Regeling CBR-rijgeschiktheidseisen F. Kovács Januari 2011
Centraal neurologische aandoeningen
Het officiële document Regeling Eisen Geschiktheid 2000 over het autorijden blijft een complex en op punten inhoudelijk verwarrend document. Daarom heb ik getracht een en ander in samenwerking met het CBR uit te zoeken en de regels die voor neurologische revalidatie van belang zijn, in vereenvoudigde vorm op papier te zetten. Hieronder de samenvatting. In de Bijlage zijn de relevante passages van het officiële document voor Neurologische aandoeningen opgenomen zodat je niet eerst het hele document moet doorploegen. De regels zijn per augustus 2010 aangepast en deze aanpassingen zijn hier verwerkt. N.B: aan dit document kunnen geen rechten ontleend worden! Het beoogd wel een zuivere weergave in vereenvoudigde vorm te zijn van de officiele regeling rijgeschiktheid. Terminologie: GROEP 1 rijbewijs: personenwagen plus evt. aanhanger, motorfiets; GROEP 2 rijbewijs: vrachtwagen, bus plus evt. aanhanger. Algemene opmerkingen: 1. Aanpassingen aan een auto: Alle aanpassingen dienen goedgekeurd te zijn door de Deskundige Praktische Rijgeschiktheid van het CBR. Dit omdat zij vermeld dienen te worden op het rijbewijs. Formeel gezien maakt rijden met een aanpassing die niet vermeld is op het rijbewijs het rijbewijs ongeldig. 2. In Nederland bestaat geen expliciete wettelijke meldingsplicht voor wijzigingen in de gezondheid-stoestand die van invloed zijn op de rijgeschiktheid. Al of niet melden is een kwestie van eigen verantwoordelijkheid en geschiedt op basis van vrijwilligheid. Volgens het Ministerie van VenW is de intentie van de Regeling Eisen Geschiktheid, dat je calamiteiten wel degelijk meldt bij het CBR. Echter: alle personen behoren wel de wettelijke richtlijnen in deze te kennen! 3 Opmerking betreft code 100 (alleen voor privé-gebruik): deze is sinds 1 februari 2002 opgenomen in de Regeling eisen geschiktheid 2000. De opzet is dat bestuurders met een GROEP 1 rijbewijs die dit beroepsmatig gebruiken aan dezelfde eisen moeten voldoen als personen met een GROEP 2 rijbewijs. Als de aanvrager van een GROEP 1 rijbewijs niet voldoet aan de eisen van GROEP 2 dan wordt hij beperkt tot privé gebruik (code 100) Sinds 15 juni 2004 is – na uitgebreide kritiek op de code 100 regeling – een wetswijziging doorgevoerd waarbij CODE 101 is toegevoegd: “Tijdens privé-gebruik, en tijdens beroepsmatig gebruik, niet zijnde vervoer van personen of het onder toezicht doen besturen van derden, voor maximaal 4 uren per dag.” Deze versoepeling CODE 101 geldt uitsluitend voor GROEP I rijbewijshouders aan wie een verklaring van geschiktheid is afgegeven voor privé-gebruik, en die het rijbewijs willen gaan gebruiken voor beroepsmatig vervoer. Op grond van deze nieuwe regeling kunnen deze rijbewijsbezitters het Hoofd Medische Zaken van het CBR verzoeken om afgifte van een verklaring van geschiktheid voor een periode van maximaal 5 jaar. De voorwaarden zijn: keuring door een specialist (niet nader gespecificeerd maar uitgaande van jurisprudentie kan dat iedere medicus zijn; het gaat er volgens jurisprudentie om dat het een medisch specialist
1
moet zijn in het vak waar het betreffende hoofdstuk over gaat. Dus hoofdstuk 6 Cardiologie: cardioloog; hoofdstuk 7: neuroloog met de uitzondering in paragraaf 7.6: de revalidatie-arts.) Ook dient een verklaring afgegeven te worden door de werkgever waarin verklaard wordt dat niet meer dan 4 uur beroepshalve gebruik wordt gemaakt van het rijbewijs.
Doorbloedingsstoornissen van de hersenen (aneurysma’s, subarachnoïdale bloedingen, CVA=infarcten, TIA, vaatmisvormingen zoals caverneuze hemangiomen en congenitale veneuze deformaties) Aneurysmata Toevallig ontdekte en nog nooit gebloed maar wel kans makend op een bloeding: • GROEP 1: onbeperkte geldigheid van rijbewijs. • GROEP 2: ongeschikt. Uitzondering op deze aneurysmata is: onbehandeld aneurysma kleiner dan 10 mm. Hierbij is specialistisch rapport van neuroloog vereist en geschiktheidstermijn is max. 3 jaar. Aneurysmata ontdekt omdat ze zijn gaan bloeden: • GROEP 1: al of niet resterende cognitieve en/of motorische restverschijnselen: ongeschikt tot 6 maanden na de bloeding. Daarna: zonder restverschijnselen (blijkend uit specialistisch rapport) geschiktheid onbeperkt. Bij aanwezigheid van cognitieve en/of motorische beperkingen: CBR-rijtest vereist en maximale geschiktheidstermijn van 3 jaar (bij positieve rijtest). •
GROEP 2: zelfde als bij GROEP 1 maar zonder restverschijnselen is geschiktheidstermijn slechts 3 jaar. Bij wél cognitieve en/of motorische restverschijnselen: ongeschikt totdat ze binnen 5 jaar vrij zijn van deze restverschijnselen. Daarna geschiktheid van maximaal 3 jaar.
Vaatmisvormingen van zuiver veneuze aard (caverneuze hemangiomen en congenitale veneuze deformaties) Toevallig ontdekte zonder klinische verschijnselen: specialistisch rapport vereist. Indien in deze beoordeling kans op (recidief) bloeding klein wordt geacht, dan is geschiktheid zowel bij GROEP 1 als 2 aanwezig. Maar…maximale geschiktheidstermijn 3 jaar. Bij vaatmisvormingen mét klinische verschijnselen die al of niet zijn behandeld gelden dezelfde regels als hierboven (bij GROEP 1 en GROEP 2) bij aneurysmata die zijn gaan bloeden met de uitzondering van de geschiktheidstermijn die in alle gevallen maximaal 3 jaar is. Subarachnoïdale bloeding zie bij bloedingen door vaatmisvormingen hierboven. Personen die een niet-aneurysmatische, veneuze SAB (perimesencephale bloeding, ca. 10% van de gevallen) hebben gehad en restloos zijn hersteld, zijn geschikt voor GROEP 1 en 2 zonder termijnbeperking. Bij wél cognitieve en/of motorische restverschijnselen (vermoeden is genoeg…) is CBRrijtest vereist. Maximale geschiktheid bij positieve rijtest is 5 jaar.
2
CVA, TIA • GROEP 1: ongeschikt binnen 2 weken na letsel. Daarna: zónder relevante restverschijnselen blijkend uit rapport neuroloog of revalidatie-arts, onbeperkte geschiktheid mits adequate en geëigende therapie. Bij wél cognitieve en/of motorische restverschijnselen is er ongeschiktheid tot 3 maanden. Daarna is specialistisch rapport (revalidatie-arts of neuroloog) vereist en ook een CBR-rijtest. Bij positieve rijtest is maximale geschiktheid 5 jaar. •
GROEP 2: ongeschikt binnen 4 weken na letsel. Daarna specialistisch rapport vereist. Bij geen restverschijnselen: geschikt voor maximaal 3 jaar (geen CBR-rijtest verplicht!). Bij wel restverschijnselen gelden de algemene strengere regels voor GROEP 2: ongeschikt. Indien wel geschikt voor GROEP 1 rijbewijs dan kan bij uitzonderingen maximaal 4uur per dag beroepsmatig gereden worden. Echter, NIET voor personenvervoer of als rij-instructeur.
Stationaire defecttoestanden (traumatisch schedelhersenletsel: contusio, commotio, trauma capitis; traumatische dwarslesies, jeugdig verkregen spasticiteit, resttoestanden van hemiplegie, hyperkinetische syndromen en dergelijke) • GROEP1: Geen specialistisch rapport nodig als keurend arts (revalidatie-arts) genoeg informatie verstrekt voor beoordeling. Zo niet dan wel onderzoeksrapport vereist door neuroloog en eventueel neuropsycholoog. CBR-rijtest eventueel, maar niet noodzakelijk. Maximale geschiktheid 10 jaar zonder restverschijnselen. Bij wel restverschijnselen maximaal 5 jaar geldigheid. Geen nadere specificaties gegeven bij wél restverschijnselen. Vermoedelijk gelden hier de criteria voor cognitieve stoornissen (zie hieronder). •
GROEP 2: in de regel ongeschikt. Geen verdere specificaties gegeven zodat ervan mag worden uitgegaan dat de onderstaande paragraaf over Cognitieve stoornissen geldt.
Overige Cognitieve stoornissen anders dan dementie(paragraaf 8.6) Niet gespecificeerd maar vermoedelijk vallen hieronder: postanoxische, diabetische, metabole encephalopathieën. • GROEP 1: specialistisch rapport vereist en afhankelijk van ernst tijdelijke geschiktheid maximaal 5 jaar. Een CBR-rijtest wordt vereist. GROEP 2: ongeschikt. Hierbij wordt opvallend genoeg geen nadere specificatie of uitzondering gegeven. Vermoedelijk gelden dan de richtlijnen zoals hierboven neergelegd.
3
Epilepsie: GROEP 1: • 1 aanval: gedurende 6 maanden ongeschikt na eerste aanval; maar…zonder duidelijke oorzaak én EEG schoon dan slechts 3 maanden ongeschikt. • Meer dan 1 aanval: gedurende 1 jaar ongeschikt na laatste aanval. Hierbij wordt de richtlijn van de VVNeurologie gevolgd (2006): binnen 24 2 aanvallen wordt als 1 aanval beschouwd. Uitzonderingen: indien tijdsinterval tussen laatste een voorlaatste aanval meer dan 2 jaar is dan geldt regel bij 1 aanval. Geldigheidsduur rijbewijs bij alle bovenstaande aanvallen: 1 jaar. Daarna 3 jaar indien aanvalsvrij of indien geen verandering in ernst; daarna 5 jaar, daarna pas onbeperkt. Een aparte regeling geldt voor het stoppen/staken van medicatie binnen 3 jaar na de laatste aanval: ongeschikt gedurende het stoppen en 3 maanden erna. Daarna is rijbewijs 1 jaar geldig, 3 jaar, 5 jaar, conform Geldigheidsduur regeling. Bij wijzigen medicatie: ongeschikt tot 3 maanden. Daarna normale regeling Geldigheidsduur rijbewijs hierboven.
• •
GROEP 2: 1 aanval: permanent ongeschikt; Uitzondering: indien onbekende oorzaak en EEG schoon dan ongeschikt gedurende 2 jaar. Meer dan 1 aanval: permanent ongeschikt; uitzondering: alleen bij staken medicatie én daarbij schoon EEG, dan ongeschiktheid 5 jaar.
Bewustzijnsstoornissen (anders dan epilepsie, obstructief slaapapneusyndroom (OSAS), narcolepsie of hypersomnolentie) • Alle rijbewijzen ongeschikt. Specialistisch onderzoek verplicht. • GROEP 1: indien 1 jaar vrij van deze stoornissen: geschikt voor 5 of 10 jaar al naargelang de ernst van de stoornis. •
GROEP 2: indien 5 jaar vrij van deze stoornissen dan 5 jaar geschiktheid.
Obstructief SlaapapneuSyndroom (OSAS) • GROEP 1: Bij ten minste 2 maanden adequate behandeling dan geschikt voor 1 jaar. Bij blijvende geschikte behandeling blijkend uit specialistisch rapport dan maximaal 3 jaar geschiktheid. •
GROEP 2: Bij ten minste 3 maanden of langere adequate behandeling geschikt voor maximaal 1 jaar.
Narcolepsie of hypersomnolentie • GROEP 1: Zelfde als bij OSAS maar hier bij blijvend adequate behandeling maximale geschiktheidsduur 3 jaar, daarna 5 jaar, daarna onbeperkt. •
GROEP 2: Strenger: bij narcolepsie permanent ongeschikt ook bij behandeling. 4
Bij hypersomnolentie: bij tenminste 2 maanden adequate behandeling geschiktheid voor 1 jaar. Daarna bij blijvende behandeling 3 jaar, daarna steeds 5 jaar.
Progressieve, al of niet met tussenpozen, neurologische ziektebeelden Ziekte van Parkinson, MS, Cervicale Myelopathie, ziekten van perifere zenuwen en skeletspieren. • GROEP 1: specialistisch rapport vereist door neuroloog, eventueel een neuropsycholoog. Alleen bij cervicale myelopathie is aantekening keurend arts voldoende. Bij relevante cognitieve stoornissen is altijd een specialistisch rapport (b.v. neuropsycholoog) vereist. Rijtest CBR is verplicht. •
GROEP 2: in de regel permanent ongeschikt.
Dementie • GROEP 1: specialistisch rapport vereist door neuroloog, psychiater/geriater. Moet ernst dementie inschatten op Clinical Dementia Rating Scale (CDR). Bij uitsluitend lichte vormen van dementie (CDR 0.5 of 1) is CBR-rijtest verplicht waarna maximaal 1 jaar rijgeschiktheid kan volgen. Uitzondering hierop voor max. 3 jaar rijgeschiktheid als er een positieve CBR-rijtest is én gunstig neuropsychologisch onderzoeksrapport. •
GROEP 2: zie hierboven maar permanent ongeschikt.
Hersentumor • GROEP 1: altijd specialistisch rapport vereist bij intracraniële tumoren (binnen hersenvliezen gelegen). Eisen zijn hetzelfde als bij GROEP 2 voor die patiënten die beroepsmatig onder GROEP 1 vallen (rij-instructeurs, taxi-chauffeurs, koeriers, kleine zelfstandigen)! Privé-gebruik wordt hooguit toegestaan. Uitzonderingen zijn mogelijk: 4 uur per dag maximaal zakelijk gebruik indien keuring en rapportage medisch specialist. Dit geldt echter NIET voor zakelijke rijders die beroepsmatig mensen vervoeren. Bij geen relevante cognitieve en/of lichamelijke restverschijnselen én stabiel klinisch beeld: rijgeschiktheid tot maximaal 5 jaar. Bij wél aanwezigheid van relevante cognitieve en/of motorische restverschijnselen is CBR-rijtest noodzakelijk. Bij een positieve rijtest geldt dan maximaal 1 jaar rijgeschiktheid. Zelfde regels gelden voor extracraniële tumoren maar hier iets soepeler: bij positieve CBR-rijtest geldt een maximale geschiktheidstermijn van rijbewijs van 5 jaar. •
GROEP 2: in principe ongeschikt bij intracraniële tumoren (extracranieel staat niets over! Neem aan dat dezelfde strenge regels gelden als bij GROEP 1 vermeld). Uitzonderingen zijn mogelijk na keuring en rapportage specialist bij afwezigheid van cognitieve/motorische restverschijnselen. Indien positief advies dan maximaal 3 jaar rijgeschiktheid. Bij wél aanwezigheid cognitieve en/of motorische relevante restverschijnselen dan CBR-rijtest noodzakelijk. En ook hier na positieve uitslag max. 3 jaar rijgeschiktheid.
5
BIJLAGE Relevante stukken uit de officiële Regeling Geschiktheid 2000, aangepast aug. 2010 •
Hoofdstuk 7. Neurologische aandoeningen
7.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de eisen aan de geschiktheid voor het onderwerp ’neurologie’ geformuleerd, waaronder die voor epilepsie. 7.2. Epilepsie Voor deze personen is altijd een specialistisch rapport vereist. 7.2.1. Rijbewijzen van GROEP 1 (personenauto’s)
1 aanval: gedurende 6 maanden ongeschikt.
A. Na een eerste epileptische aanval Deze personen zijn ongeschikt gedurende zes maanden na de aanval. Uitzonderingen: a. epileptische aanval zonder duidelijke oorzaak met een elektro-encefalogram (EEG) zonder ’epileptiforme afwijkingen’: ongeschikt gedurende drie maanden na de aanval; b. epileptische aanval bij een onderliggend progressief neurologisch lijden: individueel beoordelen, maar minstens ongeschikt gedurende zes maanden na de aanval. B. Meer dan één epileptische aanval in de voorgeschiedenis Deze personen zijn ongeschikt gedurende een jaar na de laatste aanval. Uitzonderingen: a. indien blijkt dat gedurende een jaar de aanvallen uitsluitend in de slaap zijn opgetreden, geldt een beperkte geschiktheid: zie subparagraaf C; b. indien, zonder aanvallen in de anamnese, gedurende drie maanden alleen myoclonieën zijn opgetreden, die geen invloed hebben op het rijgedrag, geldt een beperkte geschiktheid: zie subparagraaf C; c. indien, zonder aanvallen in de anamnese, gedurende drie maanden alleen eenvoudige partiële aanvallen zijn opgetreden, die geen invloed hebben op het rijgedrag, geldt een beperkte geschiktheid: zie subparagraaf C; d. indien bij sporadische aanvallen het interval tussen de laatste en voorlaatste aanval groter is dan twee jaar: richtlijn zoals bij eerste epileptische aanval (zie subparagraaf A); e. epilepsie bij progressief neurologisch lijden dan wel onbehandelde epilepsie: individueel beoordelen; ten minste ongeschikt gedurende een jaar na de laatste aanval. C. Geldigheidsduur van het rijbewijs De geldigheidsduur van het rijbewijs (geschiktheidstermijn) van hen die onder A of B zijn goedgekeurd, is de eerste keer een jaar. Indien de betrokkene aanvalsvrij is gebleven of indien in gevallen genoemd onder subparagrafen Ba, Bb, of Bc de aard van de aanvallen niet is veranderd, geldt een geschiktheidstermijn (geldigheidsduur rijbewijs) van drie jaar, daarna vijf jaar en daarna onbeperkt. D. Staken of wijzigen van medicatie Het volgende onderscheid kan worden gemaakt: a. het staken van de medicatie na een aanvalsvrije periode van minder dan drie jaar: ongeschiktheid gedurende het staken en gedurende drie maanden erna. Daarna: oorspronkelijke geldigheidsduur van het rijbewijs (zie C); b. medicatie staken na een aanvalsvrije periode van drie jaar of meer: geen ongeschiktheid, ook niet gedurende het staken; c. wijziging van medicatie: ongeschiktheid gedurende nul tot drie maanden (bij voorkeur te beoordelen na overleg met de behandelaar). Verdere geldigheidsduur rijbewijs: zie C.
6
7.2.2. Rijbewijzen van GROEP 2 (vrachtwagen, bus met meer dan 9 personen, taxi) A. Na een eerste aanval Deze personen zijn permanent ongeschikt. Een uitzondering geldt wanneer het gaat om één epileptische aanval, die niet wordt behandeld met medicijnen, zonder duidelijke oorzaak en zonder EEG-afwijkingen in ‘epileptische zin’ in een standaard-, slaaponthoudings- en slaap-EEG: deze personen zijn ongeschikt gedurende twee jaar na de aanval. B. Na meer dan een aanval Deze personen zijn permanent ongeschikt. Een uitzondering geldt voor personen bij wie de medicatie is gestaakt en bij wie een standaard-, slaaponthoudings- en slaap-EEG na het staken van de medicatie geen afwijkingen ‘in epileptische zin’ vertonen. Na staken van de medicatie is de ongeschiktheidstermijn vijf jaar. C. Geldigheidsduur van het rijbewijs De geldigheidsduur (geschiktheidstermijn) van rijbewijzen van GROEP 2 is eerst één jaar. Indien de betrokkene aanvalsvrij is gebleven, wordt de geschiktheidsduur (geldigheidsduur rijbewijs) drie jaar en daarna telkens vijf jaar.
7.3. Bewustzijnsstoornissen (anders dan epilepsie) Personen met bewustzijnsstoornissen zijn, met uitzondering van de bewustzijnsstoornissen genoemd in paragrafen 7.3.1 en 7.3.2, voor alle rijbewijzen ongeschikt (zie ook paragrafen 6.9 en 8.5). Bij bewustzijnsstoornissen in de niet recente voorgeschiedenis en wanneer tevens uit de aantekening van de keurend arts blijkt dat nader specialistisch onderzoek niets heeft uitgewezen, is geen specialistisch onderzoek nodig. In alle andere gevallen is voor de geschiktheidsbeoordeling een specialistisch rapport vereist. De betrokkene kan geschikt worden verklaard voor rijbewijzen van GROEP 1 als deze minstens één jaar vrij is van de bedoelde stoornissen. De geschiktheidstermijn is dan vijf tot tien jaar, afhankelijk van de ernst van het beeld. Deze personen zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2, behalve wanneer de bewustzijnsstoornissen de laatste vijf jaar zijn uitgebleven; in dat geval geldt een geschiktheidstermijn van vijf jaar. 7.3.1. Obstructief slaapapnoesyndroom 7.3.1.1. Rijbewijzen van GROEP 1 Personen met obstructief slaapapnoesyndroom (OSAS) kunnen geschikt worden verklaard als op basis van een specialistisch rapport blijkt dat gedurende ten minste twee opeenvolgende maanden adequate behandeling plaatsvindt. Onder adequate behandeling wordt in dit verband verstaan: een Apneu-Hypopneu-Index (AHI) van kleiner dan 15 per uur, beoordeeld door een specialist met ervaring op het gebied van slaapgerelateerde stoornissen. Voor personen met hypertensie geldt tevens paragraaf 5.3. Als de specialist ondanks de adequate behandeling blijft twijfelen aan de rijgeschiktheid kan het CBR voor een juiste oordeelsvorming zonodig de deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) inschakelen om de geschiktheid vast te stellen. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De geschiktheidtermijn is de eerste keer een jaar. Indien uit een specialistisch rapport vervolgens een blijvende adequate behandeling blijkt, is de maximale geschiktheidtermijn drie jaar. 7.3.1.2. Rijbewijzen van GROEP 2 Personen met obstructief slaapapnoesyndroom (OSAS) kunnen geschikt worden verklaard als op basis van een specialistisch rapport blijkt dat gedurende ten minste drie opeenvolgende maanden adequate behandeling plaatsvindt. Onder adequate behandeling wordt in dit verband verstaan: een Apneu-Hypopneu-Index (AHI) van kleiner dan 15 per uur, beoordeeld door een specialist met ervaring op het gebied van slaapgerelateerde stoornissen. Voor personen met hypertensie geldt tevens paragraaf 5.3.
7
Als de specialist ondanks de adequate behandeling blijft twijfelen aan de rijgeschiktheid kan het CBR voor een juiste oordeelsvorming zonodig de deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) inschakelen om de geschiktheid vast te stellen. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De geschiktheidtermijn is maximaal een jaar. 7.3.2. Narcolepsie en idiopatische hypersomnolentie 7.3.2.1. Rijbewijzen van GROEP 1 Personen met narcolepsie of idiopathische hypersomnolentie kunnen geschikt worden verklaard als op basis van een specialistisch rapport blijkt dat gedurende ten minste twee opeenvolgende maanden adequate behandeling plaatsvindt. Criteria voor een adequate behandeling van narcolepsie en idiopatische hypersomnolentie zijn minimaal: een Epworth Sleeping Scale (ESS) score van kleiner dan 11 en een Maintenance of Wakefulness Test (MWT) met een gemiddelde latentie van meer dan acht minuten, beoordeeld door een specialist met ervaring op het gebied van slaapgerelateerde stoornissen. Als de specialist ondanks de adequate behandeling blijft twijfelen aan de rijgeschiktheid kan het CBR voor een juiste oordeelsvorming zonodig de deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) inschakelen om de geschiktheid vast te stellen. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De geschiktheidtermijn is de eerste keer een jaar. Indien uit een specialistisch rapport vervolgens een blijvende adequate behandeling blijkt, geldt een geschiktheidtermijn van drie jaar, daarna vijf jaar en daarna onbeperkt. 7.3.2.2. Rijbewijzen van GROEP 2 Personen met narcolepsie zijn permanent ongeschikt. Personen met idiopatische hypersomnolentie kunnen geschikt worden verklaard als op basis van een specialistisch rapport blijkt dat gedurende ten minste twee opeenvolgende maanden adequate behandeling plaatsvindt. Criteria voor een adequate behandeling van idiopathische hypersomnolentie zijn minimaal: een Epworth Sleeping Scale (ESS) score van kleiner dan 11 en een Maintenance of Wakefulness Test (MWT) met een gemiddelde latentie van meer dan acht minuten, beoordeeld door een specialist met ervaring op het gebied van slaapgerelateerde stoornissen. Als de specialist ondanks de adequate behandeling blijft twijfelen aan de rijgeschiktheid kan het CBR voor een juiste oordeelsvorming zonodig de deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) inschakelen om de geschiktheid vast te stellen. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De geschiktheidtermijn is de eerste keer een jaar. Indien uit een specialistisch rapport vervolgens een blijvende adequate behandeling blijkt, geldt een geschiktheidtermijn van drie jaar en daarna telkens vijf jaar. 7.4. Min of meer progressieve, al of niet intermitterend verlopende ziektebeelden Het betreft hier aandoeningen van de hersenen of het ruggenmerg, zoals de ziekte van Parkinson, multiple sclerose, cervicale myelopathie, en ziekten van perifere zenuwen en skeletspieren. De betrokkenen komen in de regel niet in aanmerking voor rijbewijzen van GROEP 2. Voor de beoordeling van de geschiktheid is een specialistisch rapport nodig, opgesteld door een neuroloog en eventueel een neuropsycholoog. Bij cervicale myelopathie kan echter volstaan worden met de aantekening van de keurend arts. Voor een juiste oordeelsvorming dient ook een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid van de desbetreffende afdeling van het CBR te worden geraadpleegd. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De duur van de geschiktheidstermijn hangt af van de mate van progressie van de ziekte en de ernst van de verschijnselen, maar is hooguit vijf jaar. Bij cognitieve stoornissen geldt tevens paragraaf 8.6 hieronder: 8.6. Cognitieve stoornissen 8.6.1. Dementie
8
A. GROEP 1: Bij een vermoeden van dementie is een specialistisch rapport (opgesteld door bijvoorbeeld een neuroloog, psychiater of geriater) vereist. Het rapport moet het CBR informatie verschaffen over de ernst van de dementie. Voor het indelen van de ernst van de dementie wordt daarbij gebruik gemaakt van de internationaal aanvaarde Clinical Dementia Rating (CDR). Personen met een zeer lichte (CDR 0,5) of lichte vorm (CDR 1) van dementie kunnen geschikt worden verklaard voor een rijbewijs van GROEP 1, met een beperking van de rijbevoegdheid tot privé gebruik. Personen met een matige (CDR 2) of ernstige (CDR 3) vorm van dementie zijn altijd ongeschikt. Voor de bepaling van de geschiktheid van personen met zeer lichte of lichte dementie dient een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid van de desbetreffende afdeling van het CBR plaats te vinden. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. De geschiktheidstermijn is één jaar. In uitzonderingsgevallen kunnen personen met een zeer lichte vorm van dementie (CDR 0,5) geschikt worden verklaard voor een termijn van maximaal drie jaar. Voorwaarde is dat de positieve rijtest wordt aangevuld met een positief neuropsychologisch onderzoek. B. GROEP 2: Personen bij wie de diagnose dementie is gesteld zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2. 8.6.2. Overige cognitieve stoornissen, anders dan dementie Personen bij wie het cognitief functioneren gestoord is geraakt (zoals een gestoord oordeel- en kritiekvermogen, gestoorde oriëntatie, geheugenstoornissen) zijn meestal ongeschikt voor GROEP 1 en altijd ongeschikt voor GROEP 2 rijbewijzen. Eventuele tijdelijke geschiktheid voor GROEP 1 – zulks ter beoordeling door middel van een specialistisch onderzoek – hangt af van de mate van progressie van de ziekte en de ernst van de verschijnselen, maar is hooguit vijf jaar. Voor de bepaling van de geschiktheid dient een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid van de desbetreffende afdeling van het CBR plaats te vinden. Het CBR heeft hiervoor een uitvoerig protocol. Organische aandoeningen die gepaard gaan met regelmatig terugkerende episoden van verwardheid en desoriëntatie maken de betrokkene ongeschikt voor het rijbewijs, tenzij deze verschijnselen alleen optreden bij intercurrente lichamelijke ziekten. Wat dit laatste betreft is in gunstige gevallen, na herstel van de bijkomende ziekte, goedkeuring mogelijk zo nodig met een beperkte geschiktheidstermijn. Bij reversibele oorzaken van psycho-organische stoornissen kan de betrokkene psychisch herstellen en weer geschikt worden verklaard.
7.5. Intracraniële tumoren Naast het onderscheid tussen hersentumoren in strikte zin en buiten de hersenen gelegen intracraniële tumoren, is het al dan niet optreden van epilepsie van belang voor de bepaling van de geschiktheid. Voor personen met intracraniële tumoren is steeds een specialistisch rapport vereist en in geval van stoornissen van het gezichtsorgaan gelden tevens de eisen uit hoofdstuk 3. 7.5.1. Rijbewijzen van GROEP 1 Strenge eisen moeten worden gesteld aan aanvragers van een rijbewijs van GROEP 1, die dit rijbewijs beroepsmatig gebruiken (bijvoorbeeld taxichauffeurs, chauffeurs van busjes voor personenvervoer, maar ook voor het onder toezicht doen besturen van een motorrijtuig door een derde). Zij zitten vele uren achter het stuur en dragen grote verantwoordelijkheden. Aan hen moeten daarom dezelfde eisen worden gesteld als aan personen met een GROEP 2-rijbewijs. Aanvragers van een GROEP 1-rijbewijs die niet tevens voldoen aan de eisen voor GROEP 2, kunnen daarom in beginsel alleen geschikt worden verklaard als het gebruik wordt beperkt tot privé-gebruik. In individuele gevallen kan een uitzondering worden gemaakt op de beperking tot privé-gebruik voor een termijn van maximaal vijf jaren en kan het rijbewijs ook worden gebruikt voor bepaalde vormen van beroepsmatig gebruik. Voorwaarde is keuring door een specialist en een verklaring van de werkgever waaruit blijkt dat niet meer dan vier uren per dag beroepsmatig gebruik wordt gemaakt van het rijbewijs. Deze uitzondering is niet mogelijk indien het beroepsmatig gebruik betrekking heeft op
9
het vervoeren van personen of het onder toezicht doen besturen van derden. De hieronder geformuleerde eisen voor GROEP 1 gelden zowel voor behandelde als onbehandelde intracraniële tumoren. A. Hersentumoren in strikte zin. Als een stabiel klinisch beeld is ontstaan met afwezigheid van functiestoornissen bestaat er geschiktheid voor GROEP 1 rijbewijzen voor een termijn van maximaal vijf jaar. Zijn er, blijkens het specialistisch rapport, motorische of cognitieve stoornissen, dan is een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) noodzakelijk om de geschiktheid vast te stellen. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van één jaar. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij epilepsie geldt tevens paragraaf 7.2 B. Buiten de hersenen gelegen intracraniële tumoren. Bij afwezigheid van functiestoornissen is er geschiktheid voor GROEP 1 rijbewijzen voor een termijn van maximaal vijf jaar. Zijn er, blijkens het specialistische rapport, motorische of cognitieve stoornissen, dan is een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) noodzakelijk om de geschiktheid vast te stellen. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van maximaal vijf jaar. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij epilepsie geldt tevens paragraaf 7.2 7.5.2. Rijbewijzen van GROEP 2 Personen met een intracraniële tumor zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2. Een uitzondering hierop vormt de situatie waarin de tumor, blijkens het specialistisch rapport, met succes curatief is behandeld. Bij afwezigheid van functiestoornissen is er geschiktheid met een maximum van drie jaar, aan te geven door de keurend specialist. Zijn er na de curatieve behandeling resterende lichamelijke of geestelijke functiestoornissen, dan is voor de beoordeling van de geschiktheid een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid (van de desbetreffende afdeling van het CBR) vereist. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van maximaal drie jaar. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol Bij epilepsie geldt tevens paragraaf 7.2. 7.6. Doorbloedingsstoornissen van de hersenen Met doorbloedingsstoornissen van de hersenen worden aandoeningen bedoeld als beroerte (intracerebrale hersenbloeding en herseninfarct), TIA (transient ischemic attack), subarachnoïdale bloedingen, misvormingen van hersenarterieën (zoals een aneurysma of een AVM) en vaatmisvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard (zoals caverneuze hemangiomen en congenitale veneuze deformaties). Bij de beoordeling van de geschiktheid zijn mede van belang de kans op, dan wel bestaan van epileptische aanvallen en de eventuele aanwezigheid van met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke en geestelijke functiestoornissen (zie voor de normen hoofdstuk 3, paragraaf 7.2, 7.7, en 8.6). Strenge eisen moeten worden gesteld aan aanvragers van een rijbewijs van GROEP 1, die dit rijbewijs beroepsmatig gebruiken. Personen met een (status na) doorbloedingsstoornis van de hersenen die voldoen aan de hieronder geformuleerde eisen voor GROEP 1, maar niet tevens aan de hieronder geformuleerde eisen voor GROEP 2, kunnen in beginsel alleen geschikt worden verklaard als het gebruik van het rijbewijs wordt beperkt tot privégebruik. Op verzoek kan in individuele gevallen een uitzondering worden gemaakt op de beperking tot privégebruik voor een termijn van maximaal vijf jaar en kan het rijbewijs ook worden gebruikt voor beroepsmatig vervoer, niet zijnde vervoer van personen of het onder toezicht doen besturen van derden, voor maximaal vier uren per dag. Voorwaarde is keuring door een specialist en een verklaring van de werkgever waaruit blijkt dat niet meer dan vier uren per dag beroepsmatig gebruik zal worden gemaakt van het rijbewijs. Deze uitzondering is niet mogelijk indien het beroepsmatig gebruik betrekking heeft op het vervoeren van personen of het onder toezicht doen besturen van derden. 7.6.1. Aneurysmata en andere misvormingen van de hersenarteriën
10
7.6.1.1. Toevallig ontdekte aneurysmata en andere misvormingen van de hersenarteriën met kans op het optreden van bloedingen. a. GROEP 1: Personen met een toevallig ontdekt aneurysma of andere vaatmisvorming van de hersenarteriën die niet heeft gebloed en niet is behandeld, kunnen geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 1 zonder termijnbeperking. b. GROEP 2: Personen met een aneurysma of een andere misvorming van de hersenarteriën die niet is behandeld om de kans op een recidiefbloeding te verkleinen, zijn niet geschikt voor rijbewijzen van GROEP 2. Een uitzondering geldt voor toevallig ontdekte, onbehandelde aneurysmata die kleiner zijn dan 10 mm. Een specialistisch rapport door een neuroloog is vereist en de maximale geschiktheidstermijn is drie jaar. 7.6.1.2. Aneurysmata en andere misvormingen van de hersenarteriën die zijn ontdekt na een bloeding Voor de beoordeling is een specialistisch rapport door een neuroloog vereist. a. GROEP 1: Personen met een bloeding uit een aneurysma of een andere arteriële vaatmisvorming zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 1 tot zes maanden na het ontstaan van de bloeding. Bij afwezigheid van een met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornissen, kunnen deze personen geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 1 zonder termijnbeperking. Bij een vermoeden op een dergelijke functiestoornis, is voor de beoordeling van de geschiktheid een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid het CBR vereist. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van drie jaar. b. GROEP 2: Personen met een bloeding uit een aneurysma of een andere arteriële vaatmisvorming zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 tot zes maanden na de behandeling om de kans op een recidiefbloeding te verkleinen. Bij afwezigheid van met de rijgeschiktheid interfererende geestelijke of lichamelijke functiestoornissen kunnen personen geschikt worden geacht voor een termijn van maximaal drie jaar. Bestaat er een dergelijke functiestoornis dan zijn deze personen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 totdat zij volgens het specialistisch rapport minimaal vijf jaar vrij zijn van dergelijke functiestoornissen. De maximale geschiktheidstermijn is dan drie jaar. 7.6.2. Misvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard Het betreft hier een scala aan aandoeningen, waaronder andere cerebrale caverneuze hemangiomen en congenitale veneuze malformaties. Voor de beoordeling is een specialistisch rapport door een neuroloog vereist. 7.6.2.1. Toevallig ontdekte zuiver veneuze misvormingen van de hersenvaten zonder klinische verschijnselen Wanneer deze aandoeningen toevallig gevonden worden, laten ze toch al vaak tekenen van een bloeding zien, zonder dat zich klinische verschijnselen hebben voorgedaan. Deze personen zijn geschikt voor rijbewijzen van GROEP 1 en 2 als uit het specialistisch rapport blijkt dat het risico van een (recidief) bloeding gering wordt geacht. De geschiktheidstermijn is gezien het dynamisch karakter van de aandoening maximaal drie jaar. 7.6.2.2. Zuiver veneuze misvormingen van de hersenvaten met klinische verschijnselen die niet zijn behandeld a. GROEP 1: Personen met misvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard die gebloed hebben en waarbij zich klinische verschijnselen hebben voorgedaan, zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 1 tot zes maanden na het begin van het optreden van de klinische verschijnselen.
11
Deze personen kunnen na zes maanden weer geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 1 als uit het specialistisch rapport blijkt dat het risico van een recidief bloeding gering wordt geacht en er geen met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornis is. De geschiktheidstermijn is gezien het dynamisch karakter van de aandoening maximaal drie jaar. Bij een vermoeden op een dergelijke functiestoornis is voor de beoordeling van de geschiktheid een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid het CBR vereist. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van maximaal drie jaar. b. GROEP 2: Personen met misvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard die gebloed hebben en waarbij zich klinische verschijnselen hebben voorgedaan, zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 tot zes maanden na het begin van het optreden van de klinische verschijnselen. Deze personen kunnen na zes maanden weer geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 2 als uit het specialistisch rapport blijkt dat het risico van een recidief bloeding gering wordt geacht en er geen met de rijgeschiktheid interfererende geestelijke of lichamelijke functiestoornis is. De maximale geschiktheidstermijn is drie jaar. Bestaat er een dergelijke functiestoornis dan zijn deze personen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 totdat zij volgens het specialistisch rapport minimaal vijf jaar vrij zijn van dergelijke functiestoornissen. De maximale geschiktheidstermijn is dan drie jaar. 7.6.2.3. Zuiver veneuze misvormingen van de hersenvaten met klinische verschijnselen die zijn behandeld a. GROEP 1: Personen met misvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard die gebloed hebben, waarbij zich klinische verschijnselen hebben voorgedaan en die zijn behandeld, zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 1 tot zes maanden na de behandeling. Deze personen kunnen na zes maanden weer geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 1 als uit het specialistisch rapport blijkt dat het risico van een recidief bloeding gering wordt geacht en er geen met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornis is. De geschiktheidstermijn is gezien het dynamisch karakter van de aandoening maximaal drie jaar. Bij een vermoeden op een dergelijke functiestoornis is voor de beoordeling van de geschiktheid een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid het CBR vereist. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij een positieve rijtest bestaat er geschiktheid voor een termijn van maximaal drie jaar. b. GROEP 2: Personen met misvormingen van de hersenvaten van zuiver veneuze aard die gebloed hebben, waarbij zich klinische verschijnselen hebben voorgedaan en die zijn behandeld, zijn ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 tot zes maanden na de behandeling. Deze personen kunnen na zes maanden weer geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 2 als uit het specialistisch rapport blijkt dat het risico van een recidief bloeding gering wordt geacht en er geen met de rijgeschiktheid interfererende geestelijke of lichamelijke functiestoornis is. De maximale geschiktheidstermijn is drie jaar. Bestaat er een dergelijke functiestoornis dan zijn deze personen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2 totdat zij volgens het specialistisch rapport minimaal vijf jaar vrij zijn van dergelijke functiestoornissen. De maximale geschiktheidstermijn is dan drie jaar. 7.6.3. TIA en beroerte a. GROEP 1: Personen met TIA of een beroerte, die niet het gevolg is van een misvorming van de hersenvaten, zijn gedurende twee weken na het ontstaan van de uitvalsverschijnselen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 1. Bestaat er na twee weken geen met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornis, kunnen zij op basis van het specialistisch rapport van een neuroloog of een revalidatiearts arts geschikt worden geacht voor rijbewijzen van GROEP 1 zonder termijnbeperking, mits zij adequaat worden behandeld met de geëigende therapie. Bestaat er na twee weken een met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornis, dan blijven deze personen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 1 tot drie maanden na het ontstaan van de uitvalsverschijnselen. Na die termijn is een specialistisch rapport, opgesteld door een neuroloog of een revalidatiearts, vereist.
12
Voor de beoordeling van de geschiktheid is tevens een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische rijgeschiktheid van het CBR vereist. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij een positieve rijtest is de maximale geschiktheidstermijn vijf jaar. b. GROEP 2: Personen met TIA of een beroerte, die niet het gevolg is van een misvorming van de hersenvaten, zijn vier weken na het ontstaan van de uitvalsverschijnselen ongeschikt voor rijbewijzen van GROEP 2. Na die termijn is een specialistisch rapport, opgesteld door een neuroloog of een revalidatiearts, vereist. Zij kunnen weer geschikt worden verklaard als uit het specialistisch rapport blijkt dat er geen met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornissen zijn. De maximale geschiktheidstermijn is drie jaar. 7.6.4. Subarachoïdale bloeding (SAB) Voor de beoordeling is een specialistisch rapport door een neuroloog vereist. Voor de eisen aan de geschiktheid bij een SAB ten gevolge van een geruptureerd aneurysma (ca. 85% van de gevallen) zie paragraaf 7.6.1.2. Personen die een niet-aneurysmatische, veneuze SAB (perimesencephale bloeding, ca. 10% van de gevallen) hebben gehad en restloos zijn hersteld, zijn geschikt voor GROEP 1 en 2 zonder termijnbeperking. Bij een vermoeden op een met de rijgeschiktheid interfererende lichamelijke of geestelijke functiestoornis is voor de beoordeling van de geschiktheid een rijtest met een deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid het CBR vereist. Het CBR heeft voor de rijtest een uitvoerig protocol. Bij een positieve rijtest is de maximale geschiktheidstermijn vijf jaar 7.7. Stationaire defecttoestanden Het gaat hierbij om defecttoestanden na trauma capitis met hersenletsel, traumatische dwarslesies, jeugdig verkregen spasticiteit, resttoestanden van hemiplegie, hyperkinetische syndromen en dergelijke. De betrokkenen komen in de regel niet in aanmerking voor rijbewijzen van GROEP 2. Voor rijbewijzen van GROEP 1 is geen specialistisch onderzoek nodig, indien de aantekening van de keurend arts (revalidatiearts) voldoende informatie bevat om de geschiktheid te kunnen beoordelen. Is dit niet het geval dan is een specialistisch rapport aangewezen, opgesteld door een deskundig neuroloog (en eventueel een neuropsycholoog). Voor een juiste oordeelsvorming dient zo nodig de deskundige op het gebied van de praktische geschiktheid van het CBR te worden geraadpleegd (uitvoering van een technisch onderzoek en/of een rijtest). De geschiktheidstermijn is maximaal tien jaar; bij twijfel over de geschiktheid in de nabije toekomst is deze ten hoogste vijf jaar.
13
