Factsheet ontwikkeling zorgleerlingen Algemene Onderwijsbond maart 2014
1
Meer leerlingen op gewone basisschool Aan de vooravond van de invoering van passend onderwijs is het tijd om de balans op te maken. Lukt het scholen nu al om meer zorgleerlingen op te vangen? In het basisonderwijs gaat dat zichtbaar beter, in het voortgezet onderwijs blijven de verwijzingen naar zware zorg groeien. In het basisonderwijs is er positief nieuws: steeds meer leerlingen gaan naar een gewone basisschool. Vooral de verwijzing naar het speciaal basisonderwijs neemt af. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Ambulante begeleiding helpt om kinderen die dat nodig hebben extra zorg te geven. Eén op de dertien leerlingen heeft zo’n rugzakje. Ook is de expertise toegenomen: het aantal leerkrachten met een master special educational needs of een kortere specialistische cursus op dit gebied, is enorm gestegen. Heel langzaam begint nu ook de verwijzing naar het speciaal onderwijs te dalen. Een succesverhaal, kunnen we wel zeggen. Op de middelbare scholen is de lichte zorg geconcentreerd op het leerwegondersteunend onderwijs en de praktijkschool. Het aandeel leerlingen dat daar gebruik van maakt stabiliseert en ligt al jaren rond 13 procent. Ondertussen groeit wel het percentage jongeren met een rugzakje op de middelbare school pijlsnel. Moeizamer is het met de zware zorg: het verwijzingspercentage naar het voortgezet speciaal onderwijs is de afgelopen tien jaar blijven groeien. Lukt het middelbare scholen niet om deze jongeren binnenboord te houden? Bijvoorbeeld door de toegenomen selectiedruk? Of het rendementsdenken? Nee, zo simpel ligt het zeker niet. Ongeveer 20 procent van de leerlingen in het speciaal onderwijs kent een lichamelijke beperking (gehandicapt, doof/slechthorend, blind/slechtziend) die aangepast onderwijs noodzakelijk maakt. De hoofdmoot van het voortgezet speciaal onderwijs – zo’n 80 procent - bestaat uit zeer moeilijk lerende jongeren, zeer moeilijk opvoedbare pubers en kinderen met forse psychische problemen. Indicaties die helemaal niet zo makkelijk worden gegeven. In de afgelopen tien jaar is het voortgezet speciaal onderwijs gegroeid van ongeveer 21 duizend naar ruim 39 duizend jongeren. Vooral het aantal zeer moeilijk opvoedbare kinderen en psychisch zieke jongeren is gegroeid. Een zorgelijke ontwikkeling, waar niet alleen onderwijs een oplossing voor kan bieden.
Grafieken en tabellen Alle gebruikte deelnamecijfers zijn afkomstig van DUO/OCW. De cijfers voor 2013 zijn voorlopig en gemerkt met een *, de andere cijfers zijn definitief. Het gaat om het leerlingenaantal op 1 oktober van het genoemde jaar in duizendtallen. De gegevens over ambulante begeleiding komen uit kerncijfers OCW en zijn alleen nog beschikbaar tussen 2004 en 2012.
2
Primair onderwijs
steeds meer leerlingen naar gewone basisschool 95,6% 95,4% 95,2% 95,0% 94,8% 94,6% 94,4% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013*
2010 2011 so+sbao
2012
2013*
Daling vooral bij sbao 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 2003
2004
2005
2006 2007 naar sbao
2008 2009 naar so
% leerlingen met rugzakje daalt 900,0% 800,0% 700,0% 600,0% 500,0% 400,0% 300,0% 200,0% 100,0% 0,0% 2003
2004
2005
2006
2007
% in bao
2008
2009 % in sbao
3
2010
2011
2012 2013*
Leerling aantal 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013* bao 1547,3 1548,5 1549,1 1548,9 1552,3 1553,4 1548,3 1534,9 1517,6 1498,1 1475,9 sbao 51,4 50,1 48,3 46,3 44,9 44,1 43,3 42,8 41,8 39,9 38,1 so 33,6 34,1 35,1 35,8 36,4 34,4 34,2 34,2 34,2 33,3 31,4 totaal 1632,3 1632,7 1632,5 1631 1633,6 1631,9 1625,8 1612,0 1593,7 1571,3 1545,5
deelname % in bao naar sbao naar so so+sbao
rugzakjes in het bao deelname% in het sbao deelname%
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013* 94,8% 94,8% 94,9% 95,0% 95,0% 95,2% 95,2% 95,2% 95,2% 95,3% 95,5% 3,1% 3,1% 3,0% 2,8% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% 2,6% 2,5% 2,5% 2,1% 2,1% 2,2% 2,2% 2,2% 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% 2,0% 5,2% 5,2% 5,1% 5,0% 5,0% 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% 4,7% 4,5%
2003
2004 2005 8,958 11,807 0,6% 0,8% 1,316 1,864 2,6% 3,9%
2006 16 1,0% 2,7 5,8%
4
2007 18 1,2% 3,3 7,3%
2008 18,6 1,2% 3,5 8,0%
2009 18,2 1,2% 3,6 8,3%
2010 17,8 1,2% 3,3 7,7%
2011 16,8 1,1% 3,2 7,7%
2012 2013* 16,2 1,1% 3 7,5%
Voortgezet onderwijs
deelname % vso blijft stijgen 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
naar lwoo+pro
2009
naar vso
2010
2011
2012
2013*
2011
2012
2013*
totaal
% rugzakjes in vo groeit 2,500 2,000 1,500 1,000 0,500 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Verdeling jongeren in vso Zeer moeilijk opvoedbaar Zeer moeilijk lerend
0% 0% 1% 11% % 2% 3% 5% 9%
Langdurig ziek/psychisch MG: lg/zmlk
42%
Slechthorend
12%
Lichamelijk gehandicapt Langdurig ziek/somatisch
24%
pedologisch instituut Visueel gehandicapt Doof
5
leerlingaantal lwoo+pro vso vo+vso
2003 116,2 21,3 946,4
2004 120,9 22,7 957,2
2005 2006 2007 2008 2009 125,9 127,5 129,0 127,3 126,1 24,8 26,1 28,2 31,9 33,4 964,4 968,8 969,5 966,5 968,4
2010 2011 126,4 127,9 34,6 35,9 974,5 985,3
2012 2013* 130,4 132,5 37,1 39,3 999,1 1019,8
deeelname % 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013* naar lwoo+pro 12,3% 12,6% 13,1% 13,2% 13,3% 13,2% 13,0% 13,0% 13,0% 13,1% 13,0% naar vso 2,3% 2,4% 2,6% 2,7% 2,9% 3,3% 3,4% 3,6% 3,6% 3,7% 3,9% totaal 14,5% 15,0% 15,6% 15,9% 16,2% 16,5% 16,5% 16,5% 16,6% 16,8% 16,8% rugzakjes in het vo deelname%
2003
2004 4,622 0,5%
Verdeling jongeren VSO 2013 Zeer moeilijk opvoedbaar Zeer moeilijk lerend Langdurig ziek/psychisch MG: lg/zmlk Slechthorend Lichamelijk gehandicapt Langdurig ziek/somatisch pedologisch instituut Visueel gehandicapt Doof Visueel gehandicapt/zmlk MG: doven/zmlk MG: sh/zmlk MG: doven/blind Totaal VSO 2013
2005 5,5 0,6%
2006 10,5 1,1%
16624 9473 4664 3325 2102 1103 850 448 204 182 177 105 46 22 39325
42,3% 24,1% 11,9% 8,5% 5,3% 2,8% 2,2% 1,1% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,1% 0,1%
MG = meervoudig gehandicapt
6
2007 13,1 1,4%
2008 14,5 1,6%
2009 15,8 1,7%
2010 15,7 1,7%
2011 19,2 2,0%
2012 2013* 19,6 2,0%
