F O R U M. van de joden van Antwerpen twee joden, drie meningen. Mijn Daas Jochid Opperrabbijn E. Sternbuch שליט "א pleit voor

Echt Antwerps

FORUM– ‫פאָרוּם‬ van de joden van Antwerpen Nr. 21 9 oktober 2003

“twee joden, drie meningen”

Plein in Rome, tussen het Capitool en de Palatijnheuvel, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen. ‫בס"ד‬

öî−ñèí ³¾îðš ñ¼ þîô¾ñ êò E-post-weekblad van de v.z.w. GOEDKOSJER Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers – Union des Editeurs de la Presse Périodique (U.P.P.) Henri Rosenberg Hoofdredacteur

‫מיין דעת יחיד‬

Mijn Daas Jochid 1

1. ‫זכרנו לחיים‬: een herinnering aan onze Rov ‫זצ"ל‬ 2. Opperrabbijn E. Sternbuch ‫ שליט"א‬pleit voor medemenselijkheid (‫)בין אדם לחברו‬ 3. ‫ =( שפיכת דמים‬karaktermoord) in Tschortkow 1

= Eenmansopinie.

F O R UM nr. 21 - 9 oktober 2003 – pagina 1/17

1. ‫זכרנו לחיים‬: een herinnering aan onze Rov ‫זצ"ל‬

Ter plaatse bleek de Rov in semicomateuze toestand, zodat de man onverrichter zaken rechtsomkeer maakte. Op de terugweg naar Antwerpen, werd hij echter teruggeroepen door de entourage van de Rov. Inmiddels had onze Rov een helder moment en vroeg hij dat zijn bezoeker zou terugkomen. De brave man reed terug en had nog de ‫ =( זכות‬voorrecht) om onze Rov in een helder moment te spreken. Hij vroeg om vergiffenis en kreeg die en zelfs onze Rov vroeg om vergiffenis en de beiden verzoenden elkaar.

© 2001 Stefansky

N.a.v. de ‫ =( דרשת שבת )ת(שובה‬preek vóór Jom Kippur) komt onvermijdelijk het onvergetelijke beeld op van onze Rov ‫זצ"ל‬ die voor zijn druk bijgewoonde jaarlijkse preek in de hoofdsynagoge zijn ‫=( טלית‬ gebedssjaal) in een aanpalende kamer (‫ )חדר שני‬ging aantrekken. Wanneer de deur naar de propvolle synagoge opende en onze Rov in de deuropening met zijn ‫טלית‬ over zijn hoofd oog in oog stond met de aanwezigen, werd het muisstil en stond gans de menigte op. De beeldschone gestalte en het lichtend gelaat van onze Rov (‫)הדרת פנים‬, met zijn legendarische ‫ =( אימת הצבור‬plankenvrees), deden hem gelijken op een ‫=( מלאך אלוקים‬ hemelse verschijning) en tekenden een onvergetelijk beeld voor zij die het voorrecht hadden dit toen te kunnen onderkennen. Dit subliem beeld zal ons een leven lang begeleiden. Dezer dagen kwam mij ter ore dat een stadsgenoot lange tijd ernstig in onmin met onze Rov leefde (een understatement), maar enkele dagen voor het overlijden van onze Rov, zich naar het ziekenhuis in Leuven had begeven om ‫מחילה‬ (= vergiffenis) te vragen.

De man, die niet bepaald een sympathisant van onze Rov was, vertelt dat het beeld van onze Rov op zijn ziekenbed dat van een ‫ =( מלאך אלוקים‬hemelse verschijning) was met een rimpelloos gelaat en dat hij dit gans zijn leven niet zal vergeten. 2. Opperrabbijn E. Sternbuch pleit voor medemenselijkheid (‫)בין אדם לחברו‬ Opperrabbijn2 E. Sternbuch gaf dit jaar de ‫ =( דרשת שבת )ת(שובה‬preek vóór Jom Kippur). Zowel naar de vorm als naar de inhoud blonk de prestatie van Rav Sternbuch uit. De spreekgestoelte van onze Rov gedurende een halve eeuw moet wonderen hebben verricht, maar de declamatie door Rav Sternbuch was uniek: klaar, duidelijk en goed verstaanbaar. Maar ook de inhoud was verbluffend. Forum had amper in deze rubriek bekritiseerd dat onze Rabbonim te weinig oog hebben voor de medemenselijke

2

Voor de titel ‘Opperrabbijn’, zie Forum Nr. 19, p. 14 en Shabbat BeShabbato, Ki Sovo.


relaties 3(‫)בין אדם לחברו‬, of Rav Sternbuch besteedde er gans zijn preek aan. Rabbijn E. Sternbuch begon met eraan te herinneren uit welk annus horribilis wij stappen, zonder ons echter te overdonderen met dé wandaad die dit over ons heeft gebracht. Vele Rabbijnen matigen zich visioenachtige gaven aan en komen ons vertellen dat alle ongelukken Israëls te wijten zijn aan de overtreding van de ene of de andere religieuze verbodsbepaling. Rav Sternbuch had het enkel over de Talmud die ons de drie wegen aangeeft waarmee slechte hemelse verordeningen (‫ )גזירות קשות ואכזריות‬kunnen ongedaan worden gemaakt: ‫=( תשובה תפילה וצדקה‬ inkeer, gebed en weldadigheid). Rav Sternbuch ging langdurig in op het eerste en beklemde dat de inkeer (‫ )תשובה‬in zake medemenselijke relaties ‫)בין אדם‬ (‫ לחברו‬impliceert dat men vergiffenis vraagt aan zijn medemens en hem schadeloos stelt voor het verlies. Bij diefstal moet men bijvoorbeeld het gestolen geld of voorwerp restitueren, bij woekerrente de intrest terugbetalen. Zonder schadeloosstelling kan er geen inkeer zijn en ook geen vergiffenis. Ook ‫בין‬ ‫ =(אדם למקום‬in de verhouding tot G’d) [in elke agressie op een medemens ligt immers ook een overtreding van een bijbelgebod vervat], kan er geen vergiffenis zijn, zolang op het medemenselijke vlak, het onrecht niet is vergoed. Het is meer dan verheugend dat de Rabbijn zo klare en duidelijke taal gesproken heeft over een plaag die onze samenleving ondermijnt (zie het derde onderwerp, hieronder). De Rabbijn heeft het meer dan duidelijk gesteld: men kan niet frum (= vroom) zijn, indien men oneerlijk handelt met de medemens. Ofschoon dit 3

Zie Forum nr. 20.

overduidelijk blijkt uit de joodse bronnen, was het toch goed dit door de Opperrabbijn in levende lijve te horen herhalen en onderstrepen op de vooravond van Jom Kippur. Rabbijn Sternbuch onderlijnde ook dat, opdat inkeer een trendbreuk zou meebrengen, de zondaar zich definitief moet verwijderen van datgene waarin hij een zwakheid heeft getoond. ‫ונחדל מעושק‬ .‫ידינו‬ Voorts sprak Rav Sternbuch over de kracht van het gebed (‫ )כח התפילה‬en getuigde dat hij, gedurende zijn recente gezondheidsperikelen, aan den lijve de kracht van het gebed had ondervonden en hij dankte zijn genezing aan dit gebed. Het gebed door een georganiseerde groep (‫ )צבור‬kan wonderen verrichten. Rav Sternbuch dankte de ontelbare kennissen en vrienden die voor zijn welzijn en gezondheid hebben gebeden. Niet zonder ontroering verwees hij naar het gebed van de kinderen van Tikvatenoe. Het laatste element is de weldadigheid. Hierover prees hij uiteraard onze stad, die op dit punt een absolute wereldleider is en verwees naar de ongelooflijke som geld die recentelijk werd bijeengebracht voor een Antwerps kroostrijk gezin dat op plotse wijze de moeder verloor. Nochtans herinnerde Rav Sternbuch aan hetgeen onze Rov placht te herhalen, met name dat de eigen stedelijke instellingen, met de Centrale (“de moeder van alle instellingen”, aldus onze onvergetelijke Rov) op kop, de voorrang verdienen. Een zeer waardige preek, die nogmaals aantoont hoe Rav Sternbuch, die uitermate bevriend was met onze Rov, jarenlang in zijn Beis Din (= Rabbinaat) gezeteld heeft en op het vlak van de weldadigheid in de voetsporen van onze Rov gewandeld heeft en blijft wandelen, de attributen heeft voor het Opperrabbinaat.


3. ‫ =( שפיכת דמים‬karaktermoord) in Tschortkow In het gebedshuis van Tschortkow (Czortkow)4 heeft sedert maanden een heksenjacht plaats , die tegen alle regels van de reden, de moraal en de joodse wet indruist. Een ware lynch. Iedereen schijnt er het recht in eigen handen te nemen om een lid dat in verdenking werd gesteld, maar tot aan een mogelijke veroordeling nog steeds geniet van het vermoeden van onschuld, met allerlei vernederende en beledigende sancties te bestraffen. Hij en zijn gezin zijn er vogelvrij verklaard. ‫הותר דמם‬, hun bloed is vrijgegeven geworden, iedereen kan het vergieten! Zo mag hij niet opgeroepen worden voor de Thoralezing, noch voorgaan in de gebeden, edm. Zelfs wanneer de ‫=( כיבודים‬ rituele taken) per opbod aan de meest biedende worden verkocht en de koper de betrokkene aanwijst voor de taak, dan nog permitteren de ‫ =( גבאים‬beheerders van de synagoge) met Herschel Rosenblatt op kop, het zich in het openbaar dat te weigeren. Naar joods recht heet een belediging in het openbaar ‫ =( שפיכת דמים‬karaktermoord) en dit is slechts toegestaan nadat een ‫=( בית דין‬ Rabbinaat) beide partijen gehoord heeft en een ‫ =( חרם‬kleine excommunicatie) heeft uitgevaardigd. Pas dan wordt de betrokkenen uit de gemeenschap gestoten

4

Chassidé Tschortkow "Synagogue Klaus Czortkow, Tifereth Israel" v.z.w. - Chassidisch gebedsoord der Tschortkower chassidim, waarvan de grondlegger was R. David Moses FRIEDMANN (1828-1900) uit Czortków (Oekraïne), vijfde zoon van de befaamde R. Israel FRIEDMANN (1797-1850) van Ruzhyn (Witrusland).

('‫)לא יבוא בקהל ה‬, en dan nog detailleert het Rabbinaat in welke mate, met name welke interacties met de betrokkene onder de banvloek vallen en welke niet. Maar dit wordt nooit overgelaten aan de individuele leden van de gemeenschap. Het ius gladii (= recht op leven en dood) blijft bij ‫בית דין‬ (= het Rabbinaat). Hier is er geen sprake van een dergelijke banvloek, noch van enige tegensprekelijk debat voor een Rabbinaat. Iedereen neemt het recht in eigen handen – ‫ברצותו מקצר‬ ‫ברצותו מרחיב‬- en beslist zelf welke belediging en vernedering de congregatie aan de betrokkene en zijn gezin wil opleggen. En het gelijkt zelfs op een concurrentie om het extreemst. Hoe groter de vernedering en belediging, hoe meer bloed er vloeit des te beter (naar joods recht staat de publieke belediging gelijk met moord!). Dit wordt allemaal gedaan uit vroomheid, in G’ds naam en in G’ds huis! Onze Rov ‫ זצ"ל‬placht te verwijzen naar een gemorro (= talmudtraktaat)5 ‫עד שיברך שם בשם‬, waarin men het heeft over G’d vervloeken ‫ ח"ו‬uit Zijn naam. Onze Rov vond het a priori niet logisch dat iemand G’d zou verwensen en hiervoor uitgerekend Zijn naam zou gebruiken. Onze Rov verklaarde dat wellicht bedoeld worden, zij die de godsdienst aanvallen en verwoesten, doch dit beweerdelijk “uit naam van G’d” doen6. Welnu, ook hier handelen de Tschortkow leden met het besef dat Gott ist mit uns. Dat is het ergste, want dan stellen zich geen vragen meer, iedereen doet mee. Welnu, dat staat gelijk met ‫יברך שם בשם‬... 5

B. Sanhedrin, 56a. Onze Rov verwees toentertijd naar deze interpretatie n.a.v. de poging in de Jesode Hatorah om de klassen in te delen naar gelang het thuis hebben of niet van een televisietoestel. Uitgerekend heden ten dage werd een nieuwe poging hiertoe gewaagd. Zie Forum, nr. 19, p. 13 over Apartheid in de Jesode Hatorah. 6


Dat men in Tschortkow schuil gaat achter beweerdelijk advies van de Bianer en Bohushe Rebbes is totaal irrelevant en snijdt geen hout. Ook de voornoemde Rebbes in hoogsteigen persoon, kunnen niet tegen de joodse wet een quasi-‫חרם‬ uitvaardigen, zonder een Din Toïre hierover te voeren.

In Tschortkow doet a priori iedereen mee aan de lynchpartij, alleszins niemand verzet er zich tegen, ook niet de aanwezige Rabbijnen. De Tweede Tempel werd immers verwoest omdat Rabbijnen niet protesteerden tegen publieke beledigingen en vernederingen: ‫הואיל והוו יתבי רבנן ולא‬ ‫ ש"מ קא ניחא להו‬,‫מחו‬.8

De beweerdelijke adviezen van de Bianer en Bohushe Rebbes is -‫במחילת כבודם‬- niets waard, want het druist in tegen een bijbels verbod van ‫ לא תרצח‬gij zult geen bloed vergieten7. Bovendien valt nog te bekijken hoe de vraag gesteld werd aan de Rebbes, die zich hoe dan ook hadden moeten onthouden te antwoorden in een geschil dat zich in Antwerpen afspeelt, een stad met een gevestigd Rabbinaat.

Hierbij rijst de vraag of het kwaad dat in G’ds huis in G’ds naam wordt aangedaan door gans een op hol geslagen gemeenschap, niet duizendmaal erger is dan de mogelijke betrokkenheid van één individu in frauduleuze praktijken. Een verzwarende –en ironische- omstandigheid hierbij is dat sommigen die met de bloeddorstige massa mee heulen, zelf betrokken waren bij fraudepraktijken binnen hun familie, onder vrienden, bij de fiscus en bij smokkelactiviteiten.

Niet alleen treft de Rebbes schuld (indien zij weldegelijk geadviseerd hebben voor de quasi-banvloek), maar tevens de lokale Rabbijnen die er bidden, waaronder Rabbi I.S. Polak. Het kan niet dat hij dit laat gebeuren en niet in de bres springt, wanneer in zijn gebedshuis dagelijks en op grote schaal joods bloed vergoten wordt. Iedereen die er aanwezig is en dat laat gebeuren, is medeplichtig en zal hiervoor rekenschap moeten afleggen. Opperrabbijn E. Sternbuch heeft ooit gezegd dat men niet alle ‫ =(מצות‬geboden) moet in ere houden, noch zich moet onthouden van alle ‫ =( עבירות‬verboden). Sommige ‫‘( מצות‬geboden’) van het soort “het is een ‫מצוה‬hem de grond in te boren" (‫)עס איז א מצוה איהם צו באגראבען‬, is het beter niet te doen. Het is soms aan te raden sommige ‫‘( עבירות‬verboden’) zoals “het is een ‫ עבירה‬zo iemand te helpen” ‫)עס איז אן‬ (‫עבירה איהם צו העלפען‬, te overtreden. 7

Exodus, 20:13.

Wie beslist bij Tschortkow op wie de schietschijf wordt geplaatst en wie mag schieten? Naschrift: in de kwestige synagoog bevinden zich de meeste van mijn vrienden en kennissen, die mij nauw aan het hart liggen. Velen steunen mijn vrijheid van mening of tonen er begrip voor. Deze overpeinzing is niet tegen hen noch tegen hun gebedshuis gericht. Overigens mogen zij perfect met mij hierover van mening verschillen (de Forum-kolommen staan hiervoor zelfs wijd open...). Mijn Daas Jochid is een protestkreet tegen de onaanvaardbare klopjacht die er gevoerd wordt. Het is echter geen pleidooi om sociaal onaanvaardbare wandaden goed te praten. Hier wordt ook niet het recht ontzegd aan wie dan ook om op het privévlak zijn ongenoegen of protest te betuigen met maatschappelijk onaanvaardbare wandaden.

8

B. Gittin, 56a.


Het gaat hier enkel om de georganiseerde en openbare heksenjacht, die naar joods recht totaal onaanvaardbaar is en zelfs erger dan het kwaad is dat men ermee beweert te bestrijden. Overigens is het gebedshuis van Tschortkow een sympathieke ‫בית המדרש‬ (= synagoge) van ‫ בעלי בתים‬die een voor hen aanvaardbare pragmatische compromis hebben gemaakt tussen davenen (= bidden) en babbelen. Een soort naoorlogse synagoge, die aan het verdwijnen is, ‫א בית‬ ‫מדרש פון א מאהל‬. 4. Sociaal wangedrag: liegen bedriegen rond studies. Een reactie

en

Van ouders die nauw betrokken waren bij de besproken9 overstap naar de Jeshive in Wilrijk en wiens zoon heimelijk zijn Centrale Jury had afgelegd, kregen we volgende precisering, die uiteraard een ander licht werpt op onze overpeinzing. Het blijkt dat het de Jesode Hatorah School was, die had geëist dat de voorbereidingen op de Centrale Examencommissie in het geheim zouden gebeuren, waarop de ouders en hun zoon noodgedwongen moesten ingaan. Dit verandert onze kritiek slechts op één punt, met name dat in dit geval de Jesode Hatorah schuld draagt aan het – noodgedwongen- hypocriete gedrag van ouders en kind. Uiteraard is dit een verzwarende omstandigheid, omdat de school zich uiteraard als opvoedkundige instelling niet kan permitteren om leugens en bedrog aan te moedigen. In dit geval –en wat volgt is enkel op dit specifiek geval van toepassing- hadden de ouders niet het minste belang in de geheimhouding, vooral nu zij zes maanden vóór het begin van het schooljaar al hadden 9

Zie Forum, nummer 20.

laten weten dat hun zoon niet naar Tal Toïre zou gaan. In tegendeel, indien anderen zich bij het initiatief om Centrale Jury te doen hadden aangesloten, was de voorbereiding een stuk goedkoper geweest en waren ouders en zoon lief bevrijd van deze geheimhoudingsplicht. In vele gevallen zijn het echter de ouders zelf die voor de geheimhouding kiezen. Om dan niet te spreken van deze ouders die ronduit zeggen: indien onze zoon in zijn examens in de Jesode slaagt, zenden wij hem naar Philadelphia, maar indien hij faalt komt hij naar Tal Toïre...

Volgende week: ‫נדבה פאר צניעות‬, een nieuwigheid.

Colofon Echt Antwerps FORUM wordt uitgegeven door de v.z.w. GOEDKOSJER – Joodse Verbruikersvereniging, [Oprichting: 1 mei 1989.. Statuten: Bijl. B.S. 12 oktober 1989, nr. 13.711. Aangesloten bij: Centraal Israëlitisch Consistorie voor de Benelux10], Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Verantwoordelijke uitgever: H. Rosenberg, Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Medewerkers, schrijvers, tekenaars, fotografen worden niet betaald en zijn verantwoordelijk voor hun bijdragen. Echt Antwerps FORUM verschijnt vrijdag. Redactie & Administratie: v.z.w. GOEDKOSJER – Joodse Verbruikersvereniging, Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Tel.: 03 218 81 43 – Fax: 03 230 55 02. Webstek: www.goedkosjer.org. E-post: [email protected]

10

Wettelijk Kerkgenootschap (art. 2:2 B.W.).


Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers ‫נא להדפיס על נייר‬ Natuurvriendelijk – arm aan chloor

Rabbi Jeremy Weekly Thoughts

Rosen’s

www.yakar.org www.yakar.org.uk

SUCCOT From the spiritual, emotional highs of Yom Kippur, it appears we descend to the more popular, physical festival of Succot, Succis, Tabernacles, call it whichever. Yet it is the only festival that the Torah insists and specifies that it should be a joyful, happy occasion. And the Talmud says that the way to God is not through sadness or depression but through joy. It follows then, that we are going to get closer to God through the joy of Succot than through the pain of Yom Kippur! But more than this, Succot is the festival of ecology. Well, that is certainly a modern take. The very term is a recent one, a response to the way industrialisation is soiling the atmosphere, expanding humanisation is destroying natural resources and wild life and the rich nations of the world don’t seem to care where they deposit their detritus or how much fossil fuel they use up needlessly and stupidly. If the latest report that 80% of natural oil and gas reserves will be depleted by 2010. Then perhaps the profligate nations will wake up. Meanwhile America disregards the Kyoto accord on the environment and doesn’t seem to care any more than we in the industrialized nations I general do, that the energy, water and food that go into rearing one beef animal could feed an African village of 200 people for a year

(or that the methane gas expelled by these farting giants also contributes to the reasons why we have had the hottest summer in two hundred years). The Torah talks instead about remembering the way our ancestors lived in simple huts while they wandered through the wilderness. So I guess you could say that the message intended is that we should not put so much emphasis or be so dependent on material things. The more material we become the more we look for non-material answers to the mysteries of the world and compensations for the dissatisfactions of our indulged existences. The more science advances and yet fails to provide answers to our personal uncertainties or happiness, the more many of us look for and accept quack answers, false absolutes and panaceas. Material girl is now a kabbalist. But of course, like atonement, we humans tend to pay lip service, no more. In addition the Tabernacles and Sanctuary rituals mentioned in the bible there is another ancient law associated with Succot of taking Four Plants and parading with them, originally only in the Temple. The Torah specifies the date palm, the willow and two others that are only described as a ‘thick tree’ and ‘the fruit of a fine tree’. Once again it is left to the Oral Tradition to give us more detail and it is to the Midrash we must look to learn about their significance as symbols of what water achieves and what humans can imitate. Some achieve through natural growth, others through irrigation, literal and metaphorical. The Prophets added a new celebration to Succot called Nisuch HaMayim, ‘Pouring out Water’ in the Temple as part of the ceremonial prayers for rain. The Mishna added another dimension. ‘On Succot we are


judged for Rain.’ Somehow the Torah version of Succot was not enough. Perhaps the idea of accepting Divine protection in the wilderness was too passive. Begging for rain (at the appropriate season of course) at least involved us in making an effort an in the process thinking about why we cared, why we needed something and why we thought that God could help. How is it that an outwardly religious Jew can get caught up in a scheme to sell missiles to terrorists simply as the middleman who launders money? Does he think you can sectionalise, that one part of the process has nothing to do with the other? Why does an outwardly religious Jew from Stamford Hill sell vast amounts of cyanide to a Muslim would be bomb maker? It was a police and journalist inspired scam by the way. I am not picking on the religious here, other than to point out the lack of connection; the ability to think that religion has nothing to do with anything else. We do expect more of religious people, naturally, in the same way that many people expect higher standards from Jews (and of course I get more upset by those closest to the things I care about who let the side down). Once again this week many of us will sit in our Succahs and wave our lulavs and fail, to use the catchword of Georgian (that’s English not ex Soviet Union) Literature to ‘Only connect.’ Orthodoxy tends nowadays not to like new fangled ideas, ideas that come from secular sources. But I think, and history is on my side, it is indeed important and valid to add new dimensions and significances to ancient traditions. It doesn’t matter whose idea it was or where the impetus came from. If we don’t recognize the importance of ecology there won’t be any plants to hold and smell and imagine or little booths to

sit in and recreate the past or clean air to breathe or water to drink. So when you pick up your palm, citron, willow and myrtle, give a thought to how lucky we are to have them. And when you suit in your Succah (and in London you’ll be freezing) just thank your lucky stars you have a warm house to retreat to!

Halocho uitgelegd Prof. Dr. H. Rosenberg

The prohibition on denunciation is not valid in the legal debts, such as tax debts In his glosses on the Shulchan Aruch (Choishen Mishpot, CCCLXXXVIII, 12), Moses Isserles speaks of a debtor of a non-Jew who tries to get away without paying his debt. He states unequivocally that an informer who informs the creditor (also nonJewish ones) about his debtor's plans, can by no means be considered an informer under Jewish law, as he is only the cause of the fact that the Jewish debtor has to pay a debt which he owes. Rabbis refer to this law when they state that giving the names of people who evade taxes to the tax authorities is not considered as denunciation. In his Responsa Divrei Chaim (Choishen Mishpot, n° 67, s.v. vehinei) Chaim Halberstam from Sanz writes about a quarrel between two merchants, in which one accuses the other of having denounced him to the authorities for land robbery: "concerning Simon's claim, who contends that he was denounced (by Rueben) to the Authorities for having stolen the mayor's land, I cannot say whether or not this is denunciation because according to the majority of the Rabbis, robbing non-Jews is also considered a biblical prohibition [see SHACH Choishen Mishpot n° 348 and 359]". In his Responsa Maharam Alsheich (n° 66, in fine) Moses Alsheich had already dealt with this by saying that where "the law of the Kingdom is the law" is applicable, denunciation is out of the question, and he added: "In addition, the profits are for the King and it belongs to the laws of the


Kingdom to collect from the debtor by means of coercion, and this is according the "the law of the Kingdom is the law"". Samuel Engel from Radomyszl says in Responsa Maharash (vol. VII, n° 115, s.v. be-Emet): "It is clear from Choishen Mishpot n° 388 in REMO n° 12 that if anyone wants to withhold from paying his debts to a non-Jew, and another tells the latter about it, this is not a case of denunciation". In Divrei Geonim (Klal 61) Chaim Aryeh Ha-Kohen writes: "If anyone wants to evade taxes due to the King and somebody else informs the authorities about this, so that the former has to pay, the latter person is not an informer" . Further on (Klal 61, litt. 8) we find a quotation from Ateret Zvi (n° 128) which deals with the case of an informer who denounces his fellowbelievers of tax evasion to the non-Jewish (private) tax collector. Referring to Moses Isserles' point of view, mentioned above, the author concludes that in this specific case (a non-Jewish private tax collector), the tax collection is not justified (see above) and therefore disputable and as a result, the denunciation is proven. A contrario, it can however be deduced from this, that when tax collection is regularly done by the central authorities, possible information is not considered as denunciation. In Responsa Beit Yitschok (Choishen Mishpot, n° 77) Isaac Yehudah Shmelkis writes about Reuben who denounces his friend to the Commune for selling petrol without applying the necessary safety measures (such as fireproof doors). According to Shmelkis the "damage" caused by Reuben cannot be considered for compensation, as under Jewish law safety measures are also justified. The same opinion can be found by Shalom Mordechai Schwadron from Brezhan - in Responsa Maharsham (vol. III, n° 273) - who says that denouncing a competitor-wine merchant who violates the applicable regulations to the authorities, is not a case of denunciation. Schwadron states that the penalty imposed by the King on a thief or his equal falls under "the law of the Kingdom is the law" and refers to Choishen Mishpot (369, 7) and when one person informs, it is covered by whet is stated in REMO's glosse (388, 12). Anshel Jungreiz says in Responsa Menuchas Asher (vol. III, n° 9) about a case of denouncing a counterfeiter to the Stahlrichter (this is the Police), that the person who advised the police is not an informer and points in his turn to REMO (425, 1 and 388, 12). In Responsa Shevet Halevi (vol. II, n° 58), Samuel Wozner justifies the attitude of a functionary at the (Israeli) Ministry of Finance, who has to notify when discovering cases of fraud, and states that he

does not fall under the prohibition on denunciation. This opinion is shared by Chaim David Ha-Levy in Responsa Asse Lecha Rav (vol. I, n° 70), who is not against accepting a job as "informer" with the Tax Authorities. Finally, we quote from the authoritative Sefer HaChassidim (Edition Rabbi Kook Institute, n° 278), written by Yehudah the Pious [11th century of the era]: "Those who honestly and truthfully pay taxes will receive in Paradise the portion of those who did not pay in a truthful and honest way. The latter will receive the portion of the others in Hell. If it was determined that a certain amount of taxes were to be paid and some people pay less and others pay the full amount, the former group robs the good ones who have to pay more at that time, but will receive the portion of the others in Paradise. The bad ones in their turn will receive the portion of the good ones in Hell. And the Rabbis, who are to remedy this and have to promulgate decrees against the bad ones so that they would not pay taxes unfairly, and do not do this, will be condemned to Hell, even if they themselves pay their taxes correctly".

Next week: The obligation of a contestable debate (From: H. Rosenberg, Introduction to Jewish Law)

Medische rubriek

Dr. Henri Jakubowicz, arts

Obesitas, een zwaarlijvig probleem In de welvaartstaten doet zich in toenemende mate een fenomeen voor dat de medische wereld verontrust: kinderen en volwassenen wegen gemiddeld almaar meer. In grote lijnen worden een verkeerde voedingsgewoonte en een gebrek aan beweging hiervoor verantwoordelijk gesteld. Kenschetsend is het beeld van de zwaarlijvige gekluisterd aan het


televisietoestel, handbereik.

een

pakje

chips

binnen

Opmerkelijk hierbij is de toestand in de Verenigde Staten: ofschoon dieetadviezen en dito winkels floreren als nooit tevoren, en Amerikanen zich storten op light-producten, waren zwaarlijvigen daar nooit zo talrijk als nu. De vet- en alcoholrijke Franse keuken produceert percentueel minder mensen met uitgesproken overgewicht. Een wetenschappelijk onderzoek boog zich over deze paradox en kwam tot een niet zo verrassende bevinding. In een transatlantische studie die de portiegrootte vergeleek van de ingenomen voeding in twee grote steden, Philadelphia en Parijs, bleek dat de p restaurant opgediende Amerikaanse portie gemiddeld 25% meer woog dan de Franse. Eenzelfde cijfer werd bekomen in een fast-food keten. In de Amerikaanse gidsen voor gastronomen werd met fierheid gerefereerd naar de omvangrijke porties. De onderzoekers stelden ook vast dat eenzelfde keukenrecept op basis van vlees gemiddeld 53% volumineuzer was in de VS, daar waar een recept op basis van groenten ginder 25% minder plantaardige stoffen opleverde. Als interessante uitsmijter vermeldt de studie dat Amerikanen hun (grotere!) portie aan een sneller tempo verorberen dan Fransen: gemiddeld 14,4 minuten ginder tegenover 22,2 minuten hier. Aan hun bevindingen hangen de onderzoekers verschillende conclusies vast, die de zwaarlijvigheid voor een deel verklaren en hem helpen bestrijden, naast de factor beweging: a) de calorische waarde van snacks volgde in de VS een stijgende lijn omwille van de grotere porties; b) alcohol- en vetrijke maaltijden leiden niet noodzakelijk tot zwaarlijvigheid, als de porties maar niet te groot uitvallen; c) een nuttig advies luidt: zijn tijd nemen om te eten.

Shabbos Soekkos 1ste dag Hadlokas Hanerois: 18u43 Plag Hamincho: 17u52 Motse Shabbos: 19u49 Rabbeinu Tam: 20u12

Soekkos 2de dag Maariv: 19u49 Motse Jontev: 19u47 Rabbeinu Tam: 20u09 Hatzole: 03 289.00.00 Shmira: 03 218.91.00 ‫גמ"ח תרופות‬: Albertstraat, 44 – Van Leriusstraat, 24

øåãå øåã úåðù åðéá ‫יד' ניסן‬ -‫ הרב הראשי של תל אביב‬,‫ הרב משה אביגדור עמיאל‬:‫תש"ה‬ .‫יפו‬

"‫אפשר לקבל בחינם את ה"פאָרוּם‬ ‫ בכל מקום בעולם‬E-mail-‫דרך ה‬ :‫נא לפנות‬ [email protected]


Those were the days: over toen en nu

De gedaanteverwisseling van een Shtetl, doorheen de bril van de socioloog door H. Rosenberg, socioloog (© 1991) [vervolgverhaal]

Hoofdstuk IV. Spiegelbeeld: de schijnheiligheid der pseudo-Agoedisten. "Zo ge u goede mensen op wil voeden, veins niet! Wie ge ook zijt, wees die ge zijt! Waar de kinderen een rol vermoeden, zijt gij't spel en al uw invloed kwijt". (Nicolaas Beets) Daar waar wij tot nu toe als aandachtige observator de recente ontwikkelingen van de laatste dertig jaren beschreven, wagen wij thans een poging tot een maatschappijkritische beschouwing van een nevenverschijnsel van de hoger beschreven metamorfose naar het nieuwe orthodoxe model, met name een schijnheiligheid die zich in bepaalde kringen heeft ingeburgerd en die tot gevolg heeft dat er naar buiten toe door het gezin een strikte orthodoxie wordt geafficheerd, maar waar intra muros of binnenkamers (of buiten de stad) anders wordt geleefd. Een korte sociologische doorlichting van ons shtetl-patroon en haar evolutie zal ons hét (of een) waarom hiervan doen ontdekken. De laatste jaren heeft zich onder de joodse Sinjoren een radicalisering voltrokken die wij hierboven uitvoerig beschreven en aan

de hand van talrijke indicatoren en symptomen illustreerden. Deze ontwikkeling binnen de orthodoxe groep ging echter gepaard met een evolutie ook daarbuiten, wat tot gevolg heeft gehad dat er in de joodse middens ook een sterke polarisatie van de joodse samenleving heeft plaatsgegrepen. In de zestiger jaren bestond de joodse populatie van de stad uit een belangrijke gematigd-religieuze groep (wat wij de orthodoxen oud model genoemd hebben) die als het ware gans het middenveld vulde en slechts uit een kleine ultraorthodoxe en/of chassidische fractie. Door de hierboven op gecirconstanciëerde wijze geschilderde metamorfose is de overgrote meerderheid van de zich als religieus bestempelende Joden gaan behoren tot de orthodoxe beweging nieuw model. Anderzijds echter heeft zich ook van de kant der minder of niet gelovigen (de zogenaamde traditionalisten) een merkwaardige verschuiving voorgedaan. Onder het mom van zionisme is men er zich in die kringen gaan ontdoen van de traditionele ballast ten voordele van een groteske "identificatie" met het Israelische levenspatroon (in psychologische vaktermen: mimitisme): fallafel, kefieh, hatikva, kortom de Hava-Nagila-cultuur werd er verheven tot nieuwe "traditionele" waarden. In deze maatschappijpolarisatie is de vroeger zo talrijke middenklasse als het ware uiteengevallen en werd gereduceerd tot de Mizrachi-beweging die


thans als enige het middenveld blijft beheersen. In de nu zo talrijke georthodoxeerde groep heeft zich echter naast Agoeda-leden, chassidim (de homines chassidici) van alle strekkingen, ook een fractie van "ontheemden" ingeburgerd, die om respectabiliteitoverwegingen nog maar enkel de façade van orthodoxie wensen hoog te houden. In deze (doorgaans begoede) klasse zet men zich energiek af tegen elke assimilatie met de Mizrachibeweging, identificeert men er zich daarentegen met de Agoedastrekking en gaat men in feite schuil achter een schijn van orthodoxie om de lieve kroost in een geest van oeverloze compromisbereidheid de goede kanten van het (bourgeois) leven maximaal toe te zekeren. Dat aldus deze pseudo-Agoedisten (om niet het woord hypocrisie te moeten bezigen) de religieuze én intellectuele eerlijkheid geweld aandoen, maakt weinig uit zolang de schijn maar hoog gehouden kan blijven. De vrees om door een of andere misstap "verraden" te worden is in die kringen dan dermate groot, dat men er met een maximale nauwlettendheid zorg draagt voor de uiterlijke verschijningsvorm van het gezin. Een bijzonder beangstigende

aangelegenheid is daarom de vrees geassimileerd te worden met Mizrachi. Mizrachi-mensen (oud model) leiden immers in het openbaar het identieke leven als de pseudo-Agoedisten dat heimelijk doen, met dien verstande dat zij geen behoefte aanvoelen om zich te hullen in een orthodoxe dekmantel. Het is precies deze psychologische ingesteldheid die er de oorzaak van is geweest dat een groep Maturavoorstanders de uitbouw van een volwaardige atheneum-afdeling wensten op te dringen per se binnen de orthodoxe Jesode Hatora en niet erbuiten. Wanneer dit mislukte gingen deze Maturisten een duivelspact met de van Mizrachi-strekking zijnde Javne-school op voorwaarde dat de nieuwe atheneum-school Jeshiva Tichonit zou heten zonder elke verwijzing naar Javne of Mizrachi. Op 30 augustus 1985 voorspelde ik in een bijdrage "Mijmeringen van een socioloog bij een schoolvrede" in het Belgisch Israëlitisch Weekblad weinig duurzaam goeds van dit huwelijk tussen water en vuur en mijn prognose werd realiteit nog vroeger dan ik het eigenlijk verwacht had.

welke de Machsike Hadass hem wenst op te leggen.

Shtetl-nieuws

Vooralsnog komt Rabbijn A.D. Dunner niet naar Antwerpen

Rabbijn A.D. Dunner denkt er vooralsnog niet aan om naar Antwerpen af te zakken.

Forum heeft geleerd dat dit o.a. te maken heeft met de onaanvaardbare voorwaarden,

Het zou gaan om voorwaarden die zijn bewegingsvrijheid beknotten en onderwerpen aan de Kehille (lees: aan Pinkas Kornfeld) en die zijn inkomsten aan banden leggen. Rabbijn A. Honig verklaarde zich akkoord met een zonderlinge bezoldiging, waarbij privé-giften n.a.v. bar-mitsves, huwelijken, arbitrages, hechsher, edm. worden afgetrokken van zijn maandelijkse


inkomsten. Hij moet dus zelf aangifte doen van zijn parallelle inkomsten en de Kehille brengt dit in mindering van zijn bezoldiging. Quid wanneer de giften de bezoldiging overtreffen, moet Dayan A. Honig dan de Kehille betalen? Hoe dan ook Dayan A. Honig heeft hiermee ingestemd. Rabbijn A.D. Dunner weigert dit resoluut en partijen zijn in een patsituatie, zodat de komst van Rabbijn A.D. Dunner nog niet voor morgen is. Met Rabbijn E. Sternbuch als ‘officiële’ Opperrabbijn en als Opperrabijn ad interim is de komst van een Opperrabbijn van buiten de stad ver van dringend... P. Kornfeld weigert Rabbijn M.A. Amiel op te nemen in de lijst der Yahrzeit

Pinkas E. Kornfeld, de gecontroverseerde Secretaris van de Machsike Hadass, leeft wellicht van de confrontatie. De meest banale, triviale en onbenullige situaties zijn voor hem goed om tot een hoogoplopend conflict op te blazen. Wellicht ondervindt hij een adrenalinepiek en een orgasmeachtige genoegdoening van elke aanvaring die hij kan uitlokken. De afstammeling van Rabbi M.A. Amiël suggereerde om de ‫( יאהרצייט‬Jahrzeit = overlijdensverjaardag) in zijn Shabbat BeShabbato te vermelden in de Jahrzeitlijst der Rabbijnen. Tot de ontstemming van afstammeling Amiël weigerde P. Kornfeld en suggereerde hij dat tegen betaling hij wel (elders) een aankondiging in zijn blad zou plaatsen. De kornfeldiaanse wegen zijn ondoordringbaar en men heeft er het gissen na, waarop hij zijn discriminerende

weigering stoelt. Wellicht confrontatie te bevorderen.

om

de

Het is misschien goed om desomtrent het volgende te weten: “Onze Rov koesterde ook een hakoras hatoïv (= erkentelijkheid) tegenover Rabbi Moishe Avigdor Amiël11, Opperrabbijn Tel Aviv, die hem en de Rebbetzen de certificaten van inreis in Palestina had bezorgd. Zijn erkentelijkheid bracht onze Rov ook tot uiting, wanneer hij in Antwerpen de kleinzoon van Rabbi M.A. Amiël, de Heer Jossi Amiël, ontmoette en hem verhaalde dat zijn grootvader hem en de Rebbetzen het leven had gered12”. Kornfeld-watchers zullen begrijpen waarom de erkentelijkheid van onze Rov voor Rav M.A. Amiël niet de minste invloed kan hebben op de ikzuchtige en machtswellustige beslissingsmechanismen van Pinkas Kornfeld.

‫מעשה טוביה‬ ‫קרב איתנים בהנהלת העדה בין הגרי"ט וייס גאב"ד‬ ‫ הפנחס‬,‫העדה לגרשון שטעמער )מזכיר העדה‬ ‫קארנפעלד של העדה החרדית( שמנסה להשליט‬ .‫ולהכתיב לגאב"ד הנמרץ ענינים‬ ‫ למה בגלל‬,‫ שאל הגאב"ד‬,‫"מתי נבחרת לתפקיך‬ ‫ אם אתה חושב שאתה יכול למלא את‬,‫הבאת גאב"ד‬ ‫ הגיע הזמן שיעמידו‬,‫ שנה נבחרת‬25 ‫ לפני‬,‫התפקיד‬ ."‫אותך לבחירות‬

11

1883-1946. In 1920 werd hij Opperrabbijn van de Shomrei Hadass in Antwerpen en in 1936 werd hij Opperrabbijn van Tel Aviv. Hij was ook de stichter van de Jeshiva Tichonit Ha-Yishuv he-Chadash. 12 Geciteerd uit: H. Rosenberg, De Boeiende Levenswandel van Opperrabbijn Ch. Kreiswirth. De Rabbijn die de Talmud in zijn hoofd en de mensen in zijn hart droeg, Antwerpen ( ‫ספר זכרנו‬ (‫לחיים‬, 2002, p. 59.


‫יצויין כי הגרי"ט הובא ע"י ר' אהרון בשל תמיכתו‬ ‫ על אפם וחמתם של‬,‫בבנו של ר' אהרון בבלגיה‬ 18 ‫ שסרבה לקבל מרותו של אברך כבן‬,‫הקהילה שם‬ .‫שנה‬

moraal, die echter dicht aanleunt bij deze van orthodoxe joden.

Communiqué van het Centraal Israëlitisch Consistorie voor de Benelux13

‫ ובדיעבד חשב שיהיה עושה‬,‫שטעמער לא תמך בו‬ .‫דברו‬ ‫הדברים עוררו תדהמה בין הנהלת העדה ועל השולחן‬ .‫היו סכיני השוחטים שכמעט שמשו לקרב אחר‬ Joods gebed voor Paus Johannes Paulus II

Paus Johannes-Paulus II, Karol Jozef Wojtyla, bijgenaamd “Lolek”, geboren te Wadowice (Polen) op 18 mei 1920, is ziek en afgezwakt. Het Vatikaan vraagt om wereldwijd voor de Paus te bidden. Ook joden wensen voor de gezondheid van deze joden- en mensvriendelijke Paus te bidden. Zie in dit verband de Vrije Tribune hieronder in dit nummer: ‫געגועים לאפיפיור‬. De familie van onze Antwerpse geloofsgenoot, Dr. Henri Jakubowicz, vaste medewerker van Forum, was in Wadowice nauw verwant met de familie Wojtyla. Zijn grootoom David Jakubowicz zat in Wadowice samen met de Paus in de klas en werd enkele jaren geleden in audiëntie ontvangen. Bij deze gelegenheid overhandigde hij het Gedenkboek van (joods) Wadowice aan de Paus. De vader van de Paus, Karol Wojtyla (Sr.), is ooit werkzaam geweest in de kunstmestfabriek van Matthias Jakubowicz (vader van David) in Wadowice. Paus Johannes Paulus II heeft in zijn lange loopbaan dikwijls de belangen behartigd van zowel individuele joden als van de joden collectief. Bovendien verdedigt hij een –als (te?) conservatief ingeschatte-

Het Centraal Israëlitisch Consistorie voor de Benelux roept joden uit de Benelux op om te bidden voor de gezondheid van de joden- en mensvriendelijke Paus Johannes Paulus II, die wereldwijde erkenning geniet voor zijn acties voor de Vrede en ter bevordering van de toenadering tussen de godsdiensten14. Er wordt aan joden gevraagd om hetzij individueel hetzij collectief het ‫מי שברך‬ ‫– לחולה‬gebed voor de zieke op te zeggen voor Karol Jozef, zoon van Emilia15.

‫נא להתפלל לרפואת קאראָל יוסף בן‬ ‫עמיליא‬ Prof. Mr. Herman Loonstein Prof. Dr. Henri Rosenberg Voorzitters C.I.C.B.

Lof uit Frankrijk voor Antwerpse Michelstadt-reis Bonjour Maître, D’abord un coup de chapeau pour votre site. D'autre part, j'ai organisé, sans connaître l'organisation faite par la Kehilah d'Anvers, un 13

Wettelijk Kerkgenootschap (art. 2:2 B.W.). ‫( ושואלין‬...) ‫"ומבקרין חולי נכרים עם חולי ישראל‬ ‫( והובא להלכה בשו"ע‬.‫ סא‬,‫בשלומם מפני דרכי שלום" )גיטין‬ ‫ הל' אבל פי"ד‬,‫ וברמב"ם‬,‫ סי' שלה סעי' ט‬,‫יו"ד סי' קנא סעי' יב‬ .‫הי"ב‬ 15 Kaczorowska Wojtyla. 14


petit voyage pour le Jahrzeit du BAAL CHEM de Michelstadt, ce mardi 30 Septembre avec l'aide du Rav Zmerla, Dayyan de Strasbourg. Nous sommes allés d'abord à Worms et ensuite à Michelsadt. Réflexions:

Gibson (“Lethal Weapon”, “Mad Max”, maar vooral “Braveheart” bekroond in 1995 met oscars voor beste film en beste regie) legde de laatste hand aan “The Passion”, en deze film over de laatste 12 uren van Jezus zou joden in een slecht daglicht plaatsen, zo heette het.

Surprise, à Michelstadt, pour la merveilleuse organisation (bâtiment, éclairage, repas, nombre de personnes qui se déplacent)

De krant portretteerde Gibson als aanhanger van een fundamentalistische katholieke beweging, die de stellingname negeert van Vaticaan II, waarin het geloof in een collectieve schuld van joden bij de dood van Jezus afgezworen werd. En precies dit eeuwenoude, verfoeilijke idee, verantwoordelijk voor de vervolging van ontelbare joden door de generaties heen, zou door de film uit de gracht gehaald zijn en uitgedragen. Als belastend element voor Gibson, om de beïnvloedingssfeer te kaderen, werden de revisionistische verklaringen van zijn vader Hutton in herinnering gebracht, over de shoa (“Er zijn meer joden in Europa na WO II dan ervoor”), over 11 september (“Al Qaeda heeft daar niets mee te maken”), en diens kijk op Vaticaan II (“Een complot van vrijmetselaars ondersteund door joden”).

Je désire remercier personnellement l'organisateur que je ne connais, Je désire connaître les intentions de cet organisateur pour l'année prochaine, sachant que le Jahrzeit tombe dimanche donc en même temps que le TSOM GUEDALIA. J'ai plusieurs personnes qui désirent y aller ou retourner. Tout cela me change, de mes petits pèlerinages personnels à Michelstadt, quand j'y vais, au courant de l'année seul ou à 2 ou 3. Bravo à Anvers. Chana Tova et à bientôt André Adler

Filmrubriek Dr. Henri Jakubowicz

Polemiek rond duurt voort

“The

Passion”

WAKKERT FILM VAN MEL GIBSON JODENHAAT AAN? Een artikel in de New York Times bond in maart jongstleden de kat de bel aan. De bekende Australische acteur en regisseur Mel

Joodse groeperingen (in de eerste lijn de AntiDefamation League ADL) en instellingen (Simon Wiesenthal Centrum) uitten hun bezorgdheid over de kwetsende inhoud van de film. Intussen circuleert een script van het draaiboek, aangereikt door een onbekende bron. Katholieke figuren, verbonden aan de Conferentie van Katholieke Bisschoppen (USCCB) in de VS, namen hiervan kennis en ook zij reageerden ontstemd; zij bestempelden “The Passion” als antikatholiek en antisemitisch. Daarentegen vond de woordvoeder van de Catholic League for Religious and Civil Rights het ganse kabaal overtrokken en de aanvallen op de film hypocriet. Impliciet suggererend dat sommige geloofsovertuigingen (de joodse) in Hollywood een brevet van onaantastbaarheid moeten genieten, merkte hij op: “Toen The Last Temptation of Christ, de heiligschennende film van Martin Scorsese, uitgebracht werd, zeiden critici: u moet open zijn voor andere interpretaties; maar nu winden zij zich op over een film die zij niet eens gezien hebben”. In eenzelfde zin drukte de aartsbisschop van Denver (Colorado) zich later uit.


Leden van ADL en USCCB stelden een groep bijbelse geleerden samen, gevormd door vijf christelijke en vier joodse academici, die op 2 mei een uiterst kritisch document van 18 bladzijden presenteerde. Centraal in hun aanklacht stond de voorstelling van de kruisiging van Jezus, vol historische en theologische dwalingen, die “de zeer antisemitische houdingen zou kunnen aanwakkeren waartegen wij ons, onze ganse loopbaan lang, hebben afgezet”. Verder maakten zij een sombere voorspelling in het vertrouwelijke rapport: “Kijkers zonder brede kennis van de katholieke leer over de interpretatie van het Nieuwe Testament zullen voorzeker de filmzaal verlaten met de overheersende indruk dat de bloeddorstige, wraaklustige en geldzuchtige joden gewoon verbeten haatgevoelens koesterden jegens Jezus”. Zij maakten daarom talrijke aanbevelingen om verscheidene passages aan te passen en ze meer in overeenstemming te brengen met de historische realiteit: “Wij weten goed dat dergelijke ingrijpende wijzigingen kostelijk en tijdrovend zijn, maar zonder deze herzieningen zal de film ernstige schade berokkenen en zeer waarschijnlijk afgewezen worden door de meeste christelijke en joodse instellingen”. De geleerden vonden dat de film in zijn huidige vorm zeer ongelegen komt, nu het antisemitisme de kop opsteekt in Europa, op internet en in de islamitische wereld. Opgezadeld met die beschuldigingen uit verschillende religieuze hoeken, voelde de filmploeg zich verplicht te reageren. Mel Gibson dreigde even met gerechtelijke stappen tegen de geleerden en hun groeperingen. De producent zei dat critici recht hadden op een mening, maar dat zij “het recht niet hadden openlijk een film te brandmerken die zelfs nog niet voltooid is, noch hun kritiek te baseren op een verouderde versie van een script die zij bovendien onwettelijk verkregen”. De bisschoppen aanvaardden de opmerking, verontschuldigden zich voor de publieke kritiek, en legden hun oordeel in de koelkast, om het al dan niet terug uit te halen wanneer de film uitkomt. Icon, het productiehuis van Gibson, probeert nu de ADL tot een soortgelijk

standpunt te overhalen, maar deze is niet te vermurwen. Het NewYorkse joodse weekblad Forward publiceerde het veel toegeeflijkere standpunt van de schrijver David Klinghoffer, een orthodoxe jood. Deze neemt het op voor Gibson en vindt dat de joodse rol bij de dood van Jezus gerust herbekeken mag worden: “Onze trouw moet uitgaan naar het jodendom en naar de waarheid, niet naar een officiële, goedgekeurde, gezuiverde versie van het jodendom of de waarheid – die misschien noch joods noch waar is”. In een interview aan het gespecialiseerde filmblad Variety weerlegde Mel Gibson alle kritiek: “Noch ikzelf noch mijn film is antisemitisch, noch haat ik iemand, zeker niet de joden. Antisemitisme druist niet alleen in tegen mijn persoonlijke overtuigingen, maar ook tegen de kerngedachte van de film. Mijn bedoeling met de verfilming is het scheppen van een blijvend kunstwerk, en een ernstig denkproces op gang brengen bij een publiek uit diverse godsdienstige achtergronden (of zonder), die een wisselende vertrouwdheid met het verhaal hebben”. Op de vraag of zijn film joden zou kunnen kwetsen had dezelfde Gibson in januari nog geantwoord: “Misschien niet, misschien wel”. Zijn uitlatingen in Colorado Springs, waar kleine fragmenten van “The Passion” vertoond werden, deden de wenkbrauwen fronsen. Daar zei Gibson dat hij bij het regisseren van de film geleid werd door zijn christelijk geloof: “Door mij heen werkte de Heilige Geest aan deze film. Ik hoop dat The Passion de kracht heeft te evangeliseren”. Intussen kregen geprivilegieerde mensen de film te zien in besloten kring. Christelijke stemmen uit het Vaticaan uitten zich in lovende woorden, ontroerd als ze waren door het verhaal. Een joodse filmcriticus sprak zich ook in die zin uit, maar figuren uit de ADL reageerden met ontzetting en zagen hun vermoedens bevestigd dat “The Passion” de jodenhaat aanwakkerde. Zij,drongen nogmaals aan op wijzigingen in het scenario. Met in een hoofdrol Monica Bellucci, en met een budget van 25 miljoen dollar, zal “The Passion” het levenslicht zien in de lente van


2004, de voertaal wordt Aramees en Latijn, zonder ondertitels. Ook hier moet de arme Mel Gibson een verwijt slikken: de Romeinen spraken toen geen Latijn, maar Grieks, heet het schijnbaar in het rapport van de geleerden. Zo deze aanmerking er inderdaad gemaakt wordt

is zij onterecht en, komende van academici, verwonderlijk. Het Nieuwe Testament werd weliswaar in het Grieks opgesteld, dus ook de dialogen rond Jezus, maar de Romeinen toen drukten zich wel degelijk in het Latijn uit.


F O R U M. van de joden van Antwerpen twee joden, drie meningen. Mijn Daas Jochid Opperrabbijn E. Sternbuch שליט "א pleit voor

Recommend Documents