondwateroverlast wordt bestempeld, willen wij ons toch klantgericht opstellen door mee te denken met de bewoner en eventueel te kunnen adviseren over mogelijke oplossingen.
7
2.2 Relaties met andere plannen Het grondwaterplan heeft een direct verband met een aantal plannen dat is opgenomen in het verbreed GRP. Dit zijn: • Waterplan van H tot Z; • Grondwatermeetnet • Milieubeleidsplan 2006-2009; • Wateropgave waterkwaliteit, cluster 8: Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Ridderkerk (KRW); • Water op Drechtsteden agenda. De maatregelen, gegevens en beleidslijnen die voortvloeien uit bovenstaande plannen hebben in de toekomst effect op het grondwaterbeleid. Het uitvoeren van maatregelen, verkrijgen van gegevens en het wijzigen van beleidslijnen kan resulteren in het actualiseren van de grondwaternotitie. Ten tijde van het actualiseren van het verbrede GRP wordt ook de grondwaternotitie hierin meegenomen. 2.3 Relatie met derden Particulier en bedrijven Ten aanzien van de verantwoordelijkheid van particulieren is niet veel gewijzigd, eigenaren dienen nog steeds zelf te zorgen voor een goede staat van de eigen percelen en gebouwen en moeten, indien nodig, zelf waterhuishoudkundige en/of bouwkundige maatregelen treffen. De eigenaar moet er zelf voor zorgen dat een teveel aan grondwater naar het aansluitpunt van het gemeentelijke ontwateringstelsel wordt geleid. De huidige bouwregelgeving van VROM stelt geen eisen aan de vochtdichtheid van een kruipruimte/kelder. Bij (dreigende) overlast dient de perceeleigenaar, als hij dit wenst, de kruipruimte/kelder zelf vochtdicht te maken en te houden. Een en ander is overigens anders wanneer een kelder als verblijfsgebied, toilet- of badruimte wordt gebruikt. In deze gevallen geldt de eis van waterdichtheid wel. Uit jurisprudentie blijkt dat voorzieningen tegen grondwateroverlast onder de gewone lasten vallen van de perceelseigenaar of erfpachter. Deze is, op grond van het burgerlijke recht, zelf verantwoordelijk voor de wering van grondwater in, onder en om zijn woning (dus op eigen perceel). Daarnaast heeft iedere bewoner de regels van het buurrecht te respecteren. In de ‘Rioolaansluitverordening 2010’ is vastgesteld dat de particulier de gelegenheid heeft om een drain vanaf het perceel aan te sluiten op het (toekomstige) gemeentelijke afvoersysteem. Waterschap Hollandse Delta Wat betreft de positie van het waterschap geldt dat deze instantie geen actieve grondwaterbeheerstaken heeft in het stedelijke gebied. In de praktijk hebben waterschappen hier natuurlijk wel een belangrijke rol, doordat zij 'het peil van het onder hun beheer staande waterstelsel zodanig bewaken dat niet alleen het oppervlaktewater, maar met name ook het grondwaterpeil is toegesneden op de functie (bestemming) van de omgeving. Met andere woorden: het waterschap regelt het oppervlaktewaterpeil van de watergangen en als gevolg daarvan ook in zekere mate de grondwaterstand in het stedelijke gebied. Maar formeel is het waterschap geen grondwaterbeheerder. Het instrumentarium van de Wet op de Waterhuishouding ziet alleen op het kwantiteitsbeheer van het oppervlaktewater. Wel valt afwatering onder hun kwantitatieve beheerstaak. Van belang is en blijft de samenwerking tussen gemeente en waterschap, waarbij in vergelijking met 8
de situatie tot nu toe, de invoering van een 'verbreed rioolrecht' (gemeentelijke waterheffing, ook onderdeel van de nieuwe wet) meer mogelijkheden biedt om specifieke maatregelen te treffen.
Provincie Zuid Holland De provincie is ‘slechts’ passief grondwaterbeheerder, en is verantwoordelijk voor vergunningverlening voor en registratie van grondwateronttrekkingen. Nergens is geregeld dat de provincie de zorg heeft voor het realiseren en bewaken van het grondwaterpeil (actief grondwaterbeheer), noch in de Grondwaterwet noch een andere formele wet. Het actieve grondwaterbeheer wordt in de praktijk vooral door de waterschappen geregeld (via het oppervlaktewaterpeilbeheer), hoewel deze formeel weer geen grondwaterbeheerder zijn. Rijk Elke acht jaar wordt er door de Ministers van V&W, VROM en LNV een nota voor de waterhuishouding vastgesteld (art. 3 en 4 Wet op de Waterhuishouding). Op dit moment is de 4e Nota op Waterhuishouding van kracht en is men voornemens in 2009 het Nationaal Waterplan vast te stellen. Het plan is strategisch van aard: de hoofdlijnen van het landelijk waterhuishoudkundige beleid zijn erin aangegeven. Zowel in de Wet op de waterhuishouding als de Grondwaterwet is niet aangeven dat het rijk verantwoordelijk is voor het stedelijke grondwaterbeheer op operationeel niveau. 2.4 Relevante ontwikkelingen Per 1 januari 2008 is officieel geregeld (Wet op de waterhuishouding, artikel 9a/b) dat de gemeente zorgplicht heeft voor het treffen van maatregelen in het openbaar gebied wanneer sprake is van grondwateroverlast, dus tot de perceelgrens. Het moet dan wel gaan om grondwateroverlast die structurele nadelige gevolgen voor de bovengrondse functies heeft. Denk daarbij bijvoorbeeld aan wegen en groenvoorzieningen. Wij hebben net als iedereen ook de regels van het buurrecht te respecteren. De nadruk ligt volgens de wet vooral op het zoveel mogelijk voorkomen en beperken van nadelige gevolgen. Als de oorzaak van de grondwateroverlast bij ons ligt, dienen wij maatregel te treffen op ons perceel. Door het toepassen van die maatregelen tegen grondwateroverlast mag men geen grondwateroverlast veroorzaken ter plaatse van een naburig perceel. De te treffen maatregelen moeten daarnaast ook nog eens doelmatig zijn en niet tot de zorg van het waterschap of de provincie gaan behoren. De zorgplicht richt zich met name op maatregelen van waterhuishoudkundige aard waarbij onderscheid moet worden gemaakt in een hoge en lage grondwaterstand (grondwateroverlast en grondwateronderlast). De gemeente is regisseur ten aanzien van grondwateraspecten (geen beheerder) en dient te voorzien in een grondwaterloket (meldpunt) waar bewoners hun klachten kunnen melden. 2.4.1 Beleidsontwikkeling Doordat per 1 januari 2008 pas de zorgplicht voor het grondwater in werking is getreden, is voor dit onderdeel in het verleden geen beleid opgesteld. Wij zijn van plan om het opstellen van dit beleid niet als eenmalige actie te beschouwen. Bij het actualiseren van het GRP wordt deze grondwaternotitie meegenomen, bij wijzigingen in het beleid zal deze grondwaternotitie direct worden aangepast. Met het wijzigen van wetgeving en inzichten zal dit beleid regelmatig worden bijgesteld naargelang de situatie daarom vraagt. Tevens kan het wijzigen van een oppervlaktewater 9
peil of grondwater onttrekking de grondwaterstand beïnvloeden. Deze onnatuurlijke beïnvloeding dient door ons, het waterschap en de provincie voorafgaand aan de wijziging te worden besproken. 2.4.2 Gemeentelijke visie op relevante ontwikkelingen Met betrekking tot het grondwater zien we als onze belangrijkste taak een goed inzicht te verkrijgen in het grondwaterpeil en het voorkomen of beperken van overlast in kwantitatieve en kwalitatieve zin. Om problemen in de toekomst te voorkomen zal in de ontwikkelingsplannen daarom expliciet aandacht besteed worden aan de gewenste grondwaterpeilen. Naast de grondwaterpeilen voor het te ontwikkelen gebied zal rekening gehouden moeten worden met de gevolgen die peilveranderingen voor aangrenzende stedelijke gebieden hebben. Wanneer grondwaterproblemen in bestaande situaties zich voordoen, hebben we de visie dat we deze problemen in samenwerking met de particulier, binnen de grenzen van doelmatigheid, zoveel mogelijk willen wegnemen. Aanleg van drainage bij reconstructies is een voorbeeld van een doelmatige oplossing. Tot slot dient afstromend grondwater geen nadelig effect te hebben op de water- en bodemkwaliteit. Bij bodemvervuiling dient derhalve uiterst voorzichtig met drainage omgegaan worden.
10
3 DOELEN, FUNCTIONELE EISEN, MAATSTAVEN EN MEETMETHODEN Wateroverlast die men ervaart op of rondom een woning, hoeft niet per definitie te worden veroorzaakt door een te hoge grondwaterstand. Een te hoge grondwaterstand leidt niet altijd tot grondwateroverlast. Er kunnen verschillende oorzaken genoemd worden van grondwateroverlast. In de meeste gevallen is het echter een combinatie van factoren waardoor grondwateroverlast ontstaat. Er kunnen twee hoofdoorzaken worden onderscheiden, namelijk: - Waterhuishoudkundige oorzaken (ofwel: oorzaken die te maken hebben met het waterbeheer); - Bouwtechnische oorzaken. Waterhuishoudkundige oorzaken Waterhuishoudkundige oorzaken die verband houden met grondwateroverlast zijn: Afvoer grondwater naar oppervlaktewater, drainage of riolering Er kunnen problemen ontstaan wanneer oppervlaktewaterpeilen worden verhoogd. Hierdoor kunnen grondwaterstanden ook stijgen. Grondwater kan niet meer worden afgevoerd als sloten worden gedempt of als drainage niet (goed) meer functioneert. Een lekke rioolbuis fungeert als een drainage voor het grondwater en zorgt er dus voor dat het grondwater wordt afgevoerd. Bij rioolherstelwerkzaamheden wordt vaak lekke riolering vervangen met als gevolg dat het grondwater niet meer wordt afgevoerd en de grondwaterstand stijgt. Als laatste kan de afvoer van grondwater ook belemmerd worden doordat steeds vaker ondergronds word gebouwd. Invloeden vanuit de omgeving Sommige industrieën gebruiken grondwater als proceswater (koeling, bereiding van levensmiddelen). Maar ook waterleidingbedrijven pompen grondwater op voor drinkwaterbereiding. Door het onttrekken van het grondwater wordt de grondwaterstand in zekere mate verlaagd. Maar indien hiermee wordt gestopt, kan de grondwaterstand stijgen waardoor mogelijk grondwateroverlast ontstaat. Daartegenover staat dat, indien meer wordt onttrokken, de kans op grondwateronderlast bestaat. Daar vele huizen binnen de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht op houten palen zijn gefundeerd kan als gevolg van deze lage grondwaterstand paalrot ontstaan. Deze paalrot kan schade door verzakkingen van de woningen veroorzaken. Bodemdaling Daarnaast kan overlast ontstaan door de zogenaamde bodemdaling. Doordat de bodem daalt en de grondwaterstand blijft daarbij nagenoeg gelijk, kan het namelijk gebeuren dat de daarop staande gebouwen steeds verder in het grondwater ‘wegzakken’. In de gemeente is bodemdaling een grootschalig voorkomend fenomeen. Afkoppeling van hemelwater in het probleemgebied Als gevolg van infiltratie van hemelwater in het gebied zelf kan in sommige gevallen grondwateroverlast ontstaan. In een dergelijke situatie is vaak sprake van een onvoldoende ruim gedimensioneerd infiltratiesysteem, een slecht doorlatende bodem en veel afgekoppeld oppervlak (daken en wegoppervlakken). Doordat de bodem binnen de gemeente voornamelijk uit veen en klei bestaat, zal de keuze om het infiltreren van hemelwater niet voorkomen. 11
Bouwtechnische oorzaken Als gevolg van veroudering van oorspronkelijk waterdichte constructies en materialen kunnen lekkages en scheurvorming gaan optreden. Een ander proces dat verantwoordelijk is voor scheurvorming is zetting van de bodem waarop een huis is gebouwd. Doordat de grond inklinkt raakt het verband van de woning verstoord waardoor het huis op gevoelige punten kan gaan scheuren. Indien niet gebouwd wordt volgens het Bouwbesluit kunnen verkeerde aansluitingen worden aangelegd waardoor lekkages op kunnen treden. Ook verstopping van ventilatieroosters geeft problemen. Het vocht kan namelijk niet weg waardoor een muffe geur in huis wordt waargenomen en vochtige plekken op de muren ontstaan. Ten slotte wordt door de bewoners zelf ook vaak het nodige aan het huis geklust. Dit ‘klussen’ gebeurt niet altijd op de juiste methode waardoor problemen kunnen ontstaan. De bouwregelgeving verplicht niet tot het waterdicht maken van een ruimte beneden de begane grondvloer, tenzij deze ruimte als een zogenoemd verblijfsgebied wordt gebruikt, dat wil zeggen: een ruimte waar mensen regelmatig verblijven. 3.1 Doelen en functionele eisen voor de komende planperiode 3.1.1 Doelen Het doel voor de komende planperiode is zorgdragen voor een grondwaterregime in de beheersfase (toegelicht in § 2.1.3) dat de bestemming van een gebied niet belemmert. 3.1.2 Functionele eisen Om het doel voor de komende planperiode te bereiken zijn de volgende functionele eisen opgesteld: 1. Inzicht in het grondwaterpeil en -kwaliteit; 2. Structurele grondwater problemen worden indien een doelmatige oplossing voorhanden is, in samenwerking met de betrokken bewoners en andere belanghebbenden aangepakt; 3. Lozingen van afstromend grondwater hebben geen nadelig effect op de waterkwaliteit; 4. Werkzaamheden in de bodem(zonder functieverandering van de bodem) mogen niet leiden tot overlast door een wijziging in de grondwaterstand; 5. Het in goede staat verkeren van de drainerende voorzieningen en het meetnet.
3.2 Maatstaven 3.2.1 Inzicht in het grondwaterpeil, -stroming en -kwaliteit • Bestemming- en inrichtingfase Het tijdig plaatsen van peilbuizen ter monitoring van het grondwaterpeil, -stroming en -kwaliteit. Men dient voor een goede beoordeling hiervan voldoende peilbuizen te plaatsen. Afhankelijk van de bestemming zijn 2 à 3 peilbuizen per te ontwikkelen hectare benodigd. • Beheersfase - Volgens de GRP planperiode 2009-2013 dient het grondwatermeetnet te worden opgezet. Men dient voor een goede beoordeling van het grondwaterpeil, -stroming en kwaliteit in het bestaande stedelijke gebied 1 peilbuis per 2 ha aan te brengen. Verdere eisen van deze peilbuizen zal verder worden uitgewerkt tijdens het opzetten van het grondwatermeetnet. Tevens kunnen de huidig aanwezige peilbuizen, gebruikt bij werkzaamheden binnen de gemeente, worden betrokken in het grondwatermeetnet. 12
- In de periode voordat het grondwatermeetnet functioneert, dient een andere aanpak te worden opgezet (toegelicht in § 3.3.1). Aan de hand van het aantal binnengekomen klachten van bewoners en bedrijven via het grondwaterloket (meldpunt) worden deze klachten geïnventariseerd en zal worden nagegaan of de klachten structureel zijn. 3.2.2 Structurele grondwaterproblemen • Bestemming- en inrichtingfase De ontwateringdiepte is minimaal 0,70 m beneden maaiveld. Deze mag maximaal 2 weken per jaar mag worden overschreden. Dit is acceptabel. • Beheersfase - Grondwaterstand lager dan 0,70 m beneden maaiveld is acceptabel; - Grondwaterstand gelijk aan bovenzijde houten funderingspalen is acceptabel. 3.2.3 Lozingen van afstromend grondwater geen nadelig effect op de waterkwaliteit • Bestemming- en inrichtingfase De vuiluitworp moet voldoen aan de eisen van de waterbeheerder. • Beheersfase De vuiluitworp moet voldoen aan de eisen van de waterbeheerder. 3.2.4 Wijziging grondwaterstand door werkzaamheden De wijziging van de grondwaterstand door werkzaamheden vind slechts plaats in de beheersfase. Functieveranderingen van de openbare ruimte mogen niet leiden tot wijzigingen in het grondwaterpeil van naastgelegen oppervlakken. 3.2.5 Goede staat drainerende voorzieningen en het meetnet • Bestemming- en inrichtingfase De peilbuizen moeten bereikbaar en toegankelijk zijn. • Beheersfase De drainage voorzieningen mogen maximaal een vullingsgraad hebben van 15% slib/zand. De peilbuizen moeten te voet bereikbaar en toegankelijk zijn.
3.3 Meetmethoden 3.3.1 Inzicht in het grondwaterpeil, -stroming en -kwaliteit • Bestemming- en inrichtingfase Onderzoek grondwaterpeil in combinatie met grondwatermodellering en grondwaterkwaliteit middels plaatsen en monitoren van voldoende peilbuizen. De hieruit verkregen meetwaarden dienen te worden verwerkt in een watertoets dat wil zeggen in de watertoets worden de beoogde ontwikkelingen betreffende grondwater en oppervlaktewater voor de nieuwe bestemming getoetst op haalbaarheid. •
Beheersfase - Volgens het GRP 2009-2013 gaan wij een grondwatermeetnet opzetten. Hierbij worden in het stedelijk gebied op diverse locaties peilbuizen geplaatst en regelmatig ingemeten. Met de gegevens die uit dit grondwatermeetnet naar voren komen, kunnen grondwaterstanden 13
worden bepaald door middel van interpoleren van de meetgegevens. Bij het invoeren van dit grondwatermeetnet kan men nog niet met zekerheid zeggen wat de gemiddelde hoge grondwaterstand (GHG) en de gemiddelde lage grondwaterstand (GLG) is. Het bepalen van de GHG en GLG kan pas na 8 jaar. Per jaar dient men de drie hoogste en de drie laagste gemeten grondwaterstanden te middelen. Deze middeling over een periode van 8 jaar bepaald de GHG en GLG. Aan de hand van de verkregen gemiddelde waarden kan men de maatstaven van § 3.4.2 aanpassen. - Naar aanleiding van de klachtenregistratie moet onderzoek plaatsvinden of het daadwerkelijk om grondwateroverlast gaat. De volgende stappen zal de gemeente in samenwerking met de perceelseigenaar nemen: Stap 1 Of het water in de kruipruimte/kelder een gevolg is van te hoge grondwaterstanden, kan eenvoudig worden vastgesteld door een gat te graven in de tuin of door een peilbuis te plaatsen. Daar waar reeds drainage aanwezig is kan de drainage put worden geïnspecteerd en de grondwaterstand worden bepaald. Als het niveau van het water in het gat, de geplaatste peilbuis of de drainageput overeenkomt met het niveau van de kruipruimte, dan is er mogelijk sprake van grondwateroverlast. Of er daadwerkelijk sprake is van grondwateroverlast kan worden vastgesteld door regelmatige controle van de kruipruimte. In ieder geval is het raadzaam een dergelijke controle te doen kort na een fikse regenbui en op een moment dat het al wat langer droog is (enkele dagen aaneengesloten). In combinatie met het gat in de tuin kan men in grote lijnen vaststellen of het water in de kruipruimte/kelder afkomstig is van een niet goed functionerende riolering, lekke waterleiding of door een te hoge grondwaterstand. Stap 2 Mocht na stap 1 nog steeds niet duidelijk zijn waar het water in de kruipruimte/kelder vandaan komt dan neemt de eigenaar van het pand het initiatief om van het water in de kruipruimte/kelder monsters te laten nemen en die te analyseren. Met het vaststellen van de kwaliteit kan worden bepaald of het water afkomstig is uit de grond, uit de rioolpijp of uit de waterleiding. Immers, drinkwater, grondwater en rioolwater hebben elk hun eigen specifieke kwaliteitskenmerken. Blijkt uit de analyse dat het grondwater is dan zal de gemeente nagaan welke maatregelen genomen dienen te worden. Blijkt uit de analyse dat het geen grondwater is dan heeft de gemeente aan zijn plicht voldaan. De eigenaar van het pand dient dan zelf verder te onderzoeken waar de oorzaak van het water in de kruipruimte/kelder zit. De onderzoeksperiode wordt op 2 jaar gesteld om zo een voldoende inzicht te krijgen in de grondwateroverlast. In acht dient te worden genomen dat de gemeente niet altijd verantwoordelijk is voor de grondwateroverlast. Wij zijn wel verantwoordelijk als er een direct causaal verband bestaat tussen werkzaamheden die de gemeente uitvoert en een stijging/daling van de grondwaterstand met zich meebrengt. Bijvoorbeeld: als een oude drainerende riolering vervangen wordt door een nieuwe dichte riolering en hierdoor de grondwaterstand stijgt. Indien bewoners vervolgens overlast ervaren is de gemeente verantwoordelijk (buurrecht). 3.3.2 Structurele grondwaterproblemen • Bestemming- en inrichtingfase 14
Middels analyse van de verkregen meetgegevens volgens § 3.3.1 kan een grondwaterniveautoets van het te ontwikkelen gebied worden opgesteld. In de grondwaterniveautoets staat omschreven welke maatregelen moeten worden getroffen om de onder § 3.2.2 gestelde maatstaf te halen. • Beheersfase Middels analyse van de verkregen meetgegevens volgens § 3.3.1 wordt in samenwerking met de bedrijven of bewoners bepaald of maatregelen moeten worden genomen. 3.3.3 Lozingen van afstromend grondwater geen nadelig effect op de waterkwaliteit • Bestemming- en inrichtingfase Diverse monsters van het grondwater dienen te worden geanalyseerd. Bij aanvragen van de WvO-vergunning (Wet verontreiniging Oppervlaktewater) bij Waterschap Hollandse Delta dient men de analysegegevens mee te sturen. • Beheersfase Diverse monsters van het grondwater dienen te worden geanalyseerd. Bij wijzigingen van de WvO-vergunning bij Waterschap Hollandse Delta dient men de analysegegevens mee te sturen. 3.3.4 Wijziging grondwaterstand door werkzaamheden De wijziging van de grondwaterstand door werkzaamheden vindt slechts plaats in de beheersfase. Functieveranderingen van de openbare ruimte mogen niet leiden tot wijzigingen in het grondwaterpeil van naastgelegen oppervlakten en werkzaamheden in de bodem mogen niet leiden tot overlast door een wijziging in de grondwaterstand. Voordat men tot uitvoering overgaat, dient een bodemonderzoek te worden uitgevoerd. Tijdens dit onderzoek kan men plaatselijk de grondwaterstand monitoren (0-meting). Dit onderzoek dient bij grondwateroverlast tijdens of na uitvoering van de werkzaamheden te worden herhaald. Hieruit zal blijken of sprake is van een wijziging in de grondwaterstand. De gemeente zal in de gevallen van grondwateroverlast tijdens of na werkzaamheden besluiten om maatregelen te treffen. 3.3.5 Goede staat drainerende voorzieningen en het meetnet • Bestemming- en inrichtingfase Tijdens monitoring van de peilbuizen wordt tevens de bereikbaarheid en toegankelijkheid gecontroleerd. Middels verslaglegging kan men bepalen wat de status hiervan is. • Beheersfase De drainage voorzieningen worden na periodieke visuele controle van de drainage putten zonodig opgenomen in de jaarlijkse onderhoudsstrategie welke gelijk met het jaarlijkse onderhoud aan de riolering kan worden meegenomen. Tijdens monitoring van de peilbuizen wordt tevens de bereikbaarheid en toegankelijkheid gecontroleerd. Middels verslaglegging kan men bepalen wat de status hiervan is.
15
3.4 Maatregelen naar aanleiding van grondwateronderzoek Verantwoordelijkheid perceelseigenaar In principe is de perceelseigenaar verantwoordelijk voor het treffen van maatregelen tegen grondwateroverlast op het eigen perceel. Voor zover de grondwateroverlast niet aantoonbaar wordt veroorzaakt door onrechtmatig handelen van de gemeente (openbaar gebied), wordt van de perceelseigenaar verwacht dat hij de vereiste waterhuishoudkundige of bouwtechnische maatregelen treft. Openbaar gebied Mocht uit onderzoek blijken dat de grondwateroverlast mede wordt veroorzaakt door waterhuishoudkundige oorzaken in het openbare gebied dan zullen wij een plan opstellen om de structurele overlast zoveel mogelijk te voorkomen, te beperken of op te lossen. De te treffen maatregelen bij een te hoge grondwaterstand op gemeentegrond kan met het aanleggen van een grondwater verzamelsysteem worden verholpen. Met inachtneming van de kwaliteit van het grondwater betreft dit voor zowel de bestemming-, inrichting en beheersfase. In overleg met het Waterschap Hollandse Delta zal een doelmatige oplossing voor het ingezamelde overtollige grondwater worden ontworpen. De perceelseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor het aansluiten van het perceel op het door de gemeente aangelegde grondwater verzamelsysteem. Als uit onderzoek blijkt dat door werkzaamheden een wijziging in de grondwaterstand ontstaat, dan dient men dit tijdens of na de werkzaamheden zo spoedig mogelijk te herstellen. Veelal zal de aanleg van het drainage systeem op de juiste diepte een maatregel zijn die de overlast voldoende wegneemt of beperkt. Het tijdsstip van aanleg wordt zoveel mogelijk afgestemd op de werkzaamheden bij wegreconstructies en/of rioolrenovaties. Men dient hierbij rekening te houden met de omliggende bebouwing die eventueel op houten palen staan gefundeerd. Door verlaging van het grondwaterpeil komen de funderingspalen, die eerst onder water stonden, gedeeltelijk droog te staan. Hierdoor kan een rottingsproces van het hout worden opgestart waarbij de constructieve waarde van de palen minder wordt en woningen gaan verzakken/scheuren. Op het moment dat het grondwatermeetnet in werking treedt in 2010 moet het beleid worden aangepast aan een maximaal toelaatbare grondwaterstand. Voor die tijd is dit niet haalbaar omdat de relevante gegevens niet beschikbaar zijn.
16
4 HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN 4.1 Huidige situatie 4.1.1 Drainagesysteem Volgens het GRP 2009-2013 zal in 2010 een inventarisatie plaatsvinden van de reeds aanwezige drainagesystemen binnen de gemeente. Deze drainagesystemen worden vanaf 2010 opgenomen in het rioolbeheersysteem. Van elk nieuw aan te leggen drainagesysteem dient een revisie te worden aangeleverd. Deze revisie wordt vervolgens in het rioolbeheersysteem opgenomen. 4.2 Toekomstige ontwikkelingen 4.2.1 Beheer drainagesystemen Voor het kunnen waarborgen van de werking van het drainagesysteem is het van belang dat dit regelmatig doorgespoten wordt. Zo worden alle bezonken delen en verstoppingen verwijderd en krijgt het systeem zijn drainerende werking weer terug. De genoemde objecten in 4.1 worden jaarlijks visueel beoordeeld vlak na een regenbui en enkele dagen daarna. Tevens zal men periodiek de hoeveelheid zand in de drainage putten controleren. Hieruit kan men concluderen of het drainage systeem nog functioneert. Is dit niet het geval dan wordt het doorspuiten van het systeem meegenomen met het jaarlijkse rioolreinigingsprogramma. 4.2.2 Beheer grondwatermeetnet Na aanleg van het grondwatermeetnet dienen de peilbuizen regelmatig te worden ingemeten. Om een goed inzicht te krijgen in de grondwaterstand dient het meten van de waterstand in de peilbuizen elke twee weken te gebeuren. Elke vijf jaar dienen alle peilbuizen behorende bij het grondwatermeetnet te worden ingemeten ten opzichte van N.A.P.. 4.2.3 Grondwaterloket Voor de inrichting van het grondwaterloket wordt gebruik gemaakt van het meldingenregistratiesysteem, waar inwoners hun meldingen alsmede hun vragen en opmerkingen met betrekking tot grondwater rechtstreeks digitaal kunnen indienen. Daarnaast is het mogelijk dat inwoners klachten dienaangaande telefonisch via het Meldpunt Openbare Ruimte indienen. 4.2.4 Waterwet In december 2009 zal de nieuwe Waterwet in werking treden die een achttal bestaande waterbeheerwetten vervangt. Met de nieuwe Waterwet wordt het aantal regels teruggedrongen en worden taken en verantwoordelijkheden inzichtelijker voor overheden, burgers en bedrijfsleven. Daarnaast worden de nieuwe ontwikkelingen en beleidsdoelen meegenomen in de nieuwe wet. Vooruitlopend op de nieuwe Waterwet is deze grondwaternotitie opgesteld.
17
5 BENODIGDE MIDDELEN Voor de aanleg en het beheer drainagesystemen zijn financiële en personele middelen nodig. Hieronder is een overzicht gegeven van de investeringen die moeten worden gemaakt naar aanleiding van deze notitie. De middelen zijn hiervoor beschikbaar gesteld bij de goedkeuring van het GRP in oktober 2008. Hieronder lichten wij toe hoe we ze aanwenden. 5.1 Grondwaterloket In 2009 hebben wij in het Drechtstedenverband een éénmalige investering gedaan voor een nieuw klachtenregistratiesysteem. Voor het beoordelen en afhandelen van de klachten dient door de betreffende ambtenaar tijd te worden vrijgemaakt. Hiervoor is jaarlijks een inschatting gemaakt op basis van ervaringen uit het verleden. Eenmalige interne kosten grondwaterloket Investering meldingenregistratie grondwater
€ 3.000,00
Jaarlijkse interne kosten grondwaterloket Beoordelen en afhandelen klachten
€ 2.500,00
5.2 Aanleg nieuwe drainagesystemen 5.2.1 Uitbreidingsplannen De kosten voor de aanleg van drainagesystemen in nieuwbouw plannen dienen in de grondexploitatie van de plannen te zitten. De kosten voor het beheer en onderhoud van deze nieuwe drainagesystemen in GBI (rioolbeheerprogramma), worden genoemd in § 5.4.1. 5.2.2 Bestaande gebieden De kosten voor de aanleg van drainagesystemen in bestaande gebieden zijn moeilijk te bepalen. Deze drainagesystemen worden naar aanleiding van de klachtenregistratie beoordeeld. Blijkt dat het gebied op het programma staat voor een reconstructie dan wordt in het ontwerp van de reconstructie een drainagesysteem gedimensioneerd en aangelegd. De kosten voor het beheer en onderhoud van deze drainagesystemen in GBI (rioolbeheerprogramma), zijn genoemd in § 5.4.1. Jaarlijkse kosten tegengaan grondwateroverlast Verhelpen/beperken grondwateroverlast
€ 25.000,00
5.3 Grondwatermeetnet Medio 2011 dient de gemeente een grondwatermeetnet tot hun beschikking te hebben volgens het GRP 2009-2013. De onderliggende kosten worden opgesplitst in aanlegkosten en monitoringskosten. 5.3.1 Aanleg grondwatermeetnet (2010) Voor het opzetten van het grondwatermeetnet zal een extern bureau worden ingeschakeld. Zij zullen een plan opstellen waarin een doelmatig meetnet wordt voorgesteld. Uiteindelijk zal het plan moeten worden uitgevoerd door middel van het plaatsen en inmeten (0-meting) van peilbuizen.
18
Externe kosten opstellen en aanleggen grondwatermeetnet Opstellen plan grondwatermeetnet (2010) Aanleggen grondwatermeetnet (2010)
€ 20.000,00 € 30.000,00 + Totaal € 50.000,00
5.3.2 Monitoren grondwatermeetnet Het onder § 5.3.1 aangelegde grondwatermeetnet dient te worden gemonitoord door in een tweewekelijkse frequentie de grondwaterstand te meten. Dit zal in 2010 aanvangen. Door omstandigheden kan het zijn dat de bovenzijde van peilbuizen niet meer overeen komen met de 0-meting ten opzichte van N.A.P. Van alle peilbuizen dient elke 5 jaar een meting te worden gedaan ten opzichte van N.A.P. De hiermee gemoeide kosten zijn begrepen in de waterpassing van het totale rioleringsstelsel. Jaarlijkse kosten monitoren grondwatermeetnet Meten grondwaterstand in peilbuizen (1x/2 weken)
€ 10.000,00
Beheer en onderhoud voorzieningen De voorzieningen die de gemeente heeft met betrekking tot het grondwater dienen te worden onderhouden zodat men de werking van de systemen kan waarborgen. 5.3.3 Beheer en onderhoud drainagesystemen Medio 2010 dienen alle drainagesystemen waar de gemeente verantwoordelijk voor is inzichtelijk te zijn gemaakt en gedigitaliseerd op tekening. De drainagesystemen dienen te worden geïnspecteerd en opgenomen in GBI (rioolbeheersprogramma). Eenmalige kosten (beheer) drainagesysteem Inzichtelijk maken drainagesysteem Inspecteren voorzieningen Eenmalig opnemen voorzieningen in GBI
Jaarlijkse interne kosten (beheer) drainagesysteem Beheer drainagesysteem Inspecteren voorzieningen Opnemen nieuwe voorzieningen in GBI
€ € € Totaal €
7.500,00 7.500,00 5.000,00 + 20.000,00
€ € € Totaal €
2.500,00 2.500,00 2.500,00 + 7.500,00
19
5.4 Kostenoverzicht 5.4.1 Eenmalige kosten 2010/2011 Nr. Omschrijving 5.1 Investering klachtenregistratie Drechtsteden 5.3.1 Opstellen/aanleggen grondwatermeetnet 5.4.1 Inventariseren/inspecteren/inrichten beheersysteem Opstellen grondwaternotitie
Eenmalige kosten € 3.000,00 € 50.000,00 € 20.000,00 Subtotaal € 73.000,00 € 15.000,00 Totaal éénmalige kosten € 88.000,00
5.4.2 Jaarlijkse kosten Nr Omschrijving Jaarlijkse kosten 5.1 Beoordelen/afhandelen klachten grondwateroverlast intern € 2.500,00 5.2.2 Verhelpen/beperken grondwateroverlast € 25.000,00 5.3.2 Meten grondwaterstand in peilbuizen/inmeten peilbuizen € 10.000,00 5.4.1 Beheer drainage systeem € 7.500,00 Totale jaarlijkse kosten € 45.000,00
20
