Feiten en cijfers 2011
VU medisch centrum GGZ inGeest
Inleiding VUmc en GGZ inGeest werken nauw samen en sinds 1 januari 2010 is GGZ inGeest partner van VUmc. Hiermee is de grootste divisie psychiatrie ontstaan bij een universitair medisch centrum. De basis voor dit partnerschap is de visie op samenhang tussen en de aanpak van lichaam en geest. Mensen met psychische klachten hebben vaak ook lichamelijke gezondheidsproblemen – en andersom. Met de jaarcijfers 2011 van VUmc en GGZ inGeest laten we de resultaten zien van onze organisaties. Daarnaast belichten we vier soma en psyche projecten. Het programma soma en psyche wordt gevormd door een aantal projecten binnen VUmc en GGZ inGeest waarbij sprake is van een integrale benadering van lichaam en geest (somatiek en psyche). Een van de doelstellingen hiervan is om betere resultaten te behalen op de drie kerntaken: patiëntenzorg, onderwijs/ opleiden en onderzoek. De voorzitters van de raden van bestuur van VUmc en GGZ inGeest willen de zorg blijven vernieuwen, ook in tijden van bezuinigingen.
“Depressie en angst lijken ongezond voor hart- en vaten,” aldus Adrie Seldenrijk van GGZ inGeest en VUmc. Ze toonde aan dat bij mensen met een depressie of angststoornis vaker risicovolle veranderingen in de vaten te vinden zijn dan bij mensen zonder zo’n psychiatrische stoornis. Adrie promoveerde op 30 november 2011 bij VUmc en GGZ inGeest. VUmc en partner GGZ inGeest werken intensief aan een integraal aanbod van en onderzoek naar somatische en psychische zorg.
Verhoogd risico op hart- en vaatziekten bij depressie en angststoornis
Ziekteprocessen in de slagaders, die uiteindelijk leiden tot hart- en vaatziekten (HVZ) zoals hartinfarct of beroerte, kunnen al in een vroeg stadium (subklinisch) worden gemeten. Vaatvernauwing – bijvoorbeeld door beschadigingen waarin zich cholesterol, bloedplaatjes en kalk ophopen – kunnen zorgen voor verstopping. Vaatstijfheid vergroot de kans op vaatwandbeschadigingen en maakt het voor het hart moeilijker om bloed rond te pompen. Seldenrijk gebruikte reeds bestaande gegevens van ruim 2700 deelnemers aan de Nederlandse Studie naar
Depressie en Angst en deed extra vaatmetingen in een subgroep van 650 mensen. Haar onderzoeksvraag was of een depressie of angststoornis samenhangt met subklinische HVZ. Deelnemers waren depressie- of angstpatiënten en gezonde mensen (‘controles’) tussen de 18 en 65 jaar. Depressieve of angstige mensen hadden driemaal zoveel kans op vaatvernauwing in de benen als controles. Ook toonden zij een toegenomen stijfheid van de vaten rond het hart. Hierbij was sprake van een zogenaamde dosisrespons verhouding: degenen met een grotere ernst of duur van de depressie of angstklachten, lieten een grotere vaatstijfheid zien. Laat-ontstane depressie ging bovendien samen met een verdikte halsslagaderwand. Een ongezondere leefstijl hing wel samen met vaatschade, maar verklaarde niet waarom depressieve of angstige mensen meer subklinische HVZ hadden. De resultaten verschenen in de gerenommeerde vaktijdschriften Journal of Psychosomatic Research, Biological Psychiatry, en World Journal of Biological Psychiatry. Hoewel het onderzoek geen uitsluitsel kan geven over oorzaak en gevolg, blijkt een verhoogd HVZ-risico bij zowel angst als depressie al te ontdekken op subklinisch niveau. “Het lijkt dus raadzaam bij depressie- en angstpatiënten extra aandacht te schenken aan de staat van de hart- en vaatgezondheid”, concludeerde Adrie Seldenrijk in haar onderzoek.
Kerngegevens VUmc 2011 (per 31-12-2011) Capaciteitsgegevens Aantal bedden incl. dagverpleging Aantal wiegen Totaal Patiëntenzorg Opnamen Dagopnamen Totaal opnamen Verpleegdagen Eerste polikliniekbezoeken Poliklinische consulten Spoedeisende hulp patiënten Verhoudingsgetallen Gemiddelde verpleegduur in dagen Aantal opnamen per bed (incl. dagverpleging) Onderwijs en opleiding Studenten Aantal 1e jaars studenten bachelor Aantal 1e jaars studenten master Einddiploma’s doctoraal Medische vervolgopleidingen Aantal opleidingen (erkend) Aantal artsen in opleiding tot specialist Verpleegkundige vervolgopleidingen Studenten: 1025 Diploma’s: 376
713 20 733
28.150 27.583 55.733 156.893 123.429 336.394 34.343 5,6 76,0
2.457 326 373 786 35 415
Medisch ondersteunende opleidingen Studenten: 459 Diploma’s: 77 PAOG Bij- en nascholingen Symposia Internationale congressen
83 21 6
Wetenschappelijk onderzoek Promoties (waarvan 7 GGZ inGeest gerelateerd) 103 Wetenschappelijk publicaties, internationaal/nationaal 2.424 Vakpublicaties en rapporten 364 Octrooien en patenten 109 Personele gegevens in fte’s Gemiddelde personeelsbezetting Gemiddelde bezetting patiëntgebonden functies Gemiddelde bezetting overig Financiële gegevens in miljoenen Budget patiëntenzorg + B-segment Niet gebudgetteerde zorgprestaties Rijksbijdrage werkplaatsfunctie Rijksbijdrage faculteit geneeskunde Overige bedrijfsopbrengsten Totale bedrijfsopbrengsten Personele lasten
5.828 4.395 1.433
325 5 64 52 211 656 426
Kerngegevens GGZ inGeest 2011 (per 31-12-2011)
Kernproductiegegevens Aantal cliënten in zorg Aantal verzorgingsdagen incl. BOPZ Aantal dagbehandelingen Aantal ambulante contacten Aantal dagactiviteiten (in dagdelen) Personele gegevens Aantal medewerkers in fte’s Aantal medewerkers in loondienst Aantal medewerkers in cliëntgebonden functies Aantal fte’s cliëntgebonden functies
19
29.237 231.851 35.045 466.440 49.515
1579 2128 1564 1172
Financiële gegevens (in duizenden) Omzet Waarvan wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Waarvan overige bedrijfsopbrengsten Opleidingen Artsen (tot psychiater) Verpleegkundigen Verpleegkundig specialist Stagiaires verpleegkunde diverse studies, opleidingen Wetenschappelijk onderzoek Wetenschappelijke publicaties Boekhoofdstukken Rapporten
141.689 130.382 11.307
51 81 51
100 100
208 24 2
| foto’s: Jean-Pierre Jans | ontwerp: Marcel Bakker, De Ontwerperij | druk: Verweij
Locaties Aantal Verspreid over de regio’s: 1. De Meerlanden 2. Amsterdam (Zuid en Nieuw West) en Amstelland 3. Zuid-Kennemerland
655
tekst: dienst communicatie
Capaciteitsgegevens Aantal feitelijke bedden (incl. beschermd wonen)
Geconsolideerde resultatenrekening 2011 (in duizenden) Bedrijfsopbrengsten Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten en/of subsidie DBC opbrengsten in B-segment Niet-gebudgetteerde zorgprestaties Overige bedrijfsopbrengsten Totaal
417.525 37.834 6.139 346.337
Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten
25.916 -8.854
Resultaat uit gewone bedrijfsvervoering voor belasting
17.062
Buitengewone baten en lasten Resultaat boekjaar voor belasting Vennootschapsbelasting
0 17.062 -18
Resultaat boekjaar na belasting
17.044
807.836
Bedrijfslasten Personeelskosten Afschrijving op immateriële kosten en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten
40.210 202.336
Totaal
781.919
539.373
Aandeel derden in groepsresultaat
-22
Resultaat toerekenbaar aan VUmc
17.022
Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking Reserve aanvaardbare kosten Algemene reserves Specifieke reserves onderwijs en onderzoek Bestemmingsreserve brand- en bedrijfsschade Bestemmingsreserve egalisatie afschrijvingen Bestemmingsreserve GGZ huisvesting
16.424 0 -575 200 -591 1.564
17.022
‘De tering naar de nering zetten’ Raad van Bestuurleden Joke van Lonkhuijzen (GGZ inGeest) en Elmer Mulder (VUmc) willen de zorg en de organisatie blijven vernieuwen – ook in tijden van bezuinigingen. Gelukkig hebben ze het gevoel dat de veranderingen breed worden gedragen. “Natuurlijk moeten we de tering naar de nering zetten, maar je moet je als organisatie altijd blijven vernieuwen”, vindt Joke van Lonkhuijzen. “Mijn ervaring is dat bezuinigingsdruk ook leidt tot creativiteit en nieuwe plannen, die gericht zijn op een betere toekomst voor onze instellingen”, vult Elmer Mulder aan. Belangrijke speerpunten voor de komende tijd zijn de invoering van het geïntegreerd patiënteninformatie systeem en het verbetertraject lean. “Alle medewerkers zijn betrokken bij het terugdringen van de onnodige inzet van mensen en middelen en het toevoegen van waarde aan onze processen.” Joke van Lonkhuijzen: “Ik zie sowieso bij alle medewerkers en grote motivatie en betrokkenheid. We zetten met elkaar de schouders eronder.”
Toch ontkomen VUmc en GGZ inGeest er niet aan om het aantal arbeidsplaatsen te verminderen. Hoe moeilijk is dat? Joke van Lonkhuijzen: “Natuurlijk is dat erg lastig. Gelukkig biedt de samenwerking tussen onze instellingen ook mogelijkheden op het gebied van mobiliteit, waardoor mensen elders herplaatst kunnen worden.” Elmer Mulder: “De samenwerking biedt zeker ook voordelen vanuit de inhoud. We moeten steeds meer een brug slaan tussen soma en psyche, waarbij goede patiëntenzorg altijd centraal staat.”
Parkinson vraagt om integrale behandeling Parkinson is een ziekte van soma en psyche die om een integrale behandeling vraagt, onder meer door intensieve samenwerking tussen neurologie en psychiatrie.
Bekende symptomen van Parkinson zijn beven, traagheid en spierstijfheid. Minder bekend is dat veel patiënten ook lijden aan bijvoorbeeld depressie, slaap- en angststoornissen, impulscontrolestoornissen en psychose. “Vooral dit bepaalt de levenskwaliteit”, vertelt psychiater Odile van den Heuvel, “Snellere herkenning en integrale behandeling kan ziekenhuisopname helpen voorkomen.” Het Centrum Neuropsychiatrie Parkinson behandelt patiënten met Parkinson die daarbij ook neuropsychiatrische klachten hebben. Van den Heuvel: “Het is soms moeilijk uit te maken of een symptoom, zoals trillen, vooral komt door de motorische verstoring of dat er een duidelijke angstcomponent in meespeelt. Datzelfde geldt voor bepaalde kenmerken van depressie die een grote over-
lap laten zien met Parkinson. Doorvragen is belangrijk, ook omdat veel patiënten zich schamen voor bepaalde verschijnselen, zoals gokken en hyperseksualiteit die kunnen optreden als bijwerking van de medicatie en niet gauw met Parkinson in verband worden gebracht.” Voorlichting staat daarom hoog op de agenda. Van den Heuvel: “We willen dat verwijzers en patiënten ons weten te vinden. Vaak is even meekijken en meedenken voldoende om de behandeling vlot te trekken en kunnen patiënten die goed neurologisch en psychiatrisch ingesteld zijn, gevolgd worden bij de GGZ-instelling dichtbij huis. Circuit Ouderen van GGZ inGeest kan een belangrijke bijdrage leveren middels huisbezoeken, acute crisisinterventie en dagactiviteiten. We willen de samenwerking met hen de komende tijd intensiveren.”
Met het uitwisselingsprogramma van GGZ inGeest en VUmc, krijgen mbo- en hboverpleegkundigen meer het besef dat soma en psyche bij elkaar horen. Alex van der Heijden, praktijkopleider GGZ inGeest, vertelt: “De algemene (AGZ) en geestelijke gezondheidszorg zijn uit elkaar gegroeid. In de AGZ zijn patiënten die in de war en angstig zijn. Binnen de GGZ is er nauwelijks aandacht voor somatische zaken, zoals wondverzorging.” Praktijkopleider Jettie Vreugdenhil van VUmc: “We hopen dat de blik van de studenten verbreed wordt en dat ze verder kijken dan alleen de symptomen. Er zit ook nog een mens achter de patiënt. We willen de studenten zo voorbereiden dat ze op alle soorten vragen zijn voorbereid of het nu somatisch of psychisch is”. Ze vervolgt: “Vermoeidheid bijvoorbeeld komt zowel in de AGZ als in de GGZ voor. Echter er wordt een andere betekenis aangegeven en er worden andere interventies op gedaan”. De HBO-studenten schrijven een advies n.a.v. een door hen gesignaleerd probleem en de MBO-studenten worden meegenomen in de beginselen van het klinisch redeneren en leren eerst afstand nemen en ervaren wat er gebeurd voordat ze gaan handelen. Tot nu toe bevalt de samenwerking uitstekend. Van der Heijden: “We zijn gezamenlijk in gesprek met de mbo- en hbo-scholen om de aandacht voor soma en psyche te versterken”. Vreugdenhil: “Onze studenten leren meer over gespreksvoering, de mensen van GGZ inGeest zien bijvoorbeeld hoeveel aandacht er is voor wondverzorging op hoog niveau. Zo verruimen ze hun blikveld. We gaan dan ook zeker door”.
Uitwisseling studenten VUmc en GGZ inGeest
Geboren in VUmc: MamaKits
Naar een polikliniek verloskunde in een universitair centrum komen vooral vrouwen met een gecompliceerde zwangerschap. Omdat deze vrouwen meer risico lopen op psychische klachten zijn MamaKits (GGZ inGeest, Prezens) en VUmc gezamenlijk een spreekuur gestart.
MamaKits biedt speciaal voor zwangere en net bevallen vrouwen een uitgebreid aanbod van informatie, advies, individuele gesprekken, cursussen en een ondersteuningsgroep. Psychische klachten moeten in een vroeg stadium worden herkend en aangepakt, zodat verdere therapie niet nodig is. Tien procent van de vrouwen is depressief of angstig tijdens of na de zwangerschap. Ervoor uitkomen is vaak moeilijk, omdat men een stralende moeder verwacht. Programmaleider Agaath Drost van MamaKits: “Na de bevalling zijn er niet altijd ‘roze wolken’. Integendeel: uitputting, onzekerheid en somberheid kunnen ook de boventoon voeren. Veelal worden de psychische problemen te
laat herkend. Maar je moet er juist snel bij zijn met ondersteuning en behandeling. Dat is nodig voor de psychische gezondheid van de jonge moeder. En voor een gezonde emotionele ontwikkeling van het kind, want dat begint met een goede hechting.” Ervaringen van de afgelopen jaren hebben al laten zien dat MamaKits ertoe doet. Kan ook wetenschappelijk aangetoond worden dat preventieve interventies van MamaKits effectief zijn en dat daarmee daadwerkelijk ernstigere depressieve en/ of angstklachten voorkomen kunnen worden? De samenwerking met VUmc biedt nu een uitgelezen mogelijkheid om onderzoek te doen naar de hulp- en dienstverlening van MamaKits.
Elektroconvulsie therapie (ECT) wordt succesvol toegepast bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Deze patiënten zijn meestal opgenomen bij GGZ inGeest en worden behandeld bij VUmc, door een multi disciplinair team van beide instellingen.
Elektroshocks zijn eigentijds
GGZ inGeest heeft veel ervaring met de indicatiestelling en uitvoering van ECT. Sinds 1996 vonden er 7000 sessies plaats bij ongeveer 600 patiënten, er wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan en mensen uit het hele land komen langs voor een second opinion. Psychiater Audrey van Schaik, directeur behandelzaken circuit ouderenpsychiatrie: “Daardoor weten we dat patiënten met een psychotische of ernstige depressie er het meest van profiteren. De effectiviteit bij die groep is heel hoog, zonder behandeling zou een deel komen te overlijden.” Vooral ouderen zijn gebaat bij ECT. Zij verdragen vaak geen antidepressiva en hebben vanwege hun kwetsbaarheid een snelle en effectieve behandeling nodig. ECT is effectief en veilig, maar ook weer niet zaligmakend. Van Schaik: “Het is een kuur van acht tot tien keer en mensen moeten toch telkens onder narcose. Verder kun je er kortdurend geheugenproblemen van krijgen. We passen het voornamelijk toe bij mensen met een stemmingsstoornis waarbij het effect duidelijk bewezen is. Bij andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld schizofrenie, zijn we terughoudender en zijn er vaak medicamenteuze mogelijkheden. Het is niet ‘u vraagt, wij shocken’. We moeten echt overtuigd zijn dat de patiënt meer profijt heeft dan last.”
GGZ inGeest Postbus 74077 1070 BB Amsterdam T (020) 788 5000 E
[email protected] www.ggzingeest.nl VUmc Postbus 7057 1007 MB Amsterdam T (020) 444 4 444 E
[email protected] www.vumc.nl
Mamakits Deze, en de foto op de voorpagina, zijn gemaakt op de polikliniek Verloskunde waar Mamakits een spreekuur is gestart. Lees hierover meer in het interview.
