EXPO ZARAGOZA 2008 DE VOORBEELDFUNCTIE VAN HET BELGISCH PAVILJOEN Water en Belgisch landschap rode draad in project l’Escaut Op 14 juni start in het Spaanse Zaragoza de internationale tentoonstelling rond het thema ‘Water en duurzame ontwikkeling’. Het Belgisch paviljoen wordt volledig gekleurd door een project van l’Escaut dat de klimatologische sfeer van ons land ademt. De grote lijnen voor dit project werden uitgetekend door het Commissariaat van de Belgische Regering en de Regie der Gebouwen.
14 DIMENSION
Regie ook internationaal actief Het Bureau International des Expositions (B.I.E.) wees de Spaanse stad Zaragoza aan als organiserende stad van de internationale tentoonstelling 2008 onder het thema ‘Water en duurzame ontwikkeling’. De Expo Zaragoza 2008 vindt plaats van 14 juni tot 14 september 2008. Net als bij de vorige editie in Aïchi (Japan) in 2005 schakelde het Commissariaat van de Belgische Regering de Regie der Gebouwen in als technisch en administratief adviseur. De Regie der Gebouwen (RdG) werd in ’71 opgericht als parastatale en ressorteert onder de bevoegdheid van de Minister van Financiën alhoewel ze niet tot het departement Financiën behoort. Ze telt 1.450 personeelsleden, waarvan er zo’n 600
project
‘Water voor het leven’ komt aan bod in een toren van 70 meter hoog.
het Justus Lipsius gebouw (1988-1995), rekenen op ons voor het verwezenlijken van hun projecten. Momenteel treden wij op als projectmanager voor het project ‘Résidence Palace - Blok A’. In dit gebouw zullen de Europese raad en de zetel van de Raad van Ministers van de Europese Unie gehuisvest worden vanaf 2013. Daarnaast zijn er ook de internationale verplichtingen in het kader van wetenschappelijke instellingen in het buitenland (Rome en Parijs) en in het kader van de organisatie van wereld- en internationale tentoonstellingen, op verzoek van de FOD Economie. De opdracht voor de Expo Zaragoza 2008 hoort onder deze laatste noemer thuis.”
Project l’Escaut weerhouden gehuisvest zijn in de hoofdzetel te Brussel. Johan Vanderborght, woordvoerder Regie der Gebouwen: “Tot onze taken behoort onder meer het huisvesten van federale ambtenaren in kwalitatieve kantoren. De kantoren worden in hoofdzaak gehuurd. Daarnaast staan wij ook in voor het patrimoniumbeheer van het federale erfgoed. Het betreft zo’n 1.600 gebouwen, goed voor 8 miljoen vierkante meter, verspreid over het ganse land. De Regie is geen eigenaar van deze gebouwen maar staat in voor het beheer ervan, in opdracht van de federale staat.”
Meer dan coördineren … Ir. Lionel Pynaert, waarnemend Diensthoofd - Adviseur Internationale Instellingen RdG: “De rol van de Regie blijft niet beperkt tot projectmanagement. Binnen de Regie zelf zijn enkele tientallen architecten actief. We hebben daarvoor alle bouwdisciplines en knowhow in huis: stabiliteit, HVAC, elektriciteit, liften, data en telecommunicatie, akoestiek… Aldus beschikken wij in feite over een multidisciplinair studiebureau. We doen dus veel meer dan alleen coördineren. Minder bekend is het feit dat de Regie der Gebouwen ook een aantal Europese en internationale verplichtingen heeft. Ten behoeve van de Hoge Raad voor de Europese scholen staan wij in voor het beheer van vier schoolcomplexen: drie ervan zijn gelegen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Ukkel, Sint-Lambrechts-Woluwe en Elsene) en het vierde is gelegen in Mol. Ook het beheer van de overgangssite in Vorst behoort tot het dienstenpakket van de dienst Internationale Instellingen. Het opvolgen van de studies en de werken betreffende de vierde Europese school te Brussel, op de site van de vroegere Kadettenschool in Laken, behoort eveneens tot onze opdracht. Een aantal Europese instellingen zoals de Raad van de Europese Unie, voor wie wij als bouwheer optraden voor het oprichten van
Eind 2006 lanceerde het Commissariaat van de Belgische Regering (zie kaderstuk ‘Belgisch paviljoen verwacht één miljoen bezoekers), in samenwerking met de Regie der Gebouwen, een algemene offerteaanvraag voor de aanstelling van een ontwerper voor studie, realisatie en uitvoering van het paviljoen. Uit de vier ingediende projecten werd door de beoordelingscommissie het project van de tijdelijke vereniging “l’Escaut Architecture scénographiques expositions - Studiebureau Weinand - LAB” uit Brussel weerhouden, dit voor een bedrag van 450.963 euro. l’Escaut is een architectenbureau gespecialiseerd in culturele programma’s. Partners Studiebureau Weinand en LAB zijn gespecialiseerd in, respectievelijk, stabiliteit en verlichting. De Beoordelingscommissie was samengesteld uit vier vertegenwoordigers van de Regie en de twee commissarissen van de Belgische Regering voor de Expo. De commissie oordeelde op basis van drie ‘gelijkwaardige’ peilers: het project moest kaderen binnen het vooropgestelde budget, de technische kwalificaties van de indiener en de esthetische waarde van het project. Daarna werd het weerhouden project voorgesteld aan de Begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van de federale en regionale overheden. Alfons Boesmans, Commissaris van de Belgische Regering voor Expo Zaragoza 2008: “Het water als onmisbaar element van het leven is de doelstelling van deze Expo, die ook de menselijke ontwikkeling op grond van een etisch engagement van de duurzaamheid tot doel heeft. Het thema wordt benaderd als een intelligente uitdaging: de innovatie voor de duurzaamheid.” Daarnaast zijn er vier subthema’s: ‘Water, een unieke bron’ in het Brugpaviljoen - een overdekte voetgangersbrug van 270 meter lang, gebouwd op de twee oevers van de Ebro rivier - dat toegang geeft tot de site. Een tweede subthema ‘Water voor
»
DIMENSION 15
Driedimensionele weergave van het Belgisch paviljoen op de Expo Zaragoza 2008 (© RdG)
Belgisch paviljoen verwacht één miljoen bezoekers Tussen een internationale en een wereldtentoonstelling zijn enkele opmerkelijke verschillen. Alfons Boesmans, Commissaris Expo Zaragoza 2008, verduidelijkt: “Wereldtentoonstellingen zoals bijvoorbeeld deze in Hannover in 2000 worden om de vijf jaar gehouden op een site zonder oppervlaktebegrenzing. Gedurende een periode van zes maanden worden algemene thema’s aangeroerd. Internationale tentoonstellingen zoals deze die straks in Zaragoza wordt gehouden, worden slechts gedurende drie maanden georganiseerd, op een terrein van maximum 25 hectaren. Ze behandelen een welbepaald thema, in dit geval ‘Water en duurzame ontwikkeling’. In het Belgisch paviljoen beleeft de bezoeker in 12 minuten het klimaat in ons land over de 12 maanden van 2007. Een ingenieus systeem doet de zon schijnen, wolken verschuiven, regen drupt neer op veenmos … Kunstenaars zoals Jan Fabre dragen met hun werken bij tot de mysterieuze Belgische atmosfeer. Het waterbedrijf Vivaqua en Wetenschapsbeleid en Ontwikkelingssamenwerking hebben, samen met tal van bedrijven, instellingen, onderzoekscentra en NGO’s, de tentoonstelling inhoudelijk onderbouwd. Normaal gesproken mogen straks op het Belgisch paviljoen 10 à 15 procent van het totaal aantal Expo-bezoekers worden verwacht. We schatten dat ongeveer één miljoen personen het Belgisch paviljoen zullen aandoen.”
het » leven’ komt aan bod in een toren van 70 meter hoog. Daarnaast zijn er nog ‘Landschappen van water’ (een rivieraquarium van 1.600 m2 bestaande uit een reeks zalen) en tenslotte ‘Water, een element van volkeren’.
Water en het Belgische landschap … De Expo Zaragoza 2008 wordt georganiseerd op een terrein van 25 hectaren in de nabijheid van het historisch centrum van de stad. Het voor België gereserveerde paviljoen heeft een grondoppervlakte van ongeveer 968 m2. Het ontwerp van l’Escaut is gebaseerd op de natuurlijke cyclus van het water en het Belgische landschap. Hiervoor maakt het nuttig gebruik van de volledige lengte van het paviljoen om op die manier een vreemde en geheimzinnige ‘landschapsachtergrond’ te creëren. Bedoeling is dat men de weersomstandigheden in ons land over de 12 maanden van vorig jaar ‘beleeft’ in een tijdspanne van 12 minuten, de tijd nodig voor een ‘non stop’ rondgang in het Belgisch paviljoen. Het ontwerp is gebaseerd op zes elementen (zie ook kaderstuk ‘Zes elementen van ontwerp l’Escaut’). Nathalie Huygens, attaché-architect RdG en projectleider Belgisch paviljoen op de Expo Zaragoza 2008: “Het project van l’Escaut geeft de bezoekers een impressie van het landschap in ons land. Eens binnen kijkt men naar een hellend vlak van veenmos over de ganse lengte van het paviljoen. Daarboven hangt een wolkendek dat voortdurend verandert en via een sprinkler-systeem de neerslagcyclus van een gans jaar op twaalf minuten zal reconstrueren. Het veenmos absorbeert het vocht en voedt het eronder gelegen waterreservoir, net zoals dit in de natuur gebeurt. Het hellend vlak wordt langs beide zijden begrensd door reuzengrote foto’s van het Belgische landschap.”
Duurzame ontwikkeling Nathalie Huygens: “Het concept duurzame ontwikkeling heeft niet enkel betrekking op milieuoverwegingen. Aan de basis van deze problematiek liggen drie peilers, die onlosmakelijk met mekaar verbonden zijn en hiërarchisch even belangrijk zijn: maatschappij, economie en milieu. Een gebouw kan pas als duurzaam worden beschouwd indien het zowel economisch efficiënt, sociaal rechtvaardig als ecologisch verantwoord onderhoudsvriendelijk is.” Er is vooreerst de sociale peiler binnen duurzame ontwikkeling. Nathalie Huygens: “Een sociaal rechtvaardig paviljoen is een gebouw met volledige toegankelijkheid. Iedere ‘tentoonstelling’ van het paviljoen en alle bezoekersfaciliteiten (shop, restaurant …) zijn toegankelijk voor personen met een motorische handicap. Op het volledige traject van de bezoeker zullen er geen
16 DIMENSION
uitsteken of niveauverschillen voorkomen. Dit vergemakkelijkt de toegang voor onder meer kinderen en oudere personen. Bij het ontwerp van de ruimtes en installaties werden designcriteria gehanteerd die ervoor zorgen dat alle infrastructuur, bestemd voor het publiek, door een zo groot mogelijk aantal personen kan worden gebruikt. De verlichting en de matte kleuren, die werden gekozen voor de vloeren en de muren, contrasteren dermate dat ze de bezoekers automatisch naar de verschillende zones toeleiden.” Duurzame ontwikkeling is ook terug te vinden in de economische peiler. Nathalie Huygens: “De gebruikte technische uitrustingen en systemen staan garant voor energiebesparing op het vlak van water en elektriciteit. In de Expo-zone wordt het water fijn verspreid in de ruimte dankzij een luchtstroom, gevoed door motoren met een laag vermogen. Dit zorgt voor een aangename en verfrissende omgeving. Het waterverbruik wordt sterk beperkt dankzij het lage volume om te conditioneren, in harmonie met het gelijkaardige ‘hemel met nevelsluier’-fenomeen dat in open lucht plaats vindt. Bedoeling is tot een ‘gesloten circuit’-systeem te komen door middel van een anti-bacteriële waterbehandeling. Het luik elektriciteit heeft zowel betrekking op de klimatisatie als op de verlichting. Naar klimatisatie toe zal het systeem in de Expo-zone enkel elektriciteit verbruiken om pompen en ventilatoren te voeden. Het klimatisatiesysteem heeft geen koelmachine nodig en verbruikt evenmin ijswater. De organisatie van de Expo voorziet zelf in een ijswatersysteem. Het energieverbruik ligt dus stukken lager dan bij een klassiek klimatisatiesysteem. Wat verlichting betreft wordt voor krachtige hoge rendementsverlichting gekozen om het aantal lichtinstallaties te kunnen beperken. Bovendien wordt ook het gebruik van halogene lichtbronnen - die niet alleen veel elektriciteit verbruiken maar ook heel wat warmte afgeven - binnen de perken gehouden. Fluorescerende bronnen verdienen de voorkeur, zowel in de Expo-zone als in de zone met bezoekersfaciliteiten.” De milieu-peiler tenslotte manifesteert zich onder meer in de eenvoudige en functionele architecturale voorstelling die toelaat het gebruik van materialen binnen de perken te houden. Nathalie
Huygens: “Ook het maximaal te besteden budget heeft dit mee in de hand gewerkt. De klemtoon ligt op het gebruiken van recycleerbare en herbruikbare materialen. Zo mogen er bijvoorbeeld geen PVC-materialen worden aangewend. De materialen en producten, die benevens milieuvriendelijk ook in overeenstemming moeten zijn met het bestaande aanbod in de regio Zaragoza, worden gekozen in overleg met het Agentschap voor Natuur-
»
Zes elementen van ontwerp l’Escaut: • De hemel met nevelsluier: de bezoeker kan het Belgisch klimaat ervaren door de verspreiding van nevel in fijne buien. Op die manier worden de gure weersomstandigheden voorgesteld die België vorig jaar heeft gekend. Dit systeem zorgt eveneens voor de klimaatregeling in het ganse paviljoen. • Het tapijt van veenmos: veenmos wordt gelegd op een breed net dat als een hellend vlak is opgespannen. Gedurende de drie maanden van de tentoonstelling zal het tapijt de neerslag - door de hemel met nevelsluier geproduceerd - opvangen. • De Belgische horizonten: naast het veenmostapijt worden 2 reuzenschermen geplaatst die in de verte uitkomen bij een neveltapijt. Op de schermen komen reusachtige fotografische voorstellingen van Belgische landschappen die betrekking hebben op water, een realisatie van Christine Felten en Véronique Massinger. • De holte: onder het veenmostapijt komt een ‘ondergrondse’ ruimte als spiegelbeeld van de ‘bovengrondse’ scenografie. • Jan Fabre: een kunstwerk van deze ambassadeur van het water bij de Unesco, met name ‘Zeven bronzen baden’, zal op de voorgrond treden als vlijmscherp en surrealistisch neventhema. • De gevel tenslotte bestaat uit een samenspel van pastilles van roestvrij staal die, in beweging gebracht door de wind, doen denken aan de golvingen en fonkelingen van een watervlak.
DIMENSION 17
Spaanse aannemer
contracting. Nathalie Huygens: “Er was ook een Belgisch bouwbedrijf kandidaat. De geselecteerde Spaanse bouwonderneming was de goedkoopste kandidaat. Bovendien heeft het bedrijf een aantal serieuze referenties. Andere deelnemende landen, zoals Japan en Thailand, hebben eveneens een beroep gedaan op hun knowhow en ervaring. De RDG is de aanspreekpartner voor de dagelijkse kontakten met deze aannemer. In geval van problemen is l’Escaut ter plaatse. Bij de organisatie van deze Expo merken we wel dat de eisen op het vlak van procedures en administratie zeer hoog liggen. Naast ons zeer goed gestoffeerd globaal project moeten zowel op het vlak van milieu, uitvoering op de werf, diverse goedkeuringen … telkens zeer gedetailleerde dossiers worden voorgelegd. Zo moet het dossier voor het Belgisch paviljoen onder meer goedgekeurd worden door de Spaanse orde van architecten. Er dienen tevens financiële vergoedingen betaald aan deze orde en aan de autonome regio Aragon. De totale kostprijs van het ‘Belgisch paviljoen’ project ter plaatse mag worden geschat op ongeveer 1,1 miljoen euro.” <
De realisatie van het project ter plaatse werd toegewezen aan een Spaanse bouwonderneming uit Zaragoza, actief in general
www.zaragoza2008.com
Marie Szersnovicz, scenograaf (bureau l’Escaut), Nathalie Huygens (RdG), Alfons Boesmans, commissaris, Anne-André Léonard, adjunct-commissaris, Hugues Malherbe (RdG) en Pierre-Yves Badot (RdG). Ir. Lionel Pynaert, waarnemend Diensthoofd Internationale Instellingen RdG ontbreekt op de foto. (© RdG)
lijke Hulpbronnen van de Expo 2008. Op die manier wordt het transport van materialen in sterke mate beperkt en het eventueel hergebruik ervan in de hand gewerkt. Zo krijgen bijvoorbeeld de metalen structuren van de business centers (kantoren, shops…) van de diverse paviljoenen na de Expo een nieuwe bestemming in de regio. Enkel de buitenmuren van de paviljoenen verdwijnen definitief. De Spaanse algemene onderneming moet tevens een globaal afvalbeheersplan uitwerken dat milieuvriendelijk is. Vermits de paviljoenen bedoeld zijn als voorlopige constructies, moeten ook de omstandigheden voor de afbraak van het volledige complex optimaal zijn. “
2008 2008 2008
»
Innovatieve watertechnologieën in de industrie Innovatieve watertechnologieën in de industrie Vakbeurs en workshop op dinsdag 3 juni 2008 Innovatieve watertechnologieën Vakbeurs en workshop op dinsdag juniindustrie 2008 in de Brabanthal in Leuven (B) in3de in de Brabanthal in Leuven (B) Vakbeurs en workshop op dinsdag 3 juni 2008 in de Brabanthal in Leuven (B)
Vakbeurs van 10 10 uur uurtot tot1818uur. uur. Vakbeursmet metmeer meerdan dan70 70exposanten, exposanten, gratis gratis toegankelijk toegankelijk van Workshops Workshops(inschrijven (inschrijvenvia viawww.aquarama.be) www.aquarama.be) Vakbeurs met meer dan 70 exposanten, gratis toegankelijk van 10 uur tot 18 uur. • Toekomst water in de industrie • Toekomst water in de industrie • Desinfectie • Desinfectieprocesproces-enenkoelwater koelwater (inschrijven via www.aquarama.be) • Nieuwe enenfiltratietechnieken bij • Workshops Nieuwesensoren sensoren filtratietechnieken bij afvalwaterzuivering afvalwaterzuivering • Toekomst water in de industrie • Desinfectie proces- en koelwater • Nieuwe sensoren en filtratietechnieken bij afvalwaterzuivering AQ_Workshop_Textiel_NL.indd1 1 AQ_Workshop_Textiel_NL.indd
Infoenenregistratie registratie: : Info www.aquarama.be www.aquarama.be Info en registratie : www.aquarama.be 06-03-2008 11:27:01 06-03-2008 11:27:01
