Figuur 1: illustratie slokdarm

Slokdarmkanker

U bent naar VU medisch centrum (VUmc) verwezen voor een operatie omdat er slokdarmkanker is geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over slokdarmkanker, de oorzaken en risicofactoren en als laatste de behandeling van slokdarmkanker.

Slokdarmkanker Bij slokdarmkanker is er sprake van een kwaadaardige tumor in de slokdarm. In de medische wereld worden vaak de namen slokdarmcarcinoom en oesophaguscarcinoom gebruikt. De medische benaming voor de slokdarm is ‘oesophagus’. ‘Carcinoom’ is een ander woord voor een kwaadaardige tumor of kanker. Er zijn verschillende soorten slokdarmkanker. Het soort is afhankelijk van het type weefsel waaruit de tumor ontstaat. De meest voorkomende soorten slokdarmkanker zijn: • plaveiselcelcarcinoom Deze tumor ontstaat in plaveiselcellen. Dat zijn platte cellen die de bovenste laag van het slijmvlies in de slokdarm vormen. Plaveiselcelcarcinomen ontstaan meestal boven in de slokdarm. • adenocarcinoom Deze tumor ontstaat in klierweefsel. Een adenocarcinoom ontstaat vrijwel altijd in het slijmvlies onder in de slokdarm. De meeste adenocarcinomen ontstaan uit een zogenaamde Barrett-slokdarm. Dit is een slokdarm waarvan het type weefsel verandert in klierweefsel.

Figuur 1: illustratie slokdarm 2

Oorzaken en risicofactoren De precieze oorzaak van slokdarmkanker is onduidelijk. Verschillende factoren spelen een rol bij het ontstaan van deze vorm van kanker. Van een aantal factoren is bekend dat zij de kans op slokdarmkanker vergroten. Dit worden de risicofactoren genoemd. Risicofactoren die de kans op slokdarmkanker vergroten zijn: • Roken en overmatig alcoholgebruik. Vooral de combinatie van deze twee factoren verhoogt de kans om slokdarmkanker te krijgen. • Ongezonde en eenzijdige voeding. Het eten van weinig groenten en fruit lijkt de kans op slokdarmkanker te vergroten. • Overgewicht. • Regelmatig en langdurig last hebben van brandend maagzuur oftewel ‘reflux’. Dit is het terugstromen van maagzuur in de slokdarm. U vindt hieronder meer informatie over deze risicofactor. Brandend maagzuur en Barrett-slokdarm Als zure maaginhoud regelmatig en langdurig terugstroomt in uw slokdarm kan de slokdarm op den duur beschadigd raken. Dat komt doordat de slokdarm niet bestand is tegen het agressieve zoutzuur dat in maagsap zit. De maag kan hier tegen, want de maag heeft een dikke beschermende slijmvlieslaag die de maagwand tegen het zuur beschermt. De slokdarm heeft dit niet. Wanneer maagzuur vaak omhoog stroomt in uw slokdarm kan een slokdarmontsteking ontstaan. Door de ontsteking kan uw slokdarmweefsel op termijn veranderen. Dit heet een Barrett-slokdarm. Mensen met een Barrett-slokdarm hebben een verhoogde kans op slokdarmkanker. Onderzoeken Om te bekijken welke behandeling voor u het meest geschikt is, zullen er een aantal onderzoeken plaatsvinden: • endo-echografie Er wordt een echografie van de slokdarm gemaakt om te bepalen hoe groot de tumor precies is. Een echografie is een beeldvormend onderzoek, waarbij gebruik gemaakt wordt van geluidsgolven. • PET-CT scan Er wordt een PET-CT scan gemaakt om te bekijken of er uitzaaiingen in het lichaam zijn.

3

Over beide onderzoeken krijgt u meer informatie en voorlichting. In overleg met de arts worden de resultaten van de uitgevoerde onderzoeken en de behandelmogelijkheden besproken. Soms zijn aanvullende onderzoeken nodig om te komen tot een behandelplan. Behandeling van slokdarmkanker Met de uitslagen van de onderzoeken stelt de arts het stadium van uw ziekte vast. Dit stadium bepaalt voor een groot gedeelte welke behandeling u krijgt. Daarbij spelen ook persoonlijke factoren een rol. Hoe is uw lichamelijke conditie? En welke behandelingen wilt u zelf ondergaan? Afhankelijk van het stadium van uw ziekte krijgt u een: • curatieve behandeling Een curatieve behandeling is een behandeling die gericht is op genezing. Bij slokdarmkanker is een curatieve behandeling mogelijk als de ziekte in een vroeg stadium ontdekt wordt en als u geen uitzaaiingen heeft. • palliatieve behandeling Een palliatieve behandeling is bedoeld om de ziekte zo veel mogelijk af te remmen en uw gezondheidsklachten te verminderen. U krijgt een palliatieve behandeling als volledige genezing niet meer mogelijk is, doordat de ziekte te ver gevorderd is. Bijvoorbeeld als u uitzaaiingen heeft elders in het lichaam of als de tumor te groot is geworden. Operatie In overleg met de chirurg wordt bepaald of u voor een operatie in aanmerking komt. Voorafgaand aan de operatie krijgt u uitgebreide uitleg over het voorbereidende traject. Vaak houdt dit traject een behandeling met chemotherapie en radiotherapie in, dat als voorbereiding op de operatie plaatsvindt. Uit wetenschappelijk onderzoek is namelijk gebleken dat een behandeling met chemotherapie en radiotherapie voor de operatie verbeterde uitkomsten geeft. U zult daarom ook een afspraak hebben met de oncoloog en de radiotherapeut. Ook een goede conditie is belangrijk voordat u de operatie kunt ondergaan. Om u daarbij te ondersteunen wordt u in contact gebracht met een diëtist en een fysiotherapeut. Zij adviseren u over uw lichamelijke conditie.

4

Fysiotherapie rondom de operatie bij slokdarmkanker Rondom de operatie bij slokdarmkanker is een behandeling van de fysiotherapeut belangrijk. Al voor de operatie wordt u hiervoor doorverwezen naar de fysiotherapeut. Hieronder vindt u meer informatie over de begeleiding. Voor de operatie Voor uw operatie heeft u contact met de fysiotherapeut om uw conditie naar een goed niveau te brengen. Dit is belangrijk als voorbereiding op de operatie en de opname in het ziekenhuis. Ook is een goede conditie belangrijk om complicaties na de operatie te verminderen. Hierdoor herstelt u sneller. De fysiotherapeut kijkt naar een aantal aspecten van uw conditie, zoals: • uw loopafstand • uw uithoudingsvermogen • de kracht van uw ademspieren Afhankelijk van het resultaat van deze testen en uw persoonlijke situatie krijgt u van de fysiotherapeut instructies en adviezen. Uithoudingsvermogen verbeteren Als u voor de operatie ook chemo- of radiotherapie krijgt, geven wij u het advies om uw uithoudingsvermogen te verbeteren. Hiervoor raden wij u aan om dagelijks dertig minuten te wandelen. Samen met u kijken we naar een geschikte locatie (in uw directe woonomgeving). Ademspieren trainen De fysiotherapeut in VUmc geeft u instructies hoe u uw ademspieren het beste kunt trainen. De oefeningen die u hiervoor meekrijgt, doet u voornamelijk thuis. Een paar keer komt u voor controle naar de fysiotherapeut in VUmc. Indien nodig worden er ook ademhalingsoefeningen gedaan en krijgt u advies over uw leefstijl. Na de operatie Na de operatie krijgt u bezoek van de fysiotherapeut om u te helpen met ademhalingsoefeningen en mobiliseren.

5

Meer informatie Heeft u na het lezen van deze informatie vragen, dan kunt u contact opnemen met de afdeling revalidatiegeneeskunde (sectie fysiotherapie) van VUmc. Voedingsbegeleiding rondom de operatie bij slokdarmkanker Voeding is een belangrijk onderdeel van zorg voor uw lichaam. De operatie bij slokdarmkanker heeft veel consequenties voor uw voeding en eetpatroon. Goede voeding kan echter uw conditie op peil houden of verbeteren. Hierdoor herstelt u sneller. Voedingsbegeleiding Een diëtist van VUmc begeleidt u voor en na de operatie met uw voeding en stelt samen met u een persoonlijk voedingsplan samen. De diëtist zorgt ervoor dat u voeding krijgt met voldoende vitamines en mineralen. Bij de begeleiding zal de diëtist uiteraard rekening houden met uw persoonlijke eetgewoontes en de op dat moment bestaande gezondheidsklachten. Hieronder vindt u meer informatie over begeleiding. Begeleiding voor de operatie Voorafgaand aan de operatie helpt de diëtist u om uw eetpatroon en voedingstoestand in kaart te brengen en te verbeteren. Een goede voedingstoestand is belangrijk zodat u na uw operatie snel herstelt. Ook is het belangrijk dat u voldoende spiermassa heeft. Na uw operatie heeft uw lichaam namelijk grote behoefte aan eiwit, dat gehaald wordt uit uw spieren. De diëtist geeft u voedingsadviezen waarmee u het eiwitgehalte in uw voeding kunt verhogen. Ook zal de diëtist uw spierkracht en spiermassa regelmatig meten. De eiwitrijke voeding en voldoende beweging (onder begeleiding van de fysiotherapeut) zorgt voor een goede spiermassa. Door chemo- en/of radiotherapie voor en/of na de operatie kan uw eetlust afnemen en uw smaak veranderen. Toch is het belangrijk dat u juist dan voldoende eiwit en energie binnenkrijgt. De diëtist zal u daarbij helpen. Begeleiding na de operatie Bij de slokdarmoperatie krijgt u de eerste dagen voeding toegediend via een sonde in de darm. Dit wordt een voedingssonde genoemd. Als het gedurende uw herstelperiode niet lukt om voldoende voeding binnen te

6

krijgen, dan wordt u ook (bij)gevoed via een voedingssonde. Na de operatie begeleidt de diëtist u bij veranderingen in uw eetpatroon die veroorzaakt zijn door de operatie aan het maag-darmkanaal. Een eiwitrijke voeding blijft belangrijk tijdens het herstellen van de operatie. Ook dan geldt: eiwitrijke voeding en beweging helpen u om aan te sterken. Tijdens uw behandeling wordt u over het algemeen begeleid door meerdere diëtisten: een diëtist van de afdeling chirurgie en een diëtist van de afdeling oncologie. Meer informatie Heeft u na het lezen van deze informatie vragen, dan kunt u contact opnemen met de sectie diëtetiek & voedingswetenschappen van VUmc. Begeleiding en aanvullende informatie U wordt gedurende de hele behandeling begeleid door een verpleegkundig specialist. Deze is opgeleid om een aantal taken van de arts over te nemen en werkt nauw samen met de arts. De verpleegkundig specialist is uw aanspreekpunt voor uw behandeling en bij haar kunt u terecht voor aanvullende informatie, ondersteuning en overige vragen. Contactgegevens: Nel de Vries, verpleegkundig specialist, bellen naar het algemene nummer van VUmc (020) 444 4444 en vragen naar het tracernummer 6604. E-mail [email protected]

7

406069

VU medisch centrum© juli 2013 www.VUmc.nl

8