Factsheet Kwetsbare ouderen: Extramuralisering Trekker: gemeente Arnhem
Arnhem zet zich samen met Menzis en gemeenten in om kwetsbare ouderen langer thuis te laten wonen Wie? Zorgverzekeraar Menzis, de gemeente Den Haag, de (regio)gemeenten Arnhem, Enschede (Twente), Groningen en de regio Achterhoek zijn een samenwerkingsverband aangegaan voor tenminste drie jaar (2014 – 2017): de Werkagenda Menzis, gemeenten en regio’s. Dit betreft in totaal zo’n 70 gemeenten. Het thema extramuralisering (kwetsbare ouderen) is één van de vijf samenwerkingsthema’s waarop de Werkagenda zich richt: 1. Integrale gebiedsaanpak 2. Wijkverpleegkundige niet-toewijsbare zorg 3. Afhankelijkheden 0e, 1e en 2e lijn 4. Extramuralisering (kwetsbare ouderen) 5. Preventie. Vanuit de regio Arnhem is centrumgemeente Arnhem de trekker van het thema dat zich richt op het langer thuis laten wonen van kwetsbare ouderen (extramuralisering). Waarom? Gemeenten en zorgverzekeraar hebben beide te maken met de doelgroep kwetsbare ouderen. Deze doelgroep kan verpleging, persoonlijke verzorging, begeleiding, hulp bij huishouden/huishouding nodig hebben. Zowel Menzis als gemeenten hebben interventies tot hun beschikking die ingezet kunnen worden om te voorkomen dat intramurale plaatsing voor deze doelgroep nodig is. De invloed van gemeenten ligt met name op de domeinen dagbesteding, huisvesting, activiteiten in het dagelijks leven, sociaal netwerk en tijdsbesteding. Binnen de directe invloed van de zorgverzekeraar liggen interventies gericht op het bevorderen van de geestelijke gezondheid en door interventies op te nemen in het aanvullende pakket, kan de zorgverzekeraar onder andere de zelfredzaamheid vergroten. Door samen te werken kan worden gewerkt aan de maatschappelijke wens van ouderen om langer thuis te laten wonen en minder gebruik van duurdere zorgvormen.
Wat heeft dit opgeleverd? Praktijksessies met gemeenten, Menzis, professionals, cliëntenvertegenwoordigers en aanbieders. Samenwerkingsdocument met mogelijke interventies voor het realiseren van langer en beter thuis laten wonen van ouderen. Interventieoverzicht die door zorgverzekeraar en/of gemeenten kunnen worden ingezet ten behoeve van het langer thuis laten wonen van ouderen. De basis is gelegd voor pilots in twee wijken in Arnhem.
2
De gemeente Arnhem is een middelgrote gemeente met 149.827 inwoners. Arnhem heeft een relatief lage sociaal economische status (-0.7 ten opzichte van 0.2 landelijk) en een hoog aantal alleenstaanden (47,1% ten opzichte van 37% landelijk). Ook zijn er wijken in Arnhem die te maken hebben met sterke vergrijzing. Naar verwachting zal het percentage 65-plussers in Arnhem de aankomende jaren flink toenemen. Figuur 1 geeft deze ontwikkeling weer.
Figuur 1: Verwachte percentage 65-plussers in Arnhem
Ook het inwonersaantal van de gemeente Arnhem zal naar verwachting stijgen de komende jaren. Figuur 2 laat de bevolkingsprognose zien tot 2040.
Figuur 2: bevolkingsprognose gemeente Arnhem 2015 - 2040
3
Onderstaande tabel laat zien wat de zorgvraag is in de gemeente Arnhem en Nederland voor veel voorkomende ziektebeelden die van invloed zijn op de multidisciplinaire zorgvraag. Dit is gemeten aan de hand van het geschatte aantal personen die de huisarts bezoekt per 1000 inwoners in een jaar (peildatum 2013, bron: ROS-wijkscan).
Zorgvraag
Arnhem
Nederland
Diabetes COPD Hartfalen CVA Dementie/Alzheimer Depressie Verhoogde bloeddruk
42,0 16,0 5,0 7,1 2,6 18,3 92,2
50,0 19,0 7,0 8,1 3,0 18,0 106,2
Het thema extramuralisering (kwetsbare ouderen) heeft de volgende doelstellingen: Oude ouderen langer en beter thuis laten wonen Minder gebruik van duurdere zorgvormen
Het thema extramuralisering (kwetsbare ouderen) heeft de volgende resultaten opgeleverd:
Praktijksessies met gemeenten, Menzis, professionals, aanbieders en cliëntenorganisaties hebben de volgende focus opgeleverd:
Versterking omgeving
Versterking individu
Leidt tot Informeren, communiceren en samenwerken Valt uiteen in
Techniek
Organisatie
Proces
Door middel van een tijdige/betere informatievoorziening, communicatie en samenwerking, kan effectiever gewerkt worden aan het versterken van het individu en de omgeving. Hierbij is het van belang om in te zetten op proces, organisatie en techniek. 4
Op basis van de praktijksessies hebben Menzis en gemeenten een samenwerkingsdocument ontwikkeld, waarin mogelijke interventies staan voor het realiseren van langer en beter thuis laten wonen van ouderen. Hierbij richten zij zich op drie pijlers: 1. Effectieve werkprocessen, zodat optimaal wordt samengewerkt rondom de cliënt Te ontwikkelen activiteit: Inrichten van effectief werkproces t.b.v. tijdig juiste zorg voor individu en omgeving. Beoogd instrument: Werkprocesbeschrijving vraaggesprek en maatwerkafspraken met betrokken actoren. Aan de hand van het zorgpad wat de cliënt doorloopt (van signalering tot opname/ einde behandeling) wordt de rol van de betrokken actoren omschreven. Per fase worden randvoorwaarden voor een effectieve samenwerking beschreven. 2. Bewustwording en tijdige signalering van de betrokken actoren Te ontwikkelen activiteit: Stimuleren van bewustwording van actoren waarop gemeente (wijkteam) en zorgverzekeraar (wijkverpleegkundige en huisarts) directe invloed hebben ten aanzien van tijdige signalering en interventies. Beoogd instrument: Prestatiesturing - Instructie – vraaganalyse: bijvoorbeeld in een vraag-/ risicoanalyse-instrument een expliciete check maken om signalen tijdig te kunnen ondervangen. - Verantwoording: onderdeel maken van de verantwoordingseisen. - Financiële prikkels: voor de actoren waar gemeenten en zorgverzekeraar een directe relatie mee hebben. 3. Implementeren van effectieve / praktische interventies voor hulp, ondersteuning en zorg op maat Te ontwikkelen activiteit: Effectieve interventies t.b.v. (a) samenhang in het aanbod van zorgverzekeraar en gemeente ontwikkelen en (b) tijdige en gerichte inzet van maatregelen praktische interventies toepassen. Beoogde instrumenten: - Overzicht van effectieve interventies vanuit gemeente en zorgverzekeraar en passend aanbod. - Pilot (/ implementatie in de praktijk) om praktische interventies te toetsen.
Een deel van de bovenstaande acties is al verder uitgewerkt door Menzis en gemeenten, zoals een overzicht van mogelijke interventies rondom het langer thuis laten wonen van kwetsbare ouderen.
In twee wijken in Arnhem (Elderveld en de Laar) zal de komende periode een pilot worden gestart.
5
Om de resultaten (output) en effecten (outcome) van de hierboven genoemde interventies inzichtelijk te maken, hebben Menzis en gemeenten mogelijke input-, output-, en outcome indicatoren beschreven: Input
Output •Effectieve werkprocessen •Bewustwording en signalering •Effectieve interventies
•De cliënt maakt vaker gebruik van preventieve interventies en minder van crisiszorg •De cliënt en omgeving ervaren ondersteuning op maat •De professional is beter in staat om ondersteuning en zorg op maat te leveren
Outcome •De cliënt woont langer thuis •Menzis en gemeenten besparen kosten
Menzis en gemeenten hebben een aantal belangrijke lessen geleerd in de samenwerking rondom dit thema. 1. Baken de doelgroep concreet af: focus op oude ouderen (75+) langer thuis laten wonen (zzp 3 en 4). 2. Begin met implementatie op kleine schaal: één/ een aantal wijken in een gemeente. 3. Maak het praktisch om snel tot actie over te kunnen gaan. 4. Maak de belangen van de zorgverzekeraar en gemeenten om te investeren in het project expliciet. 5. Maak een duidelijke rolverdeling tussen zorgverzekeraar- gemeenten en andere betrokken actoren. 6. Investeer (blijvend) in afstemming tussen en binnen gemeenten en zorgverzekeraar om acties af te stemmen en draagvlak te creëren. 7. Betrek externe partijen tijdig: praktijksessies met cliëntenorganisaties, professionals en aanbieders waren nuttig om partijen mee te krijgen en een realistische koers te bepalen. 8. Communiceer tijdig: deel tussenproducten. 9. Bepaal de scope van het project om te voorkomen dat allerlei andere zaken voor vertraging zorgen. 10. Besef dat het een investering voor de lange termijn is, waarvan niet op voorhand helder is wat het kan opleveren aan rendement. Dit vraagt om een lange adem en commitment voor de lange termijn. 6
Door praktijksessies met gemeenten, Menzis, professionals, cliëntenorganisaties en aanbieders zijn kortere lijnen ontstaan tussen deze actoren en hebben ze elkaar beter leren kennen. Ook hebben ze gezamenlijk de focus kunnen formuleren voor de wijk rondom het thema extramuralisering (kwetsbare ouderen).
Door praktijksessies met gemeenten, Menzis, professionals, cliëntenorganisaties en aanbieders is gezamenlijk de focus bepaald voor het thema extramuralisering en is gezamenlijk verkend welke interventies nodig zijn. Het samenwerkingsdocument is beschikbaar voor gemeenten binnen- en buiten de Werkagenda. Lokaal kunnen gemeenten met de interventies aan de slag.
Meer informatie over dit thema is te vinden op de website van de Werkagenda Menzis, gemeenten en regio’s: www.werkagendamenzisgemeenten.nl. Voor vragen kunt u contact opnemen met
[email protected].
Oktober 2015
7
