^eraadpleegde
literatuur
1. van Regteren A l t e n a , C O . , 1937. B i j d r a g e t o t de kennis der f o s s i e l e , s u b f o s s i e l e en recente mollusken, d i e op de Nederlandse s t r a n den aanspoelen, en hunner v e r s p r e i d i n g . D i s s . Amsterdam en Nwe. Verh. B a t . Gen. Rotterdam ( 2 ) , V o l . 10 no. 3. 2. Brakman, C, 1937. Atractodon elegans C h a r l e s w o r t h . B a t e r i a V o l . 2, pp. 14-16. 3. van Regteren A l t e n a D r . C O . , 1938. Voorraadschuren der k a l k w i n n i n g i n Zuidwest Nederland. B a s t e r i a , V o l . 3, pp. 17-27. 4. B l o k l a n d e r , A . en Brouwer, J . , 1945. Over de f o s s i e l e mollusken u i t de Westerschelde b i j E l l e w o u t s d i j k en nun mogelijke herkomst.Overd r . u i t Z o o l . Mede. XXV. 5. van der V l e r k , P r o f . , D r . I . M . en F l o r s c h u t z , P r o f . D r . M r . F . 1950. Nederland i n h e t I J s t i j d v a k , pp. 63, 102 en 133. 6. Pannekoek, A . J . , 1956. Geologische geschiedenis van Nederland, t o e l i c h t i n g b i j de geologische o v e r z i c h t s k a a r t van Nederland op de s c h a a l 1 : 200.000. Kon. N e d e r l . G e o l . - Mijnbouwk. Gen. G e o l . S t . pp. 62, 66, 69, 75 en 97. 7. van Regteren A l t e n a , D r . C O . , B l o k l a n d e r , A . en Pouderoyen, L . P . , 1956. De f o s s i e l e schelpen van de Nederlandse stranden en zeegaten 3, B a s t e r i a , V o l . 20, p . 88, p i . 11, no. 118.
FOSSIELEN IN H E T VAALSER G R O E N Z A N D W.M.
door F E L D E R
Van de a f z e t t i n g e n van senonische ouderdom, d i e i n Zuid-Limburg voorkomen, g e n i e t e n het M a a s t r i c h t s - en K u n r a d e r k r i j t de g r o o t s t e r e putatie. Er z i j n w e i n i g verzamelingen waarin f o s s i e l e n u i t een dezer formaties ontbreken. H i e r tegen z i j n even weinig verzamelingen, waari n f o s s i e l e n u i t het V a a l s e r groenzand voorkomen. F o s s i e l e n u i t het V a a l s e r groenzand z i j n spaarzaam v e r s p r e i d , en t o c h i s het b u i t e n g e woon r i j k aan f o s s i e l e n . I n het M a a s t r i c h t s - en K u n r a d e r k r i j t z i j n h e t ook n i e t a l l e e n de f o s s i e l e r e s t e n van de M0SASAURUS en andere g r o t e r e p t i e l e n d i e zorgden voor de grote r e p u t a t i e , neen, ook de g r o t e r i j k d o m aan andere f o s s i e l e n h e e f t z i j n d e e l er toe tnjgedragen. De hoof doorzaak van het zo j u i s t naar voren gebrachte v e r s c h i l moeten w i j zoeken i n de minder goede o n t s l u i t i n g e n i n h e t Vaalsergroenzand. Het g r o o t s t e gedeelte van de f o s s i e l e n u i t het M a a s t r i c h t s - en Kunr a d e r k r i j t , d i e i n verzamelingen aanwezig z i j n , i s te v o o r s c h i j n gekomen i n de t a l r i j k e groeven i n deze f o r m a t i e s . V o o r a l i n h e t Maast r i c h t s k r i j t z i j n reeds sinds v e l e eeuwen grote groeven gemaakt,voora l om er bouwsteen u i t te kappen. Overbekend z i j n de i n g e w i k k e l d e g a n g e n s t e l s e l s van de S t . P i e t e r s berg en V a l k e n b u r g . Thans wordt het M a a s t r i c h t s - en K u n r a d e r k r i j t ook
Scaphites sp. Steenkern u i t de fossielbank van grenspaal 7, Cottessen,Gem. Vaals
nog i n t a l r i j k e groeven g e e x p l o i teerd om a l s bouwsteen en g r o n d s t o f voor k a l k - , cement- en chemische i n d u s t r i e te d i e n e n . Daar h e t Vaalsergroenzand w e i n i g of geen economische waarde h e e f t , z i j n w i j i n deze ook v e r s t o k e n van de zo b e l a n g r i j k e ontsluitingen. Hierdoor z i j n w i j genoodzaakt a l de v i n d p l a a t s e n te zoeken i n n o l l e wegen, beekbeddingen en eventuele i n s n i j d i n g e n voor wegenaanleg en d e r * e l i j k e . I n de s t r e e k tussen Gulpen m Vaals, vinden wij gelukkig v e e l ran deze o n t s l u i t i n g e n en kunnen / i j kennis maken met de fossielen u i t deze f o r m a t i e . STRATI GRAFIE
Actinocamax quadratus BIAINVILLE. V i n d p l - : Overgeul, Mechelen a . Rostrum gezien aan de v e n t r a l e zijde. b. Rostrum van boven gezien* c . Phragmocoon.
Margarita r a d i a t u l a (FORBES) V e r k i e z e l d e s c h e l p u i t de fossielbank van grenspaal 7. C o t t ess en, Gem. Vaals
A l v o r e n s op deze ontsluitingen i e t s v e r d e r i n te gaan, w i l l e n w i j even s t i l b l i j v e n s t a a n beg de s t r a t i g r a f i e van h e t V a a l s e r g r o e n z a n d , welk i n de genoemde s t r e e k tussen Gulpen en V a a l s voorkomt. Voor h e t overgrote g e d e e l t e b e s t a a t deze formatie u i t meer o f minder f i j n k o r r e l i g e g l a u c o n i e t z a n den. Normaal i s d i t zand g r i j s groen van k l e u r . Daar waar h e t aan de o p p e r v l a k t e komt i s de k l e u r m e e s t a l meer b r u i n a c h t i g , door de v e r w e r i n g van h e t g l a u c o n i e t . Op de p l a a t s e n waar w i j h e t c o n t a c t met h e t Akenszand kunnen z i e n , i s een d u i d e l i j k e basisconglomeraat o n t w i k k e l d , weIke gemiddeld 0,30 cm d i k i s en b e s t a a t u i t een mengsel van g l a u c o n i e t z a n d u i t het V a a l s e r groenzand en kwartszand u i t het Akenszand met r o l s t e e n t j e s van kwarts en k w a r t s i e t . D u i d e l i j k en f r a a i o n t s l o t e n i s deze conglomer a a t ten Z . O . van L e m i e r s , i n een oude v e r l a t e n zandgroeve, en b i j T e r s t r a e t e n ten W. van Gemmenich i n de berm van een n o l l e weg. P l a a t s e l i j k komen ook k l e i b a n k e n ( z . g . a r g i l i e t ) v o o r . I n de omgev i n g van Epen h e e f t men deze g e e x p l o i t e e r d om te g e b r u i k e n a l s v o l lersaarde. In h e t onderste g e d e e l t e i s h e t Vaalsergroenzand g r o v e r van k o r r e l en armer aan k a l k dan h e t hoger g e legen g e d e e l t e . H o g e r i n het p r o f i e l wordt de gehele a f z e t t i n g i e t s lemig en bevat m e e s t a l een g e d e e l t e k a l k .
Door het gehele p r o f i e l komen v e r s p r e i d en d e e l s ook l a a g s g e w i j s c o n c r e t i e s en glauconietzandsteenbanken v o o r . Deze c o n c r e t i e s en z a n d steenbanken b e v a t t e n m e e s t a l de mooiste f o s s i e l e n . De w e i n i g o f n i e t v e r k i t t e l a g e n lenen z i c h h i e r n i e t a l t e b e s t v o o r , daar de f o s s i e l e n d i e voorkomen m e e s t a l steenkernen en afdrukken z i j n . Deze steenkernen v a l l e n b i j de g e r i n g s t e aanraking u i t e l k a a r . T a l r i j k z i j n ook de k l e i n e c o n c r e t i e s van m a r k a s i e t , d i e o v e r a l v e r s p r e i d voorkomen. V e e l a l v i n d e n w i j aan de o p p e r v l a k t e , a l l e e n nog g e h e e l i n l i m o n i e t omgezette exemplaren. Over h e t algemeen wordt aangenomen d a t deze sediment en afgezet z i j n i n een ondiepe zee, d i c h t b i j de k u s t g e l e g e n , h i e r w i j z e n ook b l a d a f drukken en bepaalde schelpenbanken op. FOSSIELVINDPLAATSEN Het z i j n ook deze schelpenbanken d i e w i j moeten hebben om f o s s i e l e n u i t te verzamelen. Een d e r g e l i j k e schelpenbank d i e p l m . 50 cm d i k i s , i s op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n o n t s l o t e n . S t r a t i g r a f i s c h i s z i j p l a a t s e l i j k p l m . 10.00 m boven de b a s i s g e l e g e n . Door kwarts en p l a a t s e l i j k ook door een w e i n i g k a l k i s deze bank v e r k i t en vormt z i j een w a t e r k e rend n i v e a u . Daar waar deze bank d i c h t aan de o p p e r v l a k t e komt, t r e d e n t a l r i j k e bronnen op. Dank z i j deze bronnen i s h e t ons g e l u k t , deze bank over een g r o t e u i t g e s t r e k t h e i d te v e r v o l g e n en op v e e l p l a a t s e n te o n t s l u i t e n . Door de buitengewone g u n s t i g e l i g g i n g i s de o n t s l u i t i n g aan de bron van de Grensbeek te C o t t e s s e n w e l de b e l a n g r i j k s t e . Daar deze bron d i c h t b i j g r e n s p a a l No 7 gelegen i s noemen w i j deze schelpenbank naar deze g r e n s p a a l en spreken i n h e t v e r v o l g v a n : " F o s s i e l b a n k van g r e n s p a a l 7". Wanneer h e t voorkomen 'van deze f o s s i e l b a n k voor het e e r s t bekend was, hebben w i j n i e t kunnen a c h t e r h a l e n , w e l weten w i j d a t B e i s e l , i n de Kloshaeg b i j T e r s t r a e t e n , m a t e r i a a l u i t deze f o s s i e l b a n k verzameld heeft. I n h e t mooie b o e k j e : " G e o l o g i s c h e bezienswaardigheden i n Epen en Omgeving", van R.W. Jongmans, z i j n v e r s c h i l l e n d e v i n d p l a a t s e n van f o s s i e l e n i n deze f o s s i e l b a n k b e s c h r e v e n . De f o s s i e l b a n k i s aan g r e n s p a a l No 7, + 0.50 m d i k en wordt i n h e t midden gedeeld door een l a a g v l a k wat zeer r i j k aan f o s s i e l e n i s . Het o v e r g r o t e g e d e e l t e van deze f o s s i e l e n i s e c h t e r zeer s l e c h t g e c o n s e r veerd en i n stukken gebroken. Toch kunnen w i j e r soms mooie stukken u i t v e r z a m e l e n . Het z i j n v o o r a l de g r o t e r e s o o r t e n d i e op d i t l a a g v l a k de meeste kans op een b e h o o r l i j k e f o s s i l a t i e hebben gehad en dus h e t s t e r k s t vertegenwoordigd z i j n . Mooie f o s s i e l e n komen voor i n het o n d e r s t e g e d e e l t e van de bank, h i e r z i j n ze e c h t e r v e e l g e r i n g e r i n aantal en i s de bank m e e s t a l zeer h a r d , zodat de f o s s i e l e n met enige v a a r d i g h e i d u i t g e p r e p a r e e r d moeten worden. Het bovenste g e d e e l t e van de bank i s e c h t e r n i e t zo hard en bevat meer f o s s i e l e n dan h e t onders t e g e d e e l t e , z i j het dan n i e t i n z u l k e goede k w a l i t e i t . De f o s s i e l e n d i e w i j aan g r e n s p a a l 7 a a n t r e f f e n z i j n b i j n a a l l e m a a l steenkernen en a f d r u k k e n . Een enkele keer wordt w e l eens een g e d e e l t e l i j k o f g e h e e l v e r k i e z e l d exemplaar a a n g e t r o f f e n . Het hangende en h e t l i g g e n d e van de f o s s i e l b a n k b e v a t t e n ook f o s s i e l e n , doch door de w e i n i g e samenhang van h e t g l a u c o n i e t zand i s h e t s l e c h t s na zeer v o o r z i c h t i g e behandeling m o g e l i j k ze gaaf t h u i s te k r i j g e n . Eenmaal goed t h u i s gekregen kunnen w i j e r t o c h nog v e e l p l e z i e r van b e l e v e n , daar ze na goed gedroogd te z i j n m e e s t a l toch nog b r u i k b a a r z i j n . Deze f o s s i e l b a n k van g r e n s p a a l 7 i s z o a l s w i j h i e r b o v e n reeds v e r meld hebben op v e e l p l a a t s e n met h u l p van bronnen t e r u g gevonden. Op de meeste p l a a t s e n waar het m o g e l i j k i s z i j n w i j b e z i g de voorkomende f o s s i e l e n te onderzoeken. Bepaalde f o s s i e l e n komen aan e l k e v i n d p l a a t s
i n grote a a n t a l l e n v o o r . N o o i t ontbrekende f o s s i e l e n
zijn:
TELLINA MÜLLERI HOLZAPFEL GLTCTMERIS (PECTUNCULUS) GEINITZI (D ORBIGNY) GRASSATELLA ARCAGEA ROEMER en CYTHEREA OVALIS (GOLDFUSS) Verder komen ook v e e l v u l d i g v o o r : NEITHEA GRYPHEATA (SCHLOTHEIM), TAPES SUBFABA (D ORBIGNY), TRIGONIA VAAISERSIS BOHM, CEROMYA GRETACEA ( J . MULLER), CARDIIM NÖGGERATHI J . MULLER, OSTREA VOLUMINOSA VAN DER Naast deze genoemde soorten komen nog v e r s c h i l l e n d e andere soorten voor d i e eveneens n i e t zeldzaam z i j n . De G a s t r o poda, d i e ook t a l r i j k voorkomen, zijn v e e l a l n i e t te determineren door h e t ontbreken van de zo b e l a n g r i j k e i n d r u k met d u i d e l i j k e t e k e n i n g . Van de t a l r i j k voorkomende steenkernen van TURRITELLA S i s s l e c h t s b i j hoge u i t z o n d e r i n g u i t te maken t o t welke s o o r t h i j behoort. H e t z e l f d e i s h e t met steenkernen van NATICA'S en v e l e andere g e s l a c h t e n . Van de ECHINOIDEA z i j n t o t nog toe d r i e soorten gevonden; h i e r v a n i s CARDIASTER GRANULOSUS (GOLDFUSS) nog het talrijkste. Van de CEPHALOPODA z i j n h e t de n a u t i l u s s o o r t e n , d i e nog h e t v e e l v u l d i g s t voorkomen. Ammonieten z i j n zeer zeldzaam en worden s l e c h t s s p o r a d i s c h g e vonden. Een u i t z o n d e r i n g h i e r o p maakt h e t g e s l a c h t SCAPHITES; fragmenten van s c h a l e n , d i e behoorden aan een s o o r t van d i t geslacht, worden i e t s vaker aangeQstxea s e n i p l m a Smtmxby v t t troffen. Goldfussi H6laapf«a Op een p l a a t s z i j n ook v e r s c h i l l e n d e Cotte0jsr«n. cjéfll» W,M»Feüüd*r stukken v e r k i e z e l d hout gevonden, dit was even boven de f o s s i e l b a n k . I n de No V*G« 1344 f o s s i e l b a n k z e l f t r e f t men w e l vaker h o l t e n aan, h i e r v a n vertonen de wanden nog d u i d e l i j k een h o u t s t r u c t u u r . Kennel i j k i s het hout wat h i e r gezeten h e e f t door o p l o s s i n g verdwenen. Andere p l a a t s e n waar de f o s s i e l b a n k van g r e n s p a a l 7 o n t s l o t e n i s z i j n gelegen te C o t t e s s e n , H o l s e t , Epen, Mechelen en v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n tussen T e r s t r a e t e n en Gemmenich. De o n t s l u i t i n g e n tussen T e r s t r a e t e n en Gemmenich z i j n zeer t a l r i j k , b i j n a a l l e beekjes i n deze s t r e e k hebben hun oorsprongsbronnen op deze f o s s i e l b a n k l i g g e n . Enige van deze o n t s l u i t i n g e n z i j n gekenmerkt door h e t v e e l v u l d i g voorkomen van v e r k i e z e l d e f o s s i e l e n . De minder gunstige l i g g i n g b e m o e i l i j k t h i e r echter h e t op g r o t e s c h a a l verzamelen. O n g e t w i j f e l d i s h e t nog mogel i j k h e t a a n t a l v i n d p l a a t s e n i n deze f o s s i e l b a n k te v e r g r o t e n en wacht e n ons nog v e e l v e r r a s s i n g e n . 1
T
!
C UCULLAEANIVEAU Hoger i n h e t p r o f i e l komen w i j een g i d s n i v e a u tegen, h e t z . g . C U CULLAEANIVEUA. D i t n i v e a u i s b r u i k b a a r gebleken voor de s t r a t i g r a f i e van h e t Vaalsergroenzand i n g e h e e l Z u i d - L i m b u r g . Zoals de naam reeds z e g t i s d i t n i v e a u gekenmerkt door soorten van h e t g e s l a c h t CUCULLAEA. Het CUCULLAEANIVEUA i s ook op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n o n t s l o t e n , doch
10
bevat n i e t o v e r a l goede f o s s i e l e n . P l a a t s e l i j k komen er e c h t e r c o n c r e t i e s i n voor o f h e t i s v e r k i t t o t een zachte k a l k r i j k e lemige zandsteen. Het mooiste en d u i d e l i j k s t e i s h e t o n t s l o t e n b i j Pesaken t e n Z . V . van Gulpen. Door de minder guns t i g e l i g g i n g i s het echter n i e t mogel i j k a l h i e r u i t g e b r e i d t e verzamelen. Met enig geluk kan men e c h t e r a l meerdere CUCULLAEA's u i t de rond liggende brokken k l o p p e n . Aan CUCULLAEA s i s deze o n t s l u i t i n g buitengewoon r i j k , andere f o s s i e l e n worden er e c h t e r w e i n i g gevonden. Tot de weinige andere f o s s i e l e n b e horen OSTREA SEMIPLANA SOWERBT VAR. GOLD FUSS I HOLZAPFEL en een APORRHAIS spec. Door deformatie van de steenkernen der CUCULLAEA's, i s h e t meestal n i e t m o g e l i j k ze te determineren. A a r d i g z i j n ze echter a l s voorbeeld van de w o n d e r l i j k e vormen d i e f o s s i e l e n kunnen aannemen zo z i j gedeformeerd worden. De exemplaren d i e w i j i n c o n c r e t i e s aantreffen z i j n van deze deformatie verschoond gebleven. Het ontbreken van h e t s l o t maakt de d e t e r m i n a t i e van d i t soorten r i j k e g e s l a c h t toch nog n i e t eenvoudig. Het g r o o t s t e gedeelte van de exemplaren d i e i n Pesaken g e vonden worden behoren t o t h e t s o o r t CUCULLAEA ALTA ANDERT o f t o t CUCULLAEA ZIMMERMANNI ANDERT. De r i j k d o m aan CUCULLAEA-soorten i s n i e t o v e r a l even groot en p l a a t s e l i j k komen ook v e e l andere f o s s i e l e n v o o r . Het CUCULLAEANIVEAU is op zo v e e l p l a a t s e n o n t s l o t e n d a t het o n d o e n l i j k i s om ze a l l e maal t e vermelden. I n b i j n a i e d e r e n o l l e weg d i e het hogere gedeelte van h e t Vaalsergroenzand d o o r s n i j d t i s het na e n i g zoeken te v i n d e n . Een buitengewoon r i j k e - v i n d p l a a t s i s gelegen i n de berm van het t e n n i s v e l d a c h t e r het m i s s i e h u i s "Emmaus", i n het E l z e t t e r b o s . I n de laagsgewijs voorkomende c o n c r e t i e s t r e f f e n w i j h i e r naast v e e l CUCULLAEA's ook een b e h o o r l i j k a a n t a l andere f o s s i e l e n aan. 1
CONTACT MET HET GULPENSKRIJ T. Op de p l a a t s e n waar h e t hoogste gedeelte van h e t Vaalsergroenzand o n t s l o t e n i s v i n d e n w i j i n het zeer k a l k r i j k e lemige groenzand p l a a t s e l i j k zeer goed geconcerveerde f o s s i e l e n . V o o r a l de OSTREA s zijn h i e r p r a k t i s c h a l l e m a a l gaaf bewaard gebleven. Ammonieten d i e i n h e t d i e p e r e gedeelte van h e t Vaalsergroenzand t o t de g r o o t s t e zeldzaamheden behoren z i j n h i e r i e t s t a l r i j k e r . Toch mogen w i j n i e t zeggen d a t ze v e e l v u l d i g voorkomen; zeldzaam z i j n ze i n de hogere lagen ook nog. Naast v e r s c h i l l e n d e soorten van f o s s i e l e n d i e w i j reeds van de f o s s i e l e n b a n k van g r e n s p a a l 7 kennen, komen h i e r ook nog enige s o o r ten voor d i e w i j nog n i e t i n deze f o s s i e l b a n k hebben aangetroffen. Een s o o r t welk t y p i s c h h i e r v o o r i s : CONIOMYA DESIGNATA GEINITZ. F r a a i z i j n de steenkernen van d o u b l e t t e n van deze s o o r t ; jammer genoeg e c h t e r m e e s t a l zeer b r o o s . Andere s o o r t e n d i e w i j reeds i n de f o s s i e l bank van g r e n s p a a l 7 l e e r d e n kennen hebben h i e r een v e e l g r o t e r e v e r b r e i d i n g o . a . CARDIUM BECKSI MULLER en OSTREA SEMIPLANA SOWERBY VAR. GOLDFUSSI HOLZAPFEL. I n de omgeving van Mechelen b i j Overgeul en B i s s e n t r e f f e n w i j i n deze lagen v e e l goed bewaarde OSTREA s en BELEMNIETEN aan. Van de OSTREA s i s h^t OSTREA VOLUMINOSA VAN DER WEIJ DEN d i e w i j het v e e l v u l d i g s t aantreffen en van de BELEMNIETEN i s h e t ACTINOCAMAX QUADRATICS BLAINVILLE. Andere f o s s i e l e n t r e f f e n w i j h i e r ook aan maar dan m e e s t a l a l s steenkern, soms nog met een r e s t j e van de o o r s p r o n k e l i j k e schaal. I n de omgeving \a?. Cottessen t r e f f e n w i j i n deze lagen OSTREA SEMIPLANA SOWERBY VAR. _ JFUSSIE HOLZAPFEL het v e e l v u l d i g s t aan, t e r w i j l d i t s o o r t i r de omgeving van Mechelen zeer op de achtergrond t r e e d t . OSTREA VOLUhlNOSA VAN DER WEYDEN v i n d e n w i j i n Cottessen s l e c h t s bij 1
1
1
hoge u i t z o n d e r i n g . Zowel te Mechelen a l s te C o t t e s s e n i s op enige p l a a t s e n h e t c o n t a c t met h e t G u l p e n s k r i j t mooi d u i d e l i j k te z i e n . I n de omgeving van Mechel e n i s het een g l a u c o n i e t r i j k k r i j t , welk behoort t o t h e t z . g . "Belemnietenkerkhof". I n Cottessen en Epen i s h e t een g e l i j k s o o r t krijt, wat e c h t e r het C r . 3a van Uhlenbroek i s . Het "Belemnietenkerkhof" i s h i e r hoger i n h e t p r o f i e l gelegen en wordt door een p l m . 20.00 m d i k k e a f z e t t i n g van w i t k r i j t van h e t C r . 3a g e s c h e i d e n . OUDE VINDPLAATS EN I n de oudere l i t e r a t u u r t r e f f e n w i j ook v e e l aanduidingen over v i n d p l a a t s e n van f o s s i e l e n aan. De bekend s t e i s w e l een v i n d p l a a t s d i e gelegen was aan het p r o t e s t a n t e k e r k h o f b i j V a a l s . Deze v i n d p l a a t s , waar geleerden a l s : S t a r i n g , Ubaghs, M u l l e r , B e i s e l en H o l z a p f e l v e r zameIden,bevatten zeer goed bewaard gebleven f o s s i e l e n ; voor een g r o o t g e d e e l t e waren deze f o s s i e l e n v e r k i e z e l d . Daar ze voorkwamen i n zachte c o n c r e t i e s was het n i e t m o e i l i j k om ze u i t te p r e p a r e r e n . Jammer genoeg s c h r e e f H o l z a p f e l i n 1889 a l de minder graag g e h o o r de woorden, d a t deze v i n d p l a a t s door u i t b u i t i n g s l e c h t s nog na v e e l moeite e n i g m a t e r i a a l o p l e v e r d e . Z o a l s h e t deze v i n d p l a a t s vergaan i s , i s h e t ook met de meeste andere oude v i n d p l a a t s e n , d e e l s z i j n z i j door u i t b u i t i n g o f door bebouwing o n t o e g a n k e l i j k geworden. LITERATUUR VOOR DETERMINATIE VAN FOSSIELEN L i t e r a t u u r voor h e t determineren van f o s s i e l e n u i t h e t V a a l s e r g r o e n zand i s e r voldoende en aan de hand van de i n de l i t e r a t u u r l i j s t g e noemde boeken komt men a l v e r . Mocht e r e c h t e r nog behoefte bestaan aan meerdere werken dan kan men de l i t e r a t u u r l i j s t e n i n deze boeken raadplegen. SLOT B i j de h i e r door ons aangehaalde v i n d p l a a t s e n h o e f t h e t n i e t te blijven. Naast de f o s s i e l b a n k van g r e n s p a a l 7, CUCULLAEANIVEAU en de bovenste lagen u i t h e t p r o f i e l , komen ook nog op v e e l andere p l a a t s e n f o s s i e l e n v o o r , z i j h e t dan i n n i e t z u l k e g r o t e hoeveelheden. Uitges l o t e n i s het ook n i e t d a t op andere p l a a t s e n i n h e t p r o f i e l even r i j k e of z e l f s nog r i j k e r e v i n d p l a a t s e n aangetroffen kunnen worden.
LITERATUUR H o l z a p f e l , E . "Die M o l l u s k e n der Aachener K r e i d e . I Cephalopoda und G l o s s a o p h o r a " . P a l a e o n t © g r a p h i c a XXXIV, 1888. H o l z a p f e l , E . "Die M o l l u s k e n der Aachener K r e i d e . I I L a m e l l i b r a n c h i a t a " . P a l a e o n t o g r a p h i c a XXXV 1889. Jongmans, R.W. "Geologische bezienswaardigheden i n Epen en omgeving". 2e druk 1948 U i t g . M i j . E r n e s t van A e l s t , M a a s t r i c h t . Van der Weijden, W . J . M . "Die macrofauna der Hervensche K r e i d e " . Med. van de G e o l o g i s c h e S t i c h t i n g , S e r i e C - I V - 2 No. 1, 1943.
12
