GARNALENVERHALEN Enkele verhalen door de bewoners van de WZC verteld werden genoteerd: (WZC Ten Anker – Nieuwpoort en WZC Sint‐Bernardus, De Panne) Bewoonster [naam niet genoteerd], WZC Ten Anker ‐ Nieuwpoort (84 jaar): “Mijn grootmoeder [de moeder van haar vader] trok dagelijks met paard en kar van Brugge naar Blankenberge, om daar op de kaai verse garnalen te kopen. Eenmaal terug in Brugge werden de garnalen gekookt en vervolgens gepeld. Het gezin bestond uit 13 kinderen (waarvan mijn vader de jongste was), die allemaal ingeschakeld werden bij het pellen. Alle [vele?] restaurants en hotels op de markt van Brugge werden op deze manier van garnalen voorzien, maar ook enkele kleinere Brugse viswinkels kochten hun garnalen in bij mijn grootmoeder.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Bewoonster [naam niet genoteerd], WZC Ten Anker ‐ Nieuwpoort (87 jaar): “Ik heb als kind nog in Parijs gewoond en de vakanties werden doorgebracht aan de Belgische kust. Toen werd vaak een klein steeknetje bovengehaald om zelf garnalen te vangen. Dit was niet altijd een even groot succes, soms werden maar een vijftal garnalen gevangen.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Jeanine, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (78 jaar): “Vroeger kwamen ze langs de huizen met een kar. Om de garnalen op te scheppen werd een glas gebruikt. Je vroeg dus om een bepaald aantal glazen garnalen. Deze garnalen werden dan meestal opgegeten met brood en een glas bruin bier (Rodenbach of een Trappist).” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Liliane, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (76 jaar): “Wij gingen meestal gewoon naar één van de viswinkels in De Panne. De prijs van die garnalen hing meestal af van het seizoen.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Jeanine, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (78 jaar): “Ofwel met brood en een glas bier erbij, maar soms ook verwerkt in een omelet of tomaat‐garnaal. De pellen werden gekookt en gebruikt als basis voor soep. Later heb ik ook geleerd om dat te gebruiken om garnaalkroketjes te maken.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Liliane, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (76 jaar): “Wij aten soms garnalen bij gebakken patatjes. De garnalen werden dan over de patatjes gestrooid.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Liliane, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (76 jaar): “Tijdens de oorlogsjaren probeerde men vanaf de kust inderdaad extra voeding te vangen: garnalen, maar ook mosselen, wijting, enz. Regelmatig gingen we dus te voet, met een steeknet, garnalen vangen. Maar dat deden we ook vaak buiten de oorlogsjaren.” ‐ genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ) Jeanine, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (78 jaar): “De vissers waren gekleed in ‘kazuifels’, gemaakt van een dikke zwarte of donker blauwe stof, die weinig water doorliet.” – genoteerd door Ruth Pirlet (VLIZ)
Lodewijk, bewoner WZC Sint‐Bernardus, De Panne (80 jaar): “In de jaren 30‐40 waren garnalen heel duur. Dat was iets voor rijke mensen. Wij moesten kiezen tussen garnaal of biefstuk bijvoorbeeld.” ‐ genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Lodewijk, bewoner WZC Sint‐Bernardus, De Panne (80 jaar): “Ik ben zelf ook nog garnalen gaan vissen. Een duw‐netje deed ik dat alleen, maar met een treknet deed ik dat met meerdere personen zijn. Ik deed dat heel graag.” ‐ genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Lodewijk, bewoner WZC Sint‐Bernardus, De Panne (80 jaar): “Omdat ik zelf garnalen op het strand heb gekruid, heb ik heel wat garnalen uitgedaan. Ik kan in één uur één kilo garnalen pellen. Je houdt dan een 350 g gepelde garnaal over.” ‐ genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Lodewijk, bewoner WZC Sint‐Bernardus, De Panne (80 jaar): “Het liefst eet ik garnalen gewoon simpelweg op een boterham. Garnalen ruiken naar de zee.” ‐ genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Marie‐José, bewoonster WZC Sint‐Bernardus, De Panne (78 jaar): “Ik eet ze het liefst in een tomaat‐ garnaal. Je moet de garnalen uitdoen en er pijpajuin, citroen en “percile” doordoen.” [Dit wordt door de andere personen aan tafel als zeer uitzonderlijk gezien. Marie‐José repliceert dat zijn afkomstig is van Brussel en dat daar misschien andere gewoonten zijn dan aan de kust] – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Carine, bezoeker van WZC Sint‐Bernardus, De Panne (53 jaar): “Ik weet dat garnalen nu 7.5 euro de kilo kosten. Als je ze gepeld koopt betaal je toch algauw 40 euro de kilo.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Jan, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (69 jaar): “Toen ik als kind even oud was als jullie [9‐10 jaar], had ik nog nooit garnalen gegeten. We zjjn toen verhuisd waar een visser in de straat woonde. Als hij thuiskwam van het vissen, konden wij van hem vis en garnalen kopen. Deze kreeg hij mee van zijn baas als “poosje” [persoonlijk aandeel van de vangst]. Bij het open raam van de visser kon je dan om garnalen gaan. Hij verkocht ze per glas [limonadeglas]. Er zaten 3 glazen in een halve kilo. Jan, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (69 jaar): “Toen ik klein was waren tomaten te duur. Wij aten dat niet. Later aten we wel garnalen in tomaat‐garnaal. We deden toen garnalen in een omelet of in een slaatje met mayonaise. Soms eens in de saus bij vis. Ook garnaalkroketten, dat is iets van nu.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Jan, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (69 jaar): “Uit één kilo ongepelde garnaal, kun je een 350‐450 g gepelde garnaal halen, afhankelijk van de grootte.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Marina, bezoeker WZC Ten Anker – Nieuwpoort (62 jaar): “Ik had toen ik zo klein was als jullie [10 jaar] nog nooit garnalen gegeten. Dat was te duur. Ik ben afkomstig van Halle tegen Brussel, en nu woon ik hier in de buurt. Toen ik wat ouder was kwam met mijn ouders naar Nieuwpoort tijdens de vakantie. We gingen toen naar de vismijn in Nieuwpoort om garnalen te gaan kopen. Ze verkochten dat per schep. Daar gebruikten ze daar een houten schep voor. Je betaalde daar toen 4‐6 frank de kilo voor.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Marina, bezoeker WZC Ten Anker – Nieuwpoort (62 jaar): “Hoe kouder het is, hoe goedkoper de garnalen worden. De prijzen variëren nu tussen 10 euro en 5 euro de kilo.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ)
Georgette, bewoonster WZC Ten Anker – Nieuwpoort (91 jaar): “Mijn handen zijn nu veel te stram om nog goed garnalen te kunnen pellen, maar vroeger ging dat fijn werk veel beter.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Joyce, juf Basisschool Immaculata Instituut (25 jaar): “Mijn stiefpapa viste vroeger op IJsland. Nu heeft hij nog een klein bootje, waarmee hij op garnaal vist.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Georgette, bewoonster WZC Ten Anker – Nieuwpoort (91 jaar): “In mijn familie zijn er 9 vissers. Vroeger visten deze ook op garnaal, maar nu niet meer. Dat zijn ze ondertussen gestopt.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Jan, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (69 jaar): “Ik heb heel wat kennissen in de streek Veurne‐ Middelkerke die vissen. Er woonden er ook veel in mijn straat. Vroeger had Nieuwpoort een 40‐tal boten die 3‐5 dagen wegbleven. Er waren ook veel garnalenvissers bij. Nieuwpoort is gekend voor zijn verse vis en garnaal.” – genoteerd door Nancy Fockedey (VLIZ) Emile, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (74 jaar): “de beste periode om garnalen te vangen is september en oktober.” – genoteerd door Chantal Bisschop (CAG) Germaine, bewoonster WZC Ten Anker – Nieuwpoort (84 jaar): “De meeste garnalen vang je als het veel gewaaid heeft, dan is de zee “gekanteld.” – genoteerd door Chantal Bisschop (CAG) Germaine, bewoonster WZC Ten Anker – Nieuwpoort (84 jaar): “Ik ging vroeger samen met mijn moeder vis kopen in de vismijn van Nieuwpoort. Die gingen we dan overal rond verkopen met de camion.” – genoteerd door Chantal Bisschop (CAG) Freddy, bewoner WZC Ten Anker – Nieuwpoort (78 jaar): “Ik heb vroeger veel garnaal gekruid op het strand (te voet). Je kan het ook met paarden doen. In Engeland trekken ze de garnalennetten met tractoren in plaats van met paarden.” – genoteerd door Chantal Bisschop (CAG) Germaine, bewoonster WZC Ten Anker – Nieuwpoort (84 jaar): “Ik vind garnalen het lekkerst bij patattenpuree.” – genoteerd door Chantal Bisschop (CAG)
Enkele vragen door de kinderen gesteld (Immaculata‐instituut, De Panne) Garnalen vissen Hoe vist men garnalen? – Paul Viste jij je garnalen zelf of kocht jij jouw garnalen? – Thomas Hebben jullie soms zelf op garnalen gevist? Bijvoorbeeld tijdens de oorlog? – [naam niet genoteerd] Kende je vroeger iemand die garnalen ging vangen? – Bert Welke kleren droegen de mensen die op garnalen visten? – [naam niet genoteerd] Was jij vroeger (garnalen)visser of niet? – Lucas Hoeveel garnalen kan men vangen in één uur? – Paul Op hoeveel graden moeten garnalen worden gekookt? – Jasmine Als men garnalen kookt doet men er zout bij. Waarom? Er zit toch al zout in het zeewater? – Alexander Met welk materiaal maak je garnalen klaar? – Aiko, Delphine Moest je als kind garnalen helpen vangen? – Aiko Waren er vroeger op het strand veel mannen met paarden die op garnalen visten? Waar en wanneer precies was dat? – Anabelle Gingen/gaan Belgische (garnalen)boten ver/lang weg van hier tot in een ander land of niet? Ook naar Engeland? – Anabelle, Lucas Werden garnalen vroeger gekweekt? – Lucas Hoe vervoert men garnalen? – Paul Garnalen kopen en verkopen Waar kocht jij garnalen? – Delphine, Vik, Avaçin Hoeveel frank/euro koste één kilo garnalen? – Aiko Kosten garnalen vroeger veel geld? Was dat toen duur? – Lucas, Alexander Hoeveel garnalen kocht je per keer? – Anabelle Hoeveel weegt een volwassen garnaal? – Paul Werkte je zelf of iemand die je kende in een viswinkel waar ze garnaal verkochten? – Luna, Kylian Garnalen pellen Wie pelde de garnalen voor je? Jezelf, je vrouw/man of vriend/familielid? – Luna Was garnalen pellen een soort van hobby voor u? – Aiko, Alexander Vond je het pellen (als kind/volwassene) leuk of zag je het meer als “straf”? – Luna, Anabelle Hoeveel garnalen kan jij pellen per uur? – Charlotte, Jasmine, Aiko, Anabelle, Avaçin Deed je terwijl je garnalen zat pellen nog andere dingen? Wat precies? – Anabelle Waar pelde je de garnalen? – Avaçin Deed je dat pellen alleen of samen met anderen? Met wie? – Avaçin Pelde je veel garnalen? – Bert Hoe pel je garnalen? – Jasmine, Avaçin
Kinderen helpen mee garnalen pellen Heb jij als je kind was veel garnalen moeten pellen? – Jasmine Was het in het verleden ook zoals nu of moest je meehelpen garnalen pellen als je thuis kwam van school? – Luna Was dat echt zo dat je na school moest meehelpen met je mama garnalen pellen? – Avaçin Waarom moest je meehelpen garnalen pellen? – Delphine, Kylian Moest je elke dag garnalen pellen of hoe was dat? – Aiko Hoe voelde je je toen je die garnalen moest pellen? – Vik Hoeveel garnalen pelde je per dag? Hoeveel keer per dag moest je meehelpen? – Aiko Garnalen klaarmaken en eten Eet je graag garnalen? – Bert At jij vroeger veel garnalen? – Lucas Eet je nu in het woon‐ en zorgcentrum hier nog altijd garnalen? – Anabelle Hoe maakte je moeder garnalen klaar toen je jong was? – Thomas Welke gerechten maakte je vroeger (toen je al getrouwd was) klaar met garnalen? – Luna, Vik, Paul Welk recept met garnaal vind je het lekkerst? – Jasmine Heeft u ooit zelf een recept met garnalen uitgevonden? – Avaçin Met welke andere ingrediënten maakte jij vroeger garnalen klaar? – Thomas Wat at of drink je vroeger het liefst bij garnalen? – Charlotte Welke soort garnalen eet je nog graag? Welke soort vind je het lekkerst – Charlotte, Vik, Anabelle Om de hoeveel dagen/weken at je garnaal? – Charlotte Wat doe je als iemand van je familie geen garnalen lust? – Aiko Welke vissoorten waren vroeger het populairste? Was garnaal ook populair? – Lucas
Reacties van de kinderen nadien Het was leuk om een praatje met jullie te maken. – Luna (Immaculata‐instituut, De Panne) Ik ga veel met mijn papa en andere familieleden kruien aan de Noord‐Franse kust. Ik help ze ook pellen. – Paul (10 jaar; Immaculata‐instituut, De Panne) Mijn opa gaat ook veel op garnalen vissen. Hij heeft een boot. [niet beroepsmatig] – Bert (10 jaar; Immaculata‐instituut, De Panne) Als ik met mijn familie in de zomer naar het strand ga, gaan we soms wel eens op zoek naar garnalen met een klein netje. – Delphine (Immaculata‐instituut, De Panne) Ik vind garnalen vies. Ik durf daar niet aankomen. [Maar hij probeerde het naderhand toch en was nadien zeer fier op de garnalen die hij goed heeft kunnen pellen. Hij heeft niet geproefd] – Kieran (8 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Ik vind het leuk om eens te praten en te helpen met die mensen. En de soep is super super lekker! Mmm..." – Marion (9 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Het was super tof. De garnalen waren lekker. Het was ook leuk om te horen wat ze zeiden." – Chelsea (9 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) We hebben de eitjes van de garnalen gezien! We leerden dat als de eitjes licht van kleur zijn, het nog hele jonge eitjes zijn. Dan zie je de dooiers. Als de eitjes donker van kleur zijn, zitten er al larfjes in. – Hoda (10 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Het was leuk om met de oude mensen garnalen te pellen. – Zinédine (8 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Ik vond het grappig dat die ene meneer al de garnaaltjes opat! Maar ik vond het ook een beetje vies om ze vast te pakken... – Sekina (9 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Het verhaal van de oorlog vond ik mooi. – Roxane (8 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Ik vond het heel leuk , maar ik lustte de soep niet. Maar de rest was leuk, zoals toen we de garnalen hebben gepeld en als we aan het pellen waren was het dan ook heel gezellig. – Melissa ( 9 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort) Ik vond de garnalen super lekker. En het pellen was ook leuk. ‐ Eduard (9 jaar; Basisschool De Vierboete, Nieuwpoort)
