geestelijke gezondheidszorg staat nu voor een grote uitdaging

Algemeen directeur Johan Depoortere gaf na 7 jaar de fakkel door aan Cathy Room

“Geestelijke gezondheidszorg staat voor een grote uitdaging” Na 7 jaar als algemeen directeur van het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart in Ieper, gaf Johan Depoortere (64) de fakkel op 31 mei 2011 door aan administratief-financieel directeur Cathy Room. Hij blikt terug op een boeiende periode, waarin hij de werking van het ziekenhuis samen met een gemotiveerd team verder vorm mocht geven, maar waarin hij de zorg voor de psychisch kwetsbare patiënt en de beeldvorming rond psychiatrie ook zag evolueren. De nood aan geestelijke gezondheidszorg zal in de toekomst niet afnemen. Wel integendeel. Dat is een eerste vaststelling die afscheidnemend algemeen directeur Johan Depoortere maakt, als hij zijn werkveld overschouwt. Er doen zich allerlei maatschappelijke fenomenen voor die nieuwe benaderingswijzen vergen. Hij denkt daarbij aan dubbeldiagnose (genetische voorbeschiktheid met additioneel druggebruik, delinquentie, …) en de forensische psychiatrie. Daarnaast daalt de leeftijd waarop pathologieën en crisissen zich voordoen almaar (als gevolg van verslaving, stress, ongeremde mogelijkheden, …), wat de preventie en vroegdetectie ook belangrijker maakt. Anderzijds stelt de toenemende vergrijzing meer eisen aan de ouderenpsychiatrie, maar mag dementie niet automatisch de stempel ‘psychiatrie’ krijgen.

Beweging

“De geestelijke gezondheidszorg is momenteel volop in beweging”, zegt Johan Depoortere. “Na Beschut Wonen en het Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT) maken we nu een derde golf mee: de ‘vermaatschappelijking’ van de zorg. Dit betekent dat de zorg voor mensen met psychiatrische problemen niet langer als vanzelfsprekend in bedden in een instelling (intramuraal) gebeurt, maar dat de focus verschuift naar doorgedreven maatschappelijke integratie van de patiënt, die zoveel mogelijk in zijn vertrouwde omgeving verzorgd en begeleid wordt. Met alle partners uit verschillende disciplines zal het ziekenhuis moeten afspreken hoe die nieuwe geestelijke gezondheidszorg in ons netwerk gecoördineerd beoefend zal worden. Er zullen minder bedden beschikbaar zijn, maar voor sommige doelgroepen zal er uiteraard altijd zeer gespecialiseerde intramurale zorg nodig blijven. Zal de maatschappij echter bereid zijn om de psychiatrische patiënt op te nemen? Zal ze aanvaarden dat de patiënt, in een alternatieve woonvorm, geïntegreerd blijft en gerehabiliteerd wordt? Dat is een vraag die mij sterk bezighoudt. Hier lijkt mij een belangrijke rol weggelegd voor de familie.”

Toekomst

De voorbije jaren heeft het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart alles in het werk gesteld om de beeldvorming rond psychiatrie positief te beïnvloeden, door een groeiende openheid, de verspreiding van een Nieuwsbrief, het ter beschik-

Rijselsestraat 33 8900 Ieper

Johan Depoortere king stellen van het nieuwe auditorium voor externen, de organisatie van symposia, … “Met het oog op de acceptatie van de psychiatrie blijft deze inspanning belangrijk”, meent algemeen directeur Depoortere. “Ik besef wel dat onze ‘outcome’, het resultaat van onze behandeling, moeilijk meetbaar is, maar inzicht in de cijfers over opname, behandeltijd, ontslag, eventuele heropname, … kunnen bij buitenstaanders het vertrouwen wekken dat behandeling ook wérkt. Ons ziekenhuis heeft altijd veel belang gehecht aan een wetenschappelijke onderbouwing van zijn werking. In de toekomst zal de instelling nog méér een centrum van kennis en expertise worden. De zorg binnen de muren zal zich immers nog intensifiëren en wellicht ook uitbreiden, want in de regio is nog een hiaat inzake kinder- en jeugdpsychiatrie. Naast interdisciplinair werken en groeien in deskundigheid, blijven een transparante organisatie, onderling respect en zorg voor de zorgenden belangrijke waarden. Persoonlijk heb ik hier altijd veel belang aan gehecht, evenals aan participatief leiderschap. Ik prijs mij gelukkig dat het ziekenhuis een cultuur van teamwork kent. Voor mij zal het wel even wennen zijn om mentaal afstand te nemen van mijn voorbije job, maar voor het spreekwoordelijke ‘zwarte gat’ is geen gevaar … De geestelijke gezondheidszorg staat nu voor een grote uitdaging. De omschakeling zal tijd vergen. Ik heb er evenwel alle vertrouwen in dat de integratie binnen het netwerk zal slagen, als alle partners er samen resoluut voor gaan!” n

COLOFON n Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Psychiatrisch Ziekenhuis H. Hart, v.z.w. Gezondheidszorg ‘Bermhertigheid Jesu’, Poperingseweg 16, 8900 Ieper Tel. 057 23 91 11 | Fax 057 23 91 12 | [email protected] | www.hhartieper.be Eindredactie: Marc Dejonckheere n Verantwoordelijke uitgever : Mieke Kerckhof

Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart opent eigen productenwinkel

Een winkel met een boodschap Op 1 februari 2011 opende het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart een eigen productenwinkel aan de Poperingseweg 8 in Ieper. ’t één & ’t ander verkoopt een waaier aan mooie, originele en handgemaakte (vaak gepersonaliseerde) artikelen van de ergotherapeutische ateliers: keramiek, kaarsen, houtwerk, handgeschept papier, tuinproducten volgens het seizoen, … “Het is een winkel met een boodschap”, vertelt eindverantwoordelijke Bruno Libbrecht, “omdat er een heel verhaal van onze werking en over psychische kwetsbaarheid achter schuilgaat. Dat is een belangrijke reden waarom klanten komen. Niet uit medelijden, maar omdat ze achter onze werking en visie staan en ook omdat onze producten degelijk en fijn afgewerkt zijn.” De nieuwe, zichtbare winkel buiten het ziekenhuis vormt een uitbreiding van de therapeutische mogelijkheden rond arbeid en productiviteit. Hij stelt patiënten in staat om te werken aan meerdere punten: structuur, resultaat, afwerking, kwaliteit, doorzetting, eigenwaarde, stressbestendigheid, … Volgens hun interesse en mogelijkheden kunnen ze er onder discrete begeleiding oefenen in bediening, kassa, inpakken, omgang met klanten, etalage, publiciteit, stockbeheer, boekhouding, poetsen, … De winkel is geen eindpunt, maar een

‘t een en ‘t ander tussenschakel naar een volgende stap, zoals terugkeer naar de vorige job, activiteitencentrum, beschutte werkplaats, vrijwilligerswerk, … Hij komt tegemoet aan de bekommernis om zorg, waar mogelijk, meer en meer buiten de muren van het ziekenhuis te organiseren. ’t één & ’t ander aan de Poperingseweg 8 in Ieper is open van dinsdag tot vrijdag, telkens van 13.30 tot 17.30 uur. Iedereen is er welkom om kennis te maken met het productaanbod van de ergotherapie van het ziekenhuis. Neem een kijkje op www. teenentanderieper.be. Contact: [email protected], tel. 057 23 91 78. n

VOORAANKONDIGINGEN In het Onthaal en de Raadplegingen van het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart, Poperingseweg 16 in Ieper, loopt nog tot begin september de kunsttentoonstelling ‘RE-Construction’. De zwart-witfoto’s van Danny Veys, leraar documentaire fotografie aan het Hoger Instituut voor Visuele Kunsten Sint-Lucas in Brussel, schetsen een beklijvend beeld van Zuid-Oost-Azië 500 dagen na de verwoestende tsunami van 26 december 2004. Tijdens de week gratis te bezichtigen van 14 tot 18.30 uur en op weekend- en feestdagen van 10 tot 18.30 uur. Info: 057 23 91 11. Het Psychiatrisch Ziekenhuis H. Hart organiseert een derde reeks ‘Training cognitief gedragstherapeutische technieken voor de huisarts’. De gespecialiseerde training in niet-medicamenteuze technieken, met positief effect op depressieve klachten, wordt geleid door Roland Rogiers (klinisch psycholoog, gedragstherapeut, deeltijds verbonden aan de vakgroep Huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg aan UGent, halftijds gedragstherapeut in de Kliniek voor Angst- en Stemmingsstoornissen van UZGent) en Ivan Adriaen (klinisch psycholoog, gedragstherapeut in het P.Z. H. Hart, trainer en gastdocent). De praktijkgerichte sessies vinden plaats op 8, 15 en 22 september en 6 en 13 oktober 2011. Inschrijven kost 75 euro. Formulier op te vragen via info@ hhi.gzbj.be en terug te mailen of te faxen op 057 23 91 12 tegen 15 augustus 2011. Deelnemers ontvangen het boek ‘Aanpak van angst- en stemmingsstoornissen door de huisarts’. Het aantal plaatsen is beperkt tot 20. In het Dienstencentrum De Kersecorf, Rijkeklarenstraat 83 in Ieper organiseert het Psychiatrisch Ziekenhuis de training ‘Mentaal Fit voor 60+’. Deze cursus/training richt zich tot iedereen vanaf 60 jaar die een mate van balans en welbevinden wil ervaren ondanks leeftijdgerelateerde moeilijkheden zoals verliezen, pensionering, lichamelijke achteruitgang, … De sessies worden geleid door Evy D’hoop, klinisch psychologe, Kris Tijtgat, hoofdverpleegkundige en Katrien Luca, ergotherapeute. De coördinatie is in handen van supervisor dr. Guy Touquet, neuropsychiater. Ze vinden plaats op dinsdag 4, 11, 18, 25 oktober en dinsdag 8, 15, 22, 29 november 2011, telkens van 13.30 u. tot 15.30 u. Het aantal inschrijvingen is beperkt. Bij de inschrijving krijgen de deelnemers uitleg over de cursus en wordt er samen met de begeleiders gekeken of de kandidaten er baat bij kunnen hebben. Inschrijven kan tot 15 september 2011 door te bellen naar het P.Z. H. Hart Ieper tel. 057 23 91 11 en te vragen naar Evy D’hoop of Kris Tijtgat. Mailen kan ook: [email protected] of [email protected] (naam en telefoonnummer of e-mailadres opgeven).

PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS H. HART - IEPER Beste lezer, De geestelijke gezondheidszorg (ggz) staat voor een grote uitdaging. Met Beschut Wonen en het Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT) behoorde het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart reeds tot de pioniers in de ‘vermaatschappelijking’ van de zorg. Onze jarenlange samenwerking met de meest uiteenlopende zorgactoren in de regio wordt nu geformaliseerd binnen het nieuwe netwerk ggz. Ons projectvoorstel in het kader van artikel 107 van de Ziekenhuiswet, met het oog op naadloze, getrapte en meer ambulante zorg op maat, werd door de overheid goedgekeurd, mits enkele beperkte bijsturingen. Wat de ambities zijn en hoe de zorgvernieuwing in een ruim samenwerkingsverband doorheen 5 functies gerealiseerd wordt, leest u in deze Nieuwsbrief. Twee andere initiatieven getuigen evenzeer van onze openheid op de maatschappij en onze samenwerking met andere sectoren zoals ‘werk’: de opening van onze productwinkel ’t één & ’t ander (zeker een bezoek waard) en onze bijdrage als zorgpartner aan het Tender Activerings­ zorgproject van de VDAB. Op 31 mei nam Johan Depoortere afscheid als algemeen directeur van het Psychia­trisch Ziekenhuis Heilig Hart. Zijn terugblik op die zeven boeiende jaren en zijn visie op nieuwe ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg leest u eveneens in deze Nieuwsbrief.

Cathy Room Algemeen directeur

Nieuwsbrief EDITIE JULI 2011

 Naar een betere geestelijke gezondheidszorg Ingrijpende hervormingen doen hun intrede in de geestelijke gezondheidszorg. Via de buitengebruikstelling van bedden in de psychiatrie en de herallocatie van middelen (artikel 107 van de Ziekenhuiswet) stimuleert de overheid de uitbouw van multidisciplinaire zorgnetwerken die op elke zorgvraag reageren met een individueel zorgtraject op maat. Het projectvoorstel voor de regio Ieper-Poperinge-Diksmuide is, mits enkele kleine bijsturingen, goedgekeurd. “De meer ambulante, gemeenschapsgerichte zorg impliceert o.a. meer vroegdetectie en -interventie, andere woon/zorgvormen en minder of kortere residentiële behandeling, al zullen er altijd bedden en intensieve residentiële zorg nodig blijven”, zegt hoofdgeneesheer dr. Guy Touquet van het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart. “Opdat niemand uit de boot valt, gaan de partners-zorgactoren binnen het nieuwe model nog intenser samenwerken.”

Aan de grote omwenteling in de ggz ging heel wat beleidsvoorbereidend werk vooraf. Een eerste belangrijke mijlpaal in 2002 was de publicatie van artikel 11 van de Ziekenhuiswet, dat het begrip van zorgprogramma’s en netwerken in de ggz introduceerde. Daarop besliste de Inter­ ministeriële Conferentie Volksgezond­­ heid om met experimenten te starten, om artikel 11 in de praktijk te brengen. Zo ontstonden in onze regio de eerste zorgprogramma’s en later de therapeutische projecten, zoals ‘Integrale begeleiding van

ouderen met ernstige psychiatrische problemen’ met een zestal partners in deze regio. De overheid keurde in Vlaanderen 45 dergelijke projecten goed om het overleg op het niveau van de patiënt te organiseren. “Het probleem was echter dat er voor al deze projecten geen globaal, samenhangend, noch sturend kader bestond en dat er gaandeweg ook nieuwe noden zichtbaar werden, vooral op het vlak van ambulante zorg”, zegt dr. Guy Touquet.

uu

Functioneel model De zoektocht mondde uiteindelijk uit in het vastleggen van een functioneel model. De 5 functies die alle ggz-actoren gezamenlijk moeten vervullen en de werkwijze zijn sinds 2010 beschreven in de ‘Gids naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en zorgnetwerken’ (zie ook: www.psy107.be). De 5 functies zijn (1) activiteiten inzake preventie, promotie van de ggz, vroegdetectie, screening en diagnosestelling, (2) ambulante intensieve behandelteams voor zowel acute als chronische psychische problemen, (3) rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie, (4) intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als chronische psychische problemen waarvoor opname noodzakelijk is, en (5) specifieke woonvormen waarin zorg kan worden aangeboden als het thuis(vervangend) milieu hiertoe niet in staat is. Artikel 107 van de Ziekenhuiswet laat ziekenhuizen toe om een deel van hun middelen (als gevolg van de afbouw van bedden door de overheid) flexibel te gebruiken om de nieuwe manier van werken in te voeren. Er is géén afbouw van middelen of personeel. Ze worden alleen anders besteed (herallocatie) om functies binnen het nieuwe model te helpen realiseren. Dit moet gebeuren in een formeel samenwerkingsverband. De 8 basispartners van het zorgnetwerk in de Ieperse regio zijn de 4 ggz-actoren (P.Z. H. Hart, Beschut Wonen, CGG Largo, PVT), aangevuld met de huisartsenvereniging vzw Jan Yperman, Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL), Similes en het Jan Ypermanziekenhuis.

Netwerkcomité: (staand) Wim Laporte, Jef Vulsteke, Ignace Noyez, Koen Demuynck, (zittend) Tine Langedock, Mieke Craeymeersch, Cathy Room, An Van Wanzeele Vroeger alert Het Ieperse projectdossier in het kader van artikel 107 staat op de lijst van 12 projecten die in juni 2011 goedgekeurd werden en in aanmerking komen voor financiering van o.m. de netwerkcoördinator, betrokken artsen, bijkomende aanwervingen en materiële kosten. De proefprojecten zullen minstens over 3 jaar lopen en ondertussen geëvalueerd worden. Als ze succesvol blijken, wordt het functionele model algemeen ingevoerd. De verregaande hervorming van ggz, met het oog op meer ambulante zorg, gaat gepaard met een buitengebruikstelling van bedden. In het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart in Ieper worden over een periode van één jaar 28 van de 347 bedden afgebouwd. Daardoor komen er 8 tot 10 voltijdse equivalenten aan personeelsmiddelen vrij. “Voor een bepaalde categorie patiënten zal altijd langdurige, intramurale zorg nodig zijn”, zegt dr. Guy Touquet. “Afbouw betekent evenwel niet dat patiënten op straat komen te staan. Bovenop de natuurlijke uitvloei kunnen ze opgevangen worden in een Woon- en Zorgcentrum, PVT, Beschut wonen, …maar ook thuis met lang­durige begeleiding of in nieuw te ontwikkelen vormen i.s.m. met de privé-

markt en in overleg met thuiszorg. Binnen het nieuwe model zal de residentiële zorg zich nog verder intensifiëren, maar we zullen vroeger alert moeten zijn hoe we een patiënt na een crisis opnieuw naar de maatschappij oriënteren en kijken wie van de partners uit het netwerk de juiste zorg kan aanbieden op de juiste plaats.” “Geest van samenwerking zat al ingebakken in de regio” Het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Largo wordt als ‘referentiepartner’ in het nieuwe zorgnetwerk de trekker voor functie 1: activiteiten inzake preventie, promotie van ggz, vroegdetectie, screening en diagnosestelling. Aansluitend bij de nieuwe visie had CGG Largo al een belangrijke inbreng in VDIP (Vroegdetectie voor psychose), beschikt het centrum over preventieteams suïcide en alcohol/drugs (vorming van intermediairen) en is er van oudsher een goede samenwerking met de actoren uit de eerste lijn. “We willen in een open geest met alle betrokken partners nagaan welke initiatieven er al bestaan, knelpunten opsporen, hiaten invullen en met elkaar afstemmen om de naadloze (vraaggestuurde) zorg te kunnen waarborgen binnen de trajectbegeleiding op cliëntniveau”, zegt klinisch psycholoog Tine Langedock, algemeen directeur van CGG Largo in Ieper en voorzitter van de werkgroep rond functie 1. CGG Largo biedt ambulante hulpverlening (psychotherapie) aan in de tweede lijn, buiten de residentiële setting. “Daarnaast heeft CGG Largo, net als PZT (Psychiatrische Thuiszorg Ieper) overigens, expertise in outreachend werk: de ondersteuning van intermediairen of hulpverleners over hoe ze met een potentiële cliënt kunnen omgaan, ook in een vroeg stadium van een ziektebeeld. Door hun preventieve acties en vroege interventies hopen zij o.a. te voorkomen dat iemand onnodig in een residentiële psychiatrische setting terechtkomt. De overheid ziet binnen functie 1 een uitgelezen rol weggelegd voor de cgg’s om de eerstelijnsfunctie te versterken. Zo voorkom je, binnen de notie van ‘stepped care’, dat een intensievere zorg of opname noodzakelijk wordt. Artikel 107 biedt de mogelijkheid, om de geest van samenwerking die al ingebakken zat in de regio, verder uit te bouwen. Binnen het netwerk is dit nu meer geformaliseerd. Het is een uitnodiging om nog meer en beter te doen, maar het theoretisch kader van dit ambitieuze programma om de ggz te herdefiniëren, moet nog verder ingevuld worden en concrete projecten moeten nog vorm krijgen. We zijn er alvast samen bewuster mee bezig, in het belang van de cliënt.” Tine Langedock Mobiele behandelteams in oprichting De middelen die vrijkomen door de afbouw van bedden in het Psychiatrisch Ziekenhuis, worden ingezet in nieuwe initiatieven voor de functies 2, 3 en 4 van het nieuwe zorgmodel. “In het netwerk starten we met enkele concrete zaken”, zegt Ignace Noyez, directeur patiëntenzorg van het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart in Ieper en lid van het netwerkcomité. “In het vernieuwde ggz-concept voorziet functie 2 de oprichting van ambulante intensieve behandelteams. In overleg met de huisartsen, eerstelijnsdiensten en Jan Yperman gaan we een mobiel behandelteam in de thuissituatie oprichten voor personen met een psychiatrische problematiek in een (sub)acute toestand. Dit team, onder supervisie van een psychiater, bestaat uit een psycholoog, maatschappelijk werker en psychiatrisch verpleegkundige. Het treedt onmiddellijk en intensief op bij crisis

(bv. suïcide­poging) met de bedoeling een opname te voorkomen. De begeleiding aan huis, eventueel na een spoedopname, duurt maximaal 30 dagen. Hoe dit mobiele team zal werken, wordt nu stapsgewijs uitgewerkt en vastgelegd in een protocol. Het moet in februari 2012 operationeel zijn met 8 voltijdse equivalenten (VTE).” Daarnaast wordt er een tweede soort behandelteam in het leven geroepen, voor mensen met een langdurige, chronische, complexe problematiek. Dit ambulante, intensieve en multidisciplinaire FACTteam (Functie Assertive Community Treatment) is gericht op herstelbevordering (functie 2), maar evenzeer op rehabilitatie en inburgering in de maatschappij (functie 3). De begeleiding sluit aan bij de leefwereld van de patiënt en daarbij komen ook aspecten als vrije tijd, opleiding, werk, wonen, … aan bod. De intensiteit en frequentie van de zorg is afhankelijk van de nood van de patiënt (vraaggestuurd) en kan uitgebreid worden met bijkomende diensten (PZT, Largo, …) en vaardigheidstrainingen (ergo, arbeidstrajectbegeleiding, …). Het FACT-team zal eveneens uit 8 VTE bestaan. “Het vernieuwingsproject genereert een nieuwe dynamiek”, besluit Ignace Noyez. “De mobiele teams zijn een eerste concrete realisatie. Ze spelen in op de kenmerken van ons werkingsgebied: een dunbevolkte regio met beperkte mobiliteit en lager inkomen. Er blijkt een hogere nood aan ambulante psychologische begeleiding door een beperkt sociaal vangnet, grotere kans op vereenzaming, moeilijker toegang tot zorg en een hoog aantal suïcides.”

Ignace Noyez

Een ruimer palet aan woon/zorgvormen “Dat een cliënt begeleid wordt in zijn natuurlijke thuisomgeving, waar zijn leven ligt en waar hij zich goed voelt, dat is het belangrijkste”, zegt Koen Demuynck. Tot voor kort was hij coördinator van Beschut Wonen in Ieper. Recent werd hij aangesteld als netwerkcoördinator van het nieuwe netwerk ggz Ieper-Poperinge-Diksmuide. “Voor een aantal mensen met psychische problemen is dit echter niet mogelijk en werden tussenoplossingen uitgewerkt. Beschut Wonen, ontstaan uit het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart, was 27 jaar geleden een eerste vorm van ‘vermaatschappelijking’: mensen met een gestabiliseerde, chronische psychiatrische problematiek met ondersteuning in de stad laten wonen (18 woningen, 77 bewoners en 9 begeleiders). Om tegemoet te komen aan mensen met een grotere zorgvraag ontstond het Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT) in Ieper, een primeur voor Vlaanderen. Onder artikel 107 zal de residentiële opname uiteraard blijven, maar zal een ruimer palet aan woon/zorgvormen groeien, afhankelijk van de zorgvraag van de cliënt. De Ieperse huisvestingsmaatschappij Ons Onderdak voorziet al enkele huurwoningen voor bewoners begeleid in het kader van beschut wonen. Er zijn werkafspraken om dit uit te breiden op de nieuwe duurzame wijk De Vloei tussen de Zonnebeekseweg en de Meenseweg. In het kader van de vermaatschappelijking van de zorg zullen ook meer en meer mensen tot de doelgroep van de huisvestingsmaatschappij behoren. Wij willen ze met onze expertise ondersteunen in de omgang met mensen met psychische problemen. Dezelfde specialistische zorg kunnen we aanbieden aan woon- en zorgcentra, om psychiatrische ouderen met een gestabiliseerd ziektebeeld bij te staan bij hun reïntegratie in de maatschappij.” In de toekomst ziet Koen Demuynck binnen het netwerk en in samenspraak met de partners ook nieuwe tussenvormen tussen wonen en zorg ontstaan, zoals aanleunwoningen, campuswoningen, huisvesting met inwonende conciërge, … in de overgang van residentiële naar volledig ambulante zorg. n Koen Demuynck

“Zorgvernieuwing moet ook gezinsvriendelijk zijn” Zorg op maat, continuïteit van zorg, meer zorg in het thuismilieu, meer aandacht voor wonen en werken, meer preventie en vroegdetectie, … De familievereniging Similes vzw juicht de zorgvernieuwing zeker toe. “Om te slagen zal de zorg ook gezinsvriendelijk moeten zijn en moeten de gezinnen een stem krijgen”, benadrukt Mieke Craeymeersch, directeur van Similes en lid van het netwerkcomité in Ieper. De Federatie van Vlaamse Simileskringen vzw is een pluralistische familievereniging voor gezinsleden en nabijbetrokkenen van mensen met psychiatrische problemen in alle woonvormen. Similes verenigt partners, ouders, kinderen, broers en zussen, vrienden van de patiënt en organiseert open activiteiten (informatief, vormend, cultureel) en besloten gespreks- en ontmoetingsbijeenkomsten als hefboom voor een positieve beeldvorming, acceptatie en verwerking. De organisatie ver-

leent ook advies en ondersteuning en verdedigt de belangen van de gezinnen bij de diverse overheden. “Veel families hebben nu het gevoel dat ze niet als volwaardige partner betrokken worden en dat de kloof met de zorgverstrekkers nog te groot is”, zegt Mieke Craeymeersch. “Terwijl het bewezen is dat werken met de familie essentieel deel uitmaakt van een goede zorg: beluisteren, informeren, ondersteunen, … van de familie heeft een betere uitkomst voor het herstel van de patiënt. Er is minder herval, de symptomen keren minder snel terug, de relatie tussen de familie en de patiënt is hoger van kwaliteit. Binnen de evolutie naar vermaatschappelijking van de zorg is het evident dat de rol van de familie veel groter zal worden en dat ze ook meer ondersteuning tot zelfzorg nodig zal hebben. De familie is er immers continu, 24 uur op 24 en 7 dagen op 7, het jaar door, terwijl de hulpverlening er slechts bij momenten is. De families vinden het principe van de

TAZ: opstap naar hulpverlening én tewerkstelling Het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart stapte eind 2009 als ‘zorgpartner’ in het project Tender Activeringszorg (TAZ) van de VDAB in de regio West-West-Vlaanderen. Voor langdurig werkzoekenden met een psychische/psychiatrische problematiek vormt TAZ een opstap naar zowel hulpverlening als tewerkstelling in het normaal economisch circuit, het beschermde circuit of arbeidszorg.

Tender Activeringszorg is een zorgproject voor mensen die langdurig werkloos zijn en als gevolg van een medische, mentale, psychische of psychiatrische problematiek (MMPPproblematiek) moeilijk aan het werk raken. Ze zijn al een tijd als werkzoekende ingeschreven. Ondanks VDABinspanningen komen ze niet op de arbeidsmarkt terecht. Hun (niet-arbeidsmarktgerelateerde) problemen zijn te groot. Mits goedkeuring van de VDAB-psycholoog en na screening door het consultatiebureau worden ze tot TAZ toegelaten en verder begeleid door de GTB (gespecialiseerde trajectbepaling en -begeleidingsdienst).

Zorg en empowerment

“TAZ werkt vanuit twee invalshoeken”, verduidelijkt psychologe Debbie Demiddel van het P.Z. H. Hart. Zij is zorgcoördinator voor West-West-Vlaanderen (regio Ieper-Veurne-Diksmuide). “Vanuit het ziekenhuis werk ik als ‘zorgpartner’ aan de psychische of psychiatrische problematiek van de werkzoekende: uitdiepen wat die precies inhoudt, hoe zwaar die is, om te achterhalen in welke mate die de persoon hindert om te werken. Minder zware problematiek kan ik zelf remediëren. Gaat het om een ernstiger stoornis (depressie, persoonlijkheidsstoornis, verslaving, …) dan wordt de kandidaat doorverwezen naar de hulpverlening, meestal naar CGG Largo, mogelijk ook naar de Dagkliniek of eventueel volgt een residentiële opname. Is er medicatie of een bijkomende medische opinie nodig, dan zien ze ook een psychiater.” Naast de zorgpartner is er in TAZ ook een ‘empowermentspartner’ die voor meer praktische en sociale ondersteuning zorgt. In de Westhoek is dit vzw Werkperspectief. De begeleiding houdt bv. in: op het werk raken, een treinkaart kopen, kinderopvang regelen, een cv opstellen, … De empowermentspartner

Debbie Demiddel peilt naar de sterktes en de beperkingen van de werkzoekende en zoekt ook een geschikte stageplaats (max. 300 uur) in uiteenlopende sectoren: bij Werkperspectief (De Groene Kans), bij Westlandia, Stuurkracht, reguliere bedrijven, …

Advies

Uiteindelijk wil TAZ, dat momenteel een 50-tal dossiers behandelt, mensen vooruithelpen en op het einde van het traject van 18 maanden opnieuw aan het werk krijgen. De zorgpartner, de empowermentspartner en GTB komen maandelijks samen om zicht te krijgen op de totale persoon en om de voortgang te evalueren. Op het einde van het traject formuleert de psycholoog/ zorgcoördinator een advies over de werksetting: toeleidbaar naar het normaal economisch circuit, beschutte werkplaats, sociale werkplaats, arbeidszorg, of niet toeleidbaar. “Langdurig werkzoekenden met een minder zware MMPPproblematiek, zoals faalangst, minderwaardigheidsgevoel, sociaal isolement, … zijn echt wel vooruit te helpen met motiverende gesprekken, denktraining, sociale vaardigheidstraining, …”, besluit Debbie Demiddel. “Door de stage voelen ze zich weer nuttig, winnen ze aan zelfvertrouwen, bouwen ze contacten op, gaan ze opnieuw solliciteren, … waardoor ze opnieuw aan werk kunnen raken.” n

Mieke Craeymeersch zorgvernieuwing alvast heel positief. De vermaatschappelijking is heel waardevol, maar de vraag is hoe alles in de praktijk zal verlopen. Als de zorgverstrekkers aan huis komen en na een crisis weer vertrekken, moet het gezin echter ook weer verder kunnen en zal het extra ondersteuning nodig hebben. We blijven er dan ook op hameren dat de familie maximaal betrokken moet worden binnen artikel 107.” Similes vzw hoopt de werking van de Similesgroep, verbonden aan het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart in Ieper, te verruimen en open te trekken voor families in het hele werkingsgebied. Similes zoekt ook steun bij de hulpverlening voor het organiseren van infoavonden, om familieleden te vormen en te ondersteunen. Een reflectiegroep van familieleden kan in de toekomst vanuit de dagelijkse praktijk feedback geven aan de zorgverstrekkers en zo de stem van de gezinnen laten horen. n