Archeologie, aardkundige waarden en cultuurhistorie Naar de archeologie in onder andere de Groeneveldse Polder is een bureaustudie gedaan door de heer Bult van i het Vakteam Archeologie . De in weergegeven informatie over archeologie, aardkundige waarden en cultuurhistorie is gebaseerd op dit rapport. Twee van de twaalf bronnen die voor dat rapport zijn gebruikt zijn de Cultuurhistorische Hoofdstructuur (CHS) (zie www.zuid-holland.nl/chs ) van de Provincie Zuid-Holland en de kaart van Kruikius (1712). De geulafzettingen (zie Figuur 1), die zichtbaar zijn geworden door de relatief hoge ligging in het landschap, hebben op de CHS kaart een hoge trefkans op archeologische sporen (uit de IJzertijd en Middeleeuwen). In het overige gebied van de Groeneveldsepolder, (klei op) veengronden, geeft de CHS kaart aan dat de trefkans op archeologische sporen (uit de Romeinse Tijd en Late Middeleeuwen) redelijk tot groot is.
Figuur 1 Geulafzettingen (Bron: CHS) In de nabijheid van de kaden komen enkele archeologische vindplaatsen voor (zie Figuur 2). De vindplaatsen in de Groeneveldse Polder zijn een verlaten kasteelwerf en verlaten boerderijplaatsen.
Lage Woning
Kulk van Groeneveld
Groeneveld Hofzicht
boerderijplaats
Figuur 2 Archeologische vindplaatsen in de Groeneveldse polder (gele bollen) en de archeologisch i belangrijke terreinen (gele vlakken) (Bron: Bureaustudie ). Kadeverbetering voorzien langs de groene lijnen. In de bureaustudie staat informatie over de vindplaatsen: De vindplaats Groeneveld betreft het kasteel Groeneveld en een hofstede uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. De kulk die van de Monsterwatering naar de slotgracht van het kasteel liep (zie Figuur 2 en Figuur 3), is een zeer belangrijk cultuurlandschappelijk element dat verdient behouden te blijven.
Kulk
Figuur 3 Kaart van Kruikius 1712 met daarop de locatie van de Lage Woning, het voormalige kasteel Groeneveld en de Kulk die de voormalige slotgracht van water voorzag. “De middeleeuwse boerderijerven zijn in de loop van de veertiende en vijftiende eeuw verlaten. Op en direct langs de kaden komt volgens de geraadpleegde archeologische databanken één archeologische vindplaats voor. Het betreft de melding van een ronde fundering op het erf van de Lage Woning. Deze plek ligt 15-25 m uit de voet van
de kade. Volgens de kaart van Kruikius (1712) en de Militair-Topografische kaart uit ongeveer 1850 ligt er geen i bebouwing direct langs de kaden.” (Bron: Bureauonderzoek ) De CHS kaart vermeld een archeologisch waardevolle locatie in de polder bij de molen waar bewoningssporen uit de Romeinse tijd en Late Middeleeuwen zijn gevonden. Het archeologisch belangrijke terrein Hofzicht (zie Figuur 2) betreft resten van het huis Hofzicht. Dit terrein viel niet binnen het onderzoeksgebied van de bureaustudie van de heer Bult, maar staat wel aangegeven op de CHS kaart met ‘hoge archeologische waarde’. Het betreft bewoningssporen die dateren uit Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Advies Het archeologisch advies in de bureaustudie luidt als volgt: “De kulk die naar de slotgracht van het voormalige kasteel Groeneveld liep, is een zeer belangrijk cultuurlandschappelijk element dat verdient behouden te blijven. Momenteel is de kulk door een dam afgesloten van de Monsterwatering zodat de kadelengte waaraan door het Hoogheemraadschap van Delfland onderhoud moet worden gepleegd, is verkort. Het verdient vanuit cultuurlandschappelijk en cultuurhistorisch oogpunt aanbeveling om de dam de verwijderen en de kulk te herstellen. De fundering van de Lage Woning zal waarschijnlijk dicht onder het maaiveld liggen. De stevige ondergrond vraagt maakt hier nadere maatregelen niet noodzakelijk. Indien er bodemverstorende activiteiten in de vorm van ontgravingen dieper dan 40 cm aan de kaden moeten plaats vinden, dient vooraf een inventariserend veldonderzoek op deze locatie te worden uitgevoerd. Hierover dient vooraf contact te worden opgenomen met de provinciaal archeoloog van Zuid-Holland, of de gemeentelijke archeologische dienst van Delft die op archeologisch gebied ook namens de gemeente MiddenDelfland optreedt.” Advies aanvullend hierop: De verplichting om inventariserend veldonderzoek uit te voeren als er verstoringen tot dieper dan 30 cm gaan plaatsvinden geldt voor de verwachting van redelijke tot zeer grote kans op archeologische sporen en ook voor ii locaties met bekende hoge archeologische waarde (Bron: Handreiking CHS Zuid-Holland op www.zuidholland.nl/chs). Tevens geldt voor deze redelijke tot zeer grote kans en hoge waarde dat bij verstorende plannen beperkende maatregelen genomen dienen te worden om archeologisch erfgoed in situ te bewaren. Dus dit geldt ook Hofzicht waar hoge archeologische waarde gesteld is. Maar, dit archeologisch belangrijke terrein ligt net buiten het plangebied waarbinnen de kadeverbetering gaat plaatsvinden.
____ Hofzicht: Aanvullende informatie van KICH: “dit terrein is geselecteerd voor vervolgonderzoek. Wijziging begrenzing t.o.v. AMK 1994: Nee Datum wijziging Archis: 24-05-2007 Resultaat bureauonderzoek: Het is niet bekend in hoeverre er nog resten van het oude huis onder de huidige boerderij aanwezig zijn. Op dit terrein heeft nooit archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Om de begrenzing van het monument beter te bepalen, dient er nog een aanvullend onderzoek plaats te vinden. De resultaten van het onderzoek zijn toegevoegd aan Livelink. Oude omschrijving Archis/CMA: CAA: - SAI: 37B-XX0. Tijdens een vervanging van een leiding werden resten uit de Late Middeleeuwen aangetroffen. De vondsten, uitsluitend aardewerkscherven dateren de bewoning in de 13e14e eeuw. Het erf waar tegenwoordig nog de boerderij Hofzicht op staat is opgehoogd. Op deze plaats heeft vanaf de 13e eeuw een boerderij of hofstede gestaan, die in de 17e eeuw vervangen werd door een buitenplaats, Hofzicht genaamd.” _____ Er zijn drie locaties met een bijzondere en hoge archeologische waarde binnen de Groeneveldse polder. De noordelijke locatie betreft resten van het kasteel Groeneveld en een hofstede uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd (nr. 1a in Figuur 4). De watergang die vanaf de Monsterwatering richting deze boerderij loopt, behoort tot een cultuurhistorisch landschappelijk element waarvoor de nadrukkelijke voorkeur is uitgesproken om deze te ontzien in de kadeverbeteringswerken. Deze watergang is oorspronkelijk het kanaal dat het water van en naar de gracht
voerde ten behoeve van de watervoorziening van kasteel Groeneveld (nr. 1b in Figuur 4). Van dergelijke verbindingen, genaamd ‘kulk’, zijn er nog maar twee aanwezig. Op de tweede archeologisch waardevolle locatie in de polder bij de molen zijn bewoningssporen uit de Romeinse tijd en Late Middeleeuwen gevonden. Aangrenzend aan kadevak 11 zijn bewoningssporen en de resten van huis Hofzicht te vinden (derde vindplaats). Deze dateren uit Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Deze vondsten zijn niet zichtbaar van buitenaf. 1
1a
2 3
Figuur 4 Locaties met bijzondere en hoge archeologische waarde (Bron: kaart CHS Zuid-Holland). Inzet uitsnede van kaart van Kruikius 1712 met daarop de locatie van de Kulk die de voormalige slotgracht van kasteel Groeneveld van water voorzag (Bron: Bureauonderzoek .
Figuur 5 KICH GROENEVELD
Rapportage Archeologisch monument
Voor de gebruikersvoorwaarden zie www.kich.nl, aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. 14 oktober 2009 monumentnr cma nr status toponiem plaats gemeente provincie coordinaten
4142 37B - 040 Terrein van hoge archeologische waarde Groeneveld t Woudt Midden-Delfland Zuid-Holland 78770 / 445818
Complexen Complextypen Begindatering Einddatering Kasteel Middeleeuwen laat: 1050 - 1500 nC Middeleeuwen laat: 1050 - 1500 nC Havezathe/ridderhofstad Middeleeuwen laat: 1050 - 1500 nC Nieuwe tijd: 1500 - 1950 Beschrijving Toelichting omschrijving: Terrein met de resten van de voorburcht van het kasteel Groeneveld. Actualisering Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland 2004-2006 De AMK van Zuid-Holland, vervaardigdin 1994, is opgenomen in de (digitale) Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (CHS). De gehele CHS, en daarmee ook de AMK, was aan herziening toe. Tussen 2004 en 2006 is, op initiatief van engefinancierd door de Provincie Zuid-Holland, de AMK geheel herzien door middel van een bureauonderzoek. De projectleiding was in handen van Hazenberg Archeologie Leiden. Tijdens het onderzoek werden bestaande terreinen hergewaardeerd en nieuwe terreinen geselecteerd. Voor elk terrein is een advies gegeven voor wat betreft de waardering en/of begrenzing. Dit advies is telkens voorgelegd aan een selectiecommissie, waarin vertegenwoordigers van de provincie, de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland, de Universiteitvan Amsterdam en gemeentelijke archeologen zitting hadden. Status terrein voor de actualisering: Hoge Archeologische Waarde. Beslissing commissie: dit terrein is geselecteerd voor vervolgonderzoek. Wijziging begrenzing t.o.v. AMK 1994: Nee Datum wijziging
Archis: 31-05-2007 Resultaat bureauonderzoek: Uit het onderzoek kwam naar voren dat op dit terrein nooit archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden. Om de begrenzing van het monument beter te bepalen, dient er nog een aanvullend onderzoek plaats te vinden. De resultaten van het onderzoek zijn toegevoegd aan Livelink. Oude omschrijving Archis/CMA: CAA: 37BN-16 SAI: 37B-16N Eerste vermelding 1228. Het slot verbrandde in 1420 en is nooit herbouwd. Op een terrein waar vermoedelijk de voorburcht heeft gelegen, werd wel een boerderij gebouwd die in het begin van de zeventiende eeuw eigendom werd van de familie van Odenbranevelt. Bij de sloop van de boerderij werd in de fundering een groot aantal secundair verwerkte kloostermoppen aangetroffen, die vermoedelijk van het kasteel afkomsig zijn. Op een zuidoostelijk daaraan grenzend grasperceel, dat nu nog hoger ligt, heeft vermoedelijk de middeleeuwse hoofdburcht gestaan. Op dit terrein is een gracht teruggevonden met schervenmateriaal uit de 13de en 14e eeuw.
TERREIN BIJ MOLEN
Rapportage Archeologisch monument
Voor de gebruikersvoorwaarden zie www.kich.nl, aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. 14 oktober 2009 monumentnr cma nr status toponiem plaats gemeente provincie coordinaten
4144 37B - 042 Terrein van hoge archeologische waarde Groeneveldse Polder; 't Groeneveld t Woudt Midden-Delfland Zuid-Holland 79090 / 445384
Complexen Complextypen Begindatering Einddatering Nederzetting, onbepaald Romeinse tijd midden: 70 - 270 nC Romeinse tijd midden: 70 - 270 nC Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat A: 1050 - 1250 nC Middeleeuwen laat A: 1050 - 1250 nC Beschrijving Toelichting omschrijving: Terrein met sporen van bewoning uit de Romeinse tijd en de Late Middeleeuwen. Toelichting waardebepaling: Dit terrein heeft een hoge waarde door de redelijk tot grote trefkans op archeologische sporen en door de (vermoedelijke) redelijke fysieke kwaliteit en informatiewaarde van de sporen. Actualisering Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland 2004-2006 De AMK vanZuid-Holland, vervaardigd in 1994, is opgenomen in de (digitale) Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (CHS). De gehele CHS, en daarmee ook de AMK, was aan herziening toe. Tussen 2004 en 2006 is, op initiatief van en gefinancierd door de Provincie Zuid-Holland, de AMK geheel herzien door middel van een bureauonderzoek. De projectleiding was in handen van Hazenberg Archeologie Leiden. Tijdens het onderzoek werden bestaande terreinen hergewaardeerd en nieuwe terreinen geselecteerd. Voor elk terrein is een advies gegeven voor wat betreft de waardering en/of begrenzing. Dit advies is telkens voorgelegd aan een selectiecommissie, waarin vertegenwoordigers van de provincie, de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland, de Universiteit van Amsterdam en gemeentelijke archeologen zitting hadden. Status terrein voor de actualisering: Hoge Archeologische Waarde. Beslissing commissie: dit terrein behoudt de status van terrein van Hoge Archeologische Waarde. Wijziging begrenzing t.o.v. AMK 1994: Nee Datum wijziging Archis: 06-06-2007 Resultaat bureauonderzoek: Het jongste onderzoek dateert uit 1945. Besloten is het monument te handhaven zonder een aanvullend veldonderzoek uit te voeren. De resultaten van het onderzoek (incl. mogelijke wijzigingen in de begrenzing) zijn toegevoegd aan Livelink. Oude omschrijving Archis/CMA: CAA: 37BN-34 MD: 24.05 SAI: 37B-34N De sporen uit de Romeinse tijd werden ontdekt tijdens de bodemkarteringen in 1945. De bewoningssporen bevinden zich in het noordwestelijke deel van het aangegeven gebied. Het betreft oude woongrond met een oppervlak van 50x50 meter en gelegen op een diepte van ca. 25 cm beneden het maaiveld. In de cultuurlaag werden scherven van ruwwandig Romeins importaardewerk en inheems-Romeins aardewerk aangetroffen, die de bewoning in de 1e-3e eeuw dateren. De sporen uit de Late Middeleeuwen werden aangetroffen tijdens de archeologische veldkarteringen in het kader van de reconstructie van Midden-Delfland. Ze werden gevonden in het vlak en de westwand van een gegraven waterbassin. Ze bestaan uit diverse greppels en kuilen. Er zijn hierbij diverse fragmenten aardewerk uit de 12e eeuw gevonden. De bewoningskern zal ten westen van het waterbassin hebben gelegen.
HOFZICHT
Rapportage Archeologisch monument
Voor de gebruikersvoorwaarden zie www.kich.nl, aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. 14 oktober 2009 monumentnr
4141
cma nr status toponiem plaats gemeente provincie coordinaten
37B - 039 Terrein van hoge archeologische waarde Hofzicht t Woudt Westland Zuid-Holland 77581 / 445277
Complexen Complextypen Begindatering Einddatering Nederzetting, onbepaald Middeleeuwen laat: 1050 - 1500 nC Middeleeuwen laat: 1050 - 1500 nC Borg/stins/versterkt huis Nieuwe tijd: 1500 - 1950 Nieuwe tijd: 1500 - 1950 Beschrijving Toelichting omschrijving: Terrein met sporen van bewoning uit de Late Middeleeuwen en de resten van het huis Hofzicht uit de Nieuwe tijd. Actualisering Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland 2004-2006 De AMK van Zuid-Holland, vervaardigd in 1994, is opgenomen in de (digitale) Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (CHS). De gehele CHS, en daarmee ook de AMK, was aan herziening toe. Tussen 2004 en 2006 is, op initiatief van en gefinancierd door de Provincie Zuid-Holland, de AMK geheel herzien door middel van een bureauonderzoek. De projectleiding was in handen van Hazenberg Archeologie Leiden. Tijdens het onderzoek werden bestaande terreinen hergewaardeerd en nieuwe terreinen geselecteerd. Voor elk terrein is een advies gegeven voor wat betreft de waardering en/of begrenzing. Dit advies is telkens voorgelegd aan een selectiecommissie, waarin vertegenwoordigers van de provincie, de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM), de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland, de Universiteit van Amsterdam en gemeentelijke archeologen zitting hadden. Status terrein voor de actualisering: Hoge Archeologische Waarde. Beslissing commissie: dit terrein is geselecteerd voor vervolgonderzoek. Wijziging begrenzing t.o.v. AMK 1994: Nee Datum wijziging Archis: 24-05-2007 Resultaat bureauonderzoek: Het is niet bekend in hoeverre er nog resten van het oude huis onder de huidige boerderij aanwezig zijn. Op dit terrein heeft nooit archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Om de begrenzing van het monument beter te bepalen, dient er nog een aanvullend onderzoek plaats te vinden. De resultaten van het onderzoek zijn toegevoegd aan Livelink. Oude omschrijving Archis/CMA: CAA: - SAI: 37B-XX0 Tijdens een vervanging van een leiding werden restenuit de Late Middeleeuwen aangetroffen. De vondsten, uitsluitend aardewerkscherven dateren de bewoning in de 13e-14e eeuw. Het erf waar tegenwoordig nog de boerderij Hofzicht op staat is opgehoogd. Opdeze plaats heeft vanaf de 13e eeuw een boerderij of hofstede gestaan, die in de 17e eeuw vervangen werd door een buitenplaats, Hofzicht genaamd.
Figuur 6 i
Een bureauonderzoek naar bewoningssporen op en langs Delflandse boezemkades. E. J. Bult, Vakteam Archeologie Gemeente Delft, Delftse Archeologische Rapporten nr. 81, 8 november 2006. ii
Handreiking Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland. Vastgesteld door Gedeputeerde Staten van ZuidHolland 13 februari 2007
