De eerste Amsterdamse joden

b

WAT GA JE DOEN?

Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het Joods Historisch Museum. Het onderwerp van je presentatie is:

ONDERWERP:

DE EERSTE AMSTERDAMSE JODEN SCHOOLOPDRACHT

e t s r e e e D e s m a d r e t s Am joden

Pesachbord Vervaardiger: Delfts aardewerkfabriekje Materiaal: aardewerk Jaartal: ca. 1700

Het Joods Historisch Museum is onderdeel van het Joods Cultureel Kwartier.

SCHOOLOPDRACHT

ONDERWERP:

DE EERSTE AMSTERDAMSE JODEN

b

HOE PAK JE HET AAN? OP SCHOOL

ONDERZOEK

Je leest de informatie. Je maakt de opdrachten. Je bereidt je presentatie voor met je mindmap. IN HET MUSEUM PRESENTATIE

Je onderzoekt samen voorwerpen die je laat zien tijdens je presentatie. Je geeft met elkaar een presentatie van 4 minuten.

Koosjerloodjes Vervaardiger: onbekend Materiaal: lood Jaartal: ca. 1700

Kaart van Europa Joods Historisch Museum Voortgezet Onderwijs

ONDERWERP:

SCHOOLOPDRACHT


ONDERWERP:

WIST JE DAT?

E SYNAGOGE en bijnaam voor Amsterdam is Mokum. Het komt van het

SCHOOL OPRACHT Hebreeuwse ‘makom’, dat

DE EERSTE AMSTERDAMSE JODEN Wanneer kwamen de eerste joden naar Amsterdam? Konden ze hier in vrijheid leven? Wat betekende het om joods te zijn in het zeventiende- en achttiende-eeuwse Amsterdam? Rond 1600 vestigden de eerste joden zich in de Republiek der Nederlanden, vaak op de vlucht voor antisemitisme, jodenhaat, in hun thuisland of op zoek naar een beter economisch bestaan. Ze kwamen vanuit Spanje en Portugal (Sefardische joden), en later ook uit Oost- en Midden-Europa (Asjkenazische joden). Vooral de als tolerant bekend staande handelsstad Amsterdam bleek aantrekkelijk. Joden mochten hier wonen en werken; ze hoefden hun afkomst niet te verbergen en werden er niet om vervolgd.

‘plaats’ of ‘stad’ betekent. Joden vestigden zich vanaf de 17de eeuw niet alleen in Amsterdam, maar ook in andere steden en dorpen in Nederland. Deze joodse gemeenten worden aangeduid als mediene. Het woord is afgeleid van het Hebreeuwse medina en betekent staat of land. Tijdens Pesach (Pasen) wordt de uittocht uit Egypte, en daarmee de bevrijding van de joden uit slavernij gevierd. Tijdens dit achtdaagse feest gebruiken joden een apart servies.

Een nieuw thuis? Toch was het voor de meeste joden in Amsterdam moeilijk om werk te vinden. Ze mochten geen lid worden van de gilden, beroepsverenigingen, waardoor veel beroepen voor hen verboden waren. Hierdoor leefden de meeste joden van straathandel en waren erg arm. Alleen de boekdrukkers- en diamantairgilden waren toegankelijk voor joden, want deze beroepen bestonden daarvoor nog niet. Dankzij hun contacten, onder andere in Portugal, was voor enkele rijke joden van Portugese afkomst de internationale handel een beroepsmogelijkheid. De eerste joden in Amsterdam kwamen, samen met andere migranten, op het eiland Vlooyenburg te wonen, in de buurt van het huidige Waterlooplein. Hier zijn bij opgravingen

voorwerpen gevonden die iets vertellen over het dagelijks leven van deze eerste Amsterdamse joden, bijvoorbeeld aardewerken borden met Hebreeuwse inscripties, zoals het . Omdat de groep joden steeds groter werd, groeide de behoefte aan speciale voorzieningen, zoals joods onderwijs, ritueel slachters, armenzorg en ook (grote) synagogen. Dat moesten ze zelf regelen, want de stad Amsterdam zorgde alleen voor de protestante, christelijke, burgers. Dat is zo gebleven tot 1796. In dat jaar werd een wet aangenomen die voor alle mensen in Nederland, dus ook voor joden, gelijke rechten garandeerde. Na bijna tweehonderd jaar ‘vreemdeling’ in Amsterdam te zijn geweest, golden vanaf toen voor joden dezelfde rechten en plichten als voor andere burgers.

Joods Historisch Museum Voortgezet Onderwijs

ONDERWERP:

SCHOOLOPDRACHT


Lees de informatietekst a. Uit welke gebieden kwamen de joden naar Amsterdam?

b. Welke vrijheid hadden de joden in Amsterdam die ze niet in hun geboorteland hadden?

c. In welke Amsterdamse buurt mochten de joden in de zeventiende en achttiende eeuw wonen?

d. Waarom leefden veel joden van de straathandel?

Doe onderzoek op internet a. Bekijk op YouTube de film De verdwenen jodenbuurt. Vul in: Sefardische joden (uit Spanje/Portugal)

Asjkenazische joden (uit Oost- en Midden-Europa)

Wat waren de overeenkomsten tussen deze twee gemeenschappen? 1.

2.

3.

4.


ONDERWERP:

SCHOOLOPDRACHT


Wat waren de verschillen tussen deze twee groepen? Sefardische joden (uit Spanje/Portugal)

Asjkenazische joden (uit Oost- en Midden-Europa)

1.

1.

2.

2.

3.

3.

4.

4.

Welke twee gebouwen uit de zeventiende eeuw horen bij deze gemeenschappen? 1.

2.

b. Lees op www.joodsecanon.nl de tweede alinea van de tekst bij het jaar 1600. Hoe ging men in de Republiek met de komst van de joodse migranten om?

c. G a naar de website van het museum, www.jhm.nl en zoek bij plaatsen je eigen woonplaats of een plaats die daar dichtbij ligt. Wanneer zijn daar joden komen wonen?

d. Wanneer was die gemeenschap daar het grootst?

e. Wat waren de beroepen die joden daar mochten uitoefenen?


ONDERWERP:

SCHOOLOPDRACHT


Onderzoek je voorwerp a. Bekijk het bord dat wordt gebruikt tijdens het joodse feest Pesach op pagina 1 van het informatieblad. Dit voorwerp ga je in het museum beter bekijken en is belangrijk voor je presentatie. Wanneer en waar is dit bord gemaakt?

b. Waaraan kun je zien dat de gebruikers van het pesachbord joods waren?

c. L eg de volgende stelling uit: Dit voorwerp is een mengeling van twee culturen.


ONDERWERP:

SCHOOLOPDRACHT


Maak een vergelijking a. Ken jij (ook) iemand die uit een ander land naar Nederland is gekomen? Wat was zijn of haar reden?

b. Wat zou voor jou een reden kunnen zijn om in een ander land te gaan wonen?

c. W elke voorzieningen zijn er volgens jou nodig om je thuis te voelen?

Maak een mindmap a. Vraag je leerkracht om de mindmap. b. Bereid je presentatie voor: - Vul de mindmap aan met informatie over je onderwerp en voorwerp. - Bepaal samen wie wat vertelt.

4 |4


De eerste Amsterdamse joden

Recommend Documents