BIJLAGE A1: VRAGENLIJST BANKEN
EZ – Microkrediet Onderzoek (aanbodzijde - Financiële instellingen) 1 Hoeveel aanvragen voor bedrijfskrediet (dus niet consumentenkrediet of persoonlijke leningen) tot € 25.000 krijgt uw instelling per maand/jaar? Hoeveel daarvan worden toegekend? Welke vormen van bedrijfskrediet tot € 25.000 kent uw instelling? Wat is de 2 meest voorkomende vorm van financiering bij bedragen tot € 25.000? Welke criteria hanteert u bij de beoordeling van aanvragen tot € 30.000 voor 3 bedrijfsdoeleinden? Verschillen de criteria voor beoordeling van starters met die voor bestaande bedrijven? En met grotere kredietaanvragen? Heeft uw een specifiek kredietbeleid voor startende ondernemers? 4 En voor allochtone ondernemers? Hoe verhoudt het aantal bedrijfskredieten tot € 25.000 zich tot het aantal 5 hogere leningen? Is dit toe- of afgenomen in de afgelopen 5 jaar? Kunt u bij benadering aangeven hoe de samenstelling van de krediet portefeuille 6 was van bedrijfskrediet tot € 37.500? 7 Hoe hoog was eind 2005? de rente op rekening courant krediet: de rente op persoonlijke leningen: de rente op bedrijfskrediet: 8 Zijn er bijzondere kredietvoorwaarden (rente, garanties, overig) voor? 9 Hoe staat uw instelling tegenover kredieten starters of bestaande bedrijven tot € 25.000? Welke overwegingen spelen daar een rol bij? 10 Denkt u dat startende ondernemers over het algemeen de weg naar de financiële instellingen weten te vinden? Geldt dit evenzeer voor allochtone ondernemers? Hoe zou de toegang tot financiële instellingen voor startende (allochtone) ondernemers verbeterd kunnen worden? 11 Kunt u op basis van de analyse van uw kredietportefeuille stellen dat kleine leningen aan ondernemers significant vaker problemen opleveren dan met andere categorieën? Indien er vaker problemen zijn, welke? 12 Wat waren de belangrijkste redenen voor afwijzing van krediet aanvragen tot € 37.500? Gelden dezelfde redenen voor starters als bestaande bedrijven? 13 Wat is het percentage van in eerste instantie niet goedgekeurde kredietaanvragen in 2005 dat na bijstelling wel resulteerde in een lening? 14 Worden aanvragen van allochtone ondernemers vaker afgewezen dan van autochtone ondernemers? Zo ja, hoe verklaart u dat?
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 8
15 Ziet u een rol voor de overheid bij de krediet aan startende ondernemers? Welke overheidsinstelling en wat zou hun rol moeten zijn (denk bijv. aan de BBZ-regeling)? Of vindt u dat kredietverlening, inclusief krediet tot € 25.000, uitsluitend het terrein is van financiële instellingen? 16 Maakt u regelmatig gebruik van Staatsgaranties (Borgstellings Besluit MKB) om kleine kredieten af te dekken? Wat is uw ervaring hiermee? 17 Wat is de rol van starteradviesbureaus (bedrijven, personen) bij aanvragen voor (micro)krediet van startende ondernemers? Is hun betrokkenheid bij de aanvragen voor u een pluspunt? 18 Verwijst u startende ondernemers naar adviesbureaus als u de aanvraag in eerste instantie niet kan honoreren, bijv. voor bijstelling van het bedrijfsplan? 19 Welke bedrijfsadviesdiensten hebben kleine ondernemers het meest nodig? 20 Met welke gespecialiseerde adviesdiensten voor startende en kleine ondernemers hebt u ervaring?
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 9
BIJLAGE A2: VRAGENLIJST STARTERADVIESBUREAUS
EZ – Microkrediet Onderzoek (aanbodzijde - Starteradviesbureaus) Algemene onderzoeksvraag: Is er een substantieel aantal allochtone en autochtone ondernemers dat geen of moeizaam toegang heeft tot krediet tot € 25,000 van financiële instellingen, hetgeen de start van hun bedrijf bemoeilijkte of zelfs onmogelijk maakte?
Specifieke onderzoeksvraag Aanbodzijde: (i) In hoeverre zijn financiële instellingen geïnteresseerd in ondernemers met een kredietbehoefte tot € 25,000; (ii) Wat is in de praktijk het beleid van financiële instellingen met betrekking tot ondernemers met een kredietbehoefte tot € 25,000? 1
Sinds wanneer is u bedrijf actief als adviseur van startende ondernemers? Bestaan uw klanten uit starters: • met een bijstandsuitkering • met een WW-uitkering • met een WAO/WIA-uitkering • zonder uitkering
2
Op welk gebied biedt uw bedrijf ondersteuning aan startende ondernemers: • bij het schrijven van een ondernemersplan • bemiddeling bij het krijgen van financiering • begeleiding na de start • andere vorm van ondersteuning (specificeren) Kunt u bij benadering aangeven hoeveel klanten u de afgelopen 3 jaar heeft gehad? Hoeveel daarvan waren allochtone ondernemers?
3
Hoeveel startende ondernemers heeft u in de afgelopen 3 jaar begeleid bij het aanvragen van krediet bij een financiële instelling? Hoeveel daarvan waren allochtone ondernemers?
4
Hoeveel starters heeft u begeleid naar een financiële instelling? Hoeveel van deze klanten hebben een lening tot € 30.000 gekregen?
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 10
5
Van hoeveel starters werd de aanvraag in eerste instantie niet gehonoreerd en in tweede instantie wel? Hoe werd de bank alsnog overtuigd om de lening te verstrekken? • aangepast ondernemingsplan • gewijzigde kredietbehoefte • aanvullende zekerheden • overige aspecten (welke?)
6
Wat zijn de voornaamste redenen om kredietaanvragen niet te honoreren (in volgorde van belangrijkheid, van 1 tot 6)? • geen vertrouwen in de ondernemer • geen track record van het bedrijf • gebrekkig ondernemingsplan • te optimistische financiële begroting • onvoldoende marktonderbouwing • onvoldoende zekerheden
7
Was u het eens met de argumenten van de financiële instelling om de kredietaanvraag af te wijzen? Wanneer wel, wanneer en waarom niet?
8
Hoeveel van uw klanten hebben een BBZ-lening aangevraagd via de gemeentelijke sociale dienst? Hoeveel zijn er gehonoreerd?
9
Welke andere vormen van financiering maken startende ondernemers in uw ervaring het meest gebruikt van bij het opzetten van een eigen bedrijf? • geld van familieleden/vrienden, al of niet met tante Agaath-regeling • commerciële geldschieters uit de eigen kring (‘money-lenders’) • persoonlijk krediet via financiële instelling • andere vormen van financiering (welke?)
10 Vindt u dat startende ondernemers met behoefte aan kredieten tot € 30.000 over het algemeen de weg naar financiële instellingen wel weten te vinden? Zo niet, waarom niet? 11 Vindt u dat starterskrediet kan worden aangeboden door niet-financiële (overheids)instellingen, bijv. de BBZ-regeling)? Of vindt u kredietverlening, inclusief microkrediet, uitsluitend het terrein van financiële instellingen? (geef argumenten) 12 Welke financiële instellingen in Nederland zijn volgens u het meest ‘starter vriendelijk‘? En welke het minst?
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 11
13 Kent u de Staatsgarantieregeling (Besluit Borgstelling MKB Kredieten)? Kent u kleine ondernemers die hiervan gebruik hebben gemaakt? Wat vindt u van de effectiviteit van de regeling m.b.t. de krediet voor kleine (startende) ondernemers? Op welke punten zou de regeling moeten worden bijgesteld om haar effectiever te laten zijn in dit opzicht? 14 Wat vindt u van de uitspraak: “Wie als startend ondernemer een krediet nodig heeft tot € 25,000 - van een bank of een andere financiële instelling - kan in Nederland altijd wel terecht. Als dit niet het geval is dan komt de persoon in kwestie niet over als een ondernemer, ligt dat aan de kwaliteit van het bedrijfsplan, en/of er zijn onvoldoende zekerheden.“
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 12
BIJLAGE B: VRAGENLIJST ONDERNEMERS
Datum tel. gesprek: Door: Naam bedrijf: Plaats: Gesproken met: Evt. terugbellen: Evt. e-mail/bezoekadres Introductie Het Ministerie van Economische Zaken verricht momenteel een onderzoek naar de vraag naar en het aanbod van micro kredieten in Nederland. In het kader van dit onderzoek wordt een telefonische enquête onder eigenaren van Nederlandse bedrijven gehouden. Bent u bereid om mee te werken aan deze enquête? De beantwoording van de vragen duurt ongeveer 5 minuten. In geval van afwijzing: • Reden om niet mee te doen. • Bent u wel bereid om een vragenlijst per e-mail/post in te vullen? • Mogen wij u bezoeken?
1.
Heeft u een bedrijf?
Nee
Ja
Einde gesprek
Vraag 2
Kenmerken bedrijf 2.
Soort bedrijf:
3.
Jaar van oprichting (Hoeveel jaar bestaat het bedrijf?) Jaar:
4.
Aantal werknemers: 0 Alleen ondernemer
5.
0 < 10
0
> 10
Had u vóór de start van uw bedrijf: 0 een baan
FACET BV 2006
0 werkloos
0 ander bedrijf
0 afgestudeerd
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 13
Kenmerken ondernemer 6.
Eigenaar: 0 Man
7.
0 Vrouw
0 Autochtoon
0 Allochtoon
0 Anders
Leeftijd ondernemer: 0 0 0 0
< 20 jaar 21 – 35 jaar 36 – 50 jaar > 51 jaar
Financiering van het bedrijf 8.
Heeft u uw bedrijf alleen met eigen geld gefinancierd?
9.
Heeft u ooit geld geleend voor Vraag 10 uw bedrijf?
Vraag 11
10.
Heeft u ooit een krediet < €25.000 geleend?
Vraag 12
Waarom niet?
11.
Heeft u ooit zonder succes geprobeerd geld te lenen?
Instelling, reden voor afwijzing etc.
12.
Van wie heeft u geld geleend? 0 0 0 0 0
13.
Waarom niet?
familie en vrienden gemeente bank kredietverlenende instantie anders
Wanneer was dat? 0 0 0 0
14.
Waarom?
< 1 jaar geleden 1- 2 jaar geleden 2 – 5 jaar geleden 5 – 10 jaar geleden
Soort bankkrediet: 0 0 0 0 0 0
FACET BV 2006
Persoonlijke Lening (PL) Doorlopend krediet Rekening courant zakelijke banklening bankgarantie anders:
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 14
Knelpunten 15.
Was het moeilijk om een krediet te krijgen? (Knelpunten)
16.
Overige opmerkingen:
FACET BV 2006
Een nog onontgonnen gebied Microkredieten in Nederland, kansen en uitdagingen voor banken en starters Verplichtingnummer 1-4073
Bijlage 1 - 15