van de joden van Antwerpen twee joden, drie meningen

Echt Antwaerps

FORUM van de joden van Antwerpen Nr. 10 2 augustus 2003

“twee joden, drie meningen”

Plein in Rome, tussen het Capitool en de Palatijnheuvel, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen. ‫בס"ד‬

E-post-weekblad van de v.z.w. GOEDKOSJER Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers – Union des Editeurs de la Presse Périodique (U.P.P.)

Henri Rosenberg Hoofdredacteur

Mijn Daas Yochid 1

1. Hartverwarmende lotsverbondenheid 2. Suczawa weer in het nieuws 3. Jesode vernederlandst 4. Nieuwe heter om handelsgalerij op Shabbos open te houden

1

= Eenmansopinie.

F O R UM nr. 10 - 2 augustus 2003 – pagina 1/12

1. Hartverwarmende lotsverbondenheid Zoals elke gemeenschap vertoont ook de onze een diversiteit die dikwijls in rivaliteit en dispuut ontaardt. Het gaat vaak over futiliteiten en trivialiteiten, maar blijkbaar ontvlammen passies tussen mensen van verschillende strekkingen nu eenmaal snel. Het gekibbel, de pesterijen, de jaloersheid, de enggeestigheid, de intolerantie, edm. die er het gevolg van zijn worden terecht (ook in deze rubriek) op de korrel genomen. Dit neemt niet weg en mag niet uit het oog doen verliezen, dat onze Shtetlgemeenschap een hechte band vertoont en een hartverwarmende lotsverbondenheid aan de dag legt die exemplarisch is. Onze Jishoew is als één groot lichaam, dat collectief pijn en vreugde aanvoelt wanneer een van de ledematen, hoe klein ook, geraakt of betrokken wordt. Wij delen vreugde en noodlot nog op een manier, die in grote wooncentra reeds tot de geschiedenis behoort. Wij staan daar niet bij stil omdat het nu eenmaal als normaal wordt ervaren dat wij bij elk familiefeest binnen de gemeenschap meeleven en meevieren, dat wij ons het lot van elk ziek lid aantrekken of dat wij in het leed delen bij het heengaan van een onder ons. Vreugde en leed worden beiden op een intense manier beleefd: met ons allen begeven wij ons (soms in ware hordes) naar synagogendiensten en kiddushrecepties n.a.v. huwelijken en Bar-Mitzvavieringen om in de vreugde te delen. Met eenzelfde lotsverbondenheid nemen wij deel aan begrafenissen en condoleancebezoeken bij de nabestaanden. We hebben steeds het gevoel dat iedereen erbij is, ondanks de talrijke barrières die ons in onze dagelijkse omgang scheiden.

Het meest komt echter die ongeziene solidariteit aan bod bij zieken onder ons. Een ernstige ziekte of een zwaar ongeval binnen onze gemeenschap, doet bijna het economisch leven binnen onze samenleving stilvallen. Plots voelt eenieder zich gemobiliseerd om de zieke en zijn entourage een riem onder het hart te steken, om hem of haar de best mogelijke behandeling te bezorgen. Voor dit laatste, hebben leden van onze gemeenschap hun leven gewijd aan het ontwikkelen en in stand houden van excellente relaties met alle ziekenhuizen in dit land, met als enig doel, uit pure naastenliefde, onmiddellijk de beste medici of medische behandeling te kunnen optrommelen. Dit soort bijstand, dat zeer efficiënt en vakkundig wordt bedreven, is steeds welkom en heeft dikwijls levensreddende effecten. Aan zij onder ons die zich hiervoor belangeloos inzetten en permanent paraat staan, maar ook aan ’s lands grootste medische specialisten die zich gewillig hiertoe lenen, wensen wij hier hulde te brengen. In ernstige ziektegevallen worden gebedssessies georganiseerd naarmate de toestand evolueert, wat inhoudt dat iedereen zich permanent op de hoogte houdt van de toestand van de patiënt. Deze week heeft weer een schokgolf door ons Shtetl geraasd, n.a.v. een vijfjarig meisje dat zwaar aangereden werd door een bus van De Lijn. Voor gans onze gemeenschap viel plots de tijd stil en er organiseerde zich een solidariteitsbeweging van vrienden en kennissen, die nog alleen begaan waren met het lot van ‫יעל מלכה בת פיגא‬. Een bus van De Lijn heeft op een abrupte wijze het leven van een klein kind aan een zijden draadje gehangen en heeft het gelach van een mooi en lief meisje met blond krulhaar verstard. Dit pijnigt gans onze Jishoew en onze betreurde Opperrabbijn Ch. Kreiswirth ‫ זצ"ל‬had de gewoonte om aan het vers


‫ משפטי ה' אמת צדקו יחדיו‬te ontnemen dat de “verordeningen des Heren zijn waarheid, alle te zamen rechtvaardig” (Psalmi XIX:10), wat betekent dat G’d collateral damage vermijdt. Hij wil zeker niet gans onze stad pijnigen. In de hemel is dus ongetwijfeld beslist om het gespeel en het gelach van Yaël ondanks alles terug tot leven te brengen. Dank zij uitmuntende inzet van het medische team en een rotsvast geloof van de familie- en vriendenkring in de Almachtige ‫רופא חולים‬, is Yaël langzaam en moeizaam aan haar genezing bezig. Haar overgrootvader wijlen Jacob Wiederkehr ‫ ע"ה‬placht te zeggen dat zijn geslacht “Wiederkehr” heet, omdat zij steeds “weder keren”. Welnu, zijn achterkleindochter is ‫ ב"ה‬op de weg terug en weldra weer onder ons: springlevend en gezond!

2. Suczawa weer in het nieuws Het zal de oplettende lezer zijn opgevallen dat er in ‫ שבת בשבתו‬van verleden week weer een sibillijnse aankondiging van de Machsike Hadass was over kosjere hotels zonder kosjerheidssupervisie. Waarom de Kehille nooit een kat een kat noemt en het altijd vaag houdt, is voor mij en anderen een raadsel, vooral wanneer het gaat om “kosjer” of “niet-kosjer”. De zonderlinge aankondiging moet dus nader toegelicht worden en als volgt gelezen worden: de Heer A. Junger organiseert een vakantieverblijf in Ligneville nabij Malmédy en heeft hiervoor geen beroep gedaan op de Machsike Hadass of op enig ander Rabbinaat voor de kosjerheidscertificering. De Heer A. Junger kon zich de aanwezigheid (als gast) van de Shotzer Rebbe Rabbijn J. Moskowits verzekeren, dermate dat dit als een ‘levende hechsher’ dienst kan doen. Dit viel niet in goede aarde bij de kasjroescommissie van de Machsike Hadass die o.l.v. de Heer D. Wahl tot twee keer toe de Shotzer Rebbe bezocht, om hem van dit plan te doen afzien.

Uiteindelijk is de organisator gezwicht en heeft hij gans het gebeuren gesteld onder het formele kosjerheidstoezicht van ... Rabbijn Eliezer L. Schneebalg, Rabbijn van Edgeware (Verenigd Koninkrijk). Heel het incident getuigt van een mateloze inmengingdrang door de Kehille, die haar rechtsgebied uitbreidt tot in de Oostkantons (liefst 160 km van Antwerpen!), die vallen onder de rechtsmacht van de Rabbinaten van Luik, Charleroi of Brussel maar niet onder dat van Antwerpen. Dat het kosjerheidsgedoe ook geen persoonsgebonden materie is, omdat anders de Kehille zich zou moeten inlaten met alle hotels waar ook ter wereld waar Kehille-leden vertoeven en meer bepaald met deze hotels in Italië bijvoorbeeld waar treife-milchig wordt geserveerd... Maar er is meer: men zal zich herinneren dat deze Shotzer Rebbe zich in 1995 had uitgeroepen tot ... "de Opperrabbijn Hoofd van het Beis Din (Rabbinaal Tribunaal) en Hoofd van de Jeshiva van de Heilige Gemeente van Shotz-Antwerpen" en dat ik als enige toen in een artikel2 hiertegen had geprotesteerd en had gewaarschuwd voor de ‘concurrentie’ die dit soort zelfgeproclameerde Rabbijnen ooit de gevestigde Opperrabbijn en Kehille zullen aandoen. De Kehille vond het toen niet opportuun om hiertegen te reageren. Welnu, thans zijn we zover: “de Opperrabbijn Hoofd van het Beis Din en Hoofd van de Jeshiva van de Heilige Gemeente van Shotz-Antwerpen” is ook in de kosjer-business gestapt. Lachwekkend is het feit dat verleden week de ‫ שבת בשבתו‬niet bij drukker A. Junger werd gedrukt zoals naar gewoonte, uit

2

Megalomanie: de bouw van een luchtkasteel in Suczawa (1992), in Belgisch Israëlitisch Weekblad, 17 februari 1995 en 17 maart 1995.


vrees dat de aankondiging door de drukker zou worden verwijderd...

derhalve zeer kunstmatig en met een zware Franse tongval.

3. Jesode Hatorah vernederlandst

4. Nieuwe heter om handelsgalerij op Shabbos open te houden

Het schoolcomité van de Jesode Hatora heeft beslist om de taalkennis van de leerlingen in de komende jaren aanzienlijk op te krikken. Dat is uiteraard verheugend nieuws, omdat de kennis van het Nederlands inderdaad nog ondermaats is. De resultaten op het vlak van de taalkennis waren al goed en hebben ervoor gezorgd dat alle kinderen het Nederlands als hun voertaal gebruiken. Verbetering qua taalvaardigheid en woordenschat is echter steeds welkom. Met de Yavne School is de toestand daarentegen minder rooskleurig: daar wordt de klemtoon (m.i.) te veel gelegd op de kennis van de Hebreeuwse taal, dermate dat de kinderen deze taal als voertaal bezigen. Tijdens de julimaand kon men jeugdigen uit deze school op begeleide wijze (Day Camp?) de Belgiëlei zien opmarcheren met marsorders die hen door de begeleiders via handluidsprekers in het Hebreeuws werden toegeroepen. De kennis van de landstaal is er ook naar. De naam van de school Yavne i.p.v. Javne verraadt al de niet-Vlaamse instelling... De Tachkemoni school kampt met een Franssprekende jeugd, die haar Frans accent niet kwijt kan. Het Nederlands is er .

In Herzliya Pituach (Israël) wordt door Motti Zyser Kaniyon Arena of handelsgalerij uitgebaat, waarvan de winkels op Shabbos open zijn. Motti Zyser beweert een heter (= Rabbinaal verlof) te hebben gekregen om de galerij op Sabbat open te houden, op voorwaarde dat hij zijn winsten voor die dag afstaat aan tsedokko (= weldadigheid). Lev Leviev, de orthodoxe multimiljonair, die onlangs de controle over Zara Israël heeft verworven, heeft echter geweigerd om op deze heter te steunen en heeft het huurcontract geannuleerd dat Zara bond met de Arenagalerij. Moraal van deze geschiedenis: Motti Zyser is rijk genoeg om een dergelijke heter los te weken, maar Lev Leviev is zo rijker dat hij het zich kan permitteren om de Shabbos zonder toegevingen in eer te houden. De permissieve onbekende Rabbijn ontbreekt het aan ambities en hij aast op een middenklasser in plaats van op de top...

Colofon Echt Antwaerps FORUM wordt uitgegeven door de v.z.w. GOEDKOSJER – Joodse Verbruikersvereniging, Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Verantwoordelijke uitgever: H. Rosenberg, Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Medewerkers, schrijvers, tekenaars, fotografen worden niet betaald en zijn verantwoordelijk voor hun bijdragen. Echt Antwaerps FORUM verschijnt vrijdag. Redactie & Administratie: v.z.w. GOEDKOSJER – Joodse Verbruikersvereniging, Belgiëlei 195ª te 2018 Antwerpen. Tel.: 03 218 81 43 – Fax: 03 230 55 02. Webstek: www.goedkosjer.org. E-post: [email protected]


Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Transcriptio Nuntiorum Hebdomadalis Nuntii Latini 25.7.2003 Filios Saddami occisos Filios Saddami Hussein, Udai et Qusai, in urbe Mosul Iraquiae septentrionalis die Martis occisos esse nuntiatur. Cum milites Americani in aedificium, in quo illi latere dicebantur, impetum fecissent, inter victimas proelii tum commissi duos viros invenerunt, qui verisimilter filii Saddami erant. Paulo post identitas eorum pro certo confirmata est. Uterque filius magnam potestatem in pristino regimine Iraquiae habuit. Qusai in successionem patris designatus erat. Udai crudelitate et vita luxuriosa famosus fuit. Americani praemium quindecim milionum dollarorum illi promiserant, cuius indicio filii Saddami invenirentur.

nadien worden verdeeld aan de aanwezigen om aldus “mee te eten” met de kerkvader. Wist u dat in het Vaticaan er een dienst bestaat die belast is met tsnioes (= kuisheidsregels) en die instaat voor het zedig kledingsgedrag van de bezoekers in het Vaticaan. Zo worden blote armen of minirokken geweerd en zulke mensen worden verwezen naar een handelaar die gemauwde bloezen en lange rokken uit een soort papier verkoopt.

Vraagstelling wisselen:

om

Cogito, ergo sum… Ik redeneer, dus ik besta… Wist u dat in het Vaticaan een persoon belast is met de shiraïm, dit zijn de etensresten uit het bord van de Paus, die

gedachte

te

Welke gedachten brengt de wetenschap hiervan bij u op? Dat is pas iets waarop u kunt piekeren.

Rabbi Jeremy Weekly Thoughts

Saddamum adhuc esse in Iraquia Americani credunt ipsum Saddamum Hussein adhuc vivere et esse in Iraquia; illum forsitan in partibus septentrionalibus aut occidentalibus latere. Quamdiu sors Saddami ignoratur, difficile est tranquillitatem in Iraquia restituere. Bello confecto singuli Americani paene cotidie per insidias vitam amiserunt.

van

Rosen’s

www.yakar.org www.yakar.org.uk

WHISKY. Deuteronomy 1

We break a glass at a wedding to remind us of sadness amidst joy. So why not the reverse? The ‘three week’ period of mourning over our past catastrophes is going to end this week with Tisha B’Av. The summer holidays are upon us, and the period of intoxicated pleasure is here. So to the subject of whisky. The name Samuel R. Campbell may not mean much to you. To me as a


young Rabbi in Scotland many years ago, he was a legend. He had made a fortune running whisky from Scotland to Jamaica during prohibition and then the Mafia took over smuggling it into the United States. And that was how he came by the name ‘Campbell.’ He was a Jewish as they come and sat on the board of the Pollockshields Shul. But as he put it ‘The Yanks would not buy Whisky from anyone who was not a true Scot.’ So he relegated his real name, Rubinstein, to his middle letter ‘R’ and became Sammy R. Campbell. Back in Scotland by the time I knew him as an elder of the community he had become a whisky magnate, owning the (now defunct) White Heather label and various distilleries. He would drive around the highlands in his gold plated Bentley, occasionally taking me on a ‘pastoral’ tour and actually lent me his chariot to pick up my future wife at Glasgow airport. That made more of a splash than my white MG sports car, I can tell you. So that was how I became something of an ‘expert’ on Scotch. I was never a big drinker but I did like small occasional shots of single malts. I had to give even those up after I caught hepatitis in Israel and my liver proved resistant to alcohol, so I cannot be accused of having a vested interest and what I am about to say cannot be in any way interpreted as selfjustification as it might in the case of some of my colleagues. The term ‘blended’ whisky in Scotland, means the blend of malt and grain whiskies. Cheap whisky is the fermented grain that is soaked and heated in tap water and stands for a while in metal vats and then glass or metal containers. Malt whisky is fermented barley with purer highland or island spring water, heated up over peat fires and then put into wooden casks that are either North American (oak which doesn’t absorb too much of the precious liquid or allow it to seep into the wood and evaporate)

or old, redundant sherry casks whose wood has been primed and such wine residue as maybe in the dried wood gives not a taste but a slightly darker colour to the whiskey which is sometimes augmented by caramel. Otherwise whisky is colourless. Each distillery in Scotland produces its own unique malt and experts can tell by the taste and colour whether the malt comes from Islands, the West of Scotland, the East or the lowlands. Good quality blended whiskey contains fewer barrels of grain and more of malt and the blending is a skilful process bringing together a range of different malts. Usually the commercial ratio is roughly three of grain to one of malt but of course this varies as does the time the malts or the blends are left to ‘age’. I was once asked to supervise ‘kosher’ whisky for a community in Marseilles and when I got to the blending distillery I discovered that their whiskey would have one of malt to twenty of grain thus proving the old lie that quality is in inverse proportion to kashrut. Now in the United States of America a certain company claimed to be producing good old fashioned American whisky (or whiskey to avoid trade infringements) by mixing in wine or brandy with fermented grain, The great Rabbi Moses Feinstein z’’l was asked fifty five years ago by the outstanding rabbi of Elizabeth, New Jersey, Rabbi Pinchas Teitz z’’l, whether it was permitted or not. In a series of replies (62.63.64) that are to be found in the Yoreh Deah section of his collected responsa, he permitted it on a range of grounds. Wine is cancelled out in water by a ratio of 1:6 (not 1:60 which applies to other forbidden liquid). There are issue such as intentionally cancelling out a forbidden substance and cases where the forbidden matter gives a crucial taste all of which he dismisses and he even allows it with added glycerine that may be of treifa


animal origin. Although he says that it is best to avoid drinking whiskey with wine in it he admits that he often used to, to avoid offending hosts. But of course none of this is relevant to scotch where no wine is actually added. On the contrary, to add wine to whisky would be anathema to a Scot. It is the equivalent of the Talmudic horror of ‘sleeping with your fiancée in your mother in law’s house.’ The sherry casks are imported dry and the main value of the sherry lies simply in the seasoning of the wood and perhaps some discolouration. These are the reasons that the late Dayan Weisz of Manchester and then the Eda Charedit (which is as close to Heaven as you can get on this earth) allowed whiskies in his responsa (Minchas Yitschok 28). Rabbi Wosner of Benei Brak also deals with the issue of whether dried wine in casks that is then ‘revived’ by new liquid counts as forbidden or not. He says not (Shevet Halevi Yoreh Deah 52). Recently I have seen an opinion from America of Rabbi Bleich who castigates those orthodox Jews who belong to Cigar Clubs where they gather to drink fine malt whisky and smoke expensive Cuban cigars. If the motive is to stop the dangerous levels of materialism affecting some sections of the Charedi world which do in effect undermine the spiritual values of Judaism, then this is a pretty good basis for trying to find a reason however remote for forbidding both. After all, Halacha has always been used to stop things that were thought inimical to the grander designs of the Torah. You could even forbid perfectly kosher imported meat if it threatened the livelihood of local butchers. Many of the ‘nouveau chumras’ (new strictnesses) are really clever ways of protecting Jewish or Israeli comestible entrepreneurs. But I gather some zealous rabbis on either side of the Atlantic are

forbidding whisky on kosher grounds. So if this new threat to whisky that is infiltrating our kiddushes like a variation of SARS, were simply to stop excessive materialism then I’m for it 100%. But if it is on the grounds of pretended kashrut, then it is rubbish, based on ignorance and totally out of order. So drink LeChaim!

up,

in

moderation,

and

Halocho uitgelegd Prof. Dr. H. Rosenberg

Robbing a Heathen: in relation to the non-Jewish population in modern times The opinion of the minority - contrary to the codified views of Maimonides and Jacob ben Asher - expostulates that the prohibition on robbing a heathen is a Rabbinic one, and is further relativized with regard to the non-Jewish population surrounding us at the present time. Already the Rishon, Meïr Ha-Meiri made a fundamental distinction between the really primitive heathen people who served idols, and the modern non-Jews surrounding us at the present time; the latter recognize a certain monotheism. As quoted in Shita Mekubetset (Sanhedrin, 113), Meïr Ha-Meiri comments on the passage from the Talmud, relating it to a permitted form of favouritism in the Jewish administration of justice towards Jews and a discrimination of a heathen, as follows: "To those (however) who are restricted by their religion, this is not at all said. On the contrary, if they stand trial for us the law is not bent, not even to the ratio of a needle, but "the law will pierce the mountain’3, either in favour of the one or of his opponent. If we think that servants of idols who do not conduct a (monotheistic) service, cannot be robbed (...) is it then not 3

According to the tractate Yevamot 82a and Sanhedrin 6b.


normal for these people who have a monotheistic service, how far their religion may be from ours (...) and they are to be considered as Jews of full value in this context, even for the restitution of findings and for their (commercial) errors (which have to be returned), and this without any exception". In his Responsa Sho'el U-Meshiv (third edition, Vol. I, n° 50) Josef Saul Nathansohn refers to Meïri's vision and even extends it to anything which might be considered negative or pejorative to the Heathens: this view only relates to the primitive peoples, but not to the society we know now. Also see Shraga Rozenthal from Breslau in his annotations to Sefer Hayashar by Rabbeinu Tam [a Tosaphist and grandson of Salomon Itzhaki] (Responsa section, n° 53, litt. 2, note 4): "Currently only one law exists for Jews and non-Jews in our countries, and "the Law of the Kingdom is the Law" and orders to clear up the errors between Jews and non-Jews and vice versa and under our law. "The Law of the Kingdom is the Law" and those who do not act accordingly will commit a crime and bring shame". In the same way of thinking: Shalom Krausz from New York in Responsa Di-vrei Shalom (n° 77), Joshua P. Bombach from Oswiecim (Auschwitz) in Ohel Joshua (Vol. II, n° 97), in Tseida La-Derekh (chapter 24) by I. Schapira, S. Min Hahar and U. Dasberg and in Prof. E. Auerbach, Ha-Halacha (p. 184). Finally, we refer to Jacob Reisher in Responsa Shvut Zera Avraham (n° 20), Aharon Samuel Kaidnover in Responsa Emunat Samuel (n° 25), Khaim Samuel Birnbaum in Responsa Rechash Levav (n° 41, litt. 1), Yehudah Assad in Responsa Mahari Assad (Choishen Mishpot, n° 133), Moses Teitelbaum from Ujhel in Responsa Heshiv Moshe (Choishen Mishpot, n° 105), Aba Jacob Baruchov in Responsa Chevel Jacob (Vol. II, n° 24), Shraga F. Schneebalg in Responsa Shraga Ha-Meïr (Vol. III, n° 55, litt. 8), Menashe Klein (alias Ha-katan) in Responsa Mishne Haloches (Vol. VI, n° 305, 310 in fine and 311) and Bezalel Stern from Vienna in Responsa Bezel Hachochma (Vol. III, n° 48).

Medische rubriek Dr. Henri Jakubowicz, arts

Een aspirientje? Ja, maar ‘s avonds Zoals algemeen geweten bezit de goede oude aspirine eigenschappen die verder reiken dan het pijnstillende en koortswerende effect. Patiënten met hart- en vaatstoornissen hebben vaak baat bij de bloedverdunnende werking van de stof, in een kleine dosis. Blijkt nu dat mensen onder behandeling voor hoge bloeddruk, die hun dagelijkse portie aspirine innemen, een betere controle van hun arteriële tensie vertonen indien zij hun aspirine ’s avonds inslikken. Met de bedenking dat een aspirine best niet nuchter ingenomen wordt (maagirritatie, daarom ook verboden bij maagzweer, thans of in het verleden), kan zonder enig probleem geadviseerd worden om de medicatie op het einde van de dag te nemen. Waarom niet genieten van een mogelijk dubbel voordeel? Opgeteld bij de vermoede gunstige uitwerking van aspirine op de darmen (preventie van darmkanker) en op de hersenen (preventie van Alzheimer) komen wij tot imposante adelbrieven voor de zo banaal uitziende aspirine.

Next week: Provisions for the legal imposition and customs tariffs. (From: H. Rosenberg, Introduction to Jewish Law)


Shabbos Devorim Hadlokas Hanerois: 21u12 Plag Hamincho: 19u54 Motse Shabbos: 22u30 Rabbeinu Tam: 22u41 Hatzole: 03 289.00.00 Shmira: 03 218.91.00

‫הנוסעים לאתרי נופש‬ ‫ בצרפת או בשווייץ‬,‫בבלגיה‬ ‫או בשאר מקומות בהם נמצאים יוצאי אנטווערפען‬ "‫ומוכנים לחלק את ה"פארום‬ ‫במנינים המקומיים‬ ‫מתבקשים להתקשר למשרד המערכת בהקדם‬ Getuigen gezocht: ooggetuigen van het ongeval aan de Quinten Matsyslei op zondag 27 juli 2003, waarbij een vijfjarig meisje zwaar werd aangereden door een Bus van De Lijn, worden verzocht zich aan te melden bij Politie-Centrum, Quinten Matsyslei 50.

Curiosum

The Jewish Chronicle, 12 November 1999.


Those were the days: over toen en nu

De gedaanteverwisseling van een Shtetl, doorheen de bril van de socioloog door H. Rosenberg, socioloog [vervolgverhaal] Daar waar bij de spijswetten 'gevreesd' wordt voor alle mogelijke minderheidsopinies van Rabbijnen en de kosjerheid wordt nagestreefd in de striktste zin volgens een zo groot aantal minderheidsopinies (een soort kleinste gemene deler), wordt daarentegen in het procesrecht bij een Din-Toïre bijvoorbeeld niet de minste aandacht geschonken aan de zeer talrijke opinies van gezaghebbende Rechtsgeleerden gaande van Jossef KARO (Responsa Avkas Roichel, 18-19) over Ezechiel LANDAU (Responsa Noïde BiJehoedo, Choishen Mishpot, 2de Ed., 1), Mozes SOIFER (Responsa Chassam Soifer, Choishen Mishpot, 12), Shalom Mordechai SCHWADRON (Responsa Maharsham IV, 12 in fine), Jossef Saul NATANSOHN (Responsa Shoël Oemeshiv, IIde Ed., II, 84) die allen (en nog talrijke andere Rishoïnim en Achroïnim) voorhouden dat elke Rabbinaal Psak-Din dient gemotiveerd te zijn. Hedendaagse Rabbijnen kleven desalniettemin de minderheidsopinie van Rechtsgeleerden aan die een Rabbinaat ontlast van elke opgave van motivering… Maar ook de gewone orthodoxe Jood -die tot in het extreme bijzonder waakzaam is voor kosjerheid- is veel minder kieskeurig wanneer het gaat om verboden uit het domein van de commerciële wetten zoals Onaah (de wettelijke beperking van winst op voedingsmiddelen tot één zesde) of het verboden procederen voor profane rechtbanken. In tegenstelling tot de gehuldigde thesis bij kosjerheid, zal gezocht worden naar om het even welke permissiviteit (ook al stoelt deze slechts op een minderheidsopinie) of zal het verbod zelf zeer restrictief geïnterpreteerd worden. Een ander kenschetsend voorbeeld is de houding tegenover belastingsontduiking, die naar een meerderheidsopinie (van Rishoïnim) neerkomt

op diefstal en niemand minder dan Rabbi Chaïm HALBERSTAM van Sandz heeft in dit verband vastgelegd dat het de meerderheidsopinie is dat de diefstal zelfs van een niet-jood als een Bijbels (!) verbod beschouwd wordt. (Responsa Divrei Chaïm, I, 47). Met de 'vrees' die aan de dag gelegd wordt voor de spijswetten zou men de belastingsontduiking als bijzonder onwettelijk moeten vrezen, nu de overtreding van Bijbelse verboden in het gedrang komt. Welnu, er wordt integendeel gesteund op minderheidsopinies van Achroïnim, die de Rishoïnim in dit verband herinterpreteren en klakkeloos beweren dat dezen toentertijd verplicht waren de belastingsfraude aan te klagen4 Deze houding wordt uiteraard in de hand gewerkt door de Rabbinaten die het voorbeeld geven met hun mateloze kommer over kosjerheid en hun stiefmoederlijke behandeling van de Choïshen Mishpot-wetten. Regelmatig verschijnen publieke aankondigingen over de waakzaamheid die aan de dag dient gelegd te worden voor bijvoorbeeld (verboden) wormen in vis of groenten, maar van een gelijkaardige maat aan oplettendheid voor de commerciële wetten wordt in alle talen gezwegen. Nochtans vertellen ons de Talmud-Wijzen (en meer bepaald Rava) in het Talmud-Traktaat Shabbes (31 a) dat, wanneer de mens voor de Hemelse Justitie verschijnt, hem eerst rekenschap wordt gevraagd over het eerlijk 4

Zie over belastingsontduiking en douanefraude een diepgaande studie naar joods recht met ruime haast exhaustieve bronnenvermelding uit de Responsalitteratuur in ROSENBERG, H., Elige vitam: de 'Lex Regni est Lex', de fraude vectigalis et de fraude portorii et de legibus nonnullis iuris litis rabbi, Antwerpen, 1988, p. 38-70.


handeldrijven en pas nadien over het voorbehouden van tijd voor de Thora-studie [uit het commentaar van RASHI over likboa itim letoïre, valt af te leiden dat het hier niet gaat om tijden voor te behouden maar om de Thorastudie in tijd te begrenzen, "nu de mens zich bezig moet (sic) houden met wereldlijke activiteit omdat 'indien er geen derech eretz is er ook geen Thora is' en het daarom is dat de mens begrensde tijdspannen moet voorbehouden opdat hij zich niet gans de dag met wereldlijke aangelegenheden zou bezighouden"]. Eenzelfde voorrang op de waardenschaal vindt men in het Traktaat Joma (86 a). Het is wellicht om de hierboven geschetste wanverhouding tussen de vroomheid aan de dag gelegd jegens Orach Chaïm vergeleken bij Choïshen Mishpot, dat de Talmoed ons in het Traktaat Baba Batra (10 b) verhaalt dat "Jozef, de zoon van R. Joshua, ziek werd en in trance geraakte (wellicht een N.D.E.-belevenis of een

Filmkritiek Dr. Henri Jakubowicz

Superman in Israël

De Amerikaanse acteur Christopher Reeve geniet een dubbele reputatie, voor een deel tegen wil en dank. Door jonge kijkers als held gevierd in de rol van Superman, werd hij na een tragische val van een paard, in 1995, het boegbeeld van de rolstoelpatiënten, in zijn hoedanigheid van mediatieke voorvechter, om meer beweging te krijgen (figuurlijk, maar hopend ook letterlijk) in de zaak van de verlamden. Maandag streek Reeve in Israël neer voor een vijfdaags bezoek, om enerzijds slachtoffers te ontmoeten van de Palestijnse terreur aan het Sheba Medical Center in Tel Hashomer, en anderzijds zijn licht op te steken bij Israëlische wetenschappers gespecialiseerd in

Near Death Experience…) en wanneer hij genas ondervroeg zijn vader hem over wat hij gezien had. Hij antwoordde: 'ik zag een wereld op zijn hoofd: de bovenste waren beneden en de ondersten waren boven' (RASHI: "armen en nederigen in onze ogen werden daar als vooraanstaanden aanzien"). De vader repliceerde: 'je zag een welgeregelde wereld'". De ontwikkeling, zoals hoger weergegeven, deed zich op planetair vlak voor op dezelfde wijze als hoger beschreven en in een tijdspan van amper twintig jaar veranderde het joodse straatbeeld van Antwerpen, Zurich, Londen, Parijs, en de enorme aanwezigheid van zwart geklede orthodoxen (met alle hierboven beschreven gevolgen vandien) is niet meer weg te denken.

ruggenmergletsels, onder wie professor Michal Schwartz van het Weizmann Instituut. “Israël leidt het onderzoek op dit gebied, en ik ben gekomen om mijn bijval voor het geleverde werk te betuigen”, aldus Reeve. Ik was niet bang om naar hier te komen (toch het minste voor een Superman), ondanks de verschrikkelijke beelden die wij opvangen na een aanslag. De media moeten ook de beelden van het normale, dagelijkse leven aan de wereld kunnen tonen.” Hij prees de – helaas uit nood geboren – uitzonderlijke alertheid en toewijding van Israëlische onderzoekers inzake dwarslaesies, en was vol bewondering voor de solidariteit in het milieu en de totale afwezigheid van egotripperij. Verder wees hij op het onderzoek met stamcellen (een veelbelovende piste om beschadigd ruggenmerg te behandelen), in Israël aan veel mindere restricties onderworpen dan in de VS. Alle zetels uit de business class van het vliegtuig dat Reeve naar Israël bracht werden verwijderd, om plaats te maken voor zijn medische voorzieningen, nadat uitgemaakt werd dat zijn beademingsapparaat niet interfereerde met de vliegsignalen. Zijn suite in het Dan hotel van Tel Aviv werd uitgerust met een speciaal bed en strategische steunpunten. Op aanwijzingen van een gezant, speciaal overgekomen uit de VS tien dagen eerder,


waren aanpassingen aan deuren en vensters doorgevoerd, waar nodig. Het bezoek werd op touw gezet door het Israëlische Ministerie van Buitenlandse Zaken (minister Silvan Shalom begroette hem persoonlijk) en de Amerikaanse joodse instelling One Family, die de banden wenst te verstevigen tussen gezinnen in de Verenigde Staten en Israëlische families van slachtoffers van terrorisme. Reeve beëindigde zijn persconferentie in Tel Aviv met de Hebreeuwse woorden “hakol efshari” (alles is mogelijk).

Spreuk van de week “Zeg niet tot uw buurman, kom bij mij thuis eten, omdat ik bij u thuis heb gegeten. Dit klinkt als woeker” [Talmud: Pirkei Ben Azzai, 6.2]


van de joden van Antwerpen twee joden, drie meningen

Recommend Documents