SI-EUR-reeks, deel 18
Financieel rechercheren Verbetering van samenwerking door integratie van disciplines Redactie: Prof. mr. H. de Doelder Dr. A.B. Hoogenboom
Erasmus Universiteit Rotterdam
sander§ H
1998
Gouda Quint
Inhoud
Voorwoord H. de Doelder A.B. Hoogenboom 1 Hoofdstuk 1 Visie vanuit de politie H.A. Jansen 8 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.6 1.6.1 1.6.2 1.6.3 1.6.4 1.7 1.8 1.9 1.10
Inleiding 8 Samenwerkingsgedachte als attitude 9 Körte terugblik 9 Wettelijk Instrumentarium 11 De handhavingsdriehoek 13 De omvang van een crimineel netwerk 13 Geld/bezit geeft de relaties weer met de omgeving van een crimineel netwerk 14 Geld/bezit geeft al snel een beeld van de hierarchie binnen een of meer criminele netwerken 15 Het financieel rechercheren binnen de Regionale Recherchedienst 15 Scannen van de relevante omgeving op voor criminaliteit kwetsbare plekken in de samenleving 16 Bijdragen aan weging en prioritering van onderzoeken in de projectvoorbereidingsfase 16 Bijdragen aan bewijsvoering in tactische onderzoeken 17 Ontnemen van wederrechtelijk verkregen vermögen 17 Randvoorwaarden 17 Het gebruik van forensisch accountants 18 Randvoorwaarden 20 Tot slot 22
Hoofdstuk 2 Internationale samenwerking in het financieel rechercheren W. Bruggeman 23 2.1 2.2 2.3 2.4
Inleiding 23 Een betere kennis van het fenomeen 23 Een verbeterd juridisch Instrumentarium als basis voor 'law enforcement' 25 Politiesamenwerking op nationaal niveau 27 Inhoud
v
2.5 2.6 2.7
Grensoverschrijdende en internationale politiesamenwerking 27 De behoefte aan justitiele samenwerking 35 Besluit 38
Hoofdstuk 3 Multidisciplinair optreden: noodzaak of dwangbuis? M. Pheiffer en GJ.C.M. Bakker 40 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
Een opsporingsinstrument krijgt (h)erkenning 40 Financieel rechercheren: wat is dat nu eigenlijk? 40 Een onderscheid 42 Multidisciplinair optreden: zes invalshoeken 43 Een verdieping: publiek/private samenwerking 46 Conclusie 48
Hoofdstuk 4 Horizontale fraude J.J. van der Kaaden 50 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9
Inleiding 50 Horizontale fraude in het licht van de financiele recherche 50 Samenwerken of integreren? 51 De financiele bril in het rechercheproces 52 Wat kan praktisch tot integratie leiden? 54 Concrete activiteiten 54 Een landelijk loket 55 Een fraude-unit bij het landelijk rechercheteam 55 Tot slot: de handhavingsarrangementen 56
Hoofdstuk 5 De accountant heeft ook zijn beperkingen P.A.M. Diekman 57 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5
vi
Inleiding 57 De maatschappelijke verwachtingen van accountantscontrole 58 Het deskundigheidsprofiel van de accountant 61 De opleiding 63 Samenvatting 64
Financieel rechercheren
Hoofdstuk 6 Fraudebestrijding: integratie van criminologische kennis W. Huisman 66 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.4 6.5 6.6
Inleiding 66 Definiering en beschrijving: wat, wie en hoe 67 Wat is fraude? 67 Door wie wordt fraude gepleegd? 68 Hoe wordt fraude gepleegd? 69 Motieven en gelegenheden: waarom wordt fraude gepleegd? 70 Opsporing en vervolging 74 Zelfregulering en compliance 77 Slotbeschouwing 79
Hoofdstuk 7 Forensische Accountancy R. Ter Haar 81 7.1 7.2 73 7A 7.5 7.6 7.7
De forensisch accountant 81 De kennis en vaardigheden van de forensisch accountant 81 Het optreden als forensisch accountant 83 Ervaringen als forensisch accountant/opsporingsambtenaar 84 De multidisciplinaire samenwerking 86 De meerwaarde van forensisch accountants (en financieel deskundigen in het algemeen) 87 Afronding 87
Hoofdstuk 8 Integratie door uitwisseling van kennis C D . Schaap 89 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8
Inleiding 89 Forensic Services 89 Insteek op het niveau van het formele strafrecht 90 De externe deskundige: getuige of getuige-deskundige? 91 Gedrags- en beroepsregels 92 Insteek op het niveau van het materiele strafrecht 93 Botsing tussen twee werelden 94 Conclusies 95
Inhoud
vii
Hoofdstuk 9 Forensische accountancy in de praktijk R. Rozekrans 97 9.1 9.2 9.3 9.3.1 9.3.2 9.3.3 9.4 9.5
Inleiding 97 Goederen- en geldstromen 97 Onderzoekstechnieken 98 Accountantstechnieken 98 Verhören 99 Aanpak financiele onderzoeken 100 Praktijkervaringen uit de civielrechtelijke fraudepraktijk 101 Samenwerken financiele experts en rechercheurs 101
Hoofdstuk 10 Financieel rechercheren; verslag van de uitkomsten van de congresenquete H. Elffers en R.J. van Twist 103 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5
Inleiding 103 Structuur van de enquete 103 De casus 103 Bespreking van de uitkomsten 104 Totslot 112
Epiloog H. de Doelder A.B. Hoogenboom 114
viii
Financieel rechercheren
