Fact sheet nummer 1 | januari 2005
Voorzichtig herstel toeristische sector De Amsterdamse toeristensector ontwikkelde zich in 2003, na een recordaantal bezoekers in 2001, minder goed. De dalende trend die zich in het afgelopen decennium voor het eerst in 2002 liet zien, zette zich in de eerste helft van 2003 versterkt voort. Naast het aantal gasten en overnachtingen nam ook de gemiddelde verblijfsduur in de Amsterdamse hotels af. Met name Britse, maar ook Nederlandse toeristen bezochten Amsterdam minder vaak in 2003. De teruggang van het toerisme in de hoofdstad was ook te merken in de lagere omzet van hotels. Minder overnachtingen tegen gemiddeld lagere kamerprijzen leidden tot een flink omzetverlies. Maar er zijn tekenen van herstel in de toeristische sector in Amsterdam: in de tweede helft van 2003 nam het aantal toeristen weer toe.
9000
Gasten en overnachtingen in Amsterdamse hotels, 1994-2003
De daling van het aantal bezoekers en overnach-
x 1.000
tingen die zich in 2002 aftekende, zette zich voort in 2003. Het aantal hotelgasten nam in 2003 af
8000
van 4,08 tot 3,99 miljoen, een daling van 2,4%. Bovendien verbleven gasten iets korter in de
7000
Amsterdamse hotels dan voorheen: de gemiddelde verblijfsduur daalde van 1,96 nachten in
6000
2002 naar 1,91 nachten in 2003. Minder gasten 5000
met een minder lange verblijfsduur resulteerden in een daling van het aantal overnachtingen in
4000
Amsterdamse hotels van 8,02 tot 7,61 miljoen. Dit is 5,1% (412.000 overnachtingen) minder dan
3000
in 2002. Deze daling is sterker dan in 2002, toen 2000
zowel het aantal hotelgasten als het aantal overnachtingen met ongeveer 0,8% afnam.
1000
De dalende trend in de Amsterdamse toeristische
0 1994 gasten
1995
1996
1997
overnachtingen
1998
1999
2000
2001
2002
2003 Bron: O+S
sector wordt onder andere verklaard door de hoge gevoeligheid van toerisme voor de binnenlandse en buitenlandse conjunctuur. Economische
recessie, oorlog in Irak, terrorismedreiging,
Naast bezoeken van Britse en Amerikaanse
de SARS-epidemie en een hoge eurokoers zijn
toeristen zijn overnachtingen van Nederlanders
waarschijnlijk de belangrijkste factoren van
belangrijk voor Amsterdam. In 2003 overnachtten
de teruggang van het toerisme in Amsterdam.
er echter 34.000 Nederlandse toeristen minder
Daarnaast speelt de aard van een stad als
in Amsterdam, een daling van 6,8%. Toerisme uit
2
vakantiebestemming ook een rol: stedenreizen
Europese landen, zoals Italië, Spanje, Portugal,
Fact sheet – pagina
zijn vaak extra vakanties waarop, in tijden van
België, Luxemburg en Duitsland1 bleef net als in
economische recessie eerder wordt bezuinigd
2002 stijgen. Vakantiegangers kozen in econo-
dan op een ‘standaard’ vakantie. Ter vergelijking:
misch moeilijke tijden de vakantiebestemming
het aantal gasten en overnachtingen aan
vaak dichter bij huis. Ook koos men door de hit-
de Nederlandse kust bleef ondanks de boven-
tegolf in Zuid-Europa eerder voor een noordelijke
genoemde factoren stijgen.
bestemming dan voor een zuidelijke.
Minder Britten, meer overige Europeanen
In het begin van 2003 liep het aantal gasten ruim
Toeristen in Amsterdam zijn voor een groot deel
10% achter op dezelfde periode in 2002. Na het
buitenlandse gasten (87%) tegen een landelijk
dieptepunt in februari begon de toeristenmarkt
gemiddelde van 48%. Traditioneel komen de
zich te herstellen. Vanaf oktober 2003 was sprake
grootste groepen toeristen in de hoofdstad uit
van een toename van het aantal hotelgasten in
Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. In 2003
Amsterdam ten opzichte van dezelfde periode
was Amsterdam minder populair bij Britten dan
in 2002. Indien deze trend zich voortzet is er
het jaar daarvóór, terwijl het Amerikaanse markt-
sprake van herstel van de toeristische sector in
segment maar weinig afnam. In 2003 kwamen
Amsterdam.
Toch zijn er voorzichtige tekenen van herstel.
er 54.000 Britten minder naar Amsterdam dan in 2002, bij Amerikanen was dit slechts 4.000 hotelgasten minder.
Toeristen betalen in 2004 minder voor een hotelkamer Uit de enquête van O+S2 komt naar voren dat de standaardprijzen voor een éénpersoonskamer in de lage hotelcategorie (0-2 sterren) varieerden van gemiddeld 46 euro in het laagseizoen tot gemiddeld 60 euro in het hoogseizoen.
Index aantal hotelgasten per maand, 2003 (2002=100)
Een éénpersoonskamer in een vijfsterrenhotel
120
kostte tussen de 229 en 263 euro afhankelijk van het seizoen. Het verschil tussen prijzen in 110
het hoogseizoen en het laagseizoen was relatief gezien groter bij hotels in een lagere sterrencategorie (in het hoogseizoen werden de prijzen
100
met gemiddeld eenderde verhoogd). De vijfsterrenhotels verhoogden hun prijzen in het hoogseizoen met slechts 15%.
90
De prijsstrategie verschilde per hotelklasse. De vijfen viersterrenhotels lieten de grootste prijsafname zien: respectievelijk gemiddeld 6% en 5%.
80 jan
feb 2002
mrt
apr
mei
jun
jul
totaal gasten 2003
aug
sep
okt
nov
dec
Britten 2003
Amerikanen 2003
Bron: O+S
Hotels in de lagere sterrencategorie (1-2 sterren) verlaagden hun prijzen met minstens 3%. De gemiddelde prijzen in de driesterrenhotels en in de hotels zonder ster bleven ongewijzigd.
Standaard kamerprijzen Amsterdamse accommodaties, medio 2004 (x 1 euro)
1-persoonskamer*
2-persoonskamer*
laagseizoen hoogseizoen
laagseizoen hoogseizoen
0-2 sterrenhotels
46
60
75
98
3
sterrenhotels
89
110
117
144
4
sterrenhotels
166
205
191
238
5
sterrenhotels
229
263
286
* alle genoemde prijzen zijn inclusief ontbijt, service en BTW
327 Bron: O+S
Volgens de hotels zélf daalde hun omzet sinds 2002
Capaciteitsontwikkeling: meer kamers, minder bedden
met gemiddeld 8%.3 De daling was, naar eigen
Medio 2004 telde Amsterdam 338 actieve hotels
zeggen, het grootst bij de budgethotels (meer dan
die samen over 17.728 kamers en 37.763 bedden
8%), en iets minder groot bij de luxe hotels (rond
beschikken. Dit zijn vijf hotels en 328 kamers
de 6%). Gezien de daling van het aantal gasten
méér, maar 58 bedden mínder dan medio 2003.
3
in de Amsterdamse hotels en de toename van het
Van de toename van het aantal kamers kwam
aantal kamers, daalde ook de gemiddelde kamer-
80% voor rekening van de tweesterrenhotels.
Fact sheet – pagina
Alle hotelklassen verliezen omzet
4
bezettingsgraad. Was de kamerbezettingsgraad in 2002 naar schatting nog 72%, in 2003 was dat
De driesterrenhotels hadden samen de meeste
70% . In het bijzonder werden er minder kamers
capaciteit en waren ook het meest populair
verkocht bij de tweesterrenhotels.
onder toeristen.7 Medio 2004 telde Amsterdam
6
79 driesterrenhotels die zorgden voor 29% van
2
Veranderingen in het aantal overnachtingen, de kamerprijzen en omzet in de
alle hotelovernachtingen in Amsterdam over het
Amsterdamse hotels, 2003 t.o.v. 20025
hele jaar 2003. Bijna eenderde van alle kamers
%
(31%) in Amsterdam kwam op het conto van de driesterrenhotels. Medio 2004 telde Amsterdam 32 viersterren- en 18 vijfsterrenhotels die samen
0
voor meer dan 40% van de hotelkamers en overnachtingen in Amsterdam zorgen. De budgetcategorie (0-2 sterren) droeg voor 28% van het
-2
aantal overnachtingen in Amsterdam bij.
Werkgelegenheid
-4
Toerisme en recreatie behoren tot de belangrijkste bedrijfstakken in Amsterdam. De toeristische
-6
bestedingen bedragen bijna 3 miljard per jaar.8 Er zijn ruim 35.000 voltijd (12 uur en meer per
-8
week) arbeidsplaatsen in de toeristische branche, hetgeen 9% van de werkgelegenheid in de stad
-10
is. Naast de voltijdbanen heeft de toeristische budgethotels
middenklassehotels
overnachtingen
kamerprijzen
luxe hotels
totaal
omzet
sector nog ruim 10.000 deeltijdbanen (dit zijn Bron: O+S
de werkgelegenheidscijfers op 1 januari 2004). Het leeuwendeel van de werkgelegenheid in de toeristische sector komt op voor rekening van de
Index werkgelegenheid toeristensector naar branche, 2002-2004 (2002=100)9
horeca.
120
Tijdens 2003 daalde het aantal voltijdbanen in de 100
toeristische sector met 1%. Deze daling is gelijk aan het Amsterdamse gemiddelde voor dat jaar.
80
Opmerkelijk is dat de hotelbranche een forse toename (7%) kende van banen voor minder dan 12
60
uur per week. Kennelijk worden de voltijdbanen in hotels vervangen door deeltijdbanen. De totale werkgelegenheidsgroei in de toeristische sector
40
nam echter af met 1%.
2002 (=100)
2003
2004
r) xc to l. ta ve al rv oe (e
lo ho gi re es ca be e dr xcl ijv . en lo gi es be dr ijv en sp cul t or uu t e r, n re am cr us eat em ie, en t re iso -b r em ga id nis de at lin ies g , re cr ea tie go ed er en
0
to e w rist in is ke ch ls e
20
Bron: O+S
Het aantal internationale congressen in Amsterdam is gedaald
Minder museabezoekers in Amsterdam
Een belangrijk deel van de toeristenmarkt in
5 miljoen dagbezoekers naar Amsterdam.12 Een
Amsterdam bestaat uit congresdeelnemers. Een
deel van deze dagjesmensen bestaat uit bui-
4
kleine 300 congressen zorgden in 2003 voor ruim
tenlanders die elders logeren. Een ander deel
Fact sheet – pagina
480.000 congresdeelnemerdagen en leverde de
bestaat uit Nederlanders die een dagtrip naar
stad ruim 190 miljoen euro op.10 Opmerkelijk was
Amsterdam maken. De hoofdstad biedt een
dat buitenlandse congresbezoekers in Amsterdam
breed scala van attracties voor alle smaken. De
meer uitgaven dan in de andere Nederlandse
rondvaart is al jaren de populairste attractie in
steden (ruim 395 euro per dag, 50 euro meer dan
Amsterdam en trok in 2003 bijna 3 miljoen mensen.
elders). De verblijfsduur van zakelijke congres-
Ook de Amsterdamse musea zijn zeer populair
bezoekers in Amsterdam bedroeg gemiddeld 4,1
bij toeristen. Amsterdam staat op de derde plaats
dagen, maar vaak werd nog een extra dagje aan
in Europa qua aantal museabezoekers na Londen
hun bezoek geknoopt. Ook ging de partner vaker
en Berlijn.13
Naast verblijfsbezoekers komen er jaarlijks ruim
mee naar een congres in Amsterdam dan naar een congres in andere Nederlandse steden.
Het Van Gogh Museum was in 2003, net als in
Internationaal gezien staat Amsterdam nog
de voorgaande jaren, het populairste museum in
binnen de toptien congressteden in Europa
de stad ondanks een daling van het bezoekers-
hoewel het aantal congressen met 1,7% daalde
aantal. Maar 2002 was dan ook een topjaar voor
sinds 1995. In 2003 waren er 45 internationale
het Van Gogh Museum met de tentoonstelling
congressen georganiseerd in Amsterdam.
Van Gogh-Gauguin. Overigens kregen bijna alle
Ter vergelijking: in Barcelona waren dit 83
musea in Amsterdam minder bezoekers dan in
congressen en in Wenen 80.
2002. In 2003 bezochten 9% minder mensen de
11
Amsterdamse musea dan een jaar daarvoor.14
30.000
Museabezoekers in een aantal Europese steden, 2001
Cruisevaart boekte weer een groei
x 1.000
De cruisevaart is in 2003 wel gegroeid. In 2004 brachten de cruiseschepen ruim 241.00015 passagiers naar Amsterdam (154.000 zeecruise- en
25.000
87.000 riviercruisepassagiers). Dit is circa 15% meer dan een jaar geleden. Zowel het aantal zeecruiseschepen als het aantal riviercruise-
20.000
schepen is toegenomen. 15.000
10.000
on Li
ss
ab
an ila M
rg bu
sg ow G la
ün
Ed in
ch e
n
m M
kh
ol
n oc St
W en e
m
Am
st e
rd a
rli Be
Lo
nd
en
0
jn
5.000
Bron: Urban Audit
Bezoekers aan de topvijf attracties in Amsterdam, 2003
attracties Rondvaarten*
2003 afname (% t.o.v. 2002) 2.750.000 – 8,3
Van Gogh Museum
1.341.600
–15,8
Natura Artis Magistra
888.500
–27,8
Rijksmuseum**
840.600
–22,9
Diamantslijperijen
709.500
* schatting o.b.v. vermakelijkheidsretributie ** verbouwing sinds december 2003
–23,7 Bron: ATCB
Amsterdam in Europese vergelijking
Amsterdam is niet de enige Europese stad waar
In 2003 was Amsterdam nummer zeven op de
Uit de cijfers van European Cities Tourism blijkt
ranglijst van Europese steden qua aantal toeris-
dat ook in Londen, Parijs, Rome en Madrid het
ten die in de stad in hotels verbleven.16 Londen,
aantal toeristen is afgenomen. Berlijn en Wenen
Parijs en Rome zijn, zowel in 2003 als in 2002,
doen het daarentegen beter dan in het voorgaan-
5
de topdrie Europese toeristenbestemmingen.
de jaar. De relatief goedkopere Oost-Europese
Amsterdam moet ook Berlijn, Madrid en Dublin
steden zijn serieuze concurrentie voor de relatief
laten voorgaan op de ranglijst. Toeristen
dure Westerse steden, waaronder Amsterdam.
verbleven korter in Amsterdam dan in sommige
Het toerisme in de Oost-Europese steden, zoals
Fact sheet – pagina
het aantal toeristen is gedaald in 2002 en in 2003.
andere Europese steden: wat betreft het aantal
Praag en Boedapest, neemt sinds 2002 toe.
overnachtingen staat Amsterdam op de achtste
In het bijzonder blijft de populariteit van Praag
plaats in Europa.
stijgen. Ook groeit het aantal toeristen in de Noord-Europese en Scandinavische steden, zoals Tallinn, Helsinki en Stockholm.
Ontwikkeling van het aantal hotelgasten in de Europese steden, 2003 t.o.v. 2002 Helsinki Stockholm
Tallinn
Dublin Amsterdam Londen
Berlijn
Brussel Praag
Luxemburg Parijs
Wenen Budapest Ljubljana Zagreb
Rome Madrid Lissabon
gedaald
gestegen
Bron: TourMIS
Noten 1
Ter vergelijking: volgens Horwath Consulting daalde de kamerbezettingsgraad in Amsterdam en Schiphol van
steeg ten opzichte van 2002 (+8%), maar het aantal over-
78,3%% in 2002 tot 73,9% in 2003. In het rapport HOSTA
nachtingen in Amsterdamse hotels daalde (-21%).
2004 analyseert Horwath Consulting de situatie alleen in
De cijfers van hotelgasten en overnachtingen zijn
de drie-, vier- en vijfsterrenhotels.
6
afkomstig van het CBS. Om deze cijfers aan te vullen
Fact sheet – pagina
2
6
Opmerkelijk is dat bij Duitsers het aantal hotelgasten
met informatie over de kamerbezetting en prijsstelling
renhotels het hoogst scoren, er opmerkelijke verschillen
van de hotels voert O+S jaarlijks een enquête onder
zijn in het hotelgebruik per land. Toeristen uit VS en Azië
Amsterdamse hotels uit. In 2003 zijn de vragen over wijzi-
logeren vaker in de vijfsterrenhotels dan in de andere
gingen in de kamerprijzen voor het eerst gesteld. In 2004
hotelcategorieën. Gasten uit Afrika en Oceanië tezamen
is er nog een vraag toegevoegd over de kamerprijzen
logeren het meest in de viersterrenhotels. Toeristen uit
zelf. Op basis van de antwoorden kunnen voorzichtige
overig Amerika zijn het meest geregistreerd in de sterloze
conclusies worden getrokken over de ontwikkeling van
hotels. Toeristen uit alle Europese landen hebben
7
prijzen en omzetten in de Amsterdamse hotels. Meer dan de helft (55%) van de Amsterdamse hotels werkten aan de
een duidelijke voorkeur voor de driesterrenhotels. 8
46% (0-sterren hotels) tot 73% (4-sterren hotels). O+S heeft echter geen gegevens over veranderingen in de hotelkosten. De gegevens over omzetveranderingen
4
9
Werkzame personen voor 12 uur en meer per week op 1 januari van elk jaar.
10 Deze gegevens zijn voor Amsterdam en de regio en
zijn afkomstig uit enquête.
betreffen alleen de deelnemers aan internationale niet-
Echter, volgens het rapport HOSTA 2004 van Horwath
commerciële congressen.
Consultancy was de gemiddelde kamerprijs in de drie-, vier- en vijfsterrenhotels in Amsterdam en Schiphol 119 euro. Een jaar eerder was de gemiddelde kamerprijs in deze hotels 134 euro. De gemiddelde kamerprijs is dus met 11% gedaald. Het omzetverlies in deze hotels bedroeg 16% ten opzichte van 2002. 5
Bruto toeristische bestedingen. Bron: Amsterdam Toerisme & Congres Bureau, Jaarverslag 2003.
enquête mee. De respons naar hotelklasse varieerde van
3
Bij nader inzien komt naar voren dat hoewel de driester-
Deze gegevens zijn gebaseerd op verschillende bronnen. Gegevens over kamerprijzen en omzet komen uit de enquête. Respondenten geven de veranderingen in de
Bron: LaGroup Leisure & Arts Consulting. 11 Gemiddelde voor 2002 en 2003. Bron: International Congress & Convention Association. 12 Bron: Amsterdam Toerisme & Congres Bureau, Jaarverslag 2003. 13 Gegevens over Amsterdamse musea zijn geschat. Bron: Urban Audit/CBS. 14 Bron: Amsterdam Toerisme & Congres Bureau, Jaarverslag 2003.
kamerprijzen en omzet zelf aan. De veranderingen in het
15 Bron: Gemeentelijke Havenbedrijf Amsterdam, voorlopige
aantal overnachtingen zijn gebaseerd op gegevens verza-
cijfers. De gegevens zijn over 2004 vanwege de manier
meld door het CBS en O+S.
van tellen van het Gemeentelijke Havenbedrijf. 16 Bron: European Cities Tourism.
Colofon
Weesperstraat 79 1018 VN Amsterdam Telefoon 020 527 9527 Fax 020 527 9595
[email protected] www.os.amsterdam.nl
Auteur: drs. T. Fedorova
