Geef ze een pluim en mensen krijgen vleugels! ‘Bevestigen’ als motor voor een goed gevoel bij klein en groot
[email protected] (www.helianthus.be.tc) Ouderavond Marleen Borzée Bonheiden 13 februari 2007
‘Het kind ligt plat op haar rugje in een kuil op het grote weiland. Een groene vlakte, waarvan de grootte en de stilte de eenzaamheid van het kind nog groter maakt. Het huilt zonder geluid, weet niet dat er tranen zijn waarschijnlijk. Klein meisje, de handjes tegen de grond gedrukt, het moet toch iets vasthouden in deze eenzaamheid. Niemand kan van haar houden want ze is stout. Heel dit kleine bundeltje mens is wanhoop, angst en verlangen. Ineens spant het kind zich, ademloos luistert het. De stilte is weg, de eenzaamheid bestaat niet meer. Een groot levend wezen drukt zich tegen haar aan, zijn kop wordt zwaarder op haar borstje gelegd. Zo wacht hij, haar hond. Lang wachten behoeft hij niet. De armpjes klemmen zich vast om haar hals en verrukt klinkt het stemmetje: ik ben wel lief hé Ted, jij vindt mij lief!’
Jij vindt mij lief en dan verandert de wereld, de wereld van het kind en van volwassenen. Is dat niet het verlangen van iedere mens, iemand te vinden die erkenning toont en die zegt: ik heb je nodig, je betekent iets voor mij, ik vind je tof, dat kan jij goed, ik waardeer je, … Het is een oermenselijk verlangen om aanvaard te worden, mee te tellen, iemand te hebben voor wie je iets betekent. Zonder dat wordt erg moeilijk. Maar ook omgekeerd: de ogenblikken waarin we ons aanvaard en erkend voelen, zijn de mooiste van ons leven… Daarom zoemen we in op de kracht van de …
Inhoudstafel 1. Wat geeft mensen een goed gevoel? 1.1 Goed gevoel = ruimte voor zelfontplooiing 1.2 Groeien in alle fasen van het leven 2. Feedback en zelfinzicht 2.1 Zelfwaardegevoel als basis 2.2 Kernkwaliteiten en valkuilen 3. Positieve feedback is bevestigende communicatie 3.1 Groeien vanuit een bekwaamheidsgevoel 3.2 Non-verbale communicatie: soften 3.3 Verbale communicatie: luisteren, taal, boodschap 4. Besluit 4.1 Doordenkers 4.2 Actie: elke dag een pluim! 5. Boeiende boeken
Geef ze een pluim!
-1-
M. Borzée
1. Wat geeft mensen een goed gevoel?
1.1 Goed gevoel = ruimte voor zelfontplooiing Geluk is zo leven dat onze basisbehoeften voldoende bevredigd worden. Volgens Maslow zijn onze basisbehoeften: lichamelijke behoeften : eten, drinken, slaap, beweging, opwinding, rust, sexualiteit,… veiligheidsbehoeften : behoefte aan bescherming en veiligheid, vrijheid van stress en spanningen,behoefte aan zekerheid, structuur, orde, grenzen, voorspelbaarheid, continuiteit,… behoefte aan liefde en vriendschap : ergens bijhoren, geborgenheid ervaren, een plaats hebben in de groep, liefhebben en geliefd worden,… behoefte aan (zelf)waardering : erkend worden, eigenwaarde ervaren, behoefte aan prestatie en deskundigheid, status en aanzien,… behoefte aan zelfontplooiing : ontdekken en ontplooien van eigen mogelijkheden en talenten, trouw zijn aan eigen natuur, zelfverwezenlijking, datgene bereiken waartoe je je zich gedreven voelt, behoefte aan kennis, aan schoonheid,… Elke behoefte wint aan betekenis als de voorgaande bevredigd is. Wanneer er voldoende voedsel en veiligheid is, kan men openstaan voor liefde en zo voor respect. Maslow spreekt ook over piekmomenten als korte momenten van zelfactualisering van geluk die dan de meer continue toestand van geluk ondersteunen.
1.2 Groeien in alle fasen van het leven Gelukkig zijn is lukken in… Lukken maakt ge-luk-kkig! Gelukkig zijn is een levenstaak, een uitdaging in elke ontwikkelingsfase. Erikson wijst op groeistapjes en op het belang van evenwicht en harmonie. Babyperiode: veiligheid en vertrouwen (hoop) Ik mag er zijn, ik kan me hechten Peuterperiode: autonomie (zelfcontrole en wilskracht) Ik mag experimenteren Kleuterperiode: initiatief durven nemen (doelgerichtheid) Ik kan iets, ik krijg zelfvertrouwen
Geef ze een pluim!
-2-
M. Borzée
Schoolleeftijd: competentiegevoel opbouwen (bekwaamheid) Ik kan het leven aan Puberteit: identiteitsvorming (trouw) Ik ben iemand Adolescentie: intimiteit (liefde) Ik ben er voor de andere, ik ben verbonden met Volwassenheid: generativiteit (zorgzaamheid) Ik realiseer iets in deze werld, ik kan me inzetten Ouderdom: ik-integriteit (wijsheid) Ik ben tevreden over mijn leven Het mooiste aan ouder worden is dat je niet alle leeftijden die je hebt gehad, bent kwijtgeraakt… Elke leeftijd is leef-tijd!
2. Feedback en zelfinzicht 2.1 Zelfwaardegevoel als basis ‘Ik hou van mij’ is een voorwaarde voor ‘ik hou van jou’. ‘Het is niet jouw taak mij aardig te vinden, het is de mijne.’ Een positief zelfbeeld is belangrijk om open te staan voor anderen. Positief zelfbeeld en tevredenheid gaan samen. Vermijd perfectionisme en leer relativeren en vrede nemen met jezelf. Jezelf graag zien en voldoende goed zorgen voor jezelf geven je energie om te zorgen voor anderen en enthousiasme uit te dragen. Wie liefdevol met mensen wil omgaan, moet eerst zichzelf leren liefhebben. Wie het goede niet ziet in zichzelf, ziet het evenmin in een ander. Positieve feedback is een positieve grondhouding ontwikkelen t.o.v. jezelf en de anderen. Jij schopte Vijf centimeter; Toen riep de meester ‘o, wat ver!’ Jij schopte weer: Vijf meter. Dankzij ‘o, wat ver!’ Ad Goos Geef ze een pluim!
-3-
M. Borzée
2.2 Kernkwaliteiten en valkuilen Onze primaire verantwoordelijkheid ligt dus in het verzorgen van onze eigen ontwikkeling, in het in verbinding te staan met jezelf en daardoor verbondenheid met anderen opbouwen. Dit houdt een gezond zelfinzicht in. Ofman biedt hiervoor een mooi werkkader. Kernkwaliteiten ‘kleuren’ een mens. Het zijn eigenschappen die tot het wezen van een persoon behoren, ze doordringen de hele persoon. Het is vaak datgene wat anderen in jou bewonderen, wat je typeert, wat je sterkte is. Vervormingen zijn kernkwaliteiten die te ver doorschieten. Zo kan kernkwaliteit ‘behulpzaamheid’ doorschieten in ‘bemoeizucht’. Dan wordt de kracht van iemand zijn zwakte. De vervorming van iemands kernkwaliteit is tevens zijn valkuil. De valkuil is datgene wat de betreffende persoon regelmatig als label krijgt opgeplakt, het etiket dat je van anderen krijgt. Valkuil en kernkwaliteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voorbeelden: betrokkenheid-bemoeizucht, positief-naiëf, behulpzaam-betuttelend, profilerend- arrogant, kritisch-pessimistisch, flexibel-wispelturig, tevreden-zelfingenomen, inlevend- indiscreet, humoristisch-belachelijk, doorzettend-koppig, … Het positief tegengestelde van je valkuil is je uitdaging. Het is een antwoord op de vragen: Wat kan ik bijleren? Wat brengt me in balans? Wat kan ik bij mezelf toevoegen? Voorbeeld: Als ik behulpzaam ben, dan is af en toe loslaten mijn uitdaging. Als ik soepel ben, is vasthoudendheid misschien een aandachtspunt. Als ik dan weer geconfronteerd wordt met het te veel van het goede van mijn uitdaging, dan ken ik mijn allergie. Welke eigenschappen vind ik storend bij anderen, waarmee heb ik het moeilijk? Waarvoor ben ik allergisch? Bv. een zeer actief iemand is allergisch aan luiheid. We besluiten: - Onze allergie maakt ons kwetsbaar. Het is een te veel van iets waar wij te weinig van hebben. We leren dus veel van mensen waaraan we allergisch zijn. - Geluk(t) is achter vervormingen en valkuilen kwaliteiten zien bij jezelf en bij anderen. - We moeten niet veranderen, we moeten wel ‘de moed hebben om onaf te zijn’ en houden van onze ‘imperfectie’ om zo vanuit een voorzichtige nieuwsgierigheid voor onze allergie te groeien naar een mooie balans : een combinatie van onze kernkwaliteiten met onze uitdaging! Ofman geeft ons dus veel stof tot nadenken over ons eigen functioneren en dat van anderen. Als men achter de vervormingen de kernkwaliteiten leert zien, wordt het mogelijk door vervelend gedrag heen te kijken. Laten we achter moeilijkheden mogelijkheden ontdekken. Laten we kijken naar wat wel goed gaat. Laten we mensen ‘betrappen’op goede dingen zodat ze het gevoel krijgen dat ze iets kunnen, dat ze de moeite waard zijn…
Geef ze een pluim!
-4-
M. Borzée
3. Positieve feedback is bevestigende communicatie 3.1 Groeien vanuit een bekwaamheidsgevoel Positieve feedback is zeer belangrijk voor een open verrijkende communicatie. Mensen leren en groeien vooral vanuit de dingen die ze goed kunnen en die ook gewaardeerd worden. ‘Ik kan datgene wat men van mij verwacht.’ Grote mensen groeien vanuit een ‘bekwaamheidsgevoel’, kleine mensen ook… Pak iemand aan als hij iets goeds gedaan heeft. Juich datgene toe waar mensen goed in zijn Verwonder je over de dingen die goed gaan en verwoord ze. Kijk eens hoeveel tijd je besteedt aan dingen die goed lopen en als voorbeeld kunnen dienen voor de rest. Ben je alert genoeg om mensen pluimen te geven? Druk je je waardering uit voor hun bekwaamheid? Toon je aan je kinderen dat je van hen wakker ligt? Geef je hen kansen om te tonen waar ze goed in zijn? Geef je hen het gevoel dat ze voor jou speciaal zijn? Deel je complimentjes uit?
3.2 Non-verbale communicatie: soften 80% van de communicatie gebeurt non-verbaal. Aandacht besteden aan onze lichaamstaal is dus belangrijk. Verschillende communicatietechnieken kunnen hier helpen. SOFTEN kan hierbij heel bevestigend werken en roept spiegelgedrag op: Smile, Open posture, Forward leaning, Touch, Eye contact en Nod. Extra aandacht voor het (glim)lachen en aangepaste stemtaal. Positieve feedback betekent ook tijd nemen voor… Tijd om iets goed, rustig en kalm te bespreken is vaak de meest efficiënte oplossing en voor een kind het mooiste geschenk. Noem kinderen met naam in positieve situaties. Zeg goeiendag, dank je wel, ja niet ‘ja maar’. Het is een plezier te plezieren. Zorg voor zomaar een attentie, een telefoontje, een proficiat ‘Wat je doet schreeuwt zo hard, dat ik niet versta wat je zegt!’ Kopieer positieve contacten. Breng tijd door bij mensen die voor jou positief voorbeeld zijn!
3.3 Verbale communicatie: luisteren, taal, boodschap Feedback: welk effect wil ik bereiken met mijn gesprek? Het is niet omdat ik het zeg, dat hij het gehoord heeft. Het is niet omdat hij het hoort, dat hij het begrepen heeft. Het is niet omdat hij het begrepen heeft, dat hij het heeft aanvaard. Het is niet omdat hij het aanvaardt, dat hij het doet.
Geef ze een pluim!
-5-
M. Borzée
HET BELANG VAN LUISTEREN
‘Ik heb 2 oren en 1 mond!’ •
Neem tijd om te luisteren, toon interesse en sta open voor het verhaal van de anderen.
•
Zwijg zelf en durf ook stiltes inbouwen.
•
Luister actief: Vat samen, herhaal de laatste woorden, stel open vragen en vraag door, vermijd projectie.
•
Luister empathisch: Verwoord wat in de ander leeft (maak het impliciete expliciet) Laat ruimte voor gevoelens Adviseer niet te vlug en te veel
•
Zoek de juiste betekenis van een boodschap: zakelijk: ik deel iets mee relationeel: ik draag zorg voor je, je betekent iets voor mij expressief: ik ben iemand die interesse heeft voor iets bepaald appellerend: ik wil dat jij iets doet
HET BELANG VAN DE JUISTE TAAL
•
Gedragstaal i.p.v. conclusietaal = weergeven wat je observeert en waarneemt en niet wat je interpreteert en denkt ‘Als je oordeelt, stop je met kijken’ b.v. je luistert nooit, beter: ik merk dat je meer aandacht hebt voor de radio dan voor wat ik vertel/ wat ben je lui, beter: ik vind dat je weinig helpt.
•
Ik-taal .i.p.v. jij-taal = beschrijven van gedrag, weergeven van het gevoel dat dit bij me oproept en de gevolgen van dit gedrag op mij b.v. jij bent weer te laat, beter: ik zou willen dat je op tijd begint / Het was goed, beter: ik genoot van je pittige vertelstijl.
•
Plus-taal i.p.v. min-taal = positief geformuleerde boodschap, toekomstgericht en wijzend op de mogelijkheden (niet op de moeilijkheden) b.v. niet storen, beter: laat me even rustig werken./ je doet niet wat we vragen, beter: ik wil dat je beleefd de mensen groet. Oefen je in de kunst van het onderweg zijn. Benadruk kleine stapjes die al goed gaan, stimuleer de zone van naaste ontwikkeling, heb aandacht voor het proces, de manier waarop en niet alleen eindprodukt.
Geef ze een pluim!
-6-
M. Borzée
Het is mooi een huis te zijn voor het enige hart dat je niet wil achterlaten Het is mooi een ladder te zijn voor kinderen die op een sombere dag naar de zon willen klimmen Het is mooi een deur te zijn zachtjes knarsend maar toch opengaand voor al wie binnengaan En een raam waarin het licht niet dooft voor al wie denkt: het is al laat. Vjatsjelav Koeprijanov
4. Besluit: actie… elke dag een pluim! Als opvoeder blijven geloven in je kinderen is een heel belangrijke opvoedingstaak. En dat overdragen is pas mogelijk als je voldoende in jezelf gelooft. Coaching via positieve feedback is een levenshouding, een manier van omgaan met jezelf en met anderen, een leer(leef)proces … En… oefening baart kunst! Na verloop van tijd kan die kunst overgaan in ‘kunde’: het kost geen moeite meer, het gaat vanzelf, alsof je zo geboren bent… Succes! Als je hierover meer wilt lezen… Albom, M. (1998), Mijn dinsdagen met Morrie. Een oude man, een jonge man en de lessen van het leven. Ambo, Amsterdam. Borremans, J (2005). Coaching. Hoe? Zo! Tielt, Lannoo. Buelens, M. en Vermeiren, A. (1997), Zelfzorg, de kracht van persoonlijke groei. Lannoo, Tielt. Canfield, J.& Hansen, M.(1997), Balsem voor de ziel. Hartverwarmende, troostrijke, vrolijke en inspirerende verhalen. Forum, Amsterdam. De Saint-Exupery, A. (1951), De kleine prins. Rotterdam, Donker. Eijgenstein, Y. (2000), Happy worker. Hoe je met oprechte aandacht en open communicatie een plezierig bedrijfsklimaat schept. Amsterdam, Podium. Franck, J.(1998), Praktische gids voor sociaal-emotionele vaardigheden voor volwassenen en jongeren. Oog voor jezelf en de anderen. Antwerpen, Hove. Kets Vries, M. (2001), Geluk, een handleiding. Amsterdam, Nieuwezijds. Ofman,D. (1992), Bezieling en kwaliteit in organisaties. Cothen, Servire. Tamaro, Susanna (1996). De stem van je hart. Amsterdam, Werledbibliotheek. Van Craen, W. (1997), Lessen in levenskunst. De praktijk van het positief denken en de kunst van het genieten. Leuven, Acco. Van Craen, W. (1990), Omgaan met anderen, een communicatiekunst. Acco, Leuven. Van den Broeck, H. (1996), Opvoeden in de klas. Wegwijzer. Lannoo, Tielt. Vandromme, J. (1997), Geluk ligt in jezelf. Ideeën voor een gelukkiger leven voor jezelf en voor anderen. Tielt, Lannoo. Verliefde, E. (1999), Groeipijnen in sociaal contact. Sociale vaardigheden voor ouders en school. Leuven, Acco.
Geef ze een pluim!
-7-
M. Borzée
Actiepunten ‘Geef ze een pluim en mensen krijgen vleugels’ ! • • •
•
•
• • • • • • • • • •
• • • •
•
Geef de mensen rondom je elke dag minstens één pluim. Geef jezelf er ook regelmatig eentje. Betrap anderen op goede dingen, juich toe waarvan je meer wil zien. ‘Als ik iets zeg over een ander, zegt dat vaak meer over mezelf dan over die ander.’ Heb aandacht voor non-verbale signalen: soft veel en leer anderen soften. Soften is spiegelend: lach veel, neem een open houding aan, maak fysische afstand kleiner, raak aan, hou oogcontact, knik, gebruik positieve stemtaal. Luister echt, erken en ‘verlicht’ de andere. Heb ‘oor’ voor de echte boodschap. Durf doorvragen en gevoel van andere verwoorden. Neem tijd om het impliciete expliciet te maken. Coach ook in je taalgebruik: spreek in iktaal, gedragstaal en plustaal. Leg mooie momenten vast, visualiseer het prettige en leuke. Heb oog voor het informele. Zorg voor een gezellige sfeer, kleur, muziek. Kopieer positieve contacten. Ze zijn besmettelijk! Oefen je in het gebruik van kleine woordjes ’dank je wel’, ‘goeiendag’, ja (in plaats van ‘ja, maar…’). Vervang ‘moeten’ eens door ‘willen, mogen of kunnen’. Wees tevreden, neem ‘vrede’ met, accepteer jezelf (en anderen), mijd perfectionisme, relativeer… Wees zelf een positieve motor, een blij voorbeeld van enthousiasme. Zie jezelf graag! ‘Het is niet jouw taak om mij aardig te vinden, het is de mijne’ … Durf jezelf ook eens verwennen. Heb aandacht voor de basisbehoeften bij anderen en bij jezelf. Wie zorg verleent aan anderen, is ook iemand die zorg nodig heeft. Oefen je in de kunst van het onderweg zijn, geniet van de kleine stapjes naar het doel. Het is een plezier om te plezieren. Verras elke dag iemand met een kleine (onverwachte) attentie, een goed woord, een warme blik. Begin en eindig een gesprekje steeds met een positieve noot. Zoek steeds naar mogelijkheden achter de moeilijkheden, naar de zonzijde van de schaduw. Let op positieve signalen, positief gedrag…. staar je niet blind op fouten en op wat niet goed loopt, kijk naar wat wel al goed gaat. De ruiker van het geluk wordt uit de kleine momenten van elke dag geplukt… maak zo van iets gewoon iets ‘buitengewoon’ voor jezelf en voor anderen!
Marleen Borzée www.helianthus.be.tc
Geef ze een pluim!
-8-
M. Borzée
