Tekst: Helen Siegel, Foto’s: Annemieke van Ipenburg, Nationaal Turks Verkeersbureau, Benelux Press, Picture Online
De wegen in West-Turkije leiden van de ene klassieke opgraving naar de andere. Onderweg verveelt het moderne leven nooit: met
©
gebaren een pompbediende vertellen dat de tank vol moet, of zwaaien naar een boer op een traktor in een eindeloos weids landschap. Met de auto Turkije verkennen is een reis door de tijd.
opgraving
ISTANBUL Z E E VA N M ARMARA
Bursa
Çanakkale Dardanellen
Balikesir Kütahya
Een rondreis door West-
Bergama
LESBOS
Manisa
Usak
In het spoor
Afyon
IZMIR CH I OS SAMOS
Selçuk
Aydin Denizli
DE REISGIDS
44
JANUARI 2002
©
-Turkije
van de Oudheid
IZMIR Selçuk Efes
DAG 1 Achter de drukbezochte Egeïsche kust van Turkije ligt een gebied dat in de Oudheid een van de grootste cultuurcentra van de wereld was. Steden als Efese, Pergamon en bedevaartsoord Aphrodisias waren ooit juweeltjes van beschaving. De goed geconserveerde resten geven een goed beeld van de klassieke wereld. Verder landinwaarts vormen prachtig betegelde moskeeën in een stad als Bursa een kennismaking met Turkije’s roemruchte Osmaanse Rijk. Niet alleen de schatten uit het verleden zijn een reden om op ontdekkingsreis in het binnenland te gaan. De Turkse vriendelijkheid, al vaak geroemd, komt u overal tegen. Zelfs in grote steden als Kütahya en Bursa, waar de inwoners vaak geen Engels of Duits spreken. Vraag een willekeurige pompbediende de weg naar een hotel en uitleg volgt. Met behulp van gebarentaal, met een erbij geroepen winkelier die Engels spreekt of desnoods door u gewoon voor te gaan. De Reisgids stelde een zesdaagse rondreis per auto samen langs de meest indrukwekkende opgravingen en enkele boeiende steden. De afstanden zijn vrij pittig maar de hoofdwegen zijn goed: het asfalt is ruwer dan hier maar vlak, zonder verraderlijke gaten. U rijdt gemakkelijk zo’n 80 kilometer per uur. Voor de ochtend doen we suggesties voor een bezoek aan een klassiek hoogtepunt. In de middag reist u naar de volgende bestemming terwijl een afwisselend panorama en het straatleven in de dorpen zorgen voor voldoende afleiding onderweg. Aan het eind van elke etappe hebben we een degelijk of verzorgd hotel geselecteerd om te overnachten. Genoemde prijzen zijn voor een tweepersoonskamer met douche of bad en toilet, inclusief ontbijt.
©
Turks voor weggebruikers: Dur = stop Dikkat = let op Yava‚s = langzaam
Kusadasi
De pronkstukken van Efese Etappe : Izmir - Selçuk Aantal km : 61 Blauwe borden met ‘Aydin’ wijzen de weg vanaf Adnan Menderes, de luchthaven van Izmir. De korte afstand naar Selçuk is een makkelijke start, zelfs bij aankomst in het donker. Luchthaven en reisdoel liggen gelukkig ten zuiden van de immense havenstad en haar hectische verkeersspits. De gloednieuwe tolweg die pal naast de hoofdweg tussen Izmir en Aydin wordt aangelegd, lijkt een overbodige spookroute.
De Celsusbibliotheek (onder) en het theater (rechts) van Efese.
Tapijten en internet Selçuk heeft z’n eigen herinneringen aan een korte glorietijd - zoals de 14e eeuwse moskee Isa Bey - maar bezoekers verblijven hier voornamelijk vanwege het drie kilometer verderop gelegen Efese. De nabijheid van een van Turkije’s fraaiste archeologische attracties heeft Selçuk (nog) niet veranderd in een toeristisch bolwerk, zoals de badplaats Ku_adasi. In twee autovrije straatjes bewijzen de talloze tapijtwinkeltjes dat men wel met de tijd meegaat: ze doen tevens dienst als internetcafé. Bij de rotonde is een kantoor met toeristische informatie, maar tijdens ons bezoek zijn er geen klanten. Het beste hotel ligt verscholen achter bomen, rechts aan de invalsweg van Selçuk: Kale Han**, met sfeervolle openbare ruimten in Osmaanse stijl, vol antieke tierlantijnen, nette kamers, een klein zwembad en een weelderige tuin; ✆ (00 90 2 32) 8 92 61 54; www.kalehancom; april t/m augustus vanaf €39, oktober t/m maart vanaf €28.
Handel voor juweliers Efese was ooit een havenstad, vernoemd naar de Griekse vruchtbaarheidsgodin Artemis Ephesia. Als hoofdstad van de Romeinse provincie Asia kende de stad vanaf 29 v. Chr. haar beste tijd. Zo verdienden edelsmeden kapitalen met het maken
DE REISGIDS
46
JANUARI 2002
van zilveren beeldjes voor de verering van de godin. Maar met het verzanden van de haven kwam er een einde aan de welvaart. Nu ligt Efese zo’n zes kilometer van zee. De meer dan twintig overgebleven bouwwerken zijn vanaf de weg door heuvels aan het zicht onttrokken. Een smal weggetje erheen mondt uit in een drukte als ware het nog een bewoonde stad: een parkeerplaats met tientallen bussen, taxi’s, paardenkoetsen en souvenirstalletjes. Buschauffeurs storten zich met een lucratief trucje op de bezoekers. Zij bieden gratis vervoer aan naar de andere ingang op de top van de heuvel. De bus stopt onderweg ‘only twenty minutes’ bij... een juwelier.
Selçuk Efes
Nazilli
Aydin
Kusadasi Büy ü k
Men
d e re s
Karacasu
Pamukkale & Hierapolis
Denizli
Aphrodisias
DAG 2 Bezoek aan Aphrodite Etappe : Selçuk - Pamukkale Aantal km : 245
Tegen de stroom in Als u vroeg komt, en dat kan het hele jaar al om 08.30 uur, geniet u nog in alle rust van de indrukwekkende bezienswaardigheden. Het pad dat de heuvel op gaat, stijgt gestaag maar er is geen sprake van een steile klim zoals de buschauffeurs beweren. Zeer fraai is het theater van bijna 40 meter hoog. Helaas is de bovenste rij door een hekwerk halverwege niet meer bereikbaar, maar het uitzicht vanaf de rijen daaronder is ook prachtig. Een deel van de 25.000 zitplaatsen wordt jaarlijks in mei bezet voor het plaatselijke kunst- en cultuurfestival. Het mooiste is de bibliotheek, genoemd naar de voormalige Romeinse stadhouder Celsus. De spectaculaire façade met zestien gedecoreerde zuilen torent hoog boven de bezoekers uit. Hier komt de Oudheid even tot leven. Als steeds meer gidsen met hun groepen toeristen uit Ku‚sadasi vanaf de andere ingang binnenstromen, is het de hoogste tijd om uit te wijken naar het archeologisch museum in Selçuk waar zilveren Artemisbeeldjes en andere vondsten uit Efese te zien zijn.
©
Bedevaartsoord Aphrodisias - halverwege deze etappe - geniet lang niet zo’n bekendheid als Efese. Op uw gemak kunt u de 146 kilometer ernaartoe afleggen. Onderweg krijgt het landschap kleur door de korenvelden en het groen van vele, lage boomgaarden waar olijven, vijgen en sinaasappels groeien. De hoofdweg E87 loopt dwars door kleine plaatsen zoals Ortaklar en Incirliova. Opvallend zijn de vele bouwskeletten en onafgemaakte verdiepingen van huizen, maar het leukst zijn de flarden van het Turkse dorpsleven die aan u voorbijschieten. Mannen op knetterende brommers met bakken fruit voorop racen voorbij, schoolmeisjes in uniform steken de weg eigenwijs schuin over, een verkoper van stoffige rode traktoren helpt een boer. Na Nazilli leidt een smalle, bochtige zijweg via een paar dorpen naar de resten van Aphrodisias. Net als bij Efese is er geen gewijde steen die boven het weidse landschap uitsteekt. Dat maakt de bezoeker extra nieuwsgierig naar de stad die in de Oudheid in het teken stond van Aphrodite, de godin van de liefde.
Uit de gratie In Aphrodisias bouwde men in de laatste eeuwen voor onze jaartelling een tempel voor Aphrodite en de stad werd een pelgrimsoord met grote aantrekkingskracht. Ze bloeide mede op door de faam van een Aphrodisias heeft het fraaiste stadion.
Gids Neem een goede cultuurreisgids mee want bij de opgravingen ontbreekt vaak uitleg. In Efese leidt een erkende gids u voor €34 anderhalf uur rond.
DE REISGIDS
47
JANUARI 2002
hier gevestigde beeldhouwersschool. Maar toen de tempel in de 5e eeuw werd verbouwd tot christelijke kerk, kwam er een einde aan de cultus en aan alle aandacht. Niet veel toeristen nemen de moeite deze opgraving te bezoeken. Toch doen de autoriteiten duidelijk hun best om het terrein aangenaam te presenteren, met keurig aangelegde paadjes en bloemperkjes en een cafetaria met sfeervol terras. Een fijne plek om te lunchen voordat de reis verder gaat. Hoogtepunten zijn het theater dat in perfecte staat is, een badhuis uit de tijd van keizer Hadrianus en natuurlijk Aphrodites fraai gerestaureerde tempel. Smalle zijbeuken verraden de verbouwing tot kerk. In het bijbehorende museum getuigen marmeren beelden, zoals het cultusbeeld van Aphrodite, van het vakmanschap van de hier ontstane school. Het stadion maakt een verpletterende indruk. Pas als u de rand ervan bereikt, dringt de immense omvang tot u door. Met zijn 270 meter lengte en 30 rijen tribunes is het het grootste en best bewaarde exemplaar van Turkije. 30.000 mensen aanschouwden hier hoe Griekse atleten en Romeinse gladiatoren hun krachten maten in de diepte.
Witte stip Hoewel het eindpunt van deze etappe nog geen honderd kilometer verderop ligt, duurt de rit bijna anderhalf uur. Dat komt omdat de weg door het 2300 meter hoge bergmassief Akdag˘ langzaam omhoog klimt. Stoplichten in de stad Denizli, het centrum van deze landbouwstreek, zorgen voor oponthoud. Na Denizli geeft een witte stip in de verte het uiteindelijke doel aan: de wonderlijke kalksteenterrassen van Pamukkale. Aan de voet van het natuurverschijnsel ligt een toeristische hotelwijk. Het hotel rechts van de wijk, weg van de drukte, vonden wij de beste keus: Pamuksu Boutique****, verzorgd, met sauna, zwembad en een deel van de kamers met uitzicht op de kalksteenterrassen; ✆ (00 90 2 58) 2 72 28 18; €100.
Kütahya Aizanoi
DAG 3
Afyon
Natuur- en kuurwonder Pamukkale
Sandikli
Etappe : Pamukkale - Kütahya Aantal km : 300
Dinar Pamukkale & Hierapolis
Pamukkale betekent Katoenen Kasteel. Een toepasselijke naam voor de hoge bergwand van kalksteen waarvan de witte schittering tot ver in de omtrek te zien is. Dit wonderlijke natuurverschijnsel is twee miljoen jaar geleden ontstaan. Warmwaterbronnen zetten kalk af op het steen en vormden allerlei terrassen. Al vroeg ontdekte men de geneeskrachtige werking van het 35 graden warme water. De natuurlijke ligbaden waren uiteraard ideaal voor een heus kuuroord. Zo ontstond in 190 v. Chr. bovenop het plateau Hiërapolis. De hoge ligging beschermde de stad tegen indringers maar de natuur was de grootste vijand. Regelmatig terugkerende aardbevingen verhinderden dat de stad tot volle bloei kwam.
Denizli
Acigöl
©
Turkije’s probleem Pamukkale trekt massa’s toeristen en dus is het zaak net als in Efese vroeg aanwezig te zijn. Bewakers zien erop toe dat iedereen de kalksteenterrassen op blote voeten betreedt. Toch passeert een Turkse knul, die zijn souvenirs wil slijten, op gympen. Als we naar zijn schoenen wijzen sist hij woedend: ‘That is not your problem!’ Jarenlang konden toeristen ongehinderd in alle terrassen baden en vulden hotels hun zwembaden met het bronwater. Nu staan veel van de natuurlijke bassins, die met hun wit en azuurblauw menig ansichtkaart sieren, droog. Roodwit gestreept lint geeft aan: tot hier en niet verder. Het pal aan de terrassen gebouwde Pamukkale Hotel is twee jaar geleden veranderd in een openbaar thermaal zwembad om verdere schade aan de natuur te beperken. Maar deze attractie is al te beroemd om de toeristenstroom te kunnen stoppen. Ironisch genoeg is dat inderdaad niet ons probleem, maar dat van Turkije. Toch is een bezoek aan Pamukkale en Hiërapolis beslist de moeite waard. De com-
Achter de kalksteenterrassen biedt het thermale zwembad een geneeskrachtige duik. binatie van natuurwonder en kuuroord is uniek. In het voormalige badhuis, nu een klein museum, brengen gouden diademen, poppetjes, gebruiksvoorwerpen en munten de bewoners van toen dichterbij. Tussen de graftombes van de necropolis probeert een enkele Turk nu heimelijk gevonden munten te verkopen aan de argeloze bezoeker.
Stad met charmes Voordat u aan de lange autorit naar Kütahya begint, is het thermale zwembad een bijzondere plaats om te lunchen. De enige plek voor de lunch die u onderweg nog tegenkomt is Kaptan, een groot benzinestation met supermarkt en restaurant op 100 kilometer. Grillige, hoge rotsformaties pal links van de weg maken plaats voor een enorme glooiende vlakte. Zo ver het oog reikt, ziet u niets dan velden met hier en daar een groepje lage bomen of huisjes. Met zo weinig auto’s op de weg ontstaat een eindeloos gevoel van vrijheid. Eindpunt is Kütahya, een stad met 150.000 inwoners. Het ligt op ruim 900 meter hoogte waardoor het er in voor- en
DE REISGIDS
48
JANUARI 2002
najaar venijnig fris kan zijn. Maar de zachtmoedigheid van de bewoners, niet gewend aan toeristen maar zeer behulpzaam, is hartverwarmend. De kennismaking met een Turkse stad zonder toeristische fratsen is een van de charmes van het bezoek. Het beste van de hooguit vijf hotels is: Hotas***, in het centrum, pas gerenoveerd en goed ingericht, met nette kamers voorzien van dubbel glas; ✆ (00 90 2 74) 2 24 89 90; €24,60.
Baden Baden tussen de Romeinse zuilen in het warme water van Pamukkale Thermal is een absolute aanrader; draag makkelijke slippers en een zonnebril en neem zwemspullen mee.
Iznik
Bursa Çekirge
Inegöl Uludag 2543m
Bozüyük
DAG 4 Keramiek en antiek in Kütahya Kütahya
Etappe : Kütahya - Bursa Aantal km : 180 Kütahya is bekend om zijn aardewerk. Pal in het centrum staat een fontein met in het midden een enorme keramieke vaas. De keramiekkunst is ontstaan in Iznik, waar de Osmanen in de 15e en 16e eeuw de meest verfijnde motieven ontwikkelden. In de 18e eeuw nam Kütahya de rol van productiecentrum over. Hoewel de stad de reputatie van Iznik nooit heeft kunnen evenaren, is de handel in aardewerk nog altijd bloeiend. Aan de weg naar Bursa ligt de ene keramiekfabriek naast de andere. Een kijkje nemen bij het productieproces is de enige excursie die de stad te bieden heeft. Vlakbij hotel Hotas vonden wij een klein keramiekatelier bereid om een
©
demonstratie te geven. Trots toont de jonge, ambitieuze Metin Karakaya van Selam Çini zijn werkruimte, waar een tiental mannen voorovergebogen en in uiterste concentratie de meest priegelige motiefjes op borden en vazen schilderen. In de lage kelder verdwijnt het aardewerk in de oven na een glazuurbad. Andere bezoekers zijn ook welkom. Mis deze kans niet, de hotelreceptionist wijst u de weg. Aardig is het Tegelmuseum op loopafstand, gehuisvest in een voormalig badhuis pal achter de Ulu Cami (Grote Moskee). Niet alleen vanwege het tentoongestelde aardewerk, maar ook omdat u vanuit de tuin onopgemerkt kunt kijken naar het dagelijks ritueel van mannen die samenkomen en zich wassen voordat zij de moskee betreden.
Omweg voor pronkstuk Bijna 60 kilometer ten zuidwesten van Kütahya liggen de ruïnes van de Romeinse stad Aizanoi. Deze opgraving is nog minder bekend dan Aphrodisias, maar een omweg waard. De inwoners, rijk geworden door de export van graan, wol en wijn, bouwden een tempel voor Zeus om te pronken met hun fortuin. Het enorme bouwwerk, met 48 zuilen van negen meter hoog, is de best bewaarde tempel van Turkije. Bijzonder zijn ook de her en der scheef uit de grond stekende grafstenen. Ze hebben de vorm van een deur, het symbool voor de toegang tot het hiernamaals. In de stenen voor mannen zijn leeuwen, adelaars en stieren gebeiteld, die voor vrouwen zijn herkenbaar aan de manden en spiegels. Onbekend maar onweerstaanbaar: Aizanoi.
Stoicijns doorrijden Eenmaal voorbij de betrekkelijk tamme verkeersdrukte en rommelige bedrijfster-
DE REISGIDS
49
JANUARI 2002
Porsuk Baraji
reinen van Kütahya keert het glooiende, Aizanoi weidse landschap terug. Na Bozüyük slingert de brede weg met lange bochten tussen steile, bosrijke heuvels. Een fraai gezicht, al dat groen zo vlak langs de weg. Aan het gladde asfalt is te merken dat u in de buurt komt van een zeer grote en welvarende stad: Bursa. Het is misschien even slikken, regelrecht in de verkeerschaos te belanden van deze vijfde stad van het land. Op de driebaanswegen naar het centrum rijden gerust vijf auto’s naast elkaar. Stoicijns doorrijden is het advies, net als de chauffeurs links en rechts van u doen. Het lijkt alsof ze totaal niet uitkijken, maar Turken zijn bijzonder zuinig op hun auto en zien u dus verdraaid goed aankomen. Een verblijf in het westelijke voorstadje Çekirge is veel rustiger dan in het stadscentrum. De hotels hebben hier bovendien een veel betere prijs-kwaliteitverhouding. Volg de borden Çekirge tot u bij het grote hotel Anatolia komt. Vlakbij ligt het hotel van onze voorkeur: Atlas**, klein en vriendelijk, met sfeervol ingerichte ruimtes met veel hout en glas-in-lood en nette kamers; ✆ (00 90 2 24) 2 34 41 00; €35, parkeren €1,75 per dag.
Dolmu‚sen Rij op een tweebaansweg in de bebouwde kom bij voorkeur links. Dan heeft u geen last van de dolmu‚sen – de openbaar-vervoerbusjes - die voortdurend de weg op schieten.
Çanakkale
Bandirma Karacabey
Biga
Güzelyali
Kus Gölü
Ulubat Gölü
Bursa
Çekirge
DAG 5
DAG 6
Getuigen van het Osmaanse Rijk
Klassiekers langs de kust
Etappe : Bursa - Çanakkale Aantal km : 265
Etappe : Çanakkale - Izmir Aantal km : 320
Een ‘dolmu‚s-taksi’ met het opschrift ‘Heykel’ brengt twee personen vanaf het hotel in nog geen tien minuten voor circa €0,70 naar het centrum van Bursa. Het is veel leuker dan zelf rijden en een goedkoop, typisch Turks vervoermiddel. Dolmu‚s-taksi rijden af en aan op vaste trajecten en toeteren om uw aandacht te trekken, ook al lijkt de auto met drie personen al vol. Vraag naar de Ulu Cami, daar is de toeristeninformatie. Bursa vestigt de aandacht van de bezoeker op het roemruchte verleden als hoofdstad van het Osmaanse Rijk. Fraaie getuigen hiervan, zoals de Ye‚sil Cami en Ye‚sil Türbe (Groene Moskee en Groene Grafkapel), liggen op loopafstand van de bezienswaardige moskee Ulu Cami. De portiers zijn vriendelijk maar streng. Een groep Duitse senioren krijgt in de eigen taal te verstaan de schoenen op tijd uit te doen. Vrouwen krijgen bij binnenkomst een hoofddoek ‘te leen’. Achter de Ulu Cami ligt de 14e eeuwse, overdekte bazaar met een wirwar van kramen, geuren en geluiden. In het deel ‘Emirhan’ bieden zitjes langs de galerijen uitzicht op een binnenplaats met fontein waar vroeger kamelen ‘geparkeerd’ werden. Nu pauzeren er mannen met hun favoriete drank: thee.
©
Uitzicht op zee De weg naar Çanakkale is breed, recht en vlak. Ongeveer halverwege verschijnt bovenop een heuvel ineens de Zee van Marmara in beeld aan de rechterkant. Het fraaie uitzicht duurt maar even. Pas bij Lâpseki blijft het water, de smalle Dardanellen, voortdurend in beeld, evenals de begroeide landtong aan de overkant. Lâpseki - waar in de Oudheid de met een flinke fallus getooide god Priapos vereerd werd - en Çanakkale zijn aardig voor een stop aan zee. Overnachten kunt u het
beste in Güzelyali in: hotel Tusan, verzorgd en rustig, met comfortabele kamers tussen dennenbomen, uitzicht op zee; ✆ (00 90 2 86) 2 32 87 46; www.tusanhotel. com; €89. Een alternatief is het doel van deze etappe - Troje - overslaan en van Bursa via Balikesir naar de badplaats Ayvalik rijden. Afstand en reistijd zijn iets korter dan naar Çanakkale. Een goede keus is: Hotel Berk***, met een eenvoudige maar nette vestiging in Ayvalik en een verzorgder complex op één kilometer, aan het brede zandstrand Sarimsakli; ✆ (00 90 2 66) 3 12 15 01; vanaf €28.
Bursa’s Groene Grafkapel is een rustpunt in de stad. Homerus’ beroemde houten paard trekt de aandacht bij Troje.
Controles Matig uw snelheid als u rode pionnen op de weg ziet. Ze waarschuwen niet voor wegwerkzaamheden, maar voor een van de vele politiecontroles onderweg!
DE REISGIDS
50
JANUARI 2002
Echte liefhebbers van de Oudheid slaan Troje niet over. De Duitse amateur-archeoloog Heinrich Schliemann besteedde in de 19e eeuw zijn hele vermogen om Troje bloot te leggen en te bewijzen dat de stad niet slechts voortkwam uit de fantasie van dichter Homerus. Pas een eeuw na zijn dood erkende de wetenschap zijn vondst. Internationale archeologenteams hebben tot op de dag van vandaag het initiatief van Schliemann voortgezet. Een van hun verdiensten is dat er op borden veel uitleg wordt gegeven. Dat is nodig, want voor een leek is deze opgraving nogal nietszeggend. Hier staan geen torenhoge zuilen, gedecoreerde gevels of sierlijke beelden, maar vooral lage resten steen en puin. Een houten ‘Paard van Troje’ bij de ingang moet de fantasie prikkelen. Voor de lezers van Homerus’ Ilias of Vergilius’ Aeneas is ‘Truva’ ongetwijfeld een intrigerende kennisbron.
Çanakkale Güzelyali Troje
REIZEN EN PRIJZEN
Ayvacik
Edremit Burhaniye Ayvalik Acropolis & Asklepion Bergama Akhisar
Manisa
IZMIR
Nachtrust
©
Via Ayvalik, een gemoedelijke badplaats voor Turkse toeristen, voert de route uiteindelijk naar Bergama, waar tabak en katoen uit de streek worden verhandeld. Hier herinneren de Acropolis en het Asklepion aan het ooit machtige Pergamon. Vooral het medisch centrum Asklepion is fascinerend. Niet zozeer vanwege de ruïnes, zoals die van een heus theater voor kuurconcerten en een altaar met slang, nog steeds een bekend artsensymbool, als wel door de legende die erbij hoort. In de 6e eeuw v. Chr. stichtte de arts Archias een tempel voor de god Asklepios en een ziekenhuis. Door patiënten bij de tempel te laten slapen en hun dromen te analyseren, kon de arts een diagnose stellen en de juiste medicijnen voorschrijven. Waar u zelf de nacht doorbrengt, is afhankelijk van de terugvlucht de volgende dag. In het uitgestrekte Izmir – woonplaats van Homerus – liggen bij de Cumhuriyet Meydani in het centrum genoeg middenklassehotels, evenals de toeristeninformatie en bezienswaardigheden. Maar bij een vroege terugvlucht is een hotel voorbij de spits en vlakbij de luchthaven praktischer: Ünaten, eenvoudig maar betrouwbaar, aan de hoofdweg; (00 90 2 32) 2 52 25 25; vanaf €15.
Beste reistijd: mei en oktober zijn de rustigste maanden met overdag aangename temperaturen (max. 24°). Goede kans dat in oktober hotels een vriendelijk gevraagde korting op de kamerprijs honoreren. In mei geniet u meer van de groene natuur. Vliegen: een chartervlucht naar Izmir kostte in oktober 2001 via een reisorganisator gemiddeld €263.* Autohuur: een auto huren via een reisorganisator is het goedkoopst. In oktober 2001 kostte één week Ford Fiësta bij Hotelplan €266, Neckermann €277 en Sudtours €288.* Pompstations zijn er ruim voldoende. Een liter loodvrije benzine (‘kursunsuz’ in het Turks) kostte in oktober 2001 gemiddeld €0,85. Verzorgde reizen: reisorganisaties die in 2001 een achtdaagse groepsrondreis per touringcar aanboden met vrijwel dezelfde route als hier beschreven (soms inclusief bezoek aan Istanbul) zijn: Diyar Reizen (v.a. €476, ✆ 020 6 79 72 00), Olympia (v.a. €678) en SRC Cultuurvakanties (€498). De achtdaagse autorondreis van Oad vinden wij geen aanrader: het bezoek aan Istanbul maakt deze autoreis veel te zwaar voor een week. Eten en drinken: gemiddelde prijzen in € Kop koffie 0,70 Thee 0,45 Frisdrank 0,80 Glas bier 1,10 Fles wijn 4,50 Water (1,5l) 0,85 Omelet 1,75 Kebab 2,50 Vis 3,00 Entrees: Efese €4,90; de meeste andere opgravingen €2,80; tegelmuseum in Kütahya en museum van Hiërapolis €0,70. De moskeeën in Bursa zijn buiten de gebedsdiensten vrij toegankelijk. Alle genoemde bezienswaardigheden zijn het hele jaar open, de opgravingen in ieder geval vanaf 08.30 uur, de musea vanaf 09.00 uur. Parkeren kost bij Efese en Troje €1, bij Aphrodisias en het Asklepion bij Bergama €0,70. Reisgidsen en kaarten: de meest recente en praktische Nederlandstalige reisgids met voldoende aandacht voor cultuur is ‘Turkije’ uit de Gouden Serie van ANWB (1999, 360 pag., €15,85). De gids ‘Turkije’ uit de Dominicus-serie van Gottmer (1998, 334 pag., €17,67) bevat meer culturele achtergrondinformatie. Een geschikte wegenkaart is ‘Türkiye’ van Marco Polo uit 2001 (1:750 000, €8,60). Visum: op elke Turkse luchthaven moet u bij de douane een visum kopen. Bij het ter perse gaan van dit nummer was nog niet bekend hoeveel euro het visum (in 2001 €9,10) in 2002 kost. Geld: de koers van de Turkse lira bedroeg in oktober 2001 €0,70 per 1 miljoen. Koop geen Turks geld in Nederland: de wisselkoers is in Turkije veel gunstiger. De biljetten lijken nogal op elkaar; een biljet van vijf miljoen wordt gemakkelijk aangezien voor één van 500.000 lira. Op deze rondreis treft u overal voldoende geldautomaten aan. Soms kan echter niet meer dan 50 miljoen lira per keer gepind worden. In de genoemde hotels kunt u met een creditcard betalen. Informatie: Turks Nationaal Verkeersbureau, Waldeck Pyrmontkade 872 G, 2518 JS Den Haag, ✆ (070) 3 46 99 98 / fax (070) 3 64 44 68; e-mail:
[email protected]; www.turizm.gov.tr en www.kultur.gov.tr. * omdat bij het ter perse gaan van dit nummer de reisprogramma’s van 2002 nog niet beschikbaar waren, zijn genoemde prijzen slechts voorbeelden.
DE REISGIDS
51
JANUARI 2002
