3!-3!- 3!-3!- 3!-3!- 3!-3 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
3!-3!- 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+% .
-!!. $",!$ .2
Geluk 3!-3!- 3 " ( 5 4! .
voor jonge wereldburgers
-3!-
3!-3!- 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
-!!.$",!$ .2
" ( 5 4! .
%842!
ŕíßğį puzzel díÕÑ
pįêį´ØĽÕĤßíßæıæ pį=Ĥı~įÀíį´ØĽÕÕôįdæįÑÃÑĕį pį ØĽÕįßıæįÃæį ÀĽıPæ -%4
!-3!4
GELUK,
5
HOE
3!-3!- 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
6
ÃØßĉÑĤ įįįįįíĉįįįįįįį įįįįŊdĤÃı
3!-3!-
MEET
7
JE
8
DAT
-!!.$", .2
" ( 5 4!
9
?
SAMSAM = SAMEN
INHOUD
DE WERELD "HUTAN
Samsam is een oud woord voor: samen, allebei, hetzelfde. Samsam gaat over: samen delen, samen leven, samen spelen, samen leren en samen verantwoordelijk zijn voor een duurzame wereld.
DEZE SYMBOLEN VERWIJZEN NAAR DE RECHTEN VAN HET KIND
Ieder kind heeft recht op:
EEN EIGEN MENING
2-23 THEMA: GELUK,
HOE MEET JE DAT?
16 19
9 geluksmomenten Is het glas halfvol of halfleeg? Hoe gelukkig ben jij? Doe de test!
B H U TA N
ETEN EN DRINKEN
ONDERWIJS SPEL EIGEN GODSDIENST GEZONDHEID ... en bescherming tegen:
KINDERARBEID GEWELD, OORLOG MISHANDELING
Hoofdredacteur Liesbeth Schouten en fotograaf Victoruro Sepúlveda praten met kinderen tijdens het Punakha festival
van dteie redac
7ETENSCHAPPERS HEBBEN HET ONDERZOCHT OM GELUKKIG TE ZIJN IS EEN GOEDE BAND MET DE MENSEN OM JE HEEN HET ALLERBELANGRIJKST 'ELD SPULLEN EEN MOOI UITERLIJK EN ZELFS EEN GEZOND LICHAAM MAKEN NIET GELUKKIG (ET ZIJN JE VRIENDEN FAMILIELEDEN BUREN LERAREN EN KLASGENOTEN DIE VOOR JE GELUK ZORGEN
2
)N "HUTAN EEN BERGACHTIG LAND IN DE (IMALAYA PROBEERT DE REGERING UIT TE ZOEKEN WAT DE BEVOLKING NODIG HEEFT VOOR EEN GELUKKIG LEVEN $AT RIJKDOM EN BEZIT NIET GELUKKIG MAKEN WETEN DE "HUTANESE ONDERZOEKERS AL MAAR WAT DAN WEL 'ROTE HUIZEN MISSCHIEN /F WERK MOOIE NATUUR AUTO´S OF SCHOLEN (OE MEET JE OF DIE ZAKEN BELANGRIJK ZIJN VOOR GELUK 3AMSAM VROEG AAN "HUTAANSE KINDEREN WAT HEN GELUKKIG MAAKT
ADRES SAMSAM postbus 94020, 1090GA, Amsterdam Tel. +31 (0)20 568 84 40 Fax +31 (0)20 568 87 87 E-mail
[email protected] W E B S I T E www.samsam.net REDACTIE Liesbeth Schouten (hoofdredacteur) Hans Serrarens (eindredacteur) Marinde Hurenkamp (redacteur) Jenny Mustamu (secretariaat) T H E M A ' G E L U K , H O E M E E T J E D AT ? ' Liesbeth Schouten (tekst) Victoruro Sepúlveda (fotografie) Felix Kalkman (foto NL pag.4) VERDER WERKTEN MEE Carry Brugman, Willem Ritstier (strip), Leen Baars (inkleuring) V ORMGEV ING & ILLUSTRATIES Studio Boot Anzicht (puzzelboek pag. 6 en 8) L I T H OGRAF I E & D RUK Veronica Litho & Roto Smeets A D R E S S E N B E H E E R Pondres GRAT IS ABONNEMEN TEN N EDERLAN D gratis voor scholen en kinderen van 9 tot 14 jaar ABONNEMENT IN DE KLAS OF THUIS Ga naar www.samsam.net en klik op ‘over samsam’ LESBRIEF TeamOnder21 (tekst) Scholen met een abonnement krijgen bij elk nummer een lesbrief: ‘Het uur van samsam’. Op www.samsam.net staat een pdf onder ‘voor docenten’ @SAMSAM IS EEN GRATIS UITGAVE VAN
M E E R F O T O ’ S É N F I L M P J E S O V E R B H U TA N O P S A M S A M . N E T
ÀĽıPæ
±(OI IK BEN #HIMI 7ANGMO IK ZIT LINKS .AAST ME ZITTEN MIJN BESTE VRIENDINNEN $ORJI 0EMA EN 0EMA 7ANGMO 7IJ WONEN IN "HUTAN /NZE KONING EN DE REGERING PRATEN VEEL OVER GELUK /P SCHOOL EN OP TELEVISIE HOREN WE EROVER 'ELUK VINDEN ZIJ BELANGRIJKER DAN GELD %mN VAN MIJN OVERGROOTVADERS WAS EEN RIJKE GOUVERNEUR (IJ HAD EEN PALEIS .U ZIJN WE NIET RIJK MEER MAAKT NIET UIT /NZE FAMILIES HEBBEN ALLEMAAL EEN STUKJE GROND $AAR VERBOUWEN WE VEEL VAN ONS ETEN ²
Chimi Wangmo (l) en haar vriendinnen
3
Mooie maken dingen AMSTERDAM
Imane (11) werkt het liefst met felle kleuren
Nederland
±$IT SCHILDERIJ HEET ³)MANE´S 7ERELD´ (ET IS EEN FANTASIEWERELD WAAROVER IK SOMS DROOM ²VERTELT )MANE SPREEK UIT I MEN ±*E ZIET EEN PRINSES EEN HEKS EN EEN KABOUTER OP DE BRUG :IJ KOMEN BIJ MIJ EEN FEESTJE VIEREN $IE VALLENDE STER AAN DE HEMEL IS EEN TEKEN DAT JE EEN WENS MAG DOEN )K ZOU WENSEN DAT IEDEREEN GEZOND EN GELUKKIG IS 4EKENEN OF SCHILDEREN MAAKT ME BLIJ EN ALS IK BLIJ BEN VOEL IK ME VAAK GELUKKIG .IET ALTIJD HOOR 7AT ME NOG MEER GELUKKIG MAAKT -IJN FAMILIE /F NAAR MIJN OMA EN OPA IN -AROKKO GAAN²
ÀĽıPæ 5GYEN #HOKI LAAT BREED LACHEND HAAR BORDUURWERK ZIEN±)K BEN BLIJ DAT IK IN DIT NONNENKLOOSTER WOON7E HEBBEN HET GEZELLIG SAMEN EN WE DELEN ALLES7E LEREN HIER OOK BORDUREN !LS IK IETS MOOIS MAAK WORD IK BLIJ $AAROM DOE IK ERG MIJN BEST² -ET NAALD EN DRAAD BORDUURDE 5GYEN HET BOEDDHISTISCHE BEELDVERHAAL OVER SAMEN WERKING EEN VOGEL BRENGT EEN ZAADJE DE HAAS ZORGT VOOR MEST EN DE AAP VOOR WATER :O KAN UIT HET ZAADJE EEN BOOM GROEIEN $E OLIFANT BESCHERMT DE BOOM 3AMEN KUNNEN DE DIEREN DAN GENIETEN VAN DE VRUCHTEN DIE AAN DE BOOM GROEIEN
4
BUMTHENG
Ugyen Choki is trots op haar borduurwerk
C H I L L E N T I J D E N S H E T F E S T I VA L
GğÕæįPPæ Sherab Dorji (10), Tandin Norbu (13) en Kinley Tenzin (10) zijn vandaag ongelooflijk happy. In vlot Engels ratelen ze van opwinding door elkaar. Morgen gaan ze voor het eerst naar een groot festival in een klooster in Punakha. Dit uitstapje staat bovenaan hun Geluks Top 3. Ze gaan chillen, naar de dansers en clowns kijken en lotjes trekken op de markt. Natuurlijk in hun mooiste kleren!
´ØĽÕ
Op naar het festival!
5 LEES VERDER OP PAGINA 6 EN 7
+INLEY±-IJN ³LUCKY MOMENT´ WAS GISTEREN )K HEB NIET VEEL VRIENDEN MAAR GISTEREN VROEGEN ANDERE JONGENS ZOMAAR OF IK MEE WILDE VOETBALLEN 'ELUKSCIJFER DUS²
±EN +INLEY WAS EEN HOND 7IJ GELOVEN IN REtNCARNA TIE DAT JE NA JE DOOD OPNIEUW WORDT GEBOREN IN EEN ANDERE GEDAANTE²
CHOCOLAATJE
6OLGENS DE JONGENS KUN JE WERKEN AAN JE GELUK "IJ JE GEBOORTE GEEFT EEN BOEDDHISTISCHE ASTROLOOG AAN WIJZINGEN HOE JE HET BESTE KUNT LEVEN $AARNAAST KENT IEDEREEN DE ALGEMENE REGELS±7EES TEGEN IEDEREEN VRIENDELIJK EN MAAK VRIENDEN VOOR HET LE VEN² *ALOERS ZIJN MAAKT ONGELUKKIG WEET 4ANDIN UIT ERVARING±!LS IEMAND UIT MIJN KLAS ANDERE JONGENS SNOEP GEEFT EN MIJ NIET BAAL IK WEL -AAR IK PROBEER NIET JALOERS TE ZIJN
4ANDIN ZIT OP EEN SCHOOL VER WEG 6ANDAAG KWAM HIJ MET DE BUS WEER THUIS±)K WAS ZO BLIJ OM MIJN BROERTJE NA LANGE TIJD WEER TE ZIEN %N IN DE BUS GAF IK EEN CHOCOLAATJE AAN EEN KLEIN KIND DAT DANKJEWEL ZEI $IE DINGEN MAKEN ME GELUKKIG ² ZEGT 4ANDIN MET EEN GLIMLACH±-AAR IK VOEL ME OOK WEL EENS ROT 6ORIGE WEEK BIJVOORBEELD KREEG IK OP MIJN KOP VAN MIJN OOM (IJ VOND DAT IK MIJN KLEREN NIET GOED HAD GEWASSEN 4OEN ZAKTE MIJN GELUKSGEVOEL WEL EVEN NAAR EEN ²
VORIG LEVEN
3HERAB±4OEN IK GISTEREN IN DE BUS ZO WAGENZIEK WERD DAT IK MOEST OVERGEVEN VOELDE IK ME OOK ECHT ROT %N ALS IK VERLIES MET DARTEN MOET IK SOMS HUILEN -AAR MEESTAL BEN IK EEN GELUKKIGE JONGEN $E LAMA BOEDDHISTISCHE GELEERDE HEEFT GEZEGD DAT IK IN EEN VORIG LEVEN MONNIK WAS EN DAT IK IN DIT LEVEN NET ALS HIJ OOK EEN LAMA WORD %N BOVENDIEN ERG RIJK² ±)K WAS IN EEN VORIG LEVEN EEN OLIFANT ² ROEPT 4ANDIN
VRIENDEN VOOR HET LEVEN
YOGA MET DE LAPTOP
±*E MOET GOED ZORGEN VOOR JE LICHAAM EN JE ZIEL "IJVOORBEELD DOOR TE SPORTEN EN DOOR AANDACHT TE GEVEN AAN JE GELOOF )K HOUD VAN TAFELTENNIS EN BAS KETBAL DUS DAT DOE IK ZO VEEL MOGELIJK ² ZEGT 4ANDIN ±-EDITATIE IS OOK BELANGRIJK ² VULT 3HERAB AAN±/P SCHOOL DOEN WE DAT EEN PAAR KEER PER DAG /NZE MEESTER LAAT OP ZIJN LAPTOP EEN YOGAMEESTER ZIEN EN DIE DOEN WE NA²
TOPJE VAN JE NEUS
3HERAB±-EDITEREN KUN JE LEREN *E MOET JE GEEST OPENEN $AT GAAT ZO HANDEN OP JE KNIEpN OGEN HALF DICHT EN NAAR HET TOPJE VAN JE NEUS KIJKEN JE TONG LICHT TEGEN JE GEHEMELTJE HOUDEN ZODAT JE EEN BEETJE VIA JE MOND ADEMT EN EEN BEETJE VIA JE NEUS !LLES HEEL LANGZAAM EN MET RECHTE RUG )K VIND MEDITEREN NIET ALTIJD LEUK MAAR JA IK WORD OOIT LAMA DUS IK MOET WEL¨²
SIGARETJE
3HERAB BEGINT TE GIECHELEN±%EN KEER HAD IK VAN PA PIER EEN SIGARETJE GEROLD DAT IK TIJDENS DE MEDITATIE OEFENING IN DE MOND STAK VAN EEN MEISJE NAAST ME $E MEESTER ZAG HET NIET MAAR HET MEISJE WAS KWAAD %N IK MAAR LACHEN²
Sherab aait over de buik van de lachende Boeddha; dat brengt geluk
6
"EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ MOOIE KLEREN´ OP SAMSAMNET
"EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ UITGAAN´ OP SAMSAMNET
Tandin, Sherab en Kinley eten een bord rijst voor ze zich gaan omkleden
In Bhutan moeten mannen op feesten, op school en op kantoor verplicht een gho (traditioneel kostuum) dragen. Sherab heeft bij het aantrekken hulp nodig De vrienden vinden de dansen prachtig, maar die clown met zijn opgeblazen condooms is pas echt lachen…!
s¬ &AMILIE¬EN¬VRIENDEN¬ZORGEN¬VOOR¬GELUK s¬ "OEDDHISTEN¬GELOVEN¬IN¬REÕNCARNATIE¬WEDERGEBOORTE s¬ 3PORTEN¬EN¬MEDITEREN¬MAKEN¬JE¬RUSTIG¬EN¬BLIJ
7
De gouverneur en zijn gevolg van krijgers en monniken spelen hoe het vroeger was
Het Punakha klooster is een oud fort. Op de binnenplaats vindt het festival plaats
De schedeltjes aan het masker zijn de vijf eigenschappen die ongelukkig maken: onwetendheid, hebzucht, jaloezie, trots en boosheid
8
s¬ .ATUUR¬EN¬FEESTEN¬MAKEN¬GELUKKIG s¬ 6OLGENS¬HET¬BOEDDHISME¬MAG¬JE¬GEEN¬DIEREN¬DODEN s¬ $ANSERS¬EN¬CLOWNS¬VERTELLEN¬EEN¬VERHAAL¬WAARVAN¬JE¬KAN¬LEREN
P U N A K H A - F E S T I VA L O V E R D O N D E R E N D
ĽĽĤ Ãæį
De binnenplaats van het klooster in Punakha is volgestroomd met mensen. Ze zijn gekomen voor het festival. Drie dagen lang duurt dat. Pema Wangmo (13) heeft een perfecte plaats vooraan. Ze kan de kostuums en maskers van dichtbij zien en toch kijkt Pema bedrukt. 4ROMPETGESCHAL KLINKT DOOR DE LUIDSPREKERS $E GONG LAAT DE LUCHT TRILLEN DOJNG DOJNG BnNG ,ANGZAAM EN STATIG DRAAIEN DE DANSERS OM HUN AS HUN ROKKEN ZWIEREN ALS BOLLE PARACHUTES OM HUN BENEN $E GOUD BROKATEN STOF GLINSTERT (UN MASKERS MET DOODSKOP JES BEWEGEN DREIGEND OP EN NEER $E KINDEREN KIJKEN ZWIJGEND TOE HET IS ALLEMAAL ZO PLECHTIG -AAR IEDEREEN WEET DANSEN VERJAAGT KWADE DEMONEN EN DAT BRENGT GELUK VOOR DE AANWEZIGEN
DE NATUUR
0EMA 7ANGMO KIJKT BEDUUSD±%IGENLIJK BEN IK NIET ZO GELUKKIG HIER ² BEKENT ZE±'ELUKSCIJFER MEER GEEF IK DEZE DAG NIET 7AT MIJ WEL GELUKKIG MAAKT $E NATUUR )K WORD BLIJ ALS IK VOGELS HOOR FLUITEN )K HOUD NIET VAN MENSENMASSA´S EN AL HELEMAAL NIET VAN VEEL LAWAAI %N DE ZON SCHIJNT VANDAAG OOK AL NIET 6ANDAAR DAT LAGE CIJFER ² ZEGT 0EMA 7ANGMO
"EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ EEN FESTIVAL BEZOEKEN´ OP SAMSAMNET
ßæĤæßPĤĤP PLAAGCLOWN
±)K MOEST VAN MIJN MOEDER MET MIJN TANTE MEE NAAR HET FESTIVAL +IJK DIE MAN MET DAT GELE MASKER SPEELT DE GOU VERNEUR DIE HEEL LANG GELEDEN DIT KLOOSTER LIET BOUWEN² $E STOET MET KRIJGERS EN MONNIKEN BRENGT DE GOUVERNEUR NAAR ZIJN TROON %EN ZWART GEKLEDE CLOWN MET PIJL EN BOOG PLAAGT HET PUBLIEK (ALF DREIGEND EN HALF LACHEND STRUIKELT HIJ OVER DE VOORSTE RIJEN
GEVEN IS GOED
0EMA 7ANGMO±(IJ BEDELT OM GELD )N HET BOEDDHISME IS HET GOED OM TE GEVEN² (AAR TANTE VULT AAN±7E GELOVEN DAT DEZE MAN IN EEN VORIG LEVEN DIEREN HEEFT GEDOOD $AT IS SLECHT $E CLOWN LAAT ZIEN ALS JE DIEREN DOODT WORD JE LATER EEN BEDELAAR² (ET PUBLIEK GEEFT GUL
LACHEN
/M DE CLOWN KAN 0EMA 7ANGMO GELUKKIG WEL LACHEN±$IT VERTEL IK MORGEN AAN MIJN VRIENDIN ² ZEGT ZE (AAR GEZICHT STRAALT NU±-IJN VRIENDIN IS HEEL LIEF :E HELPT ME BIJ ALLES !LS IK DE MEESTER GEEN ANTWOORD DURF TE GEVEN HELPT ZE ME ALTIJD %N ALS IK ENGE DROMEN HEB ¯ WAT VAAK VOORKOMT ¯ DAN BEURT ZE ME OP²
Pema Wangmo vindt het allemaal maar zozo
9
GELUK = DANSEN & LEKKER ETEN (EN NAAR DE FILM!)
$ORJI 0EMA KLETST HONDERDUIT TERWIJL ZE MET HAAR VRIENDINNEN #HIMI 7ANGMO EN 0EMA 7ANGMO NAAR SCHOOL LOOPT 6ANAF HUN DORP IS HET EEN HALF UUR BERGAFWAARTS GLIJDEND OVER RESTEN SNEEUW :E ZIJN HET EROVER EENS DAT .IEUWJAAR HET GELUKKIGSTE MOMENT VAN HET JAAR IS $AN WORDT OP HET SCHUTTERSVELD GEDANST $ORJI 0EMA TWIJFELT±)K GELOOF TOCH DAT IK HET GELUKKIGST WAS TOEN MIJN MOEDER ME MEENAM NAAR DE STAD NAAR DE BIOSCOOP 3UPER WAS DAT² ±-ORGEN WORDT OOK FIJN ² VINDT #HIMI 7ANGO ±7E MOETEN HOUTBLOKKEN MEENEMEN WANT DE MEESTERS GAAN VOOR ONS KOKEN %EN FEESTMAAL WANT WE VIEREN DE VERJAARDAG VAN DE KONING $ANSEN EN LEKKER ETEN MAAKT IEDEREEN GELUKKIG²
10
De school ligt in de verte, bij de rode pijl
Propjes van het schoolplein rapen in de pauze
11
Geluk
ONDERZOEK
Geluk kan je het beste meten door mensen te vragen of ze gelukkig zijn. Volgens Amerikaanse onderzoekers is iemand gelukkig als hij of zij op DE¬VRAAG¬@"EN¬JE¬GELUKKIG ¬MINSTENS¬EEN¬ZEVEN¬ invult. Als je ook een acht of hoger geeft voor je toekomst, dan ben je een echte geluksvogel.
ʼnæįßıæ
"(54!. )3 %%. !2- ,!.$ $% 2%'%2).' 7), $!4 ).7/.%23 (%4 "%4%2 +2)*'%. -!!2 :%''%. $% ,%)$%23 6!. (%4 ,!.$ "%4%2 )3 .)%4 0%2 3b 2)*+%2
FíØ´æĤįįğ´ğÃæ´įÃĤįÀıį ØʼnæįįßíÃıįŊPPğįPØĤ~
*% ,%++%2 ). *% 6%, :)4
*% *% 6%),)' 6/%,4 ). *% '2/%0$/2034!$
*% '%:/.$ "%.4
*% (%4 .)%4 4% $25+ (%"4
*% '/%$ /.$%27)*3 +2)*'4
ßíÃØÃÑÕį įįıįßıæ '%,5+3#)*&%23
$E !MERIKAANSE ONDERZOEKERS STELDEN DE GELUKSVRAGEN AAN HEEL VEEL MENSEN :E ONTDEKTEN DAT BEWONERS VAN LANDEN IN ,ATIJNS !MERIKA EN DELEN VAN !ZIp GELUKKIGER ZIJN DAN %UROPEANEN )N !FRIKA ZIJN MENSEN SOMBERDER )N GAVEN .EDERLANDERS GEMIDDELD EEN GELUKSCIJFER VAN /P EEN LIJST VAN LANDEN STOND .EDERLAND OP DE VIERDE PLAATS VAN LANDEN MET DE GELUKKIGSTE INWONERS
LES IN GELUK
/P SCHOOL LEREN "HUTAANSE KINDE REN WAT BELANGRIJK IS VOOR GELUK ANDEREN HELPEN BIDDEN GEEN RUZIE MAKEN EN NIET HAASTEN :E LEREN OOK OUDE LIEDJES DANSEN EN TRADITIONELE SPORTEN ZOALS BOOGSCHIETEN OF STE NEN WERPEN %EN PAAR KEER PER DAG MOETEN DE LEERLINGEN MEDITEREN :O LEREN ZE ZICH CONCENTREREN
*/57 #5,4552 "%,!.'2)*+ )3 42!$)4)%3 &%%34%. 4!!,
)%$%2%%. 2%30%#4 (%%&4 6//2 $% .!4552
$% 2%'%2).' (%4 "%34% -%4 *% 6//2 (%%&4
*% '%./%' %4%. +,%2%. %. 7//.25)-4% (%"4
/- $% 0!!2 *!!2 62!!'4 $% "(54!!.3% 2%'%2).' !!. $% ).7/.%23 (/% (%4 -%4 $%:% .%'%. 05.4%. 34!!4 :/ -%4%. :)* (%4 .!4)/.!!, '%,5+
12
GROENE SCHOLEN Scholen in Bhutan moeten milieuvriendelijk zijn. Zo is er een ‘groene’ school waar de leerlingen zelf voorstelden voortaan eten van thuis in trommeltjes mee te nemen. Of ze daar gelukkiger van worden? Het scheelt in ieder geval een hoop plastic.
GHOSTBUSTERS OP ZOLDER
%EN MINI ALTAARTJE DAT DE MONNIKEN GEBRUIKEN OM KWADE DEMONEN WEG TE HOUDEN
3HERAB $ORJI KLAUTERT GRAAG OP DE HANEBALKEN
4ANDIN .ORBU HEEFT DE GEESTENVANGER VAN DE ZOLDERVLOER GEPAKT EIGENLIJK MAG DAT NIET ZOMAAR %LK "HUTAANS HUIS HEEFT EEN GROTE OPEN RUIMTE ONDER HET DAK /MDAT HET ER GOED DOOR WAAIT IS HET EEN GESCHIKTE DROOGPLEK VOOR MAtS OF GRAAN /P ZOLDER LIGT OOK EEN GEESTENVANGER DIE KWADE GEESTEN MOET VERDRIJVEN -ONNIKEN DIE HET HUIS MET EEN GEBED KOMEN ZUIVEREN LATEN VAAK EEN GEESTENVANGER ACHTER
%EN WITTE VLAG OP HET DAK BETEKENT DIT HUIS IS DOOR GEBED GEZUIVERD $E KWADE GEESTEN ZIJN VERTROKKEN HET GELUK MAG KOMEN
Geestenvangers
13
EEN BIJZONDERE ONTMOETING
įÕíæÃæ´į ŕP´įßÃÑįØíĉæ æ
"De gelukkigste dag van mijn leven, was de dag dat ik de koning ontmoette”, zegt Sonam Tobgyel grijnzend. “Wat was dat prachtig zeg! Dat vergeet ik nooit meer. Die dag krijgt een 8.”
ĤıPĉıįĽÃıį $AT BETEKENT BEKIJK JIJ HET MAAR 0AS ALS IK MIJN PINK OM HOOG STEEK IS DAT EEN TEKEN DAT IK WEER VRIENDEN WIL ZIJN
$E VAKANTIE IS VOORBIJ 3ONAM 4OBGYEL EN ZIJN ZUSJE 5GYEN LOPEN IN HUN MOOISTE KLEREN NAAR SCHOOL $E LEERLINGEN HELPEN MET HET INWIJDEN VAN HET KLASLOKAAL +ALM VULT 3ONAM DE KOMMETJES OP HET ALTAAR MET WATER EN HIJ STEEKT WIERROOK AAN HET DAGELIJKSE EERBETOON VOOR DE GOD VAN DE KENNIS $E MEESTER KIJKT GOEDKEUREND TOE±7IJ WILLEN LEERLINGEN LEREN HOE ZE GELUKKIG KUNNEN WORDEN !LS JE ALLES MET AANDACHT DOET WORD JE VANZELF RUSTIG EN DAN VOEL JE JE GOED %N WIJ VERTELLEN VEEL VERHALEN OVER HOE JE LIEFDEVOL KUNT OMGAAN MET DIEREN EN MENSEN²
KONINKLIJK CADEAU
PINK OMHOOG
±)K BEN NOOIT VERDRIETIG EERLIJK WAAR ²ZEGT 3ONAM 4OBGYEL TERWIJL HIJ OPGEWEKT OVER GROTE KEIEN EN TERRASSEN NAAR HUIS LOOPT "INNEN SCHEPT VADER BOTERTHEE IN ZIJN MOK 5IT EEN TROMMEL PAKT 3ONAM EEN HANDVOL GEROOSTERDE RIJST KORRELS )N DE TEMPELKAMER ERNAAST WEERKLINKEN DE DIEPE TONEN VAN DE HOORNS VAN TWEE MONNIKEN±:E ZEGENEN HET HUIS ELK JAAR -IJN ZUS HELPT MET HET BAKKEN VAN KOEKEN OFFERVOEDSEL VOOR OP HET ALTAAR )K HOEF LEKKER NIKS TE DOEN² ZEGT 3ONAM TEVREDEN -ET ZIJN PIJL EN BOOG VERTREKT HIJ WEER NAAR BUITEN
5GUYEN GENIET VAN DE VERHALEN DIE ZE OP SCHOOL HOORT MAAR RUSTIG BLIJVEN IS NIET HAAR STERKSTE KANT±!LS IK RUZIE HEB KAN IK HET ECHT NIET ALTIJD MET EEN GOEDMAKEN :O BEN IK NIET )K ZWIJG EN HOUD MIJN DUIM OMHOOG
5GUYEN IS DOL OP DANSEN EN TRADITIONELE MUZIEK (AAR BROER 3ONAM 4OBGYEL GAAT LIEVER BOOGSCHIETEN±"UITEN VOEL IK ME HET FIJNST²"IJ DE RIVIER HAD HIJ OOIT EEN BIJZON DERE ONTMOETING±)K LIEP BIJ DE BRUG TOEN EEN AUTO STOPTE )K GELOOFDE MIJN OGEN NIET TOEN IK ZAG WIE ER UIT STAPTE $E KONING ZELF (IJ VROEG HOE HET GING EN GAF ME EEN MEDAILLE /P DE ENE KANT STAAT "OEDDHA OP DE ANDERE EEN KROON MET EEN RAAF HET SYMBOOL VAN HET KONINGSHUIS²
"/4%24(%%
14 “Deze ketting kreeg ik van de koning!”
De meester kijkt na de vakantie of de hele klas weer present is
“Pink omhoog betekent: we zijn weer vrienden,” zegt Ugyen lachend
“Mijn vader heeft deze pijl en boog voor me gemaakt”
Sonam zit muisstil bij de monniken die in de huistempel hun trompetten laten schallen
s¬ %LKE¬DAG¬EREN¬LEERLINGEN¬DE¬GOD¬VAN¬DE¬KENNIS s¬ $E¬KONING¬VAN¬"HUTAN¬IS¬ERG¬GELIEFD s¬ -ONNIKEN¬ZEGENEN¬HET¬HUIS¬ELK¬JAAR¬
15
ØĽÕįÃĤďďď NEGEN GELUKSMOMENTEN
1
…. je veilig voelen, bij mensen zijn van wie je houdt, dingen doen waar je blij van wordt. Deze kinderen vertellen over hun geluksmomenten.
ďďįÕPPğıæį
ßıįʼnğÃææ
4SERING $ORJI #HENGAY $ORJI EN 4ASHI HOUDEN VAN EEN SPELLETJE KAART ONDER DE BOOM BIJ DE DZONGH KLOOSTERBURCHT VAN 0ARO 4ASHI LINKS ±-ET MIJN VRIENDEN IS HET LEUK7E MOETEN PAREN TREKKEN %mN KAART IS VERSTOPT7IE DE LAATSTE KAART HEEFT VERLIEST7E LACHEN DE HELE TIJD²
ďďįĤıĽğæ
2
3ONAM 7ANCHUK WOONT MET JONGENS IN EEN KLOOSTER±)K BEN GELUKKIG ALS IK STUDEER %N IN DE PAUZE ALS WE TIKKERTJE DOEN OF EEN BEETJE HANGEN EN KLETSEN -AAR EEN FESTIVAL IS PAS ECHT TOF $AN MOGEN WE ONZE OUDERS ZIEN .A AFLOOP VAN HET FEEST BEN IK ALTIJD BEDROEFD6OORAL OMDAT MIJN FAMILIE WEER WEG IS²
3
ďďį´Pßæ 3AGAR MIDDEN ±)K KOM AL ZES JAAR IN DEZE SPEELHAL :E NOEMEN ME HIER DE ±PROF² WANT IK WIN HEEL VAAK 'UITAR (ERO IS HET LEUKST4HUIS HEB IK EEN ECHTE GITAAR LATER WIL IK MUZIKANT WORDEN 3PELLETJES MET WORSTELEN EN VOETBALLEN ZIJN OOK LEUK !LS IK VERLIES HEB IK DE PEST IN²
16
2
ďďį߼ŕÃÕį į į į ßPÕæ .IMA ±)K BEN BLIJ OMDAT IK VANDAAG EEN HALF UUR OP DE DUNG LANGE TROMPET MAG BLAZEN -UZIEK MAKEN IS HET FIJNSTE DAT ER IS 'ISTEREN WAS IK VERDRIETIG OMDAT IK GEEN KANS KREEG OM TE OEFENEN !LS EEN VRIEND ME VERRAADT BEN IK OOK VERDRIETIG .EE IK NOEM GEEN VOORBEELDEN IK VERGEET HET LIEVER ZO GAUW MOGELIJK²
4
5
ďďįPğıæ
ČßıįqíæqæığPıÃč
4ASHI PROBEERT ZIJN HOUTEN DARTPIJL IN EEN PAALTJE TWINTIG METER VERDEROP TE MIKKEN *E KRIJGT TWEE PUNTEN ALS JE HET DOEL RAAKT EN mmN PUNT ALS JE DART OP DUIMLENGTE VAN HET PAALTJE NEERKOMT ±*E MOET JE GOED CONCENTREREN $AT IS FIJN7E ZIJN FANATIEK MAAR WE MAKEN OOK VEEL LOL²
6 ďďį´Ø
ʼnğÃææ
.AMGHE :AM HEEFT EEN GELUKSDAG ZE KREEG ZOMAAR WARM ETEN VAN EEN STEL DAT ZAT TE PICKNICKEN %N ZE VERKOCHT ZOJUIST EEN PAAR³CORDYCEPS´ PIEPKLEINE PADDESTOELTJES MET GENEESKRACHTIGE WERKING #HINEZEN *APANNERS EN FABRIKANTEN VAN MEDICIJNEN BETALEN VEEL GELD VOOR DEZE ZELDZAME ZWAMMETJES LEES VERDER OP PAGINA 18 "EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ SPELEN´ OP SAMSAMNET
17
7
ďďįÃæįįğííĤį įįįį
ĤqÀÃıæįį
3ONAM ,HENDUP OEFENT MET ZIJN PIJL EN BOOG "OOGSCHIETEN IS DE NATIONALE SPORT VAN "HUTAN±!LS IK OP EEN DAG EEN PAAR KEER RAAK SCHIET KAN IK WEL DANSEN VAN GELUK $AT HOORT TROUWENS OOK BIJ DEZE SPORT !LS JE IN DE ROOS SCHIET MOET JE EEN OVERWINNINGSDANSJE MAKEN²
8
ďďįįŕíæ
$E SNEEUW MAAKTE 0HAB 'YELTSHEN VANNACHT ERG ONGELUKKIG±)K HAD HET KOUD .U SCHIJNT DE ZON GELUKKIG²0HAB TREKT MET ZIJN OUDERS EN EEN KUDDE JAKS DOOR DE BERGEN :E SLAPEN IN EEN TENT VAN PLASTIC EN JAKWOL7EL EENZAAM ZO ZONDER VRIENDEN %N SOMS IS 0HAB BANG VOOR DE JAKS ZE KUNNEN ERG AGRESSIEF ZIJN±-AAR ALS DE ZON SCHIJNT EN DE VOGELS FLUITEN BEN IK GELUKKIG²
ďďįæÃĽŊ
9
ÀĽÃĤ
%EN PAAR MAANDEN GELEDEN VERWOESTTE EEN BRAND DE HELE STRAAT VAN 4ENZIN 0ELZUNG (IJ ZAG DE VLAMMEN EN ZELFS EEN PAAR DODEN6AN ZIJN HUIS BLEEF NIETS OVER 'ELUKKIG KWAM DE KONING OP BEZOEK (IJ GAF 4ENZIN EEN SHIRT PENNEN BOEKEN EN EEN RUGZAK±)K HEB ME NOG NOOIT ZO GELUKKIG GEVOELD $E KONING ZORGDE OOK DAT HET LEGER HIELP MET WEDEROPBOUW +IJK MIJN NIEUWE HUIS IS BIJNA KLAAR²
18 "EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ LACHEN´ OP SAMSAMNET
IS JOUW GLAS HALFVOL OF HALFLEEG?
íį´ØĽÕÕôįdæįÑÃÑĕ
íįŕįıĤı
1. Je krijgt een glas
¬
limonade dat tot de helft gevuld is. 7AT¬DENK¬JE
A Heb ik weer, een halfleeg glas. B Ah, precies genoeg voor de ergste dorst. C Mooi, halfvol, dan kan er nog meer bij. 2. Wat zou je veranderen
¬
als je terug kon gaan in DE¬TIJD
A Alles. B Niets. C Een paar dingen. 3. Als ik mezelf vergelijk
met andere kinderen in mijn klas denk ik: A Dat zij vaker gelukkig zijn dan ik. B Dat zij vaker ongelukkig zijn dan ik. C Dat ze zich net zo vaak. ongelukkig of gelukkig voelen als ik. 5. Als ik op het nippertje
de trein mis denk ik: A Rotconducteur! Hij zag me toch rennen!? B Misschien zit ik in de volgende trein wel naast leuk gezelschap. C Pech, maar nu kan ik nog even een strip kopen. 6. Als ik mag kiezen ga ik: A In mijn eentje televisiekijken. B Vrienden bellen. C Winkelen.
8. Kan je rekenen
¬
OP¬JE¬VRIENDEN
A Vrienden? Ik heb geen vrienden. B Ja! Mijn vrienden zijn super. C Soms, als ze niets anders te doen hebben. 9. Zou jij jezelf als
¬
VRIENDVRIENDIN¬WILLEN
A Nee, liever niet. B Jazeker, als dat zou kunnen! C Mmm, misschien, als ik guller zou zijn. 10. "EN¬JIJ¬TROTS¬OP¬IETS¬
¬
DAT¬JE¬GOED¬KAN
A Ik kan eigenlijk niks echt goed. B Ja, niemand kan zo goed……………. als ik. [vul in] C Ja, vooral als anderen zeggen dat het goed is. 11. Een moeilijk
proefwerk… A verknoei ik altijd. B geeft me een kick. C hoort erbij. 12 . Jouw beste vriend/
¬
vriendin ziet jou niet staan op het schoolplein. 7AT¬DOE¬JE
A Je kijkt ook de andere kant uit. B Je zwaait en loopt naar hem/haar toe. C Je denkt: wat heb ik verkeerd gedaan?
13 . Je hebt nog twee dropjes
¬ ¬
EN¬JE¬BENT¬MET¬ZN¬DRIEÑN¬ 7AT¬DOE¬JE¬MET¬DE¬DROPJES
A Die hou ik natuurlijk in m’n zak. B Ik deel ze uit. C Ik eet ze zelf 14 Als ik later groot ben
wil ik in ieder geval… A veel geld. B lieve vrienden en familie C een groot huis met . verwarmd zwembad. 15. Als ik blij, boos of
verdrietig ben… A weet ik vaak niet waarom. B vertel ik het aan anderen. C schrijf ik erover in mijn dagboek. 16. Dit maakt mij gelukkig: A Een flinke verhoging van mijn zakgeld. B Iemand aan het lachen maken. C Heel laat opblijven. 17. Als iemand mij pest A word ik heel boos. B haal ik mijn schouders op. C zeg ik dat ik het niet leuk vind.
5)43,!' /0 $%į
ŊdĤÃı 19
Ĥığğæ ÕÃÑÕæ
EEN ASTROLOOG IN DE DOP
,PPğįį
De jonge monnik Khandu Wangchuk (15) zit al drie jaar in het beroemde Pangrizapma klooster. Samsam vroeg hem of hij daar gelukkig is.
íįÕŊPßįÑįÀÃğįığqÀıĕ
±/P MIJN TIENDE WILDE IK AL MONNIK WORDEN -IJN OUDERS VERTELDEN DAT AAN EEN OOM $IE BRACHT ME NAAR DIT KLOOSTER (IER WONEN VEEL JONGENS VAN MIJN LEEFTIJD7E LEREN VAN ALLES RITUELEN UITVOEREN BIDDEN IN DE TEMPEL MAAR OOK TUINIEREN OPRUIMEN EN KLEREN WASSEN²
FíØįÑįÑį´ØĽÕÕôĕ
±*A )K VIND HET GEWELDIG DAT IK HIER MAG STUDEREN (ET IS EEN EER $IT KLOOSTER IS HET ENIGE IN "HUTAN WAAR JE EEN GOEDE ASTROLOOG IEMAND DIE UITLEGT WAT DE STAND VAN DE STERREN TE MAKEN HEEFT MET HET LEVEN OP AARDE KUNT WORDEN .A DE DERDE KLAS BASISSCHOOL BEGIN JE MET ASTROLOGIELESSEN !LS JE TENMINSTE GOED KUNT REKENEN %N DAT KAN IK²
(ÃÑÕįÑį’ĤįæPqÀıĤį æPPğįįĤığğæĕ
+íıįæįPĤığíØíí´į æí´įßğįÕĽæææĕ
±7E MOETEN OOK HEEL SNEL VAN RECHTS NAAR LINKS LEREN SCHRIJVEN OP EEN HOUTEN SCHRIJFPLANK %R LIGT EEN LAAGJE FIJNGEMALEN POEDER OP $AAR KRAS JE DE ASTROLOGISCHE NUMMERS IN JE MOET ZE OOK WEER SNEL UITWISSEN DOOR HET POEDER MET DE RUG VAN JE HAND WEER OVER HET LEITJE TE VERSPREIDEN )N HET BEGIN IS DAT BEST LASTIG²
GØįæĤįPPæįĉPĉÃğįí į æįğÕæßPqÀÃæį´PqÀıĕ
±(AHA LAAT DE MEESTER HET MAAR NIET HOREN²
dįÑįæí´įŊØįıÃÑįíßįØíØįıįığPĉĉæĕ
±*A TIJDENS HET VOETBALLEN )K BEN ER NIET ERG GOED IN MAAR TOCH¨ 7E VERWISSELEN ONZE LANGE GEWADEN VOOR SPORTKLEREN $AT IS WEL FIJN EVEN NIET NADENKEN OVER VAN ALLES )K BEN TROUWENS FAN VAN 2OBIN VAN 0ERSIE²
±3OMS MAAR WE HEBBEN OOK EEN ASTROLOGIEKALENDER EEN BOEKJE VOL BEREKENINGEN EN TEKENINGEN %LK JAAR ±)K WORD BOOS ALS MIJN VRIENDEN MAKEN TIEN ASTROLOGEN ME NIET AAN DE BAL LATEN !LS ZE Aan de hand van deze kalender weet DEZE KALENDER OPNIEUW ME SCHOPPEN EN PESTEN VOEL IK een astroloog wat er gaat gebeuren $AT IS EEN PRECISIEWERKJE ME OOK ROT /OK DE EERSTE DAG NA "IJ GEBOORTES EEN HUWELIJK EEN STERFGEVAL OF BIJ DE VAKANTIE BEN IK BEDROEFD $AN MIS IK MIJN FAMILIE MAAR BELANGRIJKE BESLISSINGEN ROEPT DE FAMILIE EEN HET GAAT WEL GAUW OVER %CHT VERDRIETIG BEN IK ALS IK ME ASTROLOOG $IE MAAKT EEN HOROSCOOP EN ZEGT WAT NIET KAN CONCENTREREN EN DE BOEKEN NIET SNAP ² ZE MOETEN DOEN ²
GPææğįʼníØįÑįÑį íæ´ØĽÕÕôĕ
ĽĤįÀįßíÃØÃÑÕįğÕæĤíßßæį ßPÕæįÑíĽįÀPĉĉōĕ
±*A (ET IS EEN KICK OM ZOIETS INGEWIKKELDS TE SNAPPEN !LS EEN BEREKENING LUKT BEN IK BLIJ EN TROTS OP MEZELF -AAR OKAY DEZE SCHOOL IS BEST ZWAAR 4IJDENS DE VAKANTIE BEN IK DAAROM WEL GELUKKIGER SPELEN MET MIJN BROERTJE EN ZUSJE EN 20 EVEN NIET STUDEREN²
FÃææįįPæğįÑíæ´æĤįÑíĽįPPğôĕ
±)K GELOOF HET WEL )K HELP GRAAG VRIENDEN MET DE STUDIE /F IK HELP HEN MET KLEREN WASSEN !LS IK VEEL ETEN HEB DEEL IK HET MET HEN :IJ DOEN HETZELFDE VOOR MIJ
GÃįʼnPæįÑįʼnğÃææįÃĤįÀıį´ğPĉĉôĤıĕ
±-ET $ENCHEN 7ANGDI EN 0ASANG $ORJI KAN JE ALLEBEI LACHEN -AAR 0ASANG $ORJI KAN JE ECHT DE STUIPEN OP HET LIJF JAGEN (EB JE GEZIEN HOE HIJ ZIJN OOGLID KAN VOUWEN $AT BEDOEL IK NOU²
Khandu Wangchuk oefent astrologische nummers onder het toeziend oog van de meester De schrijfplank met speciaal schrijfpoeder
Het vraagt wat oefening, maar succes is verzekerd!
21
7qÀįæįßPŕŕØį EEN LACH EN EEN TRAAN
Vandaag wordt hun geluksdag, zo verwachten vier jongens. Vooruit, ze geven hun geluksgevoel alvast een negen. Ze gaan immers naar het grote Punakha festival.
UITGELATEN GAAN ZE OP PAD
EVEN PAUZEREN ONDER DE BOEDDHA BOOM... JOEPIEEEE, WE GAAN NAAR HET FESTIVAL!!
.. . EN TIJD VOOR EEN GEINTJE
IN DE PUNAKHA DZONG (KLOOSTER) WORDT HET FESTIVAL GEHOUDEN
OP DE BINNENPLAATS ZIJN DE DANSVOORSTELLINGEN
22
ÃæįįØíığÃÑ
DE MONNIK ZEGENT DE JONGENS
EVEN LATER GAAN ZE PICKNICKEN LANGS DE RIVIER
EN DAN OP WEG NAAR DE FEESTMARKT
VOOR EEN LOTERIJ KRAAM
DE DRIE JONGENS HEBBEN EEN LOTJE GEKOCHT EN….
ZIJN MOEDER IS GEVOELIG VOOR GEJENGEL
…MAAR SHERAB HEEFT PECH
SHERAB IS NIET ECHT GELUKKIG MET DE BLOEMEN BIJ DE MARKTKRAAM MET PLASTIC GEWEREN
SNIF
SHERAB HEEFT HET GEWEER DAT HIJ ZO GRAAG WILDE
23 "EKIJK HET FILMPJE ³'ELUK IS ¨ PICKNICKEN´ OP SAMSAMNET
!-3!- 3!-3!3!-3!- 3!-3!-
-3!- -%. $%,%. -%. ,%2%. - % . 7%2+% .
3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
.2
" ( 5 4! .
ZOEK DE DADER MET SAM-!!. & $",!$ SAM DETECTIVES
-3!-
.2
#(),)
3!-3!-
3!-3!- 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
3!-3!- 3!-%. $%,%. 3!-%. ,%2%. 3 ! - % . 7%2+%.
3!-3!-
3!-
-!!.$",!$ .2
#(),)
3!
