Zorg voor kwetsbare ouderen ontrafeld ZZP en gepast gebruik Op wiens maat? Dr. Kor Grit
[email protected]
Waarom onderzoek naar ZZP’s? De fascinatie van de onderzoeker • (On)mogelijkheden versterking positie zorggebruiker (vraagsturing, zorg op maat, participatie) • Normatieve effecten van nieuwe (marktconforme) financieringsarrangementen – Onbedoelde effecten – Ingebouwde normen
• Publieke waarden in markt settings
Modernisering AWBZ Burgers stellen zich steeds mondiger op en geven uitdrukkelijk te kennen zelf vorm en inhoud te willen geven aan hun leven en willen daar ook zelf op aanspreekbaar zijn. Het inspelen op deze maatschappelijke ontwikkeling vormt de belangrijkste opgave voor de modernisering van de AWBZ: een zodanige herinrichting van het systeem dat daarin tegemoet wordt gekomen aan de wens van burgers voor meer keuzevrijheid, meer keuzemogelijkheden en meer (mede)zeggenschap. (VWS, 2001, Modernisering AWBZ)
Zorgzwaartepakketten: wat is bedoelde werking? Persoonsvolgende bekostiging levert een belangrijke bijdrage aan het centraal stellen van de zorgvraag van een cliënt en het zorgplan dat daarbij hoort. Ik verwacht dat zorgverleners bij persoonsvolgende bekostiging voor zorg in natura meer worden geprikkeld tot het leveren van doelmatige en goede zorg in de vorm van een zorgarrangement dat past bij de voorkeuren van de cliënt. Immers, niet de instelling is dan het vertrekpunt voor bekostiging, maar de cliënt met een bepaalde zorgvraag. (VWS, 2009, Nadere uitwerking toekomst AWBZ)
Zorgzwaartepakketten: wat is bedoelde werking? • Outputfinanciering – Prikkelt aanbieders tot doelmatige en goede zorg – Maakt switchen en gebruik van meerdere aanbieders eenvoudiger
• Financiering (indicatie) op maat → zorg op maat – Vergroot keuze en empowerment van cliënten – Voorkomt dat hardst roepende de meeste zorg ontvangt
Voorbeeld: ZZP 5 VV
Zorgzwaarte pakketten in de praktijk Zorg organiseren met zorgzwaartepakketten • Transformatie van individuele in collectieve arrangementen – Enige vrijheid om te anticiperen op fluctuaties in dagelijkse behoeften
• ZZP’s maken benchmark van locaties mogelijk – Budgetverantwoordelijkheid verschuift naar locatie
Een andere vorm van verdelende rechtvaardigheid • Transformatie van ‘behoefte’ naar ‘economische vraag’ • Afnemende ‘interne solidariteit’ – Minder schuiven van budgetten tussen locaties of afdelingen
Als straks blijkt dat een locatie budget moet inleveren, dan valt niet goed uit te leggen waarom we daar niet aan zouden willen meewerken. De overheid vindt immers dat die cliënten met minder zorg toekunnen dan ze tot nog toe kregen. Als de cliënt daarmee tekort komt, moeten we nagaan of we samen met hem een ‘zwaardere’ indicatie kunnen verkrijgen. Maar als dat er niet in zit, dan is democratisch – met goedkeuring van de volksvertegenwoordiging – vastgelegd dat we het schaarse AWBZ-geld zo en niet anders moeten verdelen. (De Gemiva-SVG Groep, Nieuwsbrief oktober 2008)
ZZP primair een tool van aanbieder Een tool om te onderbouwen waar de grenzen liggen De ureninzet, als je dat maar helder maakt. Dat was natuurlijk in het oude systeem niet mogelijk. En was het gewoon een indicatie voor verblijf en voor zorg. Goed, dan heb je met mondige cliënten te maken, die menen dan toch dat alles gewoon kan. En nu kun je gewoon duidelijk maken dat er veel kan, alleen binnen de grenzen van… Als je op een gegeven moment ergens voor kiest, ja, dat geldt voor mij en dat geldt ook voor jou. Ik bedoel, ik kan een euro ook maar één keer uitgeven. En in dat opzicht kan je dat wel wat transparant maken.
ZZP primair een tool van aanbieder Verheldert de grenzen van publieke financiering • Aanspreken van familie – Loslaten van idee dat instelling alles doet voor de cliënt
• Aanbieden van pluspakketten (extra’s tegen betaling) – Aanbod ontwikkelt zich langzaam – ZZP als middel om grenzen van het publiek gefinancierde deel van zorg te bepalen – Bezwaren en ongemak bij zorgverleners
Dus we hebben nu wel een goede reden om dit uit te leggen, je kan het nu ook zichtbaar maken aan de hand van die ZZP’s. En dan hebben mensen zelf de keus, want wat je ook wel hoort; dit is niet eerlijk en als iemand nou geen geld heeft, hoe ga je daar mee om? Dus dat zijn wel meer de ethische kwesties die dan meespelen. En sommige mensen zeggen dan weer zo van ik heb een kleinere auto dan mijn buurman, is dat dan ook niet oneerlijk? Dus ja, dat is een lastige kwestie, dat is nog wel ingewikkeld. (zorg adviseur, V&V-instelling)
Conclusie Op wiens maat? • ZZP meer gebruikt door zorgaanbieder dan client
• Zorgzwaartefinanciering versterkt ook de positie van de zorgaanbieder – Beter zicht op besteding van ZZP – Managen van de verwachtingen
Toekomstige ontwikkelingen door komst van ZZP’s • Meer aanspreken van familie – Zie Vierstroom (vier uur per maand)
• Versterking van vrijwilligersbeleid • Scheiden van wonen en zorg – Meer commerciële activiteiten
Conclusie: ZZP’s kunnen zowel de civil society als de markt versterken
Mogelijke gevolgen voor kwetsbare ouderen • Afhankelijk van mate waarin ZZP is afgestemd op diverse subgroepen (indicatiestelling en omvang van uren/budget) • Overheveling van delen van AWBZ naar wonen en welzijn kan repercussies hebben voor zorg – – – –
Invloed van wonen en welzijn op zorg Verminderende solidariteit Verzwakking van inzet belangengroepen Neerwaartse druk op minimumniveau
• Nieuwe kwetsbare ouderen in AWBZ: zonder familiaal, sociaal en economisch kapitaal
