Faculteit der Natuurwetenschappen, wiskunde en Informatica
jaarOVerzICHt 2013
FNWI in vogelvlucht
Inhoud
Organisatie
Onderwijs
Onderzoek
4
Voorwoord
5
Organogram
6
Studenten en docenten van de FNWI
8
De FNWI-bachelors
10
De FNWI-masters
12
Instituut voor Interdisciplinaire Studies
14
Communicatie en informatie
16
Breed bèta-onderzoek in Amsterdam
18
Anton Pannekoek Institute for Astronomy
20
Van ’t Hoff Institute for Molecular Sciences
22
Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics
24
Institute for Logic, Language and Computation
26
Institute of Physics
28
Informatics Institute
30
Korteweg-de Vries Institute for Mathematics
32
Swammerdam Institute for Life Sciences
Voorwoord
Als decaan van de FNWI ben ik blij te mogen terugblikken op het jaar 2013. Voor mij is de essentie van een academische omgeving dat onderzoek en onderwijs hand-in-hand gaan. Dat de Universiteit van Amsterdam daar in de volle breedte goed in slaagt, bewijst onder andere de maximale score van de universiteit op de NVAOinstellingstoets afgelopen jaar. De accreditatieorganisatie geeft in haar rapport aan ‘onder de indruk te zijn van de overtuigende wijze waarop de UvA heeft laten zien […] in control te zijn over de kwaliteitszorg voor haar onderwijs’. Kijk je naar de inspanningen van de mensen van onze faculteit in 2013, dan kun je die gerust ook indrukwekkend noemen: de bèta-opleidingen zijn populair bij studenten, onderzoekers leveren prestaties van wereldformaat. Dit jaaroverzicht toont in vogelvlucht de belangrijkste mijlpalen in 2013. Ik bied het u met plezier aan: het is een voorrecht zo’n talentvolle organisatie te mogen leiden. Het is aan u om er trots op te zijn. Omdat ik zelf pas op 1 januari 2014 in Amsterdam begon, wil ik op deze plek niet nalaten nogmaals hartelijk ‘dank je wel’ te zeggen tegen mijn voorganger, Kareljan Schoutens. Hij heeft als decaan de faculteit in woelig water op koers gehouden en er in sterke mate aan bijgedragen dat er in 2013 zoveel academische successen zijn geboekt. Daarnaast heeft hij zich het hele jaar lang met welhaast bovenmenselijke inspanningen binnen en buiten de faculteit ingezet voor een structurele bètasamenwerking in Amsterdam. In december 2013 strandde het plan om de drie bètafaculteiten van de UvA en de VU samen te voegen in één gezamenlijke organisatie op weerstand onder studenten. Tegenstanders vreesden onder meer grootschaligheid, voorstanders legden de nadruk op de versteviging van het aanbod van opleidingen en de kans om samen nationaal en internationaal sterker te staan. Graag wil ik al het goede uit dit debat gebruiken als basis voor een hernieuwde visie op samenwerking. In een geleidelijk tempo wil ik samen met alle betrokkenen toewerken naar een logische, stapsgewijze bundeling van krachten. Daarmee bouwen we voort op al het harde werk van velen om een rooskleurige toekomst voor ‘bèta in Amsterdam’ te creëren.
Prof.dr.ir. Karen Maex decaan Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica Universiteit van Amsterdam
4 | FNwI 2013
Het directieteam van de faculteit (vlnr): Michel Haring, directeur onderwijs; Maaike Lürsen, directeur bedrijfsvoering; Rudi Rust, directeur financiën; Karen Maex, decaan.
decaan bestuurszaken
ondernemingsraad (OR)
communicatie
studentenraad (FSR)
onderwijs Michel Haring
onderzoek Karen Maex
bedrijfsvoering Maaike Lürsen
financiën Rudi Rust
College of Science
Institute of Physics
Personeelszaken
Planning en Control
Graduate School of Sciences
Institute for Logic, Language and Computation
Wetenschappelijke informatiediensten
Projectenbureau
Graduate School of Life and Earth Sciences
Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics
Gebouwen en voorzieningen
Graduate School of Informatics
Informatics Institute
Education Service Centre
Korteweg-de Vries Institute for Mathematics
Instituut voor Interdisciplinaire Studies
Anton Pannekoek Institute for Astronomy
Technologie Centrum
Marktontwikkeling Projectmanagement
Veiligheid, beveiliging, arbo en milieu ICT
Swammerdam Institute for Life Sciences Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences
|5
studenten en docenten van de FnwI
In 2013 zijn zestien opleidingen
De resultaten daarvan zijn bemoedigend: alle opleidingen worden zonder enig voorbehoud als van voldoende niveau en kwaliteit beoordeeld. Daarbij wordt een aantal standaarden als goed beoordeeld. Een bijzondere beoordeling kreeg de masteropleiding Logic: deze opleiding geldt als ‘excellent’ en is hiermee de eerste én enige opleiding van de UvA met dit predicaat. De instroom van nieuwe studenten is in september 2013 opnieuw veel hoger dan in het jaar ervoor: een gemiddelde toename van 24 procent ten opzichte van 2011-2012 en meer dan tweeduizend nieuwe bachelor- en masterstudenten in totaal.
van de faculteit beoordeeld in het kader van de verlenging van de accreditaties door de nVaO.
375 929
401 1055
338 667
master bachelor
522 966
574 1052
928 760 2132 1786
1042 2454
IngesCHreVenen
1223 2568
2013
2012
2011
2010
2009
5.500 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0
2008
2013
2012
2011
2010
700 1365
InstrOOM 6 | FNwI 2013
2009
2.200 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0
2008
InstrOOM stUdenten
1349 2773
master bachelor
1600 3270
Bètabreak
De studieverenigingen in 2013
Sinds 2011 organiseren de studenten in de BètaBreakcommisie een maandelijkse discussie op een woensdag tijdens de lunch in de centrale hal van de FNWI. De bedoeling is de verschillende bètawetenschappen die samen op het Science Park gehuisvest zijn met elkaar in contact te brengen. In 2013 gingen de BètaBreaks onder meer over epidemieën en vaccinaties, over de plannen voor de Amsterdam Faculty of Science, over de regels van de kunst en over doping in de sport.
De zes studieverenigingen vormen een belangrijke spil in de faculteit. Zij bieden een welkom steuntje in de rug voor honderden studenten en zorgen vooral ook voor veel gezelligheid binnen en buiten de faculteit.
Docent van het jaar Tijdens de Dies Natalis in 2013 ontving Jan van Maarseveen van de FNWI de prijs voor UvA Docent van het Jaar vanwege zijn passievolle en interactieve wijze van onderwijs geven. Van Maarseveen weet volgens de jury precies die kennis over te dragen die de link legt tussen scheikunde, natuurkunde en biologie.
Deskundigheidsbevordering De faculteit hecht grote waarde aan het faciliteren van permanente deskundigheidsbevordering, ook van medewerkers die onderwijs verzorgen. Daarom organiseert de faculteit voor ál die medewerkers een traject richting basiskwalificatie onderwijs (BKO). In 2013 zijn 65 BKO-certificaten uitgereikt aan docenten van de FNWI. Het streven is dat uiteindelijk alle docenten dit traject doorlopen.
NSA / Natuurkunde, Sterrenkunde en Wiskunde / 750 leden / De NSA organiseert in samenwerking met het vak Oriëntatie natuur- en sterrenkunde lezingen voor alle tweede- en derdejaars natuur- en sterrenkunde. Aan het eind van dit jaar wordt deze activiteit afgesloten met een lezing van natuurkundige, kinderboekenschrijver en oud-vicepremier Jan Terlouw.
ACD / Scheikunde / 240 leden / ACD heeft zo’n zestig nieuwe leden doordat de vereniging nu dé studievereniging voor scheikunde in Amsterdam is. In 2013 heeft ACD Mini-Excursies geïntroduceerd: excursies van ongeveer een uurtje bij een bedrijf op het Science Park, zoals de glasblazerij en het technologisch centrum, en Lighthouse Industries.
Spectrum / Bèta-gamma en Future Planet Studies / 613 leden / Spectrum is de nieuwe naam voor de studievereniging Bèta-gamma, voorheen SVBG. In 2013 is de fotocommissie ‘de Picsie’ opgericht, om alle foto’s die door de jaren heen tijdens evenementen van de vereniging zijn gemaakt in een online archief te verzamelen. De Picsie regelt onder meer ook dat bij alle evenementen fotografen of leden van de commissie aanwezig zijn om ze vast te leggen.
GAOS / Aardwetenschappen en Fysische Geografie / 105 leden / GAOS organiseerde een excursie naar de Noord-Zuidlijn, met onder andere een bezoek aan de bouwput onder het Centraal Station. Aansluitend was er een lunch in de GAOS-kamer, waar ook veel derdejaars op af kwamen. VIA / Informatiewetenschappen / ca. 1.300 leden / De door VIA georganiseerde Hackaton was een drukbezochte dag op het Science Park. VIA-leden konden experimenteren met onder andere de Nao’s van het Robolab, NXT-Robots, een oculus rift, LEAP motion controllers en meer. Daarnaast waren er verschillende lezingen, onder andere over gaming engines.
CONGO / Biologie, Biomedische wetenschappen en Psychobiologie / ca. 2.200 leden / Eerstejaars studenten krijgen in het begin van hun studie in korte tijd veel informatie te verwerken. Congo organiseert twee weken na aanvang van de studie een informatieavond voor nieuwe studenten om sommige zaken nogmaals toe te lichten en informatie aan te vullen. Tijdens deze sessie, Studenten Leggen Uit (SLUit) genoemd, draait het om praktische zaken omtrent het Science Park, contactpersonen op de faculteit, de medezeggenschap (facultair en centraal) en de structuur en organisatie van Congo.
onderwijs | 7
de FnwI-bachelors
Bèta-gamma
wiskunde & statistiek
scheikunde
Psychobiologie
natuur- & sterrenkunde
Kunstmatige Intelligentie
Informatiekunde
Informatica
Biologie
Bio-medische wetenschappen
opleiding
Future Planet studies
IIs
InstrOOM stUdenten
800 700 600 500 400 300 200 100 0
2013
ingeschrevenen instroom
2012
ingeschrevenen instroom
stUdIesUCCes
Bio-medische wetenschappen 63% Biologie 65% Informatica 68% Informatiekunde 55% Kunstmatige Intelligentie 67% natuur- & sterrenkunde 68% Psychobiologie 73% scheikunde 67% wiskunde & statistiek 69% Bèta-gamma 56% Future Planet studies 60% diploma na 4 jaar, start opleiding in 2009; kleine cohorten kunnen fluctuaties in studierendement opleveren
IIs
8 | FNwI 2013
De opleidingen van College of Science bestrijken de volle breedte van het bèta-aanbod. In 2013 waren bij deze opleidingen ruim 2.500 studenten ingeschreven. Bij de opleidingen van het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (IIS) ging het om nog eens bijna 2.500 studenten. Aanmoedigingsprijzen eerstejaarsstudenten Jonge talenten ontvingen een aanmoedigingsprijs bij de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen in Haarlem. Pjotr Buys (Wiskunde en technische wiskunde), Sam van den Brink (Natuurkunde en technische natuurkunde), Jorien Duivenvoorden (Scheikunde) en Bryan Eikema (Informatica en technische informatica) kregen ieder een prijs van 500 euro.
Viermaal brons bij internationale wiskundecompetitie Op de twintigste International Mathematics Competition voor studenten (IMC), in Bulgarije, heeft de UvA-delegatie vier bronzen medailles gewonnen. De winnaars waren Sam van den Brink, Carla Groenland, Jolien Kerssens en Alan Groot. De door het KdVI uitgezonden delegatie bestond in totaal uit drie eerste- en vijf tweedejaarsstudenten en kwam ook nog terug met drie eervolle vermeldingen. Aan de IMC doen eerste- tot en met vierdejaars wiskundestudenten uit de hele wereld mee.
Vier FNWI-opleidingen ‘topopleiding’ Biologie, bèta-gamma, wiskunde en scheikunde behoren volgens de normen van de Keuzegids Universiteiten tot de top van het Nederlandse wetenschappelijk onderwijs. Elke opleiding met een totaal score van 76 punten en een oordeel van ++ of hoger krijgt het predicaat ‘topopleiding’. De scores van de topopleidingen bij de FNWI zijn: Biologie 80 punten, Bèta-gamma 78, Wiskunde 76 en Chemie 76. Het ‘rapportcijfer’ is een landelijk gemiddelde op basis van de vragenselectie van de Keuzegids uit de Nationale Studentenenquête (NSE, 2013).
onderwijs | 9
de FnwI-masters
sciences. In 2013 waren voor de opleidingen in totaal ruim veertienhonderd
Logic
Information studies
300
250
200
40 150
38
studenten ingeschreven. In de masteropleidingen van het Instituut voor
grid Computing
Forensic science
artificial Intelligence
Informatics, science en Life and earth
Brain & Cognitive science
ondergebracht in drie graduate schools:
opleiding
de FnwI heeft het masteronderwijs
IIs
39
63 100
20
Interdisciplinaire studies waren bijna 13
tweehonderd studenten ingeschreven.
50
0
alle masters zijn engelstalig.
stUdIesUCCes Information studies* 78% software engineering* 53% system & network engineering* artificial Intelligence 52% Computational science 78% Logic 53% Biological sciences 67% Biomedical sciences 74% earth sciences 58% Life sciences 25% astronomy & astrophysics 63% Chemistry 53% Mathematical Physics 40% Mathematics 75% Physics 70% stochastics & Financial Mathematics 40% 69% Brain & Cognitive science 71% Forensic science diploma na 2* of 3 jaar, start opleiding in 2011* of 2010; kleine cohorten kunnen fluctuaties in studierendement opleveren
IIs
10 | FNwI 2013
100%
Physics
Mathematics
Mathematical Physics
30 24
28
300
Stochastics & Financial Mathematics
32
Chemistry
Astronomy & Astrophysics
Life Sciences
33
Earth Sciences
Biomedical Sciences
Biological Sciences
System & Network Engineering
Software Engineering
opleiding vervolg
Instroom studenten 250
200
150
100
19
13 6
6
4
8
50
0
2013
ingeschrevenen instroom
2012
ingeschrevenen instroom
UvA en St. Petersburg: master Computational Science
Eerste student afgestudeerd met major teaching
In april 2013 zijn de handtekeningen gezet onder de overeenkomst tussen de Universiteit van Amsterdam en de ITMO Universiteit van St. Petersburg voor een gezamenlijk masterprogramma Computational Science. De samenwerking is tot stand gekomen op initiatief van prof.dr. Peter Sloot, die aan beide universiteiten is gelieerd.
Lukas Droge kreeg in 2013 als eerste FNWI-student een diploma met een major Teaching. De medisch bioloog
aantal internationale studenten
heeft hiermee tijdens zijn master de eerstegraads bevoegdheid voor leraar biologie gehaald. De opleiding biedt studenten een extra mogelijkheid om een eerstegraads lerarenbevoegdheid te halen.
SNE beste master informatica De onafhankelijke ‘Keuzegids masters 2013’ heeft de FNWI-master System and Network Engineering tot beste masteropleiding van Nederland verkozen, in de categorie ‘WO Informatica’.
onderwijs | 11
Instituut voor Interdisciplinaire studies Hét kenniscentrum van de Uva op het gebied van interdisciplinair leren en doceren. Identificeert nieuwe thema’s en vraagstukken die aansluiten bij actuele ontwikkelingen in de wetenschap en de samenleving.
C
Ij
Fe
rs
IIs Personeel 112 personen
fte 47
Docenten met een onderwijstaak bij IIS IIs 93 FnwI 125 FMg 49 Fgw 19 Fdr 11 FeB 1 aMC 6 extern 180 Studenten academisch jaar 2012/2013 Bèta gamma bachelor 374 Future Planet studies bachelor 221 aardwetenschappen bachelor 57 Forensic sciences master 81 Brain and Cognitive sciences research master 97 Interdisciplinair keuze- en honoursonderwijs 2.376
12 | FNwI 2013
Postbus 94224, 1090 ge amsterdam | science Park 904, C2.116a | (020) 525 5190 |
[email protected] | iis.uva.nl
Het Instituut voor Interdisciplinaire studies (IIs) is hét kenniscentrum van de Uva op het gebied van interdisciplinair leren en doceren. samen met faculteiten ontwerpt het IIs nieuw onderwijs. Het IIs heeft ruim vijftien jaar ervaring met interdisciplinair onderwijs en blijft vanuit de inhoud bouwen aan onderwijsinnovaties met een interdisciplinair karakter. Het instituut identificeert nieuwe thema’s en vraagstukken die aansluiten bij actuele ontwikkelingen in de wetenschap en de samenleving.
Politics, Psychology, Law and economics Met ingang van 1 september 2014 begint de Uva een nieuwe engelstalige, interdisciplinaire opleiding: Politics, Psychology, Law and economics (PPLe). studenten leren de complexiteit van de samenleving, organisaties en maatschappelijke uitdagingen analyseren door theorieën en methoden uit de psychologie, politicologie, rechten en economie te integreren. In opdracht van de Fdr, FMg en FeB vervulde het IIs hier in 2013 de rol van onderwijsontwikkelaar en procesbegeleider.
IIS introduceert pre-honoursprogramma Bij het IIS studeren ruim 3.000 studenten. Het IIS biedt een aantal opleidingen aan waaronder de bachelors Bèta-gamma en Future Planet Studies, de master Forensic Science en de research master Brain and Cognitieve Sciences. Daarnaast biedt het IIS keuzeonderwijs (minoren, honoursmodulen en verschillende publieksactiviteiten) aan voor studenten van alle faculteiten. Activiteiten hebben altijd een interdisciplinair signatuur en zijn opgezet met een of meer faculteiten. Uitvoeren en innoveren gaan bij het IIS hand in hand. Het Onderwijslab dat in 2013 van start is gegaan, speelt hierbij een essentiële rol. Het heeft een spilfunctie bij experimenten, publicaties, handboeken en methoden voor interdisciplinair onderwijs. Zo organiseert het Onderwijslab
bijvoorbeeld workshops voor opleidingsdirecteuren en docenten over het ontwerpen en versterken van interdisciplinaire programma’s, en adviseert in verschillende vernieuwingstrajecten.
Handboeken Onderwijslab, Instituut voor Interdisciplinaire Studies, ‘An introduction to interdisciplinary research’ Onderwijslab, Instituut voor Interdisciplinaire Studies, ‘Interdisciplinary learning activities’
Om excellente scholieren vanaf dag één uit te dagen is vanaf september 2013 voor het eerst een groep eerstejaars studenten Bèta-gamma en Future Planet studies begonnen met het pre-honoursprogramma. studenten met de hoogste vwo-eindexamencijfers zijn uitgenodigd om deel te nemen.
Minor: Tesla In de minor tesla leren studenten hoe wetenschappelijke kennis uit hun master kan worden ingezet in een omgeving buiten de universiteit. de minor tesla is ontwikkeld in opdracht van de FnwI en heeft in het tweede semester van 2012-2013 voor het eerst gedraaid. In het tweede semester 2013-2014 wordt de minor tesla opnieuw aangeboden.
‘de wisselwerking van ontwikkelen en uitvoeren heeft ook in 2013 geleid tot innovatieve, interdisciplinaire onderwijsprogramma’s en onderwijsadviezen.’ Lucy wenting, directeur IIs ONDerwIjS | 13
Communicatie en informatie Nog nooit bereikten de voorlichtingsactiviteiten van de FNWI zoveel mensen als in 2013. Zo’n drieduizend mensen bezochten de voorlichtingsdagen en nog eens drieduizend jongeren kregen voorlichting op school. Daarnaast waren er allerlei publieksactiviteiten om jongeren én volwassenen te enthousiasmeren voor de wetenschap. Nieuw aanbod voor scholen
Kinderlezingen
In 2013 heeft het team Outreach van de afdeling Communicatie drie nieuwe leskisten voor scholen ontwikkeld; in totaal zijn er nu elf verschillende leskisten beschikbaar. Het team heeft ook vijf nieuwe masterclasses - verdiepende cursussen voor excellente scholieren georganiseerd. Outreach faciliteert ook inhoudelijke activiteiten voor schoolklassen op de FNWI of op de locatie van de school. Basisscholen maakten ook gebruik van de workshop robotica, waarbij studenten met materialen naar de basisscholen togen om daar lessen te verzorgen. Doel van deze activiteiten is om leerlingen en leerkrachten via inhoudelijke activiteiten te enthousiasmeren voor wetenschap en techniek.
Elke maand vertelt een FNWI-wetenschapper in Science Centre NEMO over wetenschappelijk onderzoek aan kinderen tussen 8 en 12 jaar. Steeds is deze populaire Wakker Worden Kinderlezing uitverkocht en komen er tachtig kinderen op zondagmorgen naar NEMO. Naar aanleiding van een kinderlezing door Klaasjan van Druten is een workshop 3D-film voor het basisonderwijs ontwikkeld.
Bètapartners Minister Jet Bussemakers reikte in maart een cheque van 250.000 euro aan de Bètapartners uit voor het Brede Regionale Steunpunt: een bundeling van de zogeheten vaksteunpunten Natuurkunde, Scheikunde, Biologie, Informatica, NLT, Aardwetenschappen en Techniek. In het
Brede Regionale Steunpunt staan de thema’s professionalisering, vakvernieuwing en aansluiting hoog op de agenda. Bètapartners is sinds 2004 het netwerk van de VU, UvA, HvA en Hogeschool InHolland, samen met inmiddels 33 scholen voor het voortgezet onderwijs en een aantal bedrijven en andere instellingen in Noord-Holland, Flevoland en ‘t Gooi. Zij hebben de handen ineengeslagen om de bèta-technische talenten onder VOscholieren aan te wakkeren, de keuze voor bètastudies aantrekkelijker te maken en het onderwijs in deze vakken te verbeteren.
Ralph Wijers bij de Universiteit van Nederland Via de Universiteit van Nederland geven de beste hoogleraren van Nederland gratis online college. Elke werkdag komt
Nieuwe website en nieuwsbrief In de eerste helft van 2013 zijn de sites voor zittende studenten en de medewerkerswebsite overgezet naar het nieuwe contentmanagementsysteem Hippo. Met de overgang van de facultaire website en de websites van vijf van de acht onderzoeksinstituten, die in de loop van 2012 al zijn overgegaan, is het migratieproject voltooid. Vanaf oktober verscheen de facultaire nieuwsbrief in een nieuw jasje. Naar aanleiding van een enquête onder werknemers van de FNWI zijn suggesties en kritiekpunten geïnventariseerd en verwerkt. De nieuwe, frisse uitstraling sluit beter aan bij de vernieuwing van de UvA-website van het afgelopen jaar. Daarnaast het is nu mogelijk berichten met beeld te begeleiden en uit te lichten. 14 | FNWI 2013
Toename van bezoekers aan voorlichtingsdagen De bachelordagen van de FNWI, de open dagen waarop scholieren zich op het Science Park kunnen oriënteren op hun studiekeuze, laten de afgelopen jaren een gestage toename van het aantal aanmeldingen zien. Ook de belangstelling voor de masteravond nam toe.
maart
2013/2014 november
april
maart
2012/2013 december
4.000
2011/2012 maart
De FNWI is sinds 2013 een van de partners van het academisch-cultureel centrum SPUI25. De faculteit trapte af met de FNWI Collegetour. In deze lezingenserie vertellen wetenschappers van de FNWI over de laatste ontwikkelingen in hun onderzoek. De FNWI Collegetour is een nieuw platform waar bètawetenschappers zich presenteren aan een breed publiek.
2010/2011 maart
FNWI Collegetour van start
oktober
BACHELORDAGEN november
er een nieuw college online, en elke week een nieuwe hoogleraar. In het najaar van 2013 gaf prof.dr. Ralph Wijers van het Anton Pannekoek Institute for Astronomy vijf colleges over sterrenkunde. Aan bod kwamen onder andere onze zon, sterren en zwarte gaten. De colleges van Ralph Wijers en de andere (UvA-)hoogleraren zijn terug te zien via www.universiteitvannederland.nl.
3.000
2.000
1.000
0 aangemelde bezoekers
onderwijs | 15
Breed bèta-onderzoek in amsterdam
C
Ij
Fe
rs
FnwI
Publicaties
Promoties
1.504 106
Personeel totaal man vrouw hoogleraren UHd Ud promovendi niet-nederlandse medewerkers
16 | FNwI 2013
fte 1.184 793 391 77 67 87 363 394
De FNWI omvat acht onderzoeksinstituten met ieder hun eigen werkterrein. Daarmee bestrijkt de faculteit een breed terrein binnen de bètawetenschappen.
De Universiteit van Amsterdam heeft in totaal veertien onderzoekszwaartepunten aangewezen. Het onderzoek binnen deze zwaartepunten behoort tot het beste wat de UvA te bieden heeft en is internationaal toonaangevend. De onderzoeksinstuten van de FNWI participeren in vijf zwaartepunten: Systems Biology, Gravitation and Astroparticle Physics, Brain and Cognition, Quantum Matter and Quantum Information, and Sustainable Chemistry. Daarnaast heeft de faculteit zelf nog vier facultaire zwaartepunten aangewezen: Global Ecology, Green Life Sciences, Informatics for a Data rich World en Soft Matter.
Advanced Research Centre for NanoLithography van start Het nieuwe Advanced Research Centre for NanoLithography (ARCNL), een publiek-private samenwerking van ASML, FOM, NWO, UvA en VU, gaat fundamenteel onderzoek verrichten op het gebied van de nanolithografie, de belangrijkste technologie voor het produceren van computerchips en processoren in pc’s, smartphones en tablets. In eerste instantie richt het centrum zich op de fysische en chemische processen die cruciaal zijn voor extreem ultraviolet (EUV) lithografie. Prof.dr. Joost Frenken is benoemd tot eerste directeur van ARCNL.
Oprichting Amsterdam Center for Forensic Science and Medicine De UvA, het AMC en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) werken nauw samen op het gebied van forensisch en medisch wetenschappelijk onderzoek. In 2013 richtten deze drie partijen daartoe samen het Co van Ledden Hulsebosch Centrum (CLHC) op, een virtueel en
interdisciplinair expertisecentrum voor forensische innovatie. Met het CLHC willen UvA, AMC en NFI een bloeiend en internationaal erkend forensic science-programma in Nederland realiseren (zie ook pagina 21).
Andreas Bonn medailles De Andreas Bonn medailles worden eens in de vijf jaar uitgereikt voor oorspronkelijk werk op de wetenschapsgebieden Natuurwetenschappen, Exacte Wetenschappen en Geneeskunde & Tandheelkunde, dat verricht is in het kader van het promotieonderzoek aan de UvA. In 2013 ontvingen FNWI-promovendi Sebastiaan de Vet (natuurwetenschappen) en Jop Briët (exacte wetenschappen) een Andreas Bonn medialle, net als Alexander Vlaar van het AMC (geneeskunde). In totaal waren 23 jonge onderzoekers voorgedragen voor de prijs.
onderzoek | 17
anton Pannekoek Institute for astronomy wereldwijd hoog aangeschreven op het gebied van hoge-energie astrofysica. Internationaal geöriënteerde onderzoeksgroepen doen onderzoek naar zwarte gaten en neutronensterren, gammastraling, de evolutie van sterren, de vorming van planeten en observatietechnieken.
Ij
Fe
rs
aPI C
283 12
Publicaties
Promoties Personeel
een artistieke impressie van de omgeving van sagittarius a*,
hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi OBP
18 | FNwI 2013
fte 2 9 3 13 26 5
het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg.
Postbus 94249, 1090 ge amsterdam | science Park 904, C4.141 | (020) 5257491 |
[email protected] | www.astro.uva.nl
HIgHLIgHts Veel belangstelling voor sterrenkijkavonden De eerste sterrenkijkavonden in maart en april 2013 waren drie uur na bekendmaking al volgeboekt. Bezoekers luisterden naar een lezing, bezochten de sterrenkoepel en konden astronomen vragen stellen. Tachtig mensen kregen op deze avonden de gelegenheid een kijkje te nemen in de sterrenkoepels en bij de telescopen op het Science Park. Uitgebreide lezingen sloten aan op de onderwerpen van het ‘nieuwskwartier’. De aanwezigen kregen tijdens ‘vraag ‘t een astronoom’ de gelegenheid hun vragen te stellen en werden in groepen van 20 rondgeleid langs de telescopen in de zonne- en sterrenkoepel.
wetenschappelijke adviesraad beoordeelt onderzoek API Het jaar van API heeft onder meer in teken gestaan van de midterm review van het onderzoek. In november heeft de wetenschappelijk adviesraad een bezoek
gebracht aan API en zich op basis van een zelfstudie en gesprekken met de medewerkers een oordeel gevormd over de wetenschappelijke kwaliteit. De raad heeft geconstateerd dat ‘the productivity level of API continues to be very high, and more importantly to be of the highest quality. With API continuing to attract and win substantial research funding, they are maintaining their status as a world-class research institute’.
API-medewerkers succesvol in verwerven subsidies
heeft zowel een ERC Starting Grant verworven als een Vidi. Joeri van Leeuwen (ASTRON, eveneens gastwetenschapper bij API) heeft een TOPsubsidie verworven en een NWO-Medium grant. Een aantal van de promovendi en postdocs op zowel de beurzen van Hessels als van Van Leeuwen zal bij API worden aangesteld. Deze aanstellingen vloeien voort uit de zeer nauwe samenwerking van API met ASTRON op het gebied van radiosterrenkunde.
In 2013 hebben verschillende medewerkers van API een subsidie toegekend gekregen voor hun onderzoek. Sera Markoff heeft in de Vrije Competitie een beurs voor een postdoc toegekend gekregen. Saskia Hekker heeft een ERC-Starting grant verworven voor onderzoek dat zij zal uitvoeren bij het Max Planck Institute for Solar System Research in Götingen. Jason Hessels (ASTRON, gastwetenschapper bij API)
‘Met een topaanstelling van een Macgillavry Felllow, topscores in subsidies en een topmidtermevaluatie werd ‘13 voor aPI een geluksgetal.’ prof.dr. ralph wijers, directeur aPI ONDerzOeK | 19
Van ’t Hoff Institute for Molecular sciences
Focus op maatschappelijke relevantie om antwoord te geven op vragen die leven in de maatschappij. wetenschappers uit verschillende scheikundige disciplines bundelen hun krachten.
Ij
Fe
rs
HIMs C
162 16
Publicaties
Promoties
de groep Moleculair Photonics publiceerde in nature Chemistry
Personeel
over de bewegingssnelheid van moleculaire motoren. als drie procent water als ‘smeermiddel’ aan het oplosmiddel wordt toegevoegd, verdubbelt de snelheid.
20 | FNwI 2013
hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi OBP
fte 12 6 9 20 55 20
Postbus 94157, 1090 gd amsterdam | science Park 904, C2.230 | (020) 5255265 |
[email protected] | www.hims.uva.nl
HIgHLIgHts
KOrt
Amsterdam even wereldhoofdstad analytische chemie
Sustainable Chemistry: universitair zwaartepunt
De analytische chemici van het Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences waren in juni gastheer van vijftienhonderd internationale collega’s en vele bedrijven. Zij kwamen naar Amsterdam voor het ‘39th International Symposium on HighPerformance-Liquid-Phase Separations and Related Techniques’ onder leiding van prof.dr. Peter Schoenmakers.
Het College van Bestuur heeft in 2013 het door HIMS geïnitieerde thema ‘Duurzame chemie, van theorie tot toepassing’ aangewezen als universitair zwaartepunt. Er is structurele additionele financiering toegewezen waarmee de wetenschappelijke staf zal worden uitgebreid. Het onderzoek dat hiermee versterkt gaat worden, richt zich op het beter begrijpen van de chemische processen waarin brandstoffen worden geproduceerd dan wel verbruikt onder invloed van licht of elektriciteit.
Prestigieuze Italiaanse prijs voor prof.dr. Krishna Rajamani Krishna won de prestigieuze ‘Eni Award’, voor zijn onderzoek naar fundamentele aspecten van gasscheiding en -zuivering. Hij ontving de prijs uit handen van de Italiaanse president Giorgio Napolitano in juni in Rome. De prijs bestaat uit een gouden medaille en een bedrag van 200.000 euro. Eni is de Italiaanse multinational in gas- en olie, vergelijkbaar met grote, wereldwijd actieve bedrijven als Shell, BP, ExxonMobil en Total; het bedrijf lanceerde de Eni-awards in 2008 als een ‘Nobelprijs op het gebied van energie en milieu’.
Start Co van Ledden Hulsebosch Centrum Op 13 september werd het officiële startsein gegeven voor het Co van Ledden Hulsebosch Centrum. HIMS, het AMC en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) bundelen hun ervaring, kennis en kunde in dit Amsterdamse interdisciplinaire expertisecentrum voor forensisch wetenschappelijk en medisch onderzoek. Onderdeel van het startschot was de dubbeloratie van prof.dr. Arian van Asten, bijzonder hoogleraar Forensische Analytische Chemie (HIMS) en prof.dr.ing. Maurice Aalders, bijzonder hoogleraar Forensische Biofysica (AMC).
‘de toekenning van het zwaartepunt sustainable chemistry is een erkenning van de kwaliteit en relevantie van het duurzame chemie-onderzoek van HIMs.’
wetenschapsnieuws
HIMs-onderzoekers waren in 2013 zeer succesvol in het verwerven van onderzoeksmiddelen. er werden acht onderzoeksvoorstellen gehonoreerd, waaronder een erC advanced grant van prof.dr. joost reek. dr. wojciech dzik is in 2013 met een eigen Veni grant gestart. Maar liefst drie promovendi van HIMs werden in 2013 onderscheiden voor de uitzonderlijke kwaliteit van hun proefschrift. Linde smeenk ontving de stufkens Prijs van de Holland research school of Molecular Chemistry. elena Uliyanchenko won de I.M.Kolthoff award van de sectie analytische chemie van de KnCV. nicole Franssen won de dPI golden thesis award. Bovendien verkreeg Pawel dydio zijn doctorstitel met het predicaat cum laude. Prof.dr. joost reek werd per 1 november de nieuwe directeur van HIMs. Hij volgde prof.dr. aart Kleijn op die directeur werd van het Center of Interface dynamics for sustainability in Chengdu, China.
Benoemingen
Prof.dr. Bas de Bruin is benoemd tot hoogleraar Bio-inspired sustainable Catalysis. Prof.dr. Fred Brouwer is benoemd tot hoogleraar spectroscopy and Photonic Materials. eerder was Brouwer bijzonder hoogleraar Molecuulspectroscopie, een leerstoel ingesteld door de stichting john van geuns Fonds.
prof.dr. joost reek, directeur HIMs ONDerzOeK | 21
Institute for Biodiversity and ecosystem dynamics Vergroten van de kennis van de diversiteit en de dynamiek van ecosystemen – van moleculair en genetisch niveau tot de volledige systemen. Hoe interacteren organismen met elkaar en met hun niet-biologische omgeving?
C
Ij
Fe
rs
IBed
248 12
Publicaties
Promoties Personeel hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi OBP
22 | FNwI 2013
fte 11 8 16 12 38 27
Postbus 94248, 1090 ge aMsterdaM | science Park 904 C4.214 | (020) 5257954 |
[email protected] | www.ibed.uva.nl
HIgHLIgHts
KOrt
‘Vogel het uit!’ wint Academische jaarprijs 2013 Met het project Vogel het uit! betrekt het interdisciplinaire team, aangevoerd door onderzoekers Judy Shamoun-Baranes en prof.dr. Willem Bouten, de ‘geïnteresseerde buitenmens’ bij het high-tech onderzoek naar het gedrag van vogels. Het team ontving in oktober uit handen van staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) de prijs van 100.000 euro om het project te gaan uitvoeren. De Academische Jaarprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de beste vertaling van wetenschappelijk onderzoek naar een breed publiek.
Spons poept leven in tropisch koraalrif Hoe kan het koraalrif, een van de meest diverse en productiefste ecosystemen ter wereld, bestaan in voedselarme tropische wateren, als een oase in een woestijn? Die vraag, ook wel Darwins Paradox genoemd, lijkt na 171 jaar beantwoord te zijn door onderzoekers Jasper de Goeij (UvA) en Dick van Oevelen (NIOZ). De onderzoekers laten zien dat sponzen de ontbrekende schakel vormen tussen koralen en algen, en de andere bewoners van het koraalrif. Sponzen hergebruiken afvalstoffen van koralen en algen. Ze zetten die om in voedingsstoffen die de andere rifbewoners kunnen gebruiken.
Deze cruciale omzetting in de door de onderzoekers zogenoemde sponge loop – sponskringloop – zorgt ervoor dat energie en voedsel behouden blijven binnen het koraalrif en niet verloren gaan in de omringende zee-woestijn.
wetenschapsnieuws
rijstteelt leidt niet tot minder CO2-gas in atmosfeer
Rijstteelt leidt niet tot een vermindering van CO2-gas in de atmosfeer. Dit terwijl rijstteelt wel wordt gebruikt om de CO2-uitstoot van andere bronnen zoals kolencentrales te compenseren. Dat blijkt uit een studie van een internationaal team van onderzoekers onder leiding van prof.dr. Karsten Kalbitz van de UvA en prof.dr. Ingrid KögelKnabner van de Technische Universität München. Bodems waar rijst op wordt verbouwd, worden meestal zo beheerd dat ze voortdurend onder water staan (‘paddy-bodems’). Door het gebrek aan zuurstof wordt de afbraak van bodemorganische koolstof afgeremd. Daarom werd tot nu toe algemeen aangenomen dat paddy-bodems netto CO2 vastleggen. Onderzoek naar bodems van 50, 100, 300, 700 en 2000 jaar rijstteelt laat zien dat dit niet het geval is. De onderzoekers stellen daarom dat bestaande CO2-compensatieregelingen niet langer te rechtvaardigen zijn.
Kans op sterfte neemt niet altijd toe met leeftijd nieuwe generatie vlamvertragers mogelijk gevaarlijker dan gedacht anti-aanbakmiddel blijft achter in gezuiverd drinkwater Bekijk en download ruimtelijke data met de nieuwe ‘Uva geoportal’ gierzwaluw maakt raadselachtige klimvlucht in schemering Meer nieuwe soorten in geologischdynamisch gebied: gebergtevorming bevordert toename biodiversiteit reuzenvirussen over de dijk: dnacode gekraakt van reuzenalgenvirus
Toekenningen en prijzen
Isabel smallegange ontving nwO MeerVOUd subsidie andreas Bonn medaille toegekend aan sebastiaan de Vet Marino Marinkovi´c won joep van den Bercken prijs 2013
Benoemingen
Prof.dr. Corina Brussaard is benoemd tot bijzonder hoogleraar Viral ecology Prof.dr. Hal Caswell is benoemd tot hoogleraar Mathematical demography and ecology Prof.dr. Piet Verdonschot is benoemd tot bijzonder hoogleraar wetland restoration ecology
‘Fundamentele kennis over het functioneren van ons leefmilieu, zowel op lokaal als op mondiaal niveau, is essentieel om de grote uitdagingen voor de toekomst te adresseren.’ prof.dr. Peter van tienderen, directeur IBed ONDerzOeK | 23
Institute for Logic, Language and Computation Leidend in de wereld op het interdisciplinaire gebied van wiskunde, taalkunde, informatica, filosofie en kunstmatige intelligentie. wortels in het logica-onderzoek vanaf het begin van de twintigste eeuw in amsterdam.
rs
ILLC Ij
Fe
waarvan 137 FnwI
C
241 3
Publicaties
Promoties Personeel hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi OBP
24 | FNwI 2013
fte 11 8 15 20 39 4
waarvan FnwI 5 6 6 12 24 4
Postbus 94242, 1090 ge amsterdam | science Park 107, F1.47 | (020) 5256051 |
[email protected] | www.illc.uva.nl
HIgHLIgHts VI-subsidies voor Sima’an en Gierasimczuk Twee ILLC-onderzoekers waren succesvol in de Vernieuwingsimpuls, het subsidieprogramma van NWO voor talentvolle, creatieve onderzoekers die vernieuwend onderzoek doen. Dr. Khalil Sima’an krijgt een Vici-subsidie van anderhalf miljoen euro om de komende vijf jaar onderzoek te doen naar een nieuwe generatie vertaalmachines. In tegenstelling tot de matig presterende huidige vertaalmachines, zullen in dit Vici-onderzoek machines worden ontwikkeld die net als menselijke vertalers een tekst eerst in ‘eigen woorden’ herformuleren om deze pas daarna te vertalen. Dr. Nina Gierasimczuk heeft een Veni-subsidie van 250.000 euro ontvangen. Zij zal in haar onderzoek een nieuw formeel kader ontwikkelen voor het modelleren van leren en het vergaren van kennis; ze brengt daarmee de complexe balans in kaart tussen ‘individueel leren’ en ‘leren in een groep’.
Language in Interaction project van start In 2013 is het NWO Zwaartekrachtproject ‘Language in Interaction’ opgestart, met een totale subsidie van 27,6 miljoen euro. Het project, dat wordt geleid door
Peter Hagoort (Nijmegen), richt zich op een interdisciplinaire studie van het verschijnsel taal, het krachtigste communicatiesysteem, gecreëerd door de evolutie. Om dit bijzondere fenomeen beter te begrijpen, wordt het op alle niveaus bestudeerd, van brein en genen tot sociale interactie en taalkundige structuren. Het ILLC is, samen met drie instituten in Nijmegen, één van de leidende partners van dit project. Johan van Benthem was één van de hoofdaanvragers van het project, Rens Bod en Robert van Rooij zijn co-leaders van twee van de zeven ‘work packages’.
KOrt
Toekenningen
joint research Center met Tsinghua Universiteit In aanwezigheid van rector magnificus Dymph van den Boom werd begin september het Tsinghua-UvA Joint ‘Research Center in Logic’ opgericht. Hiermee wil het ILLC de bestaande samenwerking met Chinese wetenschappers op het gebied van de logica en de wijsbegeerte bekrachtigen en het opstarten van nieuwe projecten bevorderen en faciliteren. Johan van Benthem en ILLC-alumna Fenrong Liu, de beide directeuren van het onderzoekscentrum, verzorgden een prominente bijdrage aan de opening van het academisch jaar van de UvA. Als onderdeel van het Joint Research Center gaan in 2014 vier promovendi van start.
aan Henkjan Honing is een distinguished Lorentz Fellowship toegekend, als erkenning voor zijn baanbrekende interdisciplinaire werk op het gebied van muziek en cognitie. ronald de wolf (CwI/ILLC) wist een erC Consolidator grant in de wacht te slepen voor zijn project ‘Progress in quantum computing: algorithms, communication and applications’. Harry Buhrman (CwI/ILLC) was één van de hoofdaanvragers van het succesvolle nwO-zwaartekrachtvoorstel ‘networks’; dit project wordt geleid door Michel Mandjes (KdVI).
Benoemingen
Prof.dr. arianna Betti is benoemd tot hoogleraar taalfilosofie (Fgw) Prof.dr.ir. robert van rooij is benoemd tot hoogleraar Logica en Cognitie (FnwI)
‘In 2013 zijn zowel het onderzoeksinstituut ILLC als de Msc Logic als excellent beoordeeld. wij staan klaar om dit succes te continueren.’ prof.dr. Yde Venema, directeur ILLC ONDerzOeK | 25
Institute of Physics
Fe
rs
IoP Ij
Met vrijwel al het onderzoek
C
204 20
Publicaties
Promoties Personeel
zwaartepunten graPPa, Quantum Matter & Quantum Information en soft Matter dekt het IoP een breed palet aan zowel experimentele als theoretische onderwerpen: van deeltjesfysica tot zachte materie.
Op 21 augustus bracht het voltallige College van Bestuur van de Uva een bezoek
hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi (excl ca. 25 fte bij nikhef) OBP
26 | FNwI 2013
ondergebracht in de onderzoeks-
fte 18 16 10 35 57 8
aan het Cern in genève. stan Bentvelsen, als Uva-hoogleraar betrokken bij de nederlandse deelname aan het atLas-experiment dat in 2012 het Higgs-deeltje ontdekte, trad op als gastheer.
Postbus 94485, 1090 gL amsterdam | science Park 904, 4.253a | (020) 5255773 |
[email protected] | www.iop.uva.nl
KOrt
HIgHLIgHts
wetenschapsnieuws
Physicaprijs 2013 voor Stan Bentvelsen en Frank Linde Prof.dr. Stan Bentvelsen en prof.dr. Frank Linde ontvingen de prestigieuze Physicaprijs 2013 voor hun bijdragen aan de ontdekking van het Higgs-deeltje met het Atlas-experiment op CERN. Als respectievelijk voormalig en huidig programmaleider van de Nikhef ATLAS-groep gaven Linde en Bentvelsen leiding aan de Nederlandse inbreng aan de ontdekking van het Higgs-deeltje.
Minerva-Prijs 2013 naar Katerina Dohnalová Stichting FOM kende de Minerva-Prijs 2013 toe aan dr. Katerina Dohnalová. Elke twee jaar bekroont FOM de beste natuurkundige publicatie van een vrouwelijke onderzoeker met deze prijs. Dohnalová, in 2013 gestart als MacGillavry fellow, ontvangt de prijs voor haar onderzoek naar silicium quantum dots. Silicium quantum dots zijn kleine nanokristallen waarin quantummechanische eigenschappen een duidelijke rol spelen.
Door de quantum dots van een koolstoflaagje te voorzien, wist Dohnalová de elektronische structuur van de dots te veranderen. Daardoor zenden de quantum dots veel efficiënter licht uit dan voorheen. De efficiënte silicium quantum dots vormen een geschikt materiaal voor LEDs, displays en flexibele zonnecellen.
Vliegende start Florian Schreck met erC Consolidator Grant Prof.dr. Florian Schreck is benoemd op de met middelen uit het sectorplan natuur- en scheikunde gecreëerde leerstoel Experimentele Quantumfysica. Het tijdschrift ‘Physics World’ nam Schrecks realisatie van een uitsluitend met laserkoeling tot stand gebracht BoseEinsteincondensaat eind 2013 op in de lijst van tien ‘Physics Breakthroughs of the Year’. Kort voor zijn komst naar Amsterdam kende de European Research Council (ERC) hem bovendien een Consolidator Grant toe van 1,8 miljoen euro. Schreck doet onderzoek naar de quantummechanica van zogeheten veel-deeltjessystemen. Deze systemen tonen gedrag dat niet simpel kan worden teruggebracht tot de formules die het gedrag van de individuele deeltjes beschrijven.
Benoemingen en aanstellingen
‘#physicsinamsterdamisbooming.
Meer topfysici doen toponderzoek:
veel nieuwe onderzoekers in 2013;
nieuw instituut arCnL met samenwerking tussen Uva/VU/aMOLF.’ prof.dr. daniël Bonn, directeur IoP
FOM Projectruimtesubsidies voor dr. robert spreeuw (521.000 euro) en prof.dr. stan Bentvelsen (met prof.dr.ing. Bob van eijk, nikhef) (400.000 euro) gezamenlijke licentieovereenkomst tussen Uva, tU delft en chemieconcern BasF voor commercialisatie door BasF van het concept van magnetische koeling van prof.dr. ekkes Brück (thans tU delft). asML vestigt samen met Uva, VU, aMOLF, FOM en nwO het nieuwe advanced research Center for nanoLithography (arCnL) op het science Park. erC advanced grant prof.dr. gora shlyapnikov (project in Parijs) Vrij FOM Programma dr. robert spreeuw et al. (totaal 1,5 miljoen euro; 0,8 miljoen euro voor IoP) Open stw Programma voor prof.dr. daniel Bonn met nFI en twee industriële partners (420.000 euro)
dr. alejandra Castro: tenure track string theory dr. Kateriná dohnalova: tenure track Optoelectronic Materials (Macgillavry Fellow) Prof.dr. jeroen van dongen: hoogleraar geschiedenis der natuurwetenschappen (0,6 fte) dr. diego Hofman: tenure track string theory Prof.dr. Florian schreck: hoogleraar experimentele Quantumfysica Prof.dr. wim sinke: hoogleraar Photovoltaic energy Conversion (0,1 fte) dr. Vladimir gritsev: universitair hoofddocent Condensed Matter theory (d-ItP) dr. wouter waalewijn: tenure track theoretical Particle Physics (d-ItP) ONDerzOeK | 27
Informatics Institute Onderzoek in de computerwetenschap op basis van nieuwsgierigheid en toepasselijkheid. gericht op complexe informatiesystemen, met de focus op collaborative, data driven, computational and intelligente systemen met interactieve componenten.
Fe
rs
IvI C
Ij
238
Publicaties
16
Promoties Personeel hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi docenten OBP
28 | FNwI 2013
fte 11 10 11 22 58 14 24
Postbus 94323, 1090 gH amsterdam | science Park 904, C3.158a | (020) 5257460 |
[email protected] | www.ivi.uva.nl
HIgHLIgHts
KOrt
regionale en nationale initiatieven IvI is in het afgelopen jaar actief gaan deelnemen in het e-Science Center via twee grote projecten, ‘SIM City’ en ‘Searching Public Discourse’, het laatste in een consortium van UvA (FNWI, FMG) en UU (GW). Het e-Humanities initiatief is doorgezet met de vorming van het Center for Humanities and Technology (CHaT) en door een bijdrage aan de inrichting van een nieuwe minor Digital Humanities (VU en UvA). Via de AEB (Amsterdam Economic Board) heeft IvI in een consortium van UvA-VU-de Waag een grote opdracht binnengehaald: ODE - Open Data Exchange II.
Internationalisering Het ‘Russian Leading Scientists Program’ van prof.dr. Peter Sloot is door president Poetin met twee jaar verlengd (2013-2014). Van hieruit begint een stroom promoties aan de UvA op gang te komen. In dezelfde context heeft IvI 120.000 euro van EZ ontvangen waarmee in 2014 een Nederlands-Russische zomerschool gericht op het modelleren van complexe systemen zal worden georganiseerd. Daarnaast is Peter Sloot begonnen om in Singapore een ‘complexity institute’ op te zetten.
Onderwijsvernieuwing In 2013 zijn zestien studenten aan de nieuwe track Game Studies begonnen.
De track maakt deel uit van de eenjarige master Information Studies. Daarnaast is de tweejarige masteropleiding Computational Science van start gegaan na het hernoemen van de bestaande opleiding Grid Computing. Computational Science is in samenwerking met de afdeling informatica van de VU ontworpen en wordt gezamenlijk aangeboden.
Toekenningen
Valorisatie Het IvI onderschrijft het beleid van de UvA, waarin valorisatie als een hoofddoelstelling wordt beschouwd op gelijke voet met onderzoek en onderwijs. Najaar 2012 heeft een externe consultant het IvI hierop doorgelicht, die in januari 2013 een rapport uitgebracht waarin zij aanbeveelt om meer structuur aan te brengen en zoveel mogelijk drempels weg te nemen. In opvolging daarvan heeft IvI Bert Bredeweg benoemd tot Valorisation Officer (VO). Hij is begonnen met het opzetten van een netwerk richting bedrijfsleven en heeft onder meer verschillende Business to University (B2U) workshops B2U georganiseerd. In de omgeving van IvI zijn de afgelopen jaren vier bedrijfjes begonnen (Euvision, Thirdsight, Perceptech en Electric Ant); in 2013 zijn er twee nieuwe startups bijgekomen, Scyfer en 904 labs.
aan ana Varbanescu is een Macgillavry beurs toegekend. de ICt Personality award is toegekend aan prof.dr.ir. smeulders en aan prof.dr. apers van de Universiteit twente vanwege hun gezichtsbepalende rol voor het ICt-onderzoek in nederland. Voor het project teresa (telepresence reinforcement-learning social agent) kende de eU via het seventh Framework Program (FP7) een subsidie toe van in totaal 3 miljoen euro, waarvan bijna 800.000 euro voor de Uva. Het doel van het teresa-project – onder leiding van shimon whiteson in samenwerking met Maarten van someren – is om een sociaal intelligent telepresence robotsysteem te ontwikkelen. de software and network engineering (sne) groep heeft subsidie ontvangen van het europees Fonds voor regionale Ontwikkeling (eFrO) om te onderzoeken hoe software en hardware optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd om datacentra ‘groener’ te laten opereren.
Benoeming
dr. theo gevers is benoemd tot fulltime hoogleraar Computer Vision. Hij was eerder bij IvI werkzaam als UHd.
‘Langzaam maar zeker neemt informatica een centrale positie in in wetenschappelijk onderzoek en in de academische wereld.’ prof.dr. jan Bergstra, directeur IvI ONDerzOeK | 29
Kortewegde Vries Institute for Mathematics
Brengt de wiskunde verder, zowel op theoretisch als op toegepast gebied. stimuleren van de waardering voor en toepassing van wiskunde in andere wetenschappelijke disciplines en in de samenleving.
Ij
Fe
rs
KdVI C
89 6
Publicaties
Promoties de hoofdaanvragers van het networks-project.
Personeel hoogleraren UHd Ud postdocs promovendi docenten OBP
30 | FNwI 2013
fte 8 8 7 6 20 2 1
Postbus 94248, 1090 ge amsterdam | science Park 904, C3.125 | (020) 5255217 |
[email protected] | www.science.uva.nl/math
HIgHLIgHts Miljoenensubsidie voor onderzoek complexe netwerken Het project ‘Networks’, onder leiding van prof.dr. Mandjes, kreeg een subsidie van 22,7 miljoen euro uit het programma Zwaartekracht van minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap toegekend. Het programma beoogt wetenschap van wereldniveau de ruimte te geven om vernieuwend onderzoek te doen dat internationale doorbraken tot stand kan brengen. In het project ‘Networks’ staan grootschalige netwerken – zoals digitale netwerken, maar ook verkeers-, vervoers- en energienetwerken – centraal. Het onderzoek richt zich op het modelleren, begrijpen, beheersen en optimaliseren van complexe en zeer veranderlijke netwerken. Het onderzoek wordt uitgevoerd in een consortium waarin elf onderzoekers van vier verschillende instellingen hun krachten bundelen: de UvA, het Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI), de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en de Universiteit Leiden (UL). De toekenning betekent een enorme impuls voor het wiskunde- en informaticaonderzoek aan de UvA en groot succes voor wiskundig Nederland.
KdVI succesvol Voor het KdVI was 2013 een uitermate succesvol jaar wat betreft de toekenning van subsidies. De toekenningen laten de relevantue van het wiskunde-onderzoek goed zien. Prof.dr. Lex Schrijver ontving de prestigieuze ERC Advanced Grant van de Europese Research Council (ERC). Lex Schrijver krijgt de grant van 2,5 miljoen euro voor het onderzoeksproject ‘Applying Fundamental Mathematics in Discrete Mathematics, Optimization, and Algorithmics’. Prof.dr. Sergey Shradrin kreeg een NWO-Vici toekenning van anderhalf miljoen euro om de komende vijf jaar onderzoek te kunnen doen naar vergelijkingen en ruimten van oppervlakken. Dr. Tatjana Eisner kreeg een Vidi-subsidie voor haar onderzoek naar de voorspelbaarheid van dynamische systemen. In de TOP-subsidies van NWO werd het voorstel van dr. Hessel Posthuma (junior-TOP) gehonoreerd voor zijn onderzoek rond symmetrie, en kreeg het samenwerkingsverband tussen prof.dr. Onno Boxma van de TU Eindhoven en prof.dr. Michel Mandjes en dr. Sindo Nunez Queija van de UvA een toekenning voor het project
Outreach en valorisatie Naast onderzoek heeft het KdVI ook dit jaar weer succesvolle activiteiten ondernomen op het gebied van outreach en valorisatie. In 2013 werd het symposium ‘Leve de Wiskunde!’ voor de elfde keer georganiseerd door het KdVI en het ILLC. Ruim honderd docenten en leerlingen van middelbare scholen wisten de weg naar het Science Park te vinden. Lezingen werden verzorgd door Sindo Nunez Queija, Benedikt Lowe, Roland van der Veen en Alexander Rinnooy Kan. Daarnaast organiseert het KdVI zomercursussen Wiskunde A en B voor scholieren met een deficiëntie in deze vakken. De deelname aan deze zomercursussen neemt nog steeds toe. In 2013 telden de Wiskunde B-cursus 116 deelnemers en de Wiskunde A-cursus 30; 51 studenten hebben het colloquium doctum examen wiskunde gedaan.
Benoeming Prof.dr. Hans Maassen is benoemd tot hoogleraar Quantum Probability and Quantum Information bij het KdVI. Hans Maassen doet onderzoek naar de aard van informatie in kwantummechanische systemen, zoals: atomen, lichtdeeltjes, en kristalroosters.
KOrt
‘als 2014 half zo goed wordt als 2013, dan wordt het geweldig!’
‘Two-dimensional models in queues and risk’. Tot slot hebben de NWO-wiskunde clusters STAR en GQT hebben toegezegd drie jaar een tenure-track positie aan het KdVI te financieren.
prof.dr. jan wiegerinck, directeur KdVI ONDerzOeK | 31
swammerdam Institute for Life sciences Het grootste instituut van de faculteit. werkterrein omvat biologische disciplines als moleculaire en celbiologie, microbiologie, plantkunde, fysiologie en neurobiologie. toepassing van kennis uit andere wetenschapsgebieden voor multidisciplinaire aanpak.
Ij
Fe
rs
sILs C
150 22
Publicaties
Promoties Personeel
neurogenese in het volwassen brein. nieuwgeboren zenuwcellen zijn
hoogleraren UHd Ud promovendi docent OBP
32 | FNwI 2013
fte 13 9 30 91 1 51
te herkennen als de witte cellichamen met hun gekleurde uitlopers (dendrieten). neurogenese wordt o.a. beïnvloed door stress en hersenziektes maar ook door beweging en voeding in het vroege leven (Korosi et al., BBr 2012; Lucassen et al., tIns 2013).
Postbus 94215, 1090 ge amsterdam | science Park 904, C2.268 | (020) 5256970 |
[email protected] | www.sils.uva.nl
HIgHLIgHts
KOrt
LCAM krijgt vijf sterren van euro-Bioimaging
Investeringen in Green defence Against Pests
LCAM is het samenwerkingsverband van SILS, AMC en het NKI op het gebied van microscopie. De aanvraag van LCAM om een zogeheten EuroBioimaging Flaghship-centrum te worden voor functional imaging is bekroond met de hoogst mogelijke ranking in Europa. Euro-Bioimaging is een nieuw pan-Europees ESFRI-initiatief voor het opzetten van een geavanceerde microscopie-onderzoeksinfrastructuur voor geselecteerde state-of-the-art beeldvormingstechnieken.
Het programma Green defense Against Pests (GAP), met een totaalbudget van 3,3 miljoen euro en gecoördineerd door prof.dr. Haring, is gericht op het ontwikkelen van duurzame en milieuvriendelijke gewasbescherming. Medewerkers van onderzoeksgroepen van vijf Nederlandse universiteiten (UvA, Wageningen Universiteit, Universiteit Utrecht, Leiden Universiteit en Radboud Universiteit Nijmegen) en tien bedrijven uit de teeltsector dragen eraan bij. GAP behoort tot de vijf zogeheten perspectiefprogramma’s die een investering ontvangen van technologiestichting STW en het bedrijfsleven. In het kader van dit project heeft dr. Petra Bleeker een Vidi-subsidie gekregen voor haar onderzoek naar de manier waarop tomaten zich bewapenen tegen insecten.
Biochemische routekaart van de mens Samen met een aantal internationale systeembiologen heeft prof.dr. Westerhoff een ‘biochemische routekaart’ van de mens samengesteld. De kaart is het resultaat van grootschalig onderzoek, geleid door wetenschappers uit San Diego, Reykjavik, Manchester en Amsterdam. Hij is in maart 2013 in Nature Biotechnology gepubliceerd en geldt als een van de grootste wetenschappelijke doorbraken aller tijden.
Toekenningen
rubicon-subsidie nwO voor Martin Vinck: deze subsidie stelt pas gepromoveerde onderzoekers de kans om maximaal 24 maanden lang onderzoekservaring in het buitenland op te doen. subsidie van provincie noordHolland en Kamer van Koophandel voor sILs en naktuinbouw voorontwikkelen techniek herkomstbepaling tionbouwproducten. nwO Chemische wetenschappen subsidieert twee onderzoeksprojecten met een eCHO-subsidie, aan dr. joachim goedhart en prof.dr. dorus gadella jr voor het zichtbaar maken van de chemie in cellen die leidt tot beslissingen en aan prof.dr. Klaas Hellingwerf en prof.dr. Marloes groot (VU) voor hun onderzoek ‘Bewegingen in eiwitten, goed of slecht voor functie?’.
Benoemingen
Prof.dr.ir. Marcel Prins is benoemd tot bijzonder hoogleraar Fytopathologie Prof.dr.ing. joost Keurentjes is benoemd tot bijzonder hoogleraar toegepaste Kwantitatieve genetica Prof.dr. roel nusse is benoemd tot hoogleraar stem cells and regenerative biology.
‘sILs heeft in 2013 onder meer ontdekt dat plantenwortels een zoute omgeving kunnen mijden en dat cyanobacteriën zonlicht direct kunnen omzetten in verschillende waardevolle verbindingen.’ prof.dr. willem stiekema, directeur sILs
ONDerzOeK | 33
Colofon Dit jaaroverzicht is een uitgave van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam april 2014 www.uva.nl/fnwi Redactie Afdeling Communicatie Isabel Gallegos, Jurgen van Gessel, Pascale Nukoop, Coralie Pluut Fotografie Fred van Diem, Hanne Nijhuis, Wilbert van Woensel, Osira Verspyck, Dirk Gilissen, Jeroen Oerlemans, Jan van Arkel, NASA/CXC/M.Weiss, CERN Grafisch ontwerp Crasborn Grafisch Ontwerpers bno, Valkenburg aan de Geul | 14086 www.crasborn.nl
www.uva.nl/fnwi
