Foto s: Kees C. Keuch Foto: Kees C. Keuch. Ambulantisering. We komen u thuis opzoeken. Herstart de Skuul op Texel. Erfenis Cliëntenraad Jellinek

15 nummer -

Foto: Kees C. Keuch

Foto’s: Kees C. Keuch

nul

Ambulantisering We komen u thuis opzoeken

H e r s t a r t d e S k u u l o p Te x e l E r f e n i s C l i ë n t e n ra a d J e l l i n e k

Whisky on the job

Nul-nummer 15 oktober 2012

0-nummer is een cliëntgestuurd project van de Cliëntenraad Arkin. Dit magazine is gemaakt voor en door (ex) cliënten van Jellinek/Mentrum Verslavingszorg Amsterdam. .

colofon Redactie & medewerkenden: Kees C. Keuch Andy Bos Bani da Lima Hans 12 steps Buiskool Tony Raedecker Gert de Haan Reinier Schippers Teun Baaijens Martinus Stollenga Jenneke Wassink Ben de Boer Hugo Hoogendoorn Sarah Brandjes-Dumas Jelte Brontsema Tommie Thienpont

Pre-press en druk: Drukgoed & Paardekooper display Amsterdam Redactieadres: Redactie Nul-nummer p/a Cliëntenraad Arkin Postbus 75848 1070 AV Amsterdam E: [email protected] Site: www.jellinek.nl/clientenraad

Inhoud: 2 3-4 4 5 6-9 10-11 12-13 14-17 18-20 21 22-25 26 27

Redactioneel Meestal wordt deze kolom gevuld met een korte beschrijving van wat er allemaal te lezen is in deze uitgave. Dit kan gepaard gaan met commentaar bij sommige artikelen, soms venijnig, maar in ieder geval kritisch van toon. De medewerkers aan dit blad hebben een link met de verslavingszorg, zowel patiëntcliënten als ‘professionals’. Enkelen zijn ook lid van de Cliëntenraad Arkin, waaronder mijzelf. Deze keer wil ik het niet hebben over de inhoud want daar komt u als geïnteresseerde lezer al bladerend door dit blad snel genoeg achter. Deze keer wil ik deze ruimte gebruiken om als Cliëntenraadslid en vanuit cliëntperspectief iets te vertellen over zaken die het ‘cliëntenbelang’ aangaan. Het gaat over de voeding welke in de klinieken wordt opgediend. Volgens de wet (WMCZ) kan de Cliëntenraad hier ‘verzwaard advies’ over uitbrengen. Iets wat wederom staat te gebeuren want er is werk aan de winkel blijkt uit wat ik hoor in de klinieken. Een voorbeeld uit de Obrechtstraat:

Wat zou er vandaag weer onder de deksel te eten zijn?

Zuurkool, witte rijst, bruine bonen en een gevleugeld stukje kip Unaniem werd de klacht over de warme maaltijd op tafel gelegd toen ik op bezoek was. Meestal vraag ik zelf aan de aanwezigen of de kwaliteit van de maaltijd nog te pruimen is? Maar nu werd het me ongevraagd voorgeschoteld. Op mijn vraag van ‘geef eens een voorbeeld, zijn de aardappelen niet gaar of zoiets?’, kreeg ik dus de samenstelling van bovenstaand menu te horen. Ik dacht echt in de maling te worden genomen, maar niet dus. Bij mij rijst dan de vraag wat hier de logica van is. Welke kok bedenkt zoiets? Vervolgens heb ik eventjes een deksel opgetild en zag daar in bijna gestileerde vorm een, niet echt voor een volwassene voldoende hoeveelheid, aardappel en worteltjes met een balletje gehakt liggen. Los van de genotkwaliteit is er ook wel eens geklaagd over de hoeveelheden. Daar was toen het antwoord op: ‘kijk eens in de afvalbak wat er allemaal wordt weggegooid’. Maar dat het wordt weggegooid heeft als reden dat de cliënten het niet door hun strot krijgen. Vervolgens wordt door velen eten van buiten gehaald, afhaal Chinees of pizza bijvoorbeeld. Dat is jammer voor diegene die over weinig tot niets aan klinkende munt in de zak hebben. KCK 27-9-12

Zie ook Nul-nummer 10 ‘Maaltijdbeleving’.

Redactioneel Nieuwe Skuul op Texel gaat door Wervelend openlucht concert ‘Gedachten’ Ambulantisering Als de dag van gisteren Van helleveeg naar herstel GHB verslaafde ontmoet One drink to the Cuckoo’s nest Deskundig door verslaving Erfenisgelden Jellinek Symptoombestrijding Whisky on the job

Voor reacties en ingezonden brieven en voor toestemming voor het geheel of gedeeltelijk overnemen van berichten en/of artikelen uit het Nul-nummer kunt u contact opnemen met de redactie via ons e-mailadres.

02

nummer 15

De Nieuwe Skuul op Texel gaat door! Helaas heeft Arkin in april jongstleden de stekker uit haar prachtige behandelafdeling de Nieuwe Skuul op Texel getrokken. Dat terwijl daar al 33 jaar met veel succes mensen met ernstige verslavingsproblemen worden behandeld. Logisch dat medewerkers en oud bewoners hebben gezegd, we gaan proberen de behandeling ook zonder de steun van Arkin door te zetten.

Laatste nieuws: Op de avond van 19 september besloot de Texelse gemeenteraad bij overgrote meerderheid in te stemmen met een voorstel van het college van B&W voor een garantiestelling ten behoeve van de voorfinanciering. Daardoor gaan 1 oktober a.s. de deuren weer open onder de naam de Skuul, herstelondersteunende verslavingszorg (www.deskuul.nl). Hiermee blijft de Skuul de enige instelling die intensieve herstelondersteunende zorg biedt zoals cliëntenbeweging en verzekeraars die wensen. Met het benadrukken van de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt, het gebruiken van eigen kracht én de kracht in de omgeving om de verslaving te overwinnen en de scheiding tussen wonen en zorg vormt de Skuul een wegwijzer voor de toekomstige verslavingszorg.

Herstel de basis van de toekomstige verslav ingszorg Arkin laat een buitenkans lopen om een voorziening te behouden met unieke kennis en ervaring die in de toekomst steeds belangrijker wordt. De Nieuwe Skuul biedt een behandeling zoals die nergens anders wordt geboden; ze legt de verantwoordelijkheid voor die behandeling consequent bij de groep en elke bewoner apart. Deze leert daarmee meer de regie over het eigen leven te nemen, op zoek te gaan naar de eigen kracht en die beter te benutten. Dat is ook de basis van de ontwikkelrichting die de politiek van de zorg wil, er moet meer een beroep gedaan worden op de eigen kracht van mensen. Dat is ook wat het kennisnetwerk van cliënten het ‘Zwarte Gat’ nummer 15

voorstaat. Ze heeft daarvoor aansluiting gezocht bij de Angelsaksische ervaring met herstel. Ze heeft daarover het Handvest van Maastricht opgesteld en laten tekenen door de Raden van Bestuur en Cliëntenraden van alle 15 bij GGZ Nederland aangesloten instellingen die verslavingszorg aanbieden. Ook het recent afgesloten bestuurlijk akkoord van GGZ Nederland bevat veel verwijzingen naar deze nieuwe vorm van geestelijke gezondheidszorg.

Het succes van de Nieuwe Skuul Dat de behandeling van de Nieuwe Skuul succesvol is blijkt zowel uit de cijfers die Arkin heeft verzameld als uit de vele positieve reacties van bewoners en exbewoners. Arkin verzamelt gegevens van alle door haar uitgevoerde behandelingen. De resultaten zijn volgens de onderzoekers moeilijk onderling vergelijkbaar. Wel durven ze de stelling aan dat de Nieuwe Skuul het zeker niet slechter doet dan de andere klinische afdelingen. 100% zou de behandeling van de Nieuwe Skuul aan anderen aanraden! Goedkoper dan de andere klinische afdelingen is ze zeker. Een aantal reacties van ex-bewoners: “De Skuul!!! Daar heb ik geleerd door met ervaringsdeskundigen te praten dat je dingen bij jezelf moet houden en je eigen emoties onder ogen moet zien.” “Dat ik met mijn problemen terecht kon. Dat ik op dingen werd gewezen. Dat mijn zelfvertrouwen is opgekrikt. De hele behandeling was op zelfhulp gericht en ben er nog steeds mee bezig. Dat was prettig.” Lees verder op pagina 4

03

Kritiek van de inspectie In de loop van het proces van het voorbereiden van de doorstart werd ons duidelijk dat de inspectie kritiek had op het functioneren van de Nieuwe Skuul. De inspectie is het niet eens met het ontbreken van staf gedurende de avonden en weekenden. De afwezigheid van de staf op die momenten is juist zo kenmerkend voor de behandeling. De bewoners zijn niet alleen verantwoordelijk voor hun eigen behandeling maar ook voor het reilen en zeilen in huis en het verzorgen van de dieren. Dat gaat al die jaren goed en op de staf, die in nood wel bereikbaar is, wordt zelden een beroep gedaan. We hebben ons de kritiek van de inspectie wel aangetrokken en besloten dat de Nieuwe Skuul verder gaat als een woonwerk gemeenschap waar overdag behandeling wordt aangeboden. Voor de verzekering komt daarmee de status van kliniek en daarbij passende vergoeding te vervallen. Aan de behandeling verandert dat niets, wel moet een eigen bijdrage van €150,-- per maand worden gevraagd.

Wervelend openlucht concert Kliniek Vlaardingenlaan

Gaat er iets veranderen?

Op het dak van het tuinhuisje van de kliniek spelen twee jongens klarinet. Een cellist sprint over het grasveld. De drummer laat van zich horen met een solo op de vuilnisbakken. De tuin van de Vlaardingenlaan. Het is de warmste dag van het jaar. Op zondagavond 19 augustus was het Ricciotti-ensemble te gast op de locatie Vlaardingenlaan. Een straatsymfonie-orkest dat bestaat uit jonge conservatorium studenten die muziek willen maken ‘voor iedereen en overal’. Bij voorkeur dus niet in een keurige concertzaal. Ze speelden de sterren van de hemel. Er wordt stil geluisterd, gelachen en gedanst. Een rapper vertoont zijn kunsten en de imam viert samen met iedereen het Suikerfeest. Het straatsymfonie-orkest belooft snel terug te komen. De warme maaltijd, die door de geestelijk verzorgers, cliënten en medewerkers van de kliniek als tegenprestatie was aangeboden, had goed gesmaakt. Bron: Ben de Boer (geestelijke verzorging Arkin)

De Nieuwe Skuul gaat verder in een zelfstandige stichting en daarmee wordt een kleine wijziging in de naam aangebracht. De Nieuwe Skuul heet voortaan de Skuul. We bereiden met het Trimbos een samenwerkingsrelatie voor waarin we willen bekijken of de behandeling nog verbeterd kan worden en of we een gedegen onderzoek kunnen doen naar de behandelresultaten. Wil je meer weten of je aanmelden, dat kan: Telefoon: 0222-319413 Schriftelijk: Molwerk 31-45, 1797 SG Den Hoorn [email protected] of [email protected] www.deskuul.nl Martinus Stollenga, adviseur verslavingszorg Jenneke Wassink, medewerker de Skuul

Foto’s: Kees C. Keuch

Het Nul-nummer zal blijven berichten over de ontwikkeling van de Skuul.

04

nummer 15

Klantvriendelijkheid vanuit cliëntperspectief Door Bani da Lima

Veel is gedacht en geschreven over het nut en de noodzaak van klantvriendelijkheid. Even zo vaak is er iets gezegd en gezwegen over cliëntperspectief. Maar, wat wordt daar eigenlijk onder verstaan? Zijn we werkelijk klantvriendelijk en in hoeverre handelen we ook echt vanuit het perspectief van de cliënt? Eerst dan maar even enkele uitgangspunten. Klantvriendelijkheid gaat over de houding die je aanneemt, waarmee je hoopt dat een cliënt zich gehoord en gezien voelt. Dat er écht naar hem/haar wordt geluisterd. Kortom, het gaat over bejegening. Cliëntperspectief gaat over het ervaren van die bejegening door de cliënt. Ofwel, voelt de cliënt zich daadwerkelijk gehoord, gezien en begrepen? Deze vragen dienen ons voortdurend bezig te houden. Immers, zit het met de bejegening - zoals door de cliënt ervaren - niet goed dan loop je als behandelaar het risico op een kansloze, onvruchtbare therapeutische relatie. Klantvriendelijkheid en cliëntperspectief zijn niet alleen in 1-op-1 gesprekken met cliënten van groot belang. Aan ons als organisatie is het taak alert te blijven op ons denken en handelen. Er valt namelijk op dit vlak veel te winnen, maar zeker ook veel te verliezen. Elke dag weer zullen we ons dan ook deze vragen stellen: gaan we respectvol met onze (ook potentiële) cliënten om; luisteren we ook écht naar hetgeen tegen ons wordt gezegd of naar hetgeen ons wordt gevraagd; doen we werkelijk iets met de feedback die we van (voormalige) cliënten krijgen. Maar bovenal: zijn we congruent? Is er overeenstemming in ons denken, ons voelen en ons doen? Zijn we oprecht? Congruentie, immers, is een van de kernvoorwaarden van goede hulpverlening. Mensen die congruent zijn, zullen door anderen worden vertrouwd. Zo simpel ligt het. In de dagelijkse praktijk van de werkvloer ervaren we direct of we vertrouwd worden of niet. Het gaat er dan zeker niet om of we onze cliënten in de watten leggen of dat we in al hun wensen meegaan. Ook gaan we geen confrontaties uit de weg. De oprechtheid waarmee we onze cliënten benaderen bepaalt uiteindelijk of de opgebouwde therapeutische relatie vruchtbare grond oplevert voor een leven in herstel. Maken we dit als organisatie ook waar? Lukt het ons - ook als groter geheel - om congruent te zijn? Nee,

nummer 15

niet altijd. Onbedoeld, althans daar ga dan van uit, zijn we soms discongruent. We maken namelijk niet altijd waar wat we zeggen te zullen betekenen voor (potentiële) cliënten. Populair gezegd: we liegen soms, zónder het per sé te weten of in elk geval zonder het te bedoelen. Het zal me niet in dank worden afgenomen dat ik dit beweer. Toch is het in mijn beleving in sommige situaties wel waar. Cliënten die tegen muren binnen onze organisatie aan lopen. Muren die wij hebben opgetrokken, omdat wij een specifieke kijk hebben op de zorg die iemand nodig heeft. En dat is niet per sé vanuit het perspectief van de cliënt zelf. Muren, die er niet zouden zijn. Althans, zo zeggen we dat tegen onze cliënten en zeker ook tegen onszelf. Het is dan ook niet zo verrassend dat een cliënt verward raakt over de door onze organisatie soms strak aangehouden grens tussen chronische en curatieve zorg. “Maak ik dan helemaal geen kans meer om te leren eigen verantwoordelijkheid te nemen als ik eenmaal door jullie als chronisch wordt gezien?”. Ook laten cliënten ons weten dat we onze beloften niet nakomen. “Waarom kan ik bij JellinekMinnesota niet leren om minder te drinken?” of “Ik kan bij JellinekMinnesota mijn verslaving onder controle krijgen?” Ja, ik weet het. De JellinekMinnesota internetsite zegt dat abstinentie van alle middelen een van de doelen is van de behandeling. Bovendien gaat het bij een 12-stappenbehandeling juist niet om verslaving onder controle te krijgen of om wilskracht. Ben je echter zover dat je in wanhoop eindelijk hulp zoekt voor je probleem dan zie je niet altijd de ‘logische’ opzet van een website. Een wanhopig hulpzoekende (potentiële) cliënt die op internet zoekt op de term Jellinek zal niet meteen doorhebben dat onder verschillende tabs ook over verschillende uitgangspunten wordt gesproken. Dus, hoe klantvriendelijk zijn we werkelijk en vanuit welk perspectief denken en handelen we dan? Het is zeker niet mijn bedoeling om te zeggen dat we het niet goed doen. Wellicht dat we wel weer gaan nadenken over wat wij onder cliëntperspectief verstaan. En dat vanuit dat perspectief wij opnieuw kijken naar onze aanpak – op élk vlak: presentatie, organisatie, behandeling. bejegening. Die openheid en eerlijkheid naar onszelf en naar anderen zullen de relatie met onze cliënten ten goede komen. De bereidwilligheid om telkens weer ons eigen handelen onder de loep te nemen: dát is ook klantvriendelijkheid.

05

Ambulantisering In het vorige Nulnummer werd al uitleg gegeven over de diverse beleid veranderingen welke door de Arkin organisatie in hoog tempo worden doorgevoerd. Arkin is de naam van de koepelorganisatie ontstaan uit fusie tussen Jellinek, Mentrum en AMC de Meren. Het marketingbeleid heeft bewerkstelligt dat er een zogenaamde ‘Core en Non-core’ schifting heeft plaatsgevonden in zowel de psychiatrie als de verslavingszorg onderdelen van Arkin. Inmiddels is er flink gesneden in verschillende ‘bedrijfsonderdelen’ waarbij de verslavingszorg onevenredig ‘gepakt’ wordt. Afstoten van kliniek ‘de Skuul’ op Texel, de klinische nazorg en de (Jellinek) Herstelafdeling zijn bij elkaar zo’n 60 bedden. (zie Nulnummer 14) Recentelijk is bekend gemaakt dat ook het middelenvrije WoonTrainCentrum aan de Domselaerstraat twintig plaatsen moet inleveren.

Wat is Ambulantisering en waar komt het vandaan? Misschien is het u ontgaan, maar sinds de jaren tachtig zijn veel chronische patiënten uit de grote psychiatrische instellingen in de bossen overgeplaatst naar woonvormen elders. Hierdoor, was het idee, zouden ze actiever gaan participeren in de samenleving. Terug in de geschiedenis zien we dat mensen die ‘vreemd’ gedrag vertoonden en zich

Foto: Kees C. Keuch

Nu we dachten ná het fusiegebeuren en het ‘Merkenbeleid’, vervolgens de ‘portfolio’ discussies en het ‘Core en Non-core’ beleid het wel gehad te hebben dient zich alweer een nieuwe uitdaging aan, namelijk: ‘Ambulantisering’. Voor mij, als niet- deelnemer in het psychiatrisch veld, was dit een vrij nieuw begrip. Wat moeten we hier nu weer mee aan? Bekeken vanuit het cliëntperspectief waar verslavingsproblematiek de boventoon voert.

Voor een keer zal ik het hebben over iets wat voornamelijk de ‘Psychiatrie’ betreft. Maar het staat wel in verband met de Verslavingszorg. En aangezien tegenwoordig deze beide disciplines nogal door elkaar lopen is het voor de redactie van het Nulnummer zaak de vinger aan de pols te houden. We zouden moeten oppassen dat er niet teveel vermenging optreed, maar hoe? Het lijkt er verdomd veel op dat dit niet (meer) tegen te houden is. Niet als enige, maar bij deze dan voor mij als cliëntvertegenwoordiger uit de verslavingszorg (Jellinek, en tegenwoordig ook Mentrum) een niet geheel duidelijk te volgen en daardoor onbegrijpelijke ontwikkeling. De stem uit de ‘ervaringswereld’ wordt slechts terzijde gehoord.

06

nummer 15

niet aan konden passen aan de heersende maatschappelijke normen, in een grote instelling ter verpleging werden opgenomen. Ver verwijderd van de bewoonde wereld, vaak alleen bereikbaar met de trein, dicht bij de bossen. Daar konden ze tot ‘rust’ komen en de samenleving werd behoed voor lastige en onaangepaste mensen. Zonder duidelijke behandel richtlijnen, zonder therapiesessies maar voornamelijk met veel medicatie werd moeilijk of probleemgedrag onderdrukt of zelfs gestraft. Na de wederopbouw (1945) en door de economische groei in de vijftiger en zestiger jaren gaat de Overheid het steeds meer als haar taak zien om te waken voor het welzijn van de burger en start een actief beleid de sector te ondersteunen o.a. met subsidies. Uit de hoek van Gedragwetenschappen tonen psychologen en pedagogen aan dat menselijk gedrag is te veranderen en bij te sturen. Zo zien we de groepsleider of bewaker veranderen in een gedragtherapeut die werkt met een behandelprogramma. Midden en eind jaren zestig stonden de maatschappelijke verhoudingen in de samenleving onder druk. De spreuk ‘Beter langharig dan kortzichtig’ (1968) is een aardige weergave van het ‘koude oorlog’ denken in die tijd welke leidde tot het onderscheiden van goed en kwaad, vriend en vijand, progressieve jongeren en conservatieve volwassenen. De verzuilde samenleving van de jaren vijftig en zestig verschuift langzaam naar de open, democratische samenleving. Het besef kwam op dat normaal bij de gratie van afwijkend bestaat. In een wisselende economische situatie gaat de regering snijden in de collectieve sector. Rondom de welzijnszorg is het de regering die in de negentiger jaren het zogenaamde zo-zozo-zo beleid propageert. Zo kort mogelijk, zo licht mogelijk, zo dichtbij mogelijk, zo tijdig mogelijk en ik heb wel eens iemand horen zeggen: ‘zo goedkoop mogelijk’. Net als in de jeugdzorg, is ook in de psychiatrie steeds meer het besef ontstaan dat hulp zoveel mogelijk in de eigen omgeving dient plaats te vinden en gericht moet zijn op een zo gewoon mogelijke situatie. De Ambulantisering gedachtegang is dus niet van de laatste tijd maar reeds op de rails gezet rond de eeuwwisseling. De laatste jaren wordt het landelijk met versneld tempo doorgevoerd voornamelijk ingegeven door de kredietcrisis en de blijkbaar daarbij horende bezuinigingen. Of dit nu allemaal wel zo vlekkeloos verloopt kun je per definitie met een vraagteken beantwoorden. Bijvoorbeeld het feit dat als hulpvragers langer of eerder thuis blijven wonen, dit natuurlijk ook een wissel trekt op de nummer 15

Komt u binnen, bovenste etage

gezinsleden. Is het thuisfront in staat om hier genoeg tijd en energie in te steken.

Arkin nieuwsbrief mei 2012 Hoog in het vaandel staat geschreven: “Voor alle cliënten blijven wij ons inspannen om passende zorg te bieden. Onze visie is dat zorg in de eigen leefomgeving van de cliënt kan plaatsvinden, want thuis kun je het beste werken aan je herstel. Oók als de cliënt intensieve zorg nodig heeft of in crisis is. En als de cliënt toch moet worden opgenomen, dan zo kort mogelijk”. Onder Mentrum wordt vandaag de dag verstaan de aanbieder voor het behandelen en begeleiden van mensen met langerdurende ernstige psychiatrische problemen en/of verslaving. Hieronder valt de polikliniek voor Verslaving & Psychiatrie (V&P), gevestigd aan de Sarphatistraat en werkt transmuraal samen met de klinische V&P aan de Vlaardingenlaan in Amsterdam. Transmuraal, een nieuw woord voor velen. In het van Dale on-line woordenboek wordt het niet herkend. In het ‘Geneeskunde’ woordenboek vond ik onder ‘trans’

07

T

ransmurale zorg is dus geen voorziening, maar een vorm van zorg waarbij verschillende medewerkers uit verschillende instellingen met elkaar samenwerken. Samenwerken is méér dan het contact tussen ambulante en klinische behandelaars, maar ook samenwerking met Naastbetrokkenen, de Thuiszorg, het Maatschappelijk werk, de Huisarts etc. Ambulantisering is de ontwikkeling waarbij hulp die voorheen in klinieken plaatsvond steeds meer in de thuissituatie wordt uitgevoerd. Ambulante hulp wordt ook in een polikliniek verleend waar de cliënt langs kan gaan voor een gesprek, bijvoorbeeld over de medicatie. Om het ambulantiseringsproces te legitimeren moet het wel theoretisch worden onderbouwd. Belangrijke theorieën in dit kader zijn de systeemtheorie, de leertheorie en de communicatietheorie.

Theoretisch onderbouwd De kern van de ‘systeemtheorie’ is dat een systeem bestaat uit verschillende subsystemen, die een eigen rol spelen binnen het grotere geheel en met elkaar meer vormen dan de som van de afzonderlijke delen. Een verandering in een subsysteem brengt altijd een verandering teweeg in het totale systeem. Een verschijnsel of gedrag blijft onverklaarbaar als de context waarin het optreedt wordt uitgesloten. Een samenstel van personen kan worden opgevat als een systeem. In de ‘leertheorie’ noemt men alles wat een persoon doet, denkt en voelt: gedrag. Gedrag wordt geleerd. Iemand leert gedrag onder invloed van zijn omgeving. Zo nemen kinderen gedrag over van hun ouders of ze imiteren anderen uit hun omgeving. Voor de ambulante hulpverlener geldt dat hij zich altijd bewust moet zijn van de modelfunctie die hij vervult. Binnen de leertheorie past de zelfbepalingtheorie welke ervan uitgaat dat mensen invloed op hun eigen gedrag kunnen uitoefenen. Bij de ‘communicatietheorie’ gaat het om het contact, de interactie tussen personen. Wie neemt het initiatief, hoor en wederhoor. Daar zijn zaken voor nodig zoals: aandacht (elkaar aankijken), instemming (vriendelijk ja of nee knikken), converseren, je coöperatief opstellen en zo nodig leiding geven door initiatieven te nemen, voorstellen te doen en oplossingen te zoeken. Hulpverleners leren dit niet alleen aan de hulpvragers, maar doen dit zelf ook

08

consequent om te voorkomen dat ze niet vervallen in overtuigen, adviseren en instrueren, in plaats van mensen zelf actief te maken in het toepassen van de communicatieprincipes. Bovenstaande theorieën zijn de grondslag voor het hulpverlenend handelen. Maar er zijn nog enkele zaken die de aandacht behoeven. Van belang is het ‘empowerment’ bij de hulpvrager te ontwikkelen. Duidelijk maken dat zij zelf maximale zeggenschap hebben als het hun eigen leven aangaat. Werken aan een positief zelfbeeld.

Diagnostiek gestuurde zorg naar vraaggestuurde zorg Bij ‘diagnostiek gestuurde zorg’ wordt uitgegaan van problemen en stoornissen. De probleemdefinitie en oplossingen moeten van de hulpverlener komen, omdat die deskundig is. Bij ‘vraaggestuurde zorg’ staan niet stoornissen en de behandeling daarvan centraal, maar de kracht van mensen om hun eigen problemen op te lossen. Hulpverlening is dan niet langer gericht op het individuele functioneren, maar op het functioneren van individuen in hun eigen leefomgeving.

Sociaal netwerk Een belangrijke punt wil de hulp aan huis slagen is de ‘netwerkbenadering’. Een belangrijk middel voor de hulpverlener om mensen op weg te helpen is het uitbreiden van het sociale netwerk. Bijvoorbeeld door contacten te leggen met familieleden of hulpvragers met dezelfde typen problemen met elkaar in contact te brengen (Zelfhulpgroepen). De nadruk ligt niet langer op de professional als expert die het allemaal beter weet en problemen oplost, maar op de hulpverlener die als procesbegeleider samen met het ‘netwerk’ naar oplossingen zoekt. Een dergelijke aanpak vraagt om een andere samenwerking tussen professionals en hulpvragers, of dat nou kinderen, mensen met een handicap, psychiatrische patiënten of verslaafden zijn. Het vraagt ook om een andere attitude van hulpverleners. Als je mensen thuis behandelt, voeg je je naar hun situatie. Dat is een heel andere context en daarvoor is een cultuuromslag nodig. Het vraagt andere vaardigheden van de hulpverlener. De opleidingen zullen moeten worden aangepast.

nummer 15

Ketenzorg De patiëntenorganisaties, vanuit de verslavingszorg vertolkt door stichting ‘Zwarte Gat’, proberen al jaren duidelijk te maken dat bij de behandeling van psychiatrische en verslavingsproblemen het essentieel is dat ook de andere ‘leefgebieden’ in de behandeling worden meegenomen. Dan hebben we het over o.a. huisvesting, financiën op orde en werk, betaald of onbetaald. De samenwerking en afstemming met andere zorgverleners moet op orde zijn. Maar helaas is dat het niet! Niet alleen vanuit stichting ‘het Zwarte Gat’ maar door allerlei patiëntcliënten organisaties in Nederland wordt dit nog steeds als een knelpunt ervaren.

Ambulantisering en Verslavingszorg De ‘netwerkgedachte’ geeft problemen in de verslavingszorg. Het bestaande sociale netwerk houdt de verslaafde gevangen in zijn gedragspatroon en een nieuw sociaal netwerk is nauwelijks tot niet op te bouwen vanwege de situatie waarin de verslaafde zich bevindt. Zeker bij ernstige alcoholverslaving is het zeer raadzaam de patiëntcliënt juist uit zijn omgeving te halen en klinisch tot rust te laten komen.

nummer 15

Met een soort overtuiging, grenzend aan de werkelijkheid wordt steeds naar voren gebracht dat de omgeving van de cliënt (gezin,familie, vrienden, kennissen maar ook vrijwilligers) van grote betekenis is bij het ambulant werken. Maar we moeten ook de grenzen van Ambulantisering aangeven. Aan de draagkracht van de cliënt of diens omgeving kan (tijdelijk) een eind komen. Dan kan het beter zijn om een poosje opgenomen te worden. Binnen de verslavingszorg is de kans op nieuw hulpvragen niet ondenkbaar. Verslavingsproblematiek is in veel gevallen hardnekkig en chronisch. Misschien dat de aangeboden hulp niet toereikend genoeg was voor het opheffen van de totale hulpbehoefte. En zeker niet ondenkbaar is dat de hulpvrager terugvalt in het oude gedrag. In beide gevallen moet opnieuw een ‘intake’ procedure worden gedaan. Voor de intaker en zeker ook voor de ambulant werker is deskundigheid op gebied van verslaving, psychopathologie, sociale kaart en behandelmogelijkheden essentieel om goed te kunnen werken. Met name in de verslavingszorg is praktijkervaring zeer gewenst, bijna zelfs een voorwaarde.

Kees C. Keuch 15-9-2012 Informatie o.a. uit: ‘Hulp in eigen omgeving’ (BSvL uitgave), Trimbos, College Bouwzaken GGZ, MGv, ZONmw, St. Rehabilitatie.

09

als de dag van gisteren Een feest van herkenning, de prikkeling op mijn tong van de gekoelde wodka. Volledig gefixeerd, in beslag genomen op wat komen gaat. Vrijwel gelijk voel ik de warme gloed over mijn lichaam, iets wat feitelijk helemaal niet kan want de alcohol is nog niet eens de maagwand gepasseerd. Het is toch wel fenomenaal dat je na drie jaar absoluut abstinent, bij de eerste slok gelijk weer in de ‘sfeer’ zit, als de dag van gisteren, alsof ik niet ben weggeweest. Met oogkleppen op ‘sudder’ ik voort. In een vlaag schiet door mijn hoofd ‘Wat zei Waldy bij de PMT* ook al weer?’ Bij twijfel, STOP! Keer rechtsomkeert, van de straat af of zoiets, ga onder de douche staan, sluit je op in de slaapkamer maar blijf uit de buurt van caféslijterij en die fles of het adres van die dopedealer. Maar ik twijfelde helemaal niet. Deze fles wodka heb ik bij volle bewustzijn gekocht, helemaal niet om nu gelijk dronken te worden. En wat zei Kees nou ook alweer; ‘dat na een lange tijd geen alcohol meer genuttigd te hebben je bij herstart na twee borrels je hem al behoorlijk hebt zitten’. Daar heeft hij misschien wel een beetje gelijk in want na de tweede merk ik inderdaad dat Koning Alcohol is binnen getreden.

woning vertrok. Dat ik zo plotseling allerlei dingen thuis moest doen waar ik het maar wát druk mee had. Twee weken bewegen tussen liegen en bedriegen; het ‘t niet kunnen vertellen want als ik dat wel zou doen gaan alle alarmbellen af en slaat de achterban op tilt. Zodoende geen antwoord te hoeven geven op de geijkte vragen als: ‘Hoe komt dat nou, wat is er aan de hand?’ Want zo simpel is dat niet om dit soort vragen te beantwoorden. Omdat alles wat ik zou aanhalen net zo goed uit het smoezenboek kan komen. Ter plekke bedacht dit geen onderwerp van gesprek te laten zijn. De oorzaak of aanleiding is niet per definitie te beschrijven. Kan wel iets bedenken, bijvoorbeeld dat mijn oude moeder (toevallig) pas is overleden en dit me blijkbaar toch meer heeft geraakt dan dat ik dacht. Slap gelul, dit soort redenen opvoeren. Maar ik wil helemaal niet de ‘schuld’ ergens leggen, dat is te makkelijk.

Voetontsteking Alsof het in de planning zat ging mijn vriendin een

Onder controle Gedurende twee weken wist ik het te beperken tot 2 á 3 borrels per dag. Hoewel inmiddels bij mij het fake-idee had postgevat blijkbaar toch best wel ‘sociaal’ te kunnen drinken, deed ik dit pas als ik alleen was. Bij mijn vriendin thuis dronk ik vanzelfsprekend niet. Na mijn behandeling was ik immers de ‘niet-drinkende alcoholist’. Dan wordt er van je verwacht dat je geen alcohol meer drinkt. De hele omgeving is op de hoogte en springt op mijn nek al zou ik alleen maar het idee tot iets nuttigen benoemen. Achteraf vertelde mijn vriendin het al vreemd te vinden dat ik vaker en ook steeds vroeger op de avond naar mijn eigen

10

nummer 15

paar weken later met vakantie. Mij alleen achter laten wat natuurlijk zielig is. Nou, als dat geen goede reden is. Ben ook wel blij want nu heb ik de tijd om de zoektocht naar mijzelf en de rol van Koning Alcohol in mijn leven proberen te duiden. Voorlopig is één ding me duidelijk: absolute nuchterheid is niet leuk. Die saaiheid; het liefst wil ik op de bar dansen. Elke dag wordt ik gebeld, zelfs uit het buitenland. Met mij gaat het prima, voor zover nou ja… De gesprekken worden steeds korter. Of de vakantie al om was of dat deze voortijdig is gestaakt weet ik niet precies maar voordat ik er erg in had stond men vriendin weer voor de deur. Blijkbaar werd de zaak niet vertrouwd. Ondertussen had ik een ontsteking aan mijn voet gekregen veroorzaakt door één of ander dubieus virus. Het had feitelijk niets met mijn alcoholgebruik te maken vertelde mijn huisarts. Hij kent mijn status dus keek wel wat vreemd op dat ik toch weer was begonnen na zo’n lange tijd van niet drinken. En omdat ik nu toch bij hem was gelijk een recept voor librium gevraagd, want mij was wel duidelijk dat ik moest stoppen en dat betekent ‘afkicken’. De BAG* waarden waren al een tijdje niet meer onder een bepaald niveau geweest maar bovendien moest ik voor die ontsteking aan mijn voet antibiotica slikken. Voor genezing moest absoluut de alcoholinname worden gestopt. Dat is gelukt en ik was weer nuchter. De ontsteking is bedwongen. De achterban is weer gerust gesteld. Wederom was ik weer helemaal ‘clean’, maar was het ook leuk? Droog blijven is oneindig veel moeilijker dan droog worden. Het swingt niet meer.

Gestigmatiseerd Als ik zo bijvoorbeeld op verjaardagfeestjes kom word ik voor men gevoel vreemd bekeken. In de therapiesessies heb ik geleerd en weet ook ‘hoe je zonder alcohol te gedragen’, daar draai ik me hand niet voor om. Maar ze gaan tegen me aanzeiken. Die fraaie verhalen van al die feestgangers. Met het glas in de ene hand en met de andere steeds schouderklopjes gevend en quasi intellectueel mij toespreken ‘hoe knap ze het wel niet vinden nummer 15

dat ik het toch maar mooi volhoud’. Het wordt niet op prijs gesteld als ik met deze mensen in discussie ga. Wat ze zelf doen, of dat nou wel allemaal zo fraai is? Vanaf het moment dat je de drempel van de ‘Jellinek’ over stapt, of een andere instelling voor verslavingsproblematiek, heb je een stempel, ook al merk je dat misschien niet direct. Ik word gestigmatiseerd, zo voel ik dat ook. Bij sommigen heb ik wel eens het vermoeden dat ze onderling een weddenschap hebben met als inzet: ‘Hoe lang ik het volhoud’. Leg dat de psycholoog in de Obrechtstraat maar eens uit.

Oost-Knollendam En zo kan het gebeuren dat ik op mijn racefiets de Holland Waterland tour rijdt en op deze toevallig zonnige dag, met het caféterras van Oost Knollendam in zicht, reeds de beslissing nam aldaar een goed gekoelde wodka te nuttigen en zo geschiedde. Ik ben weer in debat met Koning Alcohol; ik weet dat het niet goed is, zelfs gevaarlijk, maar ik ervaar het als lekker. Het vervolg is te voorspellen. Alle remmen los, 24 uur dienst. Fiets gestolen, portemonnee gestolen. Een poel van ellende, met een enkel lichtpunt. En dat lichtpunt is de alcoholroes. De boodschap: ‘U moet stoppen met drinken’ is nou juist de enige boodschap die ik als alcoholist niet wil horen. Nog steeds op zoek naar mijzelf en de rol van Koning Alcohol in mijn leven. Toch moet ik hier mee in het reine zien te komen. Hoewel de controle van de ‘achterban’ me stoort wil ik ze niet kwijtraken. Dood drinken heeft geen zin, stikken in je eigen bloed of dood uit het water worden gevist lijkt me ook niet de bedoeling. Het heeft voor mij als zestiger geen zin meer om in het Jellinekhuis te gaan zitten; zeker tussen die puberende wietrokertjes en cokesnuivers die van hun leven nog geen spat hebben uitgevoerd. Ik moet weer naar de Skuul op Texel! Door Arkin Jellinek om onbegrijpelijke reden afgestoten maar zoals inmiddels bekend een doorstart maakt. Mijn behandeling drie jaar geleden op de Skuul heeft me een eind op weg geholpen. Maar zoals nu gebleken is, ben ik er nog niet zogezegd. Heb me al aangemeld en een herkansing wordt me gegund. Wat er ook gebeurd is, goed of slecht, ik ben in ieder geval een ervaring rijker. Gegroet, Teun. * PMT: Psychomotore therapie * BAG: Bloed Alcohol Gehalte

11

Van helleveeg naar herstel. Onder het motto “van Helleveeg tot herstel” is door Jotja Bessems AV producties een korte film gemaakt over het Kennisnetwerk Het Zwarte Gat ter gelegenheid van het 25e verslavingsweekend. Op deze DVD krijgt de kijker een goede indruk van de geheel eigen dynamiek, waarmee de cliëntenbeweging in de verslavingszorg werkt aan de verslavingszorg van de toekomst: het concept Zorg voor Verslaafden met als uitgangspunt maatschappelijk herstel. Ieder half jaar komen de Cliëntenraden Verslavingszorg in een weekend bijeen. Een traditie die op initiatief van ‘Odyssee trainingen en opleiding’ in 1997 na de komst van de WMCZ (Wet Medezeggenschap Cliëntenraden Zorginstellingen) is ontstaan. In eerste instantie was het doel om cliëntenraden wegwijs te maken in het nieuwe fenomeen medezeggenschap, maar in de loop van de jaren ontwikkelden de deelnemers aan de weekenden zich verder. Naast cliëntenraadswerk gingen sommigen onder hen aan de slag als ervaringsdeskundigen. Zo ontstonden bijvoorbeeld medio 2005 met de komst van de WMO mogelijkheden om de eerste cliëntgestuurde projecten in de verslavingszorg te ontwikkelen. Op de Verslavingsweekenden is het ritueel ontstaan dat themagericht wordt gewerkt. Er wordt een strak programma afgewerkt volgens een vast stramien. Tijdens workshops en lezingen (met altijd weer vooraanstaande sprekers) worden strategieën uitgewerkt. En tussen de programmaonderdelen is er ruim gelegenheid om te netwerken, zodat contacten tussen mensen worden gelegd of versterkt.

Nazorg of Vervolgzorg Omdat nazorg, of beter gezegd het structureel ontbreken van nazorg na de behandeling, een permanent aandachtspunt bleef, ontwikkelde zich vanuit de verslavingsweekenden het concept ‘maatschappelijk herstel’. Om dit concept krachtig op de kaart te zetten bundelden de cliëntenbeweging in de verslavingszorg haar krachten in Kennisnetwerk het Zwarte Gat, dat werd opgericht in 2008. Waarbij het zwarte gat staat voor dat wat nog te veel cliënten ervaren na hun behandeling: één groot zwart gat, waardoor remissie op de loer ligt. (Ex) cliënten uit de verslavingszorg werken in het kennisnetwerk in een los-vast organisa-

12

tieverband samen met gerenommeerde kennispartners, om maatschappelijk herstel in de Verslavingszorg op de kaart te zetten. Voorlopig hoogtepunt van het Zwarte Gat is het ‘Handvest van Maastricht’ dat het 10 jarige bestaan van de verslavingsweekenden opluisterde. Tijdens het 20e weekend hebben alle bestuurders van instellingen in de verslavingszorg in Maastricht samen met hun cliëntenraden zich verbonden aan een resultaatverplichting, zodat ervaringskennis als een volwaardige kennisbron wordt ingezet om in de sector herstelondersteunend werken te ontwikkelen in zogenaamde proeftuinen.

Handvest Maastricht Raamovereenkomst De cliëntenraden en bestuurders van genoemde instellingen komen overeen dat met ingang van 1 januari 2010 op het terrein van: Maatschappelijk herstel en Kwaliteit van leven: Van begin tot eind de herstelaanpak als uitgangspunt hanteren gericht op maatschappelijk herstel en kwaliteit van leven. Herstel is een individueel proces, dat mensen met verslavingsproblemen aangaan, om weer meer controle te krijgen over het bereiken van realistische concrete doelen en zingeving in hun eigen leven. De behandeling is een onderdeel van het herstelproces bij cliënten die dit niet op eigen kracht kunnen realiseren. Bij maatschappelijk herstel is tevens inzet nodig van andere instellingen op alle in aanmerking komende leefgebieden, zoals wonen, werk en welzijn. De verslavingszorg biedt niet alle zorg, begeleiding of ondersteuning zelf. De besturen van de verslavingszorginstellingen nemen in samenspraak met hun eigen cliëntenraden het initiatief om de noodzakelijke inzet van genoemde instellingen in de gemeente te regelen. nummer 15

Ervaringskennis: Ervaringskennis is de erkende, derde kennisbron, naast wetenschappelijke en professionele kennis. De ervaringskennis van (ex)cliënten moet meer benut worden binnen de behandeling als onderdeel van herstel, die empowerment onder cliënten moet stimuleren. Echter, ervaringskennis alleen kwalificeert iemand niet voor een beroep of functie, deze kwalificaties zijn afhankelijk van een opleiding.

Proeftuin: In de proeftuin worden praktijken ontwikkeld waarin activiteiten en projecten ten dienste van herstel worden beproefd.

Cliëntenraden in de Verslavingszorg: VNN, Groningen Arkin/Jellinek, Amsterdam Bouman GGZ, Rotterdam Novadic Kentron, Vught Brijder/Parnassia, Den Haag Tactus, Deventer De Hoop, Dordrecht Vincent van Gogh/NML, Venray Mondriaan, Heerlen GGZ Centraal- v.h. Meerkanten, Ermelo Iriszorg, Arnhem Maliebaan, Utrecht DHG-GGD, Amsterdam

Enkele uitspraken in de film: “Het Zwarte Gat zoekt samenwerking met lectoraten van Hoge Scholen, die zich richten op herstel. We werken samen om lesblokken te ontwikkelen. Zo wordt herstelondersteunende zorg inzichtelijk gemaakt voor studenten. Hierdoor beschikken zij in de toekomst over hulpverleningsmethodieken, die zij kunnen inzetten om herstel te ondersteunen bij cliënten”

Gesprek Obrechtstraat donderdag in de rooksalon.

Het is niet meer zo gezellig Vroeger bij de Heinze spanden we lakens tussen de bedden om zo je ‘eigen’ kamertje te creëren. Tien jaar droog geweest. Wat ik nu hier merk, de humor is verdwenen. Zit bij de dag-detox ter voorbereiding van een behandeling bij de KBO, als ik dat tenminste ga doen, dat valt nog te bezien. Voorlopig heb ik nog geen enkel antwoord gehad. ‘Omdat ik van de straat moet’ als je begrijpt wat ik bedoel, heb ik hier een kamer. Vrij luxe zelfs, met een douche en wc. Bij de dag-detox sessie zit een mevrouw die vertelt dat ze nog een halve fles wijn heeft staan, bedoeld voor de buurvrouw. De groepswerker stelt dat ze die maar beter kan weggooien. De vrouw kijkt bedenkelijk maar meldt toch vol trots de volgende dag in de groep dat ze de wijn heeft weggespoeld. Waarop ik zeg: ‘door het keelgat of door de gootsteen’. Dit soort opmerkingen mogen niet meer gemaakt worden. Blijkbaar therapeutisch niet verantwoord. Ik zei het al, de humor is verdwenen.

“De Hulpverlener van nu zal zich “om moeten batterijen” tot coach. Want bij herstel hoort geen hulpverlener maar een coach. De sector moet daarom meer gebruik maken van ervaringsdeskundigen, omdat zij coach zijn als houding van nature in zich hebben”

Gert de Haan – Reinier Schippers nummer 15

13

GHB verslaafde ontmoet Regelmatig bezoek ik, vanuit mijn functie bij de Cliëntenraad (CR) Arkin, de locaties waar nog iets met behandeling voor verslaafden plaats vindt, zegmaar de Jellinek afdelingen. Op deze wijze verkrijgt de CR directe informatie van de patiëntcliënten over hoe het leefmilieu op de afdeling er voor staat. Vaak zijn het de bekende huis, tuin en keuken ergernisjes waarvan wij vinden dat ze die maar zelf met ‘de staf’ moeten proberen op te lossen. Iets wat vaak ook gewoon lukt; met het personeel is natuurlijk best op een normale beschaafde manier van gedachten te wisselen. Pas als ik na weken nog hoor dat de bestelde tafeltennisballetjes nog steeds niet zijn gearriveerd, komt de CR in actie. Helaas worden we soms ook wel eens op de hoogte gesteld van gebeurtenissen waarbij je kunt afvragen ‘hoe is het mogelijk’? Als het goed is schrijft een collega elders in dit blad hierover. Een poosje terug ontmoette ik op de afdeling een man van een jaar of dertig; hij viel me gelijk al op, waarschijnlijk omdat hij een grappig hoedje op had. Hij had absoluut niet de uitstraling van iemand die door diepe dalen was gegaan. “Wat is jouw liefhebberij, waarom je hier bent”, vroeg ik. GHB werd geantwoord. GHB herhaalde ik, vertel me eens wat daar nu de lol van is? Gelijk hem meegedeeld dat mijn ervaring een andere ‘hobby’ betreft, namelijk alcohol en dat ik van GHB niet echt meer weet dan dat gootsteenontstopper hierbij een basis ingrediënt is. Er ontstond een diepgaand gesprek over alle ins & outs over het gebruik van dit genotsmiddel. Naast vertegenwoordiger van de CR zit ik ook in de redactie van dit magazine. De goede verstaander begrijpt gelijk dat je op deze manier een mooie toegang krijgt tot mogelijke ervaringsverhalen van hoe iemand zijn of haar leven invult met- en zonder gebruik van genotsmiddelen. Kopij het liefst geschreven door de persoon zelf, desgewenst met ondersteuning. Omdat er nog niet veel ervaringsverhalen over GHB bekend zijn, zag ik hier gelijk een item in voor het Nul-nummer. Hoedemans, die we hier verder ‘Hoed’ zullen noemen, voorgesteld hier een verhaal over te schrijven. Zijn ervaringsverhaal met het gebruik van GHB en dan aangevuld met wat technische achtergrond over wat dit nu precies voor een middel is. We zouden dit eventueel samen kunnen doen.

14

De weken daarna heb ik Hoed nog enkele keren gesproken. Hij gaf te kennen het toch wel moeilijk te vinden om zijn ‘eigen’ verhaal aan het papier toe te vertrouwen. Dat kan ik me goed voorstellen; het is ook niet niks om jezelf bloot te geven en de bijkomende gevoelens en emoties te delen met een breder publiek. Dan kan ik wel stellen dat het juist goed is om openlijk over je verslaving te praten, tenslotte heeft het verwerken van je verslaving alles te maken met juist de erkenning hiervan, maar dat betekent natuurlijk niet dat dit ook voor iedereen

opgaat. Om toch het GHB verhaal op papier te krijgen stelde hij voor of ik het niet in een interviewvorm kon gieten. Dat leek ons een goed plan. Opvallend was dat Hoed heel duidelijk gestructureerd kon vertellen, dus zou dit wel een goede manier zijn dit zo te doen. Maar wanneer gaan we dit doen? Duidelijk was ons dat we hier wel voldoende tijd voor inruimen en er echt even voor moeten gaan zitten. Dan blijkt dat Hoed zijn opname van drie maanden er bijna op heeft zitten. We hoeven het niet perse nummer 15

Foto: Kees C. Keuch

tijdens zijn opname vanuit de kliniek te doen, we kunnen toch ook daarna gewoon afspreken, stelde ik voor. “Maar ik ga gelijk de eerste dag, na de laatste dag in de kliniek op vakantie. Ga drie weken naar mijn broer die in het buitenland woont”. Nou zeg ik, dan heb je daar mooi de gelegenheid om er rustig over na te denken en wellicht chronologisch een aantal gebeurtenissen alvast te noteren. Vervolgens hebben we afgesproken dat we contact met elkaar zouden opnemen zodra hij van vakantie terug is. Hoed belt mij of ik bel hem. Inmiddels zou hij reeds terug moeten zijn maar ik heb niets meer gehoord. Heb hem gebeld maar krijg steeds een antwoordapparaat. Inspreken met de boodschap of hij mij wil bellen is tot nu toe niet doorgekomen maar het

kan ook zijn dat Hoed er gewoon helemaal geen zin (meer) in heeft. Dat is natuurlijk zijn goed recht, sommige mensen willen na hun behandeling absoluut niet meer herinnerd en geconfronteerd worden met de kliniek. Van mijn kant kan ik zeggen het wel lullig te vinden, spreek het dan niet af. Volwassen gedrag betekent dan toch dat je in ieder geval afzegt. Of dit soort gemakkelijkheid nu typisch verslavingsgedrag is wil ik niet zeggen want ook de grote massa niet- verslaafden vertoont vandaag de dag dit onnummer 15

hebbelijk gedrag. Hoe nu verder? Het zou jammer zijn dit onderwerp te laten vervallen. Er is tenslotte inmiddels al het nodige onderzoek en navraag gedaan over GHB. Doordat dit niet mijn expertise is heb ik me moeten verdiepen in wat de wetenschap hier over te melden heeft. Hoedemans leek niet door diepe dalen te zijn gegaan. Hij ziet er goed en gezond uit. Maatschappelijk staat alles nog op de rails vertelde hij. Hij heeft werk en een prima huis landelijk gelegen aan de rand van een middelgrote stad. ‘Hoe kom je dan hier in Amsterdam bij de Jellinek terecht’, vroeg ik hem enigszins verbaasd? “De Jellinek was niet mijn eerste keuze. Ik had eerst me’n pijlen gericht op Novadic, dat is een verslavingskliniek in Brabant. Op tv had ik een reportage over GHB gezien en daar kwam Novadic naar voren als het expertisecentrum, daar was de kennis hoe GHB te behandelen. Het blijkt namelijk dat niet overal die kennis aanwezig is, de één zegt A en de ander B. Met andere woorden: we weten het nog niet zo precies. Novadic zat vol en ook nog een wachtlijst. Toen heb ik het geprobeerd bij Verslavingszorg ‘Maliebaan’ in Utrecht. Zelfde liedje. Omdat ik voor mezelf had besloten dat mijn GHB gebruik moest worden gestopt ben ik verder gaan ‘shoppen’. Amsterdam ligt niet direct in mijn woonareaal maar toen ik de Jellinek belde kon ik vrijwel gelijk in behandeling komen. De behandeling zou in de KBO (Klinische Behandeling Obrechtstraat) gebeuren. Maar voor de ontgifting moest ik naar de Detox op de Vlaardingenlaan. Daar hadden ze het over iets als Mentrum, dat begreep ik niet zo goed maar de behandeling was oké. En nu zit ik hier op de KBO. Praatgroepjes en motivatietraining, leefstijl correcties en wat gedragstherapie. Wel leuk allemaal om eens mee te maken. Ik denk wel dat mijn leventje er iets anders uitziet dan wat ik zo allemaal hoor van sommigen, wat die wel allemaal hebben meegemaakt is niet misselijk. Ik leid een vrij rustig leven, kan eigenlijk alles doen wat ik wil. Alleen, ik moet wel op de klok mijn dosis GHB innemen. En juist dat ‘moeten’ ging me dwars zitten. En zoals mijn geval, kom je er alleen van af met medische ondersteuning in een klinische opvang. In het begin kon ik het nog wel ‘sociaal’ gebruiken, dus in het weekend. Op het laatst, en dat was al jaren zo, moest ik om de drie uur mijn dosis tot me nemen. Een liter per week, zelfgebrouwen”.

15

GeHaktBalletjes Toen Hoed mij vertelde dat hij hier al zo’n acht jaar mee bezig was viel ik bijna van me’n stoel. Hoe kun je acht jaar ‘normaal’ blijven doorleven op de gootsteenontstopper? Alcohol brandt op een gegeven moment gewoon een gat in je slokdarm of maag, de rest niet te vergeten. Hoe zit dat dan met deze chemische oplossing? Een selectie uit de medische literatuur: GHB is in 1960 geïsoleerd uit de weefsels van zoogdieren door de Franse onderzoeker Laborit. Hij zocht naar een stof die een vergelijkbare werking heeft als de neurotransmitter GABA. GABA zorgt ervoor dat de hersenen langzamer werken. Neurotransmitters zijn stoffen die zorgen voor de signaal overdracht van de ene zenuw naar de andere. Er zijn neurotransmitters die ervoor zorgen dat de hersenen langzamer of juist sneller werken. GABA zorgt dus voor een langzame werking. Nadat GHB geïsoleerd was kon het ook chemisch nagemaakt worden. Dat gebeurde voor het eerst in 1961. GHB kent haast geen medische toepassingen meer. Het wordt nog wel als middel tegen narcolepsie (slaapstoornisziekte) voorgeschreven. Voor dat doel wordt het door de farmaceutische industrie gemaakt. GHB als drug wordt illegaal geproduceerd. Op partywebsites staan tientallen e-mailadressen en telefoonnummers van dealers. Op marktplaats.nl is GHB te koop onder de codenaam GeHaktBalletjes. Nog makkelijker is: zelf maken. Op internet staan recepten met bijbehorende verkoopadressen. De grondstoffen zijn allemaal legaal te verkrijgen. Gedemineraliseerd water is te koop bij het tankstation, natriumhydroxide koop je als gootsteenontstopper voor een prikje bij de drogist en GBL is als schoonmaakmiddel ook te bestellen via internet. Googlen van bijvoorbeeld “GHB recept” levert 248.000 resultaten op waaronder youtube films waarin wordt uitgelegd hoe GHB gemaakt kan worden. GHB is de afkorting voor gammahydroxy-butyraat (GammaHydroxyBoterzuur).

natronloog. Natronloog wordt ook gebruikt als gootsteenontstopper. Bij het maken van GHB luistert de verhouding van beide stoffen nauw. Soms gebruikt men teveel natronloog waardoor de GHB-oplossing sterk basisch is. Dit kan brandwonden en blaren veroorzaken op de huid en bij inname in de mond en slokdarm. GBL wordt ook wel ook direct ingenomen. Het wordt in het lichaam omgezet in GHB. Dit is zeer gevaarlijk want onverdund kan het irritatie en beschadiging van slokdarm en maag veroorzaken.

Grondstoffen Belangrijkste grondstof voor het maken van GHB is GBL (gamma-butyrolacton). GBL is een agressief schoonmaakmiddel. Een andere benodigde stof is

16

nummer 15

Effect GHB heeft een verdovende werking op het centrale zenuwstelsel. Bij 0,5 tot 1,5 gram werkt GHB ongeveer hetzelfde als alcohol. Je wordt vrolijk, remmingen en angsten verdwijnen, je wordt praterig en je raakt opgewonden. Soms zijn er ook bij deze dosering onaangename effecten zoals duizeligheid, misselijkheid, geheugenverlies en het plotseling in slaap vallen. De dosering ligt erg nauw en gaat daarom ook regelmatig mis. De dosis is erg moeilijk te bepalen; de ene keer zit er meer GHB in een flesje dan een andere keer. De reactie op GHB verschilt ook heel erg per individu. Dat heeft te maken met je lichaamsgewicht of je snel of langzaam verteerd en of je lever goed werkt. Het effect van GHB hangt dus ook af van de psychische en fysieke gesteldheid van degene die het slikt. Bij een dosering van 2 gram kan de gebruiker in een diepe slaap vallen, waaruit hij moeilijk wakker te maken is gedurende een aantal uren. Bij een dosis van meer dan 2 gram kun je bewusteloos raken en ernstige ademhalingsproblemen krijgen. Het kan zelfs zo erg zijn dat je stikt. Andere mogelijke gevolgen van overdosering: hersenbloeding, hartstilstand en organen die het begeven. De omgeving, waarin je gebruikt, is erg belangrijk. Je moet erg oppassen met hitte. GHB mag je absoluut niet combineren met alcohol of andere drugs. Veel incidenten kunnen worden verklaard door onverantwoordelijk gebruik. In 1996 kwam GHB voor het eerst groot in het nieuws. Een aantal dronken mensen hadden op Koninginnedag een ampul GHB leeggedronken en raakten in coma. Tot 7 mei 1996 was GHB verkrijgbaar in smartshops als legale chemische drug. Maar na het incident op Koninginnedag heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg de verkoop van GBH verboden. Het nadeel is met GHB, net als andere partydrugs als XTC dat zodra het verboden werd het middel het illegale circuit in ging. Hierdoor heb je een veel grotere kans dat je slechte rommel krijgt in plaats van zuivere GHB. nummer 15

Date rape drug GHB komt ook regelmatig in opspraak, vanwege de werking op de seksualiteit. Je remmingen verdwijnen en je raakt opgewonden. Het middel zou door sommige mensen gebruikt worden om stiekem in een drankje te gooien om zo het meisje of de jongen die daarvan drinkt makkelijk in bed te krijgen. Kortom GHB kreeg het etiketje date rape drug opgeplakt. Harald Wychgel, voorlichter van het Trimbos-instituut en wetenschappelijk medeweker van de Drugs infolijn, ontkracht dit meteen: “GHB is zout, bremzout. Als je dat in een drankje gooit, dan proef je het. Als je dat in een drankje gooit als je al tien biertjes op hebt, dan merk je het wellicht niet. Maar dan ben je toch al niet meer zo aanspreekbaar.”

Verslaafd aan GHB Veel mensen scharen GHB niet onder de drugs die tot een verslaving kunnen leiden, maar dit is onterecht. GHB heeft weldegelijk een verslavende werking. Een verslaving ontstaat niet na eenmalig gebruik, maar pas na een wat langere periode van regelmatig gebruik. Ontwenning kan zo hevig zijn dat dit leidt tot psychoses, ernstige agitatie, tachycardie, verhoogde bloeddruk, sedatie, verwardheid, ongecontroleerde spiersamentrekkingen, tremoren en een delirium (met hallucinaties). Dit kan al optreden na onthouding van 1 uur, en mogelijk tot ruim twee weken aanhouden. Een klinische Detox opname duurt daarom al snel een paar weken. Kees C. Keuch Zie voor meer informatie: www.jellinek.nl www.trimbos.nl

17

One drink to the Cuckoo’s nest

Alles draait om het volgende: er kan bij mij ‘’iets’’ gebeuren waardoor ik binnen enkele uren verander in een totaal ander mens dat maar één ding wenst of beter gezegd eist en dat is sterke drank en snel en veel! Vrijwel gelijktijdig hallucineer ik en word doodsbang voor een delirium* en die komt dan vaak ook. Maar toch komt er binnen diezelfde uren een stemmetje dat zegt: ‘’dit wil je helemaal niet en er is maar één manier dit te stoppen’’. In mijn behandelplan staat ook dat ik nooit zonder medische begeleiding mag stoppen met mijn medicatie of gebruik, simpelweg omdat ik ontzettend insult*- en deliergevoelig ben. Sinds kort heb ik een nieuwe case-manager, ik noem haar maar even Judith, dus niet haar echte naam. Samen met haar gaan we op zoek naar wat toch het ‘’iets’’ is wat mij in een crisissituatie kan doen belanden, want dat er een patroon in zit wordt zo langzamerhand wel duidelijk. Toch was onlangs zomaar ineens het ‘’iets’’ er weer en het was goed raak ook, maar óók het stemmetje was er. Het stemmetje dat zegt: ‘’bel Judith!’’. Zo gezegd zo gedaan en ze heeft hard gewerkt voor me. Iedereen die dit ooit heeft meegemaakt zal het gevoel kennen, het

18

wachten op het verlossend telefoontje dat zegt: ‘’er is een bed vrij op de Vlaardingenlaan’’. Nou het telefoontje kwam wel maar met heel beroerd nieuws. Er was geen bed vrij en het kon zomaar wel eens een dag of tien gaan duren. Maar er was ook nog een klein beetje goed nieuws. Er was namelijk een noodoplossing en wel een bed op een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Inmiddels was ik in alle verkeer-

Foto: Kees C. Keuch

One flew over the Cuckoo’s nest is mijn absolute lievelingsfilm, ik heb hem misschien wel dertig keer gezien en steevast denk ik tjongejonge ‘wat was het toch erg in die vroege jaren zeventig’. Dat gaat nu gelukkig heel anders, dacht ik tenminste. Nog altijd ben ik revaliderend alcoholist en volg sinds een jaar een bijzonder behandelplan. Over mijn behandelplan is goed nagedacht door specialisten, twee casemanagers, mijn vriendin en bovenal natuurlijk mijzelf. De details zal ik u besparen maar het hoofddoel is dit jaar geen crisis-opname! Dagelijks gebruik ik een vastgelegd aantal eenheden bier en wonder boven wonder lukt het om me daaraan te houden. We gaan ons de rest van het jaar dus ook niet bezig houden met ingewikkelde afbouwschema’’s. Dat heeft mij in ieder geval heel veel rust bezorgd.

Andy Bos.

de staten dus accepteerde het aanbod gretig, vol verlangen naar medicatie en slaap. Nou dat heb ik geweten! Na onderzocht te zijn door een arts en zo rond de promillage 3.0 BAC* geblazen te hebben mocht ik direct door naar de afdeling. Daar mocht ik op audiëntie bij een psychiater en mijn persoonlijk begeleider, ene Paul. Toen volgde het meest vreemde intake gesprek dat ik ooit heb meegemaakt. nummer 15

Dag meneer Bos, ik ben uw Psychiater, wat fijn dat u ons ziekenhuis heeft uitgekozen om eventjes bij te komen. En hoelang denkt u bij ons te willen blijven, twee drie weken of eventueel zes weken? Dat kan natuurlijk ook. Ik: eventjes bijkomen? ik wil gewoon zo snel mogelijk 1.0 blazen, vandaag 80 Mg Diazepam, morgen 60, dan 30, 15, een dag niks en weer naar huis, wat dacht u: dat ik op vakantie kwam of zo? Ach meneer Bos, bij ons krijgt u gewoon nu direct al Diazepam en dan iets om te slapen, geen enkel probleem.

Alstublieft Andy, 5 Mg Diazepam. Hoeveel zegt u? Nou, je hebt toch Diazepam nodig, anders wordt je doodziek straks. Zeg, is het misschien de bedoeling dat ik elk uur 5 Mg bij u kom halen of zo? U kunt het altijd vragen en dan zien we wel of het nodig is, maar geen zorgen hoor, voor het slapen krijgt u heus wel iets. Die avond kwam ik niet al te moeilijk door, want met BAC 3.0 ben je gewoon nog een paar uurtjes bezopen, maar de nacht werd andere koek! Zo rond elf uur ging ik naar bed met me’n 4e blauwe vriendje en een wit pilletje voor het slapen. Het witte pilletje deed echter helemaal niets. Een paar uur later begonnen er uit het plafond dingetjes te groeien, het werden gigantische wandelende takken die begonnen te zweven, draaien, dansen en deden ook nog eens het licht aan. Nu ben ik daar al heel lang niet meer bang voor, ik weet hoe het komt maar ze moeten me niet wakker gaan houden, dan wordt ik narrig! Dus toch maar even naar de medicijnman. ‘Nounou meneer Bos, dit willen we niet. Laten we ‘dan gelijk maar 2 witte pilletjes doen’. Verlangend naar een hele doos Diazepam viel ik toch als een blok in slaap.

Ik vroeg me echt af of ze daar niet helemaal goed waren; ik bedoel 3.0 blazen en toch gewoon Diazepam in mij pompen? Mij best natuurlijk, dat was alles wat ik dacht, kom maar op. Er werd me verteld vooral niet te hard te praten op de gangen!

Die ochtend werd ik gewekt door een naald diep in me’n bil en ben een half uur bezig geweest me te wassen en aan te kleden. Op de afdeling schonk ik mezelf koffie in en heb vervolgens tien minuten zitten roeren, over me’n broodje kaas deed ik een half uur. Na het ontbijt volgde ik mijn medebewoners richting medicijnman, een blauwe en een witte erin en toen bleek er koffietafel op het progamma te staan. Ik dacht eerst nog dat het één of andere groepssessie zou zijn, maar nee hoor, koffietafel bleek gewoon koffietafel, een uurtje en ineens was iedereen weg. Tegen mij werd elk half uur gezegd: ‘’zou u niet even gaan liggen meneer Bos?’’ Verder zag ik nergens iemand, enkel lege gangen en een enkele verpleger die zich opvallend zachtjes voortbewoog, vond ik.

Op mijn kamer werd me vakkundig Thiamine (vitamine B¹) ingebracht en verzocht even mee te lopen naar de medicijnbalie. Daar kreeg ik een lief blauw pilletje dat ik heel goed ken.

12.30uur: warm eten. Kijk! daar zijn me’n medebewoners weer. Direct erna in de rij voor de pilletjes en schuifelschuifel weg was iedereen weer. Het viel me op dat ik zelf alles steeds

nummer 15

19

langzamer ging doen, zelfs praten, terwijl ik er toch echt om bekend sta dat ik normaal aan één stuk doorratel. 17.30uur: broodmaaltijd, pilletjes erin en schuifelschuifel weg was iedereen weer. Ik vroeg me steeds af of men zich gezamenlijk met de één of andere groepstherapie bezighield of voor mijn part asbakken kleien. Toen ben ik toch maar eens zgn. per ongeluk wat verkeerde kamertjes ingelopen en ja hoor, overal slapende of rustende mensen. Misschien was het vandaag wel een rustdag dacht ik nog.

Foto: Kees C. Keuch

Die avond kreeg ik bezoek van mijn lieve vriendin Edith die me vertelde dat ze online de folder had bekeken van de afdeling waar ik verbleef, tjongejonge daar werd me nogal niet wat aangeboden zeg! Muziektherapie, PMT, Beeldende en creatieve therapie, Resocialisatie, Sport, asbakken kleien, macaroni plakken, echt een waslijst aan mogelijkheden om de dag mee te vullen. De volgende dag ging ik op onderzoek, als een schildpad maar toch. Tijdens de koffietafel kwam ik er al snel achter dat er een Nico naast me zat die al vier maanden niets anders deed als ontbijten, pillen erin, bijkomen, warm eten, pillen erin, bijkomen, broodmaaltijd, pillen erin, bijkomen, half 10 ‘s avonds nog wat pillen erin en huppekee weer bijkomen. Voor Mevrouw de B. gold exact hetzelfde maar dan al een maand of zeven. Alexandra kwam al drie maanden bij en Pieter ook. De sterkste vond ik nog ene Paul die ik sprak in de tweepersoons rokersruimte, hij vertelde me heel trots dat hij aan het ‘’ontgiften’’ was van de alcohol en dat het zo goed ging want hij zat nu in zijn vijfde en laatste week en vond dat best knap van zichzelf. Toen ik hem vertelde dat het ook best in vijf tot zeven dagen kon liep hij enigszins beledigd weg, blijkbaar geloofde hij me niet. Al deze mensen hadden de folder met het aangeboden programma wel gelezen maar kregen stuk voor stuk het advies vooral eerst een poosje bij te komen en dan pas met het programma te beginnen en vooral het ‘’witte pilletje’’ te blijven slikken! Na een dag besefte ik dat het witte pilletje Haldol* was, dus leek het me verstandig mezelf na vier dagen genezen te verklaren en het ‘’Cuckoo’’s nest’’ te verlaten. Ik heb nog dagen last gehad van het na-effect van de Haldol.

20

Tijdens de vier dagen die ik er verbleef heb ik geen enkele activiteit kunnen bespeuren. De enige beweging die ik heb gezien is de gang van eetzaal via de medicijnman naar de slaapkamer en vice-versa en dat doet Mevrouw de B. dus al zeven maanden! Dankzij ons fijne kabinet met hun enorme bezuinigingen was er dit keer voor mij geen bed beschikbaar op de Crisis en heb ik deze noodsprong moeten maken. Vreselijk om mee te maken, maar door mijn delier/insult gevoeligheid was er geen keus. Maar ik heb wel iets geleerd: ‘One flew over the Cuckoo’s nest werd in 1975 gemaakt, de behandeling bestaat nog steeds, helaas..... Delirium: in ernst variërende psychische stoornis t.g.v. een (ernstige) lichamelijke aandoening, intoxificatie of onthouding van middelen die de stofwisseling van de hersenen ernstig ontregelen, gekenmerkt door o.a. verminderde aandacht, onsamenhangende spraak, bewustzijnsstoornissen, angst, chaotisch denken, (visuele) hallucinaties, gestoorde slaap- waakcyclus, desoriëntatie en geheugenverlies. Delirium tremens: delirium veroorzaakt door chronische alcoholvergiftiging. Insult: aanval, toeval, bijv. van epilepsie BAC: Bloed Alcohol Concentratie BAG: Bloed Alcohol Gehalte Promille Verschijnselen 0,2 Begin verandering stemming, gedrag, ontspanning, relativering 0,3-0,5 Vermindering coördinatie en reflexen 1 Waggelen, grens van sociaal toelaatbare, disartrie, agressie 2 Overgeven, ataxie(coördinatiestoornis spieren), dubbel zien, black-outs 3 Verlies van spraak, ongevoelig voor pijn, ademhalingdepressie 3,5-4 Respiratoire insufficiëntie (ademhaling problemen) 5 LD-50 dosis (bij 50% lethaal), hartstilstand Haldol: Haldol behoort tot de groep klassieke antipsychotica. Het vermindert in de hersenen onder andere het effect van de natuurlijk voorkomende stof dopamine. Hierdoor nemen psychosen, hevige onrust, misselijkheid en bepaalde spiertrekkingen af. Artsen schrijven het voor bij psychose, manie, onrust, schizofrenie, depressie, alcoholontwenning, dementie, misselijkheid en braken, hik, tics, dwangstoornissen en pijn.

nummer 15

Deskundig door de verslaving Boekpresentatie en minisymposium op 12 november 2012 over het gebruik van ervaringsdeskundigheid bij het verlenen van professionele zorg aan mensen met verslavingsproblemen De persoon van de zorgverlener staat steeds meer in de belangstelling. Het resultaat van de zorg wordt namelijk voor een belangrijk deel (mede) bepaald door factoren die niet direct zijn terug te voeren op een methodiek. Daarom is het van belang hoe de zorgverlener in zijn beroep staat en welke persoonlijke bagage hij heeft en kan benutten. Op 12 november wordt een boek over dit onderwerp ‘Deskundig door de verslaving’ gepresenteerd in de vorm van een mini-symposium. Omdat de belangstelling voor ervaringsdeskundigheid toeneemt is ook de belangstelling voor de ervaringen van ex-verslaafden toegenomen. Voor de verslavingszorg betekent dit eigenlijk een revival: ex-verslaafden zijn altijd belangrijke pioniers geweest bij de behandeling van mensen met verslavingsproblemen en bij verslavingspreventie. Hoewel tot voor kort wat minder in beeld, zijn de ex-verslaafden eigenlijk nooit weg geweest uit de zorg.

Meerwaarde ervaringsdeskundigheid Wat is de betekenis van het inzetten van ervaringsdeskundigheid bij de zorg aan verslaafden? Is er sprake van meerwaarde? En welke valkuilen zijn er? Deze vragen worden treffend behandeld in het boek ‘Deskundig door de verslaving’. Het boek is in opdracht van het lectoraat Verslavingspreventie van Windesheim ontwikkeld. De werkgroep die het project realiseerde bestond uit ervaringsdeskundigen, docenten, onderzoekers en cliëntenorganisaties. Bij het boek hoort een dvd waarop in de vorm van rollenspelen enkele voordelen en valkuilen van ervaringsdeskundigheid worden getoond.

Programma: Deelnemers die zich inschrijven ontvangen het boek met dvd en kunnen op 12 november genieten van een aantal lezingen over thema’s die een relatie hebben met het onderwerp: Wat kunnen we leren uit de geschiedenis van de inzet van ervaringsdeskundigheid in de verslavingszorg? Wat betekent het inzetten van ervaringsdeskundigheid voor (de status van) mijn beroep? Hoe integreer ik ervaringsdeskundigheid in mijn beroepsuitoefening? Wat betekent de aandacht nummer 15

vooraankondiging

voor ervaringsdeskundigheid voor de opleidingen tot zorgverlener? Aan het einde van het symposium worden het boek en de bijbehorende dvd officieel aangeboden aan de voorzitter van het netwerk Verslavingszorg van GGZ Nederland, de heer drs R. Rutten (voorzitter Raad van Bestuur van Tactus Verslavingszorg) .

Voor wie:

Het mini-symposium is interessant voor: • zorgverleners en organisaties die werken met cliënten met verslavingsproblemen (verslavingszorg, GGZ, jeugdzorg, MW, medische zorg) • opleidingen die mensen scholen in de zorg voor mensen met verslavingsproblemen en in verslavingspreventie • Voor beleidsmakers en financiers van de zorg en preventie

Kosten: € 65,- (inclusief boek en dvd). Voor leden van cliënten- en patiëntenraden en studenten is er een gereduceerd tarief: € 30,-.

Tijd en plaats: 12 november 2012, 13.30 - 16.30 uur Windesheim Campus 2-6 Zwolle

Inschrijven: Vanaf 1 september kunt u zich inschrijven op: http://portaal.windesheim.nl/minisymposium-verslaving Informatie: Dit is een vooraankondiging. Een definitief programma verschijnt medio oktober. Nadere informatie is vanaf 1 september te verkrijgen bij het bedrijfsbureau van het lectoraat Verslavingspreventie: Cynthia van Leeuwen, tel. nr. 088-4697073, [email protected] Het boek ‘Deskundig door de verslaving’ is een uitgave van uitgeverij SWP.

21

Erfenisgelden besteed aan recreatieve attributen Een legaat van een tevreden cliënt uit het Jellinek tijdperk, geoormerkt aan de Cliëntenraad, gaf de mogelijkheid voor de verslavingsafdelingen recreatieve attributen aan te schaffen. Bij elkaar is voor ongeveer € 22000,-- aan spullen aangeschaft. Variërend van technische aanpassingen in de sportzaal van het Jellinekhuis tot en met ‘Mens erger je niet’ spelletjes zijn uit deze erfenispot gefinancierd. Om het voor de boekhouder inzichtelijk te maken hieronder verantwoording. De tafeltennistafel voor de Skuul op Texel werd geleverd de dag voordat de mededeling kwam dat de tent gesloten werd. Bij enkele aankopen wordt verslag gedaan hoe het gebruikt wordt. Kliniek Jellinekhuis Obrechtstraat: muziekinstrumenten aangeschaft, LED TV huiskamer, in sportzaal vernieuwen volleynet en basketstelling. Atelier Kunstkop: ladekasten A1 en beamer. Rotonde: voetbaltafelspel. Tuinhuis: alu rvs keukentafels en materialen glas in lood bewerking. Werk & Scholing- Roads: 2 sets Xbox Kinect compleet en zes yogamatten met kussens. Minnesota kliniek: drie dienstfietsen met extra hangslot tbv. Begeleiding, hometrainers, tafeltennistafels. Kliniek Vlaardingenlaan: tafeltennistafels, voetbalspeltafels, hometrainer. Verder over diverse locaties verdeeld: 8 ‘Mens erger je niet’, 2 Back gammon koffers, Mastermind en Domino, Bingomolen, 3 Rummycup, 3 Triominos, 10 schaak/damborden met stukken, 2 Dumbells, 2 Jeude boule etc.

foto’s Kees C. Keuch

XBOX

Van de Cliëntenraad van Jellinek mochten we als Jellinek Activering een verzoek indienen om een recreatieve invulling te geven aan een erfenisdeel. Het resultaat is de Xbox Kinect geworden. De Xbox Kinect is een spelcomputer waarmee je met je eigen lichaamsbewegingen via een sensor de bewegingen overbrengt naar de computer. De achterliggende gedachten hiervan is om een laagdrempelige activiteit te ontplooien die gericht is op lichamelijke (in-) en ontspanning. Door middel van het spelelement is de Kinect een leuke manier om kennis te maken met; sport en spel, moderne techniek en eigen lichamelijke mogelijkheden.

Wat kun je ermee doen?

De mogelijkheden zijn eindeloos. Momenteel hebben we de volgende pakketten in huis: Fitness, Zumba, Yoga, Tennissen, Golfen, Darten etc. Kortom veel variatie! Op 17 april 2012 is de officiële ruimte feestelijk geopend. Ivan Vinkwolk is de aanjager van het project en heeft de ruimte ook geheel ingericht tot een mooie sportruimte. Om bekendheid te geven aan het project zijn folders verspreid. Momenteel zijn de Xbox activiteiten op maandag en dinsdagmiddag geopend. Maar we willen meer! We denken hierbij aan competitiemiddagen en speciale groepsmiddagen bijv. een ladiesday. De ruimte beschikt over 2 Xboxen. Per Xbox kunnen maximaal 2 deelnemers spelen. Voor aanvang wordt je altijd op weg geholpen met de apparatuur. Ivan: “Het is een spelletje maar ook lichamelijke oefening, wat ik merk is dat deelnemers opgaan in het spel. Het is hier altijd een ontspannen en gezellige sfeer en daarmee ook een leuk samenzijn in een kleine groep.” Ben je nieuwsgierig geworden, wil je een keer meedoen, of lijkt het je leuk om met een groep langs te komen? Neem dan contact op met ons via de receptie van Roads locatie Generaal Vetterstraat 31 via 020 5901280. Vraag naar Ivan of laat een bericht achter.

22

nummer 15

Voor de Gen. Vetterstraat, Werk & Scholing, zijn twee complete Xbox sets aangeschaft en zes Yogamatten met kussens.

‘Mens erger je niet’ Bij dit spel heeft iedere speler vier pionnen die een ronde over het bord moeten maken om veilig op een van de eindcirkels te geraken. Eenmaal daar kan een pion niet meer worden verzet. Als dat met alle pionnen is gelukt, heeft men het spel gewonnen. Elke speler heeft pionnen van een eigen kleur, een eigen beginpunt, en eigen eindcirkels waar andere pionnen niet mogen komen. De spelers gooien om beurten met een dobbelsteen en moeten een pion rechtsom het aantal cirkels verplaatsen dat de worp aangeeft. Wanneer een pion op een cirkel

nummer 15

komt waar al een andere pion staat, dan wordt deze er afgegooid (geslagen). Een afgegooide pion moet weer opnieuw in het spel worden gebracht en van voren af aan zijn ronde maken. Wanneer een zes wordt gegooid moet men, indien voorradig, een nieuwe pion in het spel brengen. Strategie en tactiek: Hoewel ‘Mens erger je niet’ voornamelijk een geluksspel is, is het niet geheel ontbloot van strategische en tactische elementen. Deze komen voor zodra een speler twee of meer pionnen in het spel heeft en dus kan kiezen met welke pion hij speelt. Zo kan een speler proberen om: - zijn pionnen zoveel mogelijk buiten bereik van vijandelijke pionnen te houden; - een nog niet zo ver gevorderde pion laten staan om een vergevorderde pion van een tegenstander op te wachten; - een vijandelijke pion te achtervolgen; - geen pion op het startveld van een andere speler te zetten, maar juist een pion achter het startveld van die andere speler te houden.

23

Muziekmodule Sarah Brandjes-Dumas, is sinds 2009 werkzaam als verpleegkundige binnen zorgpad ernstig. Zij is in 2007 afgestudeerd als muziektherapeut aan de Hoge school in Nijmegen en geeft een muziekmodule op de KBO- Klinische Behandeling Obrechtstraat. Met grote inspanning bereiken de handen van Sander het vel van de Afrikaanse djembé. Hij lacht bij het eerste contact, hij voelt de trilling van het vel door zijn lichaam. Sander is zoekend naar het ritme dat door de groep wordt gespeeld. Hij stopt nadat hij merkt dat zijn spel chaotisch wordt. Na aanmoediging speelt Sander weer mee. Door wat oefening komt er steeds meer structuur in zijn spel. Er ontstaat een gezamenlijk beat, met een accent op de eerste tel en derde tel. Als de groep met meer volume gaat spelen, slaat hij enthousiast harder op het vel. Sander zit even met zijn hoofd in een andere wereld. Na zijn spel slaakt hij een zucht van verlichting. Zijn spanning is door het trommelen verminderd. Musiceren is een goede afleiding, het stimuleert om nieuw gedrag in te zetten. Door te trommelen met een groep leer je focussen op je eigen spel en tegelijk op anderen af te stemmen. In februari ben ik gestart met een muziekmodule op de KBO. Vanuit de cliënten was er behoefte aan meer ervaringsgerichte therapie. Er werd teveel gepraat en te weinig beleefd. Omdat ik ook muziektherapie gestudeerd heb en er naar verlangde om dit vak uit te oefenen kreeg ik de gelegenheid om met een pilot te beginnen. Veel cliënten hebben moeite met het ervaren van hun emoties, het kan een trigger zijn om te gebruiken. Door musiceren of beluisteren van muziek komen vaak emoties los. Binnen de structuur en veiligheid van een muziekmodule leren cliënten hun emoties op een positieve wijze te uiten en te verwerken in muziek. In de sessie wordt er gespeeld op instrumenten: piano, xylofoon, gitaar, djembe en percussie. Dankzij de cliëntenraad hebben we deze instrumenten kunnen aanschaffen. Het is geen vereiste dat cliënten een instrument kunnen spelen, met wat instructie kunnen cliënten muziek maken. Ze ontdekken dan een nieuwe vaardigheid, wat sommige cliënten ook stimuleert om in hun vrije tijd muziekles te nemen. Naast instrumentengebruik zingen we bekende liederen en houden we stemimprovisaties. Ik merk dat cliënten ontspannen worden van zingen. Stemgebruik is ook persoonlijk, het komt uit jezelf. Je kunt er gevoelens in uitdrukken. Cliënten worden in de module gestimuleerd om hun eigen tekst (gedachtes

24

en gevoelens) te schrijven, die ze dan zingend op een bestaande of zelfgemaakte melodie te horen kunnen brengen. Door muziek kan je de verbale en non-verbale interactie en communicatie vergroten. Mensen zijn na het zingen van hun eigen tekst ook trots, het is iets van hun zelf. Ik merk uit reacties van cliënten dat de muziekmodule een goede aanvulling is op de CGT behandeling. Cliënten kunnen hun theoretische kennis op spelende wijze toepassen. Vooral mensen die niet zo van praten houden hebben hier profijt bij. Bijkomend voordeel is dat ik na afloop van de module vaak zingende cliënten tegen kom. Er zit meer muziek in de gang! Sarah Brandjes-Dumas

LED ‘60’ TV woonkamer Klinische Behandeling Obrechtstraat

Sportzaal Obrechtstraat: Volleynet met wandrail en spanners

nummer 15

Keukentafels In de keuken van het Tuinhuis wordt dagelijks door en voor deelnemers gekookt. Maaltijden, soep, appeltaart en gehaktballen. Wat er gemaakt wordt heeft zijn oorsprong in alle windstreken. Er wordt onder andere Nederlands, Surinaams, Marokkaans en Turks gekookt. In het Tuinhuis doen deelnemers veel verschillende activiteiten per dagdeel. Er zijn ongeveer 30 deelnemers per dag aanwezig. Daarnaast komen er ook zo’n 25 bezoekers per dag naar het Tuinhuis. Het tuinhuis is van 9.00 tot 17.00 uur open. Werknemers houden toezicht op het koken en begeleiden waar nodig. Soep en maaltijden worden tot 50 porties per keer gemaakt. Daarna worden ze doorgaans ingevroren. Soms ruikt en smaakt het zo lekker dat de maaltijden dezelfde dag allemaal verkocht worden. Deelnemers en bezoekers kunnen de maaltijden en soep in het Tuinhuis op laten warmen of mee naar huis nemen. Zo krijgt iedereen de kans om gezond te eten. De soep kost €1,50 en de maaltijden €2,50. De gehaktballen worden ook ingevroren en worden in het Tuinhuis op een broodje verkocht. Een broodje gehaktbal kost €1,-. De appeltaart kan in zijn geheel gekocht worden of per punt. Deze worden door collega’s, bezoekers en deelnemers gekocht. Voor deelnemers en bezoekers zijn de taarten €5,- en voor collega’s €10,-. Per punt zijn de prijzen 50 of 80 cent. De appeltaarten worden vers ingevroren en veel verkocht. Ook wordt er soms een grote bestelling broodjes gemaakt in de keuken. Soms maken we broodjes voor een lunch bij een vergadering van een andere afdeling van Roads of Arkin. Elke woensdag komt de kookgroep van het ACT-team van Mentrum langs. Dit is een groep van mensen die samen boodschappen doet, kookt en eet. Zij maken elke week een andere maaltijd. In de keuken wordt er volgens de haccp* hygiëne regels gewerkt. Om de keuken bacterievrij te kunnen houden zijn er nieuwe werktafels aangeschaft en de muren opnieuw betegeld. De tafels zijn roestvrij staal en op maat gemaakt. Sindsdien voldoet de keuken aan alle eisen. De keuken is onder andere veel beter schoon te houden en praktischer geworden.

* HACCP, de afkorting voor Hazard Analysis and Critical Control Points, is een risico-inventarisatie voor voedingsmiddelen nummer 15

Kunstkop: ladekasten A1

Diverse klinieken: hometrainers en voetbalspeltafels

Foto: Kees C. Keuch

Jelte Brontsema

Tuinhuis: alu werktafels

Sportzaal Obrechtstraat: Basketbalstelling met bord

25

Symptoombestrijding. Waarom drie kwartier leefstijltraining per week bij mij elke keer weer zinloos bleek.

Gedurende mijn vele opnames in klinieken van de Jellinek was het voornaamste advies dat ik gedurende therapeutische sessies meekreeg: ‘vecht tegen de trek, en blijf weg bij je oude vrienden’. Op zich niet zo’n slechte raad, ware het niet dat ik het op eigen houtje vechten tegen de trek uiteindelijk altijd heb verloren. Mijn probleem niet bij mijn vrienden ligt, maar tussen mijn eigen oren woont. En wat nog veel belangrijker is: jazeker, drank en drugs hebben mijn situatie op z’n zachtst gezegd niet bepaald verbeterd. Maar zoals ik het nu zie, na een aantal jaren van herstel inmiddels, is mijn gebruik van 28 jaren niets anders geweest dan een symptoom. Voortvloeiend uit mijn onvermogen om op een andere manier met emoties, situaties en andere mensen om te gaan. Hetgeen ook nog eens hand in hand is gegaan met een ernstig vertekend zelfen wereldbeeld. Inmiddels kan ik stellen dat wanneer deze zaken niet grondig aangepakt worden het vrijwel altijd een kwestie van tijd is voordat het middelengebruik zich weer aandient. Nu is het zo dat een behandeling bij de reguliere Verslavingszorg (Jellinek Minnesota buiten beschouwing gelaten) bestaat uit gemiddeld één uur op de bovenstaande deviezen gebaseerde therapie per dag. De andere 23 uren worden doorgebracht met eten, slapen, roken, eten, slapen, tv kijken en wat gerommel op het internet. De insteek die voor mij uiteindelijk vruchten heeft afgeworpen vergt tijd, inzet en doorzettingsvermogen, maar valt desondanks in enkele zinnen samen te vatten. Zoals ik het zie begint alles met het onder ogen zien van de volle omvang van (vooral het mentale gedeelte) van mijn verslaving. Doordat ik voldoende

26

inzichten in de werking van mijn verslaving in de brede zin en voldoende kritisch inzicht in mijn eigen psyche heb vergaard, wordt het voor mij mogelijk de verantwoordelijkheid voor mijzelf als wel voor mijn middelenprobleem te nemen. Bovendien enige balans te vinden voor zowel mijn inferioriteitscomplexen als wel voor mijn waanideeën zoals bijvoorbeeld alwetendheid en/of het recht te hebben op anderen neer te kijken of zelfs om hen te schaden. De crux ligt daarna in de praktijk, met name in het mijzelf een nieuwe levensvisie/levensstijl aan te meten waarin niet alles rond mijn gevoelens en mijn zelfzucht draait. Waarin ik in alles het tegenovergestelde ga doen van wat bij verslaving gangbaar is. Liegen wordt eerlijk zijn, nemen wordt geven, enzovoorts. Makkelijker gezegd dan gedaan. Duidelijk een lange termijnproject.

Gevecht tegen de trek Clean blijven op kracht van de bedreiging van terugval kost veel energie. Het is gebaseerd op een negatieve emotie en houdt op de lange duur zelden stand. Een andere levensvisie en een andere manier van leven gebaseerd op andere normen en waarden daarentegen kan mij brengen naar de dingen die een mensenleven waardevol maken. Zoals daar zijn dankbaarheid en relativeringsvermogen. Wanneer op de langere duur mijn inzichten toenemen, mijn zelfbeeld dmv gedrag verandert, mijn levenskwaliteit wezenlijk verbetert en mijn visie op het leven en op de mensheid meer nuances krijgt, dan beste lezer surf ik mee op een positieve energiestroom in plaats van op de zwarte wolk van dreiging. Pas dan heb ik een werkelijke kans om clean te blijven. Bij elk werkbezoek als Cliëntenraadslid aan verschillende Mentrum (Jellinek) locaties is één van mijn standaardvragen aan cliënten altijd of ze met me willen delen wat ze gedurende de opname aan kennis hebben meegekregen? Kennis welke het voor hen mogelijk zal maken na vertrek uit de kliniek een ander leven te kunnen opbouwen. Laat er van al deze aanzienlijk kansvergrotende elementen nou zelden tot nooit eentje bijzitten! Net zo min als een netwerk van herstel dat berust op ervaringsdeskundigheid.

Hans Buiskool 3-9-2012 nummer 15

Whisky on the job Walking in the sand Pointing at the moon Asking for the time But the moon didn’t have no hands I was waiting for the dream That would make my nightmare stop I got fired and sent away For drinking whisky on the job. Watching the volcano Spitting fire in the wind Comforting the women Buying all the men a drink Standing by the rumours And never giving up What more can I say? Whisky on the job I’d hover to the rescue To the nurse that never comes And eat so much that I could pop Watch out for the lifeline I’d better sober up What more can I say? Foto: Kees C. Keuch

Whisky on the job © T. Thienpont -nummer 15

Sabam BXL

AII/13252 27

Op de website van de Jellinek onder een speciale pagina zijn alle 0-nummers terug te bekijken en lezen. Klik: www.jellinek.nl/cliëntenraad

www.jellinek.nl/cliëntenraad