Een rondgang door het historisch centrum van Zaragoza

1

Een rondgang door het historisch centrum van Zaragoza. Maños, zo worden Aragonezen en inwoners van Zaragoza door andere Spanjaarden genoemd. De Aragonezen zijn trots op deze benaming, maar er circuleren meerdere speculaties over de mogelijke oorsprong van dit woord. Zo zeggen sommigen dat het woord is afgeleid van het latijns magnus/magnum, wat ‘groot’ betekent. Meest waarschijnlijk is dat het woord werd gebruikt door Aragonese Mudéjares voor de aanduiding van kameraden in gevangenschap, kameraden die tegenslag kenden of kameraden die woonden in een door Christenen onderworpen dorp. Later, als de etnische en religieuze discriminatie vervaagde, betekende het zoiets als ‘mens van het dorp’.

De Zudatoren. De Zuda was de naam die islamitische paleizen kregen die lagen binnen de stadsmuren en waar het bewind was gehuisvest. De islamieten bouwden dit paleis vastgeankerd aan de Romeinse stadsmuren in de noordwestelijke hoek van de stad, vlakbij de rivier. Ten tijde van het emiraat (los van Córdoba – rond 1020) was het de verblijfsplaats van de gouverneur en diende later als winterverblijf voor de koningen van de taifas. De toren is het enige dat overblijft van het Zudapaleis. Bij de verovering door de Christenen werd het gebouw het koninklijk paleis van de koningen van Aragón tot de 13e eeuw, waarna met de Aljafería begon te gebruiken. In 1180 schonk Alfons II van die langsbuiten gescheiden zijn door kroonlijsten die Aragón het gebouw aan de ‘ziekenhuisorde de horizontale richting benadrukken van Sint Jan van Jeruzalem’ die er een (renaissancegebouwen). Een stijl rijk aan hospitaal van maakten voor armen en zieken, muuropeningen die grote ramen met bovendorpels Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

bekend als ‘Zuda del Hospital’. De plaatsing van het hospitaal is toe te schrijven aan de algemene ongezondheid van alle burgers, die tot uiting kwam in de hardheid van de epidemies, zoals de zwarte pest van 1348, die een tiende van de bevolking trof. In 1725 werd de vlakbij gelegen kerk van Sint Jan de los Panetes gebouwd in barokke stijl. In 1835 werd het hospitaal geseculariseerd (onteigend van de kerk naar de staat) en werd het gebouw afgebroken waarbij enkel de stadsmuren, de toren en de kerk bleven staan. Het huidige uitzicht is het resultaat van een restauratie uit 1946‐1952 die de voorkeur gaf aan de renaissance tijd t.o.v. de tijden ervoor. Bouwkundig is het een vierhoekige uitkijktoren met de buitenmuren in lichte talud en volledig gebouwd in traditionele arabische baksteen (rajola). Langsbinnen zijn er 4 bovenverdiepingen

2

combineren met cirkelbogen. Het vleugje mudéjar bestaat vooral uit het gebruik van baksteen in verschillende vormen en verbanden om de oversteek en de verschillende verdiepingen te markeren. Tegenwoordig is de Zudatoren vrij toegankelijk tijdens de openingsuren van 10u tot 14u00 en van 16u30 tot 20u00. De Zudatoren herbergt nu op het gelijkvloersniveau ‘la oficina de turismo’. Men kan helemaal naar boven (ca. 100 treden). Het bovenste verdiep is langs de 4 zijden voorzien van vensters die een zicht geven op Zaragoza. Boven de vensters zijn verklarende panelen geplaatst met uitleg over de belangrijkste gebouwen van Zaragoza die je van daaruit kan zien.

’Augusto de Prima Porta’ is een reproductie in brons van het bronzen standbeeld van César Augusto dat ontdekt werd in 1863 in Prima Porta (Rome). Het is een geschenk van Mussolini aan de stad uit 1940. 4 bogen die de 4 hoofdperiodes van Zaragoza symboliseren: de Iberische periode (Salduie), de Romeinse periode (Caesaraugusto), de islamitische periode (Saraqusta), de Christelijke periode (Zaragoza).

Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

3

Het grootste overgebleven stuk Romeinse stadsmuur (zie foto rechts). El MERCADO CENTRAL de Zaragoza – aanvoer van vers voedsel Werd ontworpen in 1895 om de traditionele oude ‘plaza del mercado’ in open lucht te vervangen en was klaar in 1903. Het is geklasseerd als nationaal historisch monument sinds 1978 en cultureel erfgoed sinds 1982.

Gebruikte materialen : steen, staal en glas. De portalen vertonen neoclassistische elementen (booggalerijen, gesculptuurde zinnebeelden uit de landbouw, jacht, visvangst, transport, pinakels afgewerkt met fruitmanden) opzij van een smeedwerken rooster. De kapitelen van de ijzerkolommen tonen : mandjes, acanthusbladeren, neoclassicistische palmen en trosjes vruchten.

De ontwerper Félix Navarro studeerde in Parijs en kende ‘Les Halles’, de grote aanvoerpunten voor vers voedsel in Parijs. Ongetwijfeld heeft dit zijn ontwerp beïnvloed. Hij tekende een rechthoek met 3 beuken, die van het midden was ruimer en hoger. Het geheel staat op een halfhoge kelder die als opslagplaats dienst deed en die langsbuiten het beeld van de verhoogde


4

sokkel doet ontstaan. El PILAR, FIESTAS DEL PILAR en de SYMBOLIEK OP DE ‘PLAZA DEL PILAR’. De verschijning van Maria aan de apostel Jacobus te Zaragoza. De Spaanse naam voor Jacobus is afgeleid van het latijn Sanctus Iacobus, in het Spaans Sant Iago(bus) = Santiago. Na pinksteren begint Jacobus zijn eigen apostolaat en ging het evangelie verspreiden. In enkele documenten uit de 13e eeuw, die bewaard zijn in de kathedraal staat letterlijk dat Santiago rond het jaar 40 na Christus in Zaragoza aankomt, via Asturias, Galicia en Castilië. In Zaragoza predikt hij meerdere dagen. Toch slaagde hij er slechts in om 8 man te bekeren en werd hierdoor moedeloos. In de nacht van 2 januari van het jaar 40 bevond Jacobus zich aan de oevers van de Ebro, hoorde engelen het ‘Ave María’ zingen en verscheen de Heilige Maagd Maria, staande op een marmeren pilaar. Ze gaf hem de opdracht ter ere van haar een kerk te bouwen rond de pilaar waarop ze stond, die tot het einde der tijden op dezelfde plaats moest blijven staan. 's Anderendaags begon Jacobus met de bouw van een kapel, geholpen door zijn acht leerlingen. Vandaar de naam "Onze Lieve Vrouw van de Pilaar". 12 oktober – FIESTAS DEL PILAR of Día de Nuestra Señora del Pilar. Na Santiago de Compostela is de basiliek van Pilar de belangrijkste pelgrimskerk van Spanje. Onze Lieve Vrouwe van Pilaar is tevens de patrones van de ganse Spaanstalige gemeenschap overal ter wereld. 'El Pilar' is in Spanje en Latijns Amerika een begrip. Op 12 oktober vinden de fiestas del Pilar plaats, één van de grootste religieuze feesten van Spanje. Veel meisjes die rond die datum zijn geboren, heten María del Pilar. Deze feesten duren in Zaragoza 4 opeenvolgende dagen. Duizenden pelgrims komen jaarlijks naar Zaragoza om het zwarte Mariabeeldje met geborduurde dekmantel en zilveren kroon te bewonderen. Eénmaal per jaar, op 12 oktober, wordt het Mariabeeld met de nodige trom ter processie gedragen en eindigt telkenmale triomfantelijk bovenop een pilaar van bloemen. Vanaf de plaza del pilar wordt in een plechtige bloemenprocessie het kleine beeld naar de kapel aan de oever van de Ebro gedragen. 12 oktober – ook SPAANSE NATIONALE FEESTDAG, DAG VAN DE HISPANIDAD, RASSENDAG, COLOMBUSDAG. Op 12 oktober 1492 ontdekte Colombus Amerika. Na de ontdekking ontstond het Spaanse imperium. 12 oktober is nu de ‘nationale feestdag van Spanje’, ter ere van Columbus. Deze dag wordt tegelijk de ‘Dia de la Hispanidad’, de ‘Dia de la Raza’ of ‘Colombusdag’ genoemd en wordt bijna door alle Spaanstalige gemeenschappen gevierd. PLAZA DEL PILAR. De Plaza del Pilar is één van de grootste esplanades van Europa. De laatste grote bouwkundige aanpassing gebeurde eind de jaren

80 wanneer men een ondergrondse parking onder de plaza heeft gemaakt. Men is toen ook gestoten op de ruines van het Romeinse forum, waarna men het ‘museo del foro de ceasaraugusta’ heeft opgericht.

Fuente de la hispanidad. 1 jaar voor de 500e verjaardag van de ontdekking van Amerika, nl. in 1991, heeft men de plaza voorzien van een granieten betegeling en heeft men de ‘fuente de la Hispanidad’ opgericht als symbool voor alle Spaanssprekende landen van Amerika (los países hispanoamericanos). Dit omdat de maagd van Pilar de patrones is van alle spaansprekenden ter wereld (Hispanidad). De fuente de la Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

5

Hispanidad bevat een wereldbol met daarop de wereld zoals die gekend was vóór 1492. De fontein met waterpartij stelt Zuid‐Amerika voor. De 3 marmeren rechthoeken stellen de 3 zeilschepen (karvelen) voor waarmee Columbus zijn eerste Amerikareis aanving: het vlaggenschip de Santa María, de Pinta en de Niña.

Een leidende pilaar gaat voorop voor het volk. Op het moment dat Columbus Amerika ontdekte was 12 oktober reeds de feestdag van de maagd van Pilar. Naar analogie van exodus 13:21,22 ‘een vuurzuil leidde het volk van Israel door de woestijn…’, geloofde men ook in de pilaar van Zaragoza die het volk als gids op weg begeleide. Men geloofde bijgevolg dat het geen toeval was dat Columbus Amerika ontdekte net op dezelfde dag van het feest van de Maagd van Pilar. Dit getuigt de latijnse tekst op de grond gebeiteld voor de Basiliek van Pilar: “Columnam ducem habemus quae numquam defuit per diem nec per noctem coram populo.” “We hebben een leidende pilaar die voorop gaat voor het volk en die ons nooit in de steek heeft gelaten noch overdag noch ’s nachts.” “Tenemos una columna conductora que avanza por delante del pueblo, la cual nunca nos ha faltado ni por el día ni por la noche”. El monumento a Goya. Tegenover ‘la lonja’ staat ‘el monumento a Goya’ dat bestaat uit 5 bronzen beelden. Het beeld op het voetstuk is de schilder Francisco Goya zelf, 3 m hoog en werd gemaakt in 1960 door de


6

Catalaanse beeldhouwer Federico Marés. Daarnaast 4 op de grond zittende figuren, 2 mannen aan één kant en 2 vrouwen aan de andere kant. De klederdracht is 18e eeuws, zoals te zien op zijn schilderijen. Naast het monument staat zijn grafsteen, maar zijn lichaam ligt sinds 1919 in Madrid. Francisco Goya was een Spaans kunstschilder en graveur. Hij werd geboren in Fuendetodos, op een 50 km van Zaragoza. Goya groeide op in Zaragoza en begon zijn artistieke carrière op 14 jarige leeftijd in het atelier van José Luzán. Rond 1771 kon hij naar Italië gaan en bij zijn terugkomst schilderde hij vooral in Zaragoza en omgeving. Bekend uit deze periode zijn ' la Cartuja de Aula Dei' en 'el Coreto de la Basílica del Pilar', beide in Zaragoza. Goya werd vooral portretschilder van de Spaanse koninklijke familie. Echter, de Spaanse Inquisitie was in die tijd machtig en bemoeide zich met zijn werk. De bloedige Napoleontische invasie van 1808 en de bezetting van Spanje deed hem terugtrekken. Hij maakte een reeks etsen over de gruwelen van de oorlog (los desastres de la guerra). Na het vertrek van de Fransen kwam het repressieve Spaanse koninklijke regime terug. Hij keerde zich daarvan af, ging in Frankrijk in vrijwillige ballingschap en stierf uiteindelijk in Bordeaux. In de Pilar Basiliek zijn twee fresco’s van Goya te bewonderen, in de Patio de la Infanta veertien schilderijen en in het Museo de Zaragoza nog een elftal. La Ruta Goya leidt langs vijf dorpen in Aragón: Fuendetodos waar Goya in 1746 werd geboren en het kleine Museo del Grabado met tekeningen, etsen en litho’s en ook in Huesca, Remolinos, Muel, Pedrola en Calatayud is Goya te zien. DE BASILIEK VAN EL PILAR – BUITENZIJDE Basilica de Nuestra Señora del Pilar. De ruimte tussen de Rio Ebro en de Plaza del Pilar wordt bijna volledig ingepalmd door de imposante Basilica de Nuestra Señora del Pilar. Op dezelfde plaats stonden hier na de eerste kapel diverse kerken, alle steeds gebouwd rond het 'heiligdom van de marmeren pilaar'. Rond 1435 werd de kathedraal zwaar toegetakeld door een brand, die ook de primitieve kapel van de Maagd vernietigde. Kort nadien werd de gotische‐mudéjarkerk van Santa María gebouwd, die klaar was in 1515. Uit die tijd en uit die kerk dateren nu nog het koor, het retabel en het orgel. Vanaf half de 17e eeuw wint de Basiliek van Pilar aan belangrijkheid ten aanzien van de bisschopskathedraal van La Seo en de groeiende Mariadevotie leidt tot het bouwen van een grote nieuwe kerk vanaf 1681 in barok stijl. De barok (ca. 1600‐ 1760) ziet het leven als vreugde:

schilderkunst helpen mee om perspektivische effecten te geven. De bouw duurt vele eeuwen en was pas volledig af in 1961. Het resultaat is een indrukwekkend gebouw van 127 m lang op 65,5 m breed met dezelfde hoogte. De basiliek is geheel opgetrokken in baksteen. Op de hoeken staan 4 slanke barokke torens. Rond de koepel in het midden zijn 10 andere koepels gerangschikt. Ze vormen dus 11 met geglazuurde vierkleurige tegels bedekte koepels. De heilige kapel binnenin werd gebouwd in 1765.

plezier aan ronde vormen, mollige mensen. De grenzen tussen de verschillende kunstvormen vervagen en architectuur,


7

beeldhouwkunst en Basiliek van Pilar – BINNENZIJDE (we komen binnen via de deur achteraan de basiliek, vanaf de Fuente de la Hispanidad) De toren achteraan links is toegankelijk aan € 2,00 per persoon. In de basiliek zijn er elk uur heilige missen vanaf 7u ’s morgens tot 20u00 ’s avonds. Enkel tijdens de siesta, namelijk van 14u00 tot 16u00 zijn er geen. De stijl van het interieur, zoals door de eerste architect, Francisco da Herrera (de jonge 1622‐1685) ontworpen, is neo‐klassiek. Men liet zich inspireren door de tempels en zuilenfronten van de Grieken en de Romeinen. Koor Nr.26: Ecce homo De meest blijvende en diepgaande weerklank had de kunst van de Vlaamse Primitieven in Spanje. De Castiliaanse, Aragonese en later Spaanse koningen waren liefhebbers van Nederlandse schilderijen en andere luxegoederen. De Castiliaanse koning schonk een altaarstuk van Rogier van der Weyden aan zijn grafkapel in het klooster van Miraflores bij Burgos (1445) (het zogenaamde "Mirafloresaltaar", vandaag in Berlijn, Gemäldegalerie). Toonaangevende Spaanse schilders zoals Pedro Berruguete stonden al vroeg onder invloed van het werk van Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. De Spaanse schilderkunst van de 15de eeuw wordt dan ook aangeduid als "Pintura Hispanoflamenco" (Spaans‐Vlaamse schilderkunst) vanwege de sterke beïnvloeding door de Oudnederlandse schilderkunst. Belangrijke meester uit de Nederlanden of opgeleid in de Oudnederlandse traditie waren ook werkzaam aan de Spaanse hoven. De meest bekende zijn wel Michel Sittow en de alleen met zijn veelzeggende Spaanse bijnaam bekende Juan de Flandes. Dat zovele belangrijke werken van de Vlaamse Primitieven in grote Spaanse musea (Prado in Madrid, El Escorial) te zien zijn heeft alles te maken met de blijvende belangstelling van de Spaanse koningen voor de Oudnederlandse schilderkunst die tot in de 17e eeuw voortduurde. Olieverfschilderij (op hout) van de Vlaamse school uit de 16e eeuw, toegekend aan de schilder Roland De Mos. Bovenaan (ático) Vlaamse olieverfschilderij van uitstekende makelij met ‘de visitatie’, het bezoek van Maria an haar nicht Elisabeth. Maria is op het moment van het bezoek zwanger van Jezus en Elisabeth van Johannes de Doper. Elisabeth wordt wanneer zij Maria ziet komen vervuld van de Heilige Geest, het kind springt op in haar schoot en zij zegt tegen Maria: "De meest gezegende ben je van alle vrouwen, en gezegend is de vrucht van je lichaam!" Maria antwoordt met een lofzang op God, het Magnificat. De woorden van Elisabeth zijn opgenomen in het weesgegroet. Nr.25: Hoofdkoor met koorstoelen uit Vlaamse eik, gemaakt in platereske stijl. Met taferelen uit het leven van de heer en de maagd en uit het oude testament. Het was klaar in 1548. Aan de binnenkant van de stoelen inlegwerk in geel buxushout. Er waren oorpronkelijk 138 stoelen, nu nog 124. Orgel is van 1529 in platereske stijl, maar werd voortdurend uitgebreid en veranderd. Het orgel werd uitgebreid in de 20e eeuw om een uitgebreider repertorium te kunnen spelen, hierbij werd de oorspronkelijke stijl zoveel mogelijk geïmiteerd. Nu heeft het 4 klavieren en 6500 buizen. Plateresco verwijst naar de 15e‐ en 16e‐eeuwse Spaanse kunststijl. Het belangrijkste kenmerk van plateresco is de delicate toepassing van ornamenten. De term 'plateresco' betekent "op de wijze van


8

de zilversmid" (plata is het Spaanse woord voor zilver). De stijl is hoofdzakelijk afgeleid van de laatgotische bouwstijl in de Lage Landen, met name uit Brabant. Plateresco was de laatste fase van de gotiek in Spanje en ging vooraf aan de vormen die door de Italiaanse renaissance werden geïnspireerd. Retablo mayor de la Basílica del Pilar Het retabel is gewijd aan Maria Ten Hemelvaart, te zien in het midden. Rechts er naast de geboorte van de maagd, links Maria in de tempel. Het Retabel van het hoofdaltaar is gemaakt in gepolychromeerd albast. Aan de buitenkant is het voorzien van een ‘guardapolvo’ (een stofjas in hout), de buitenste kroonlijst die ook het retabel beschermt, onder andere tegen stof. Het is gesculpteerd door Damián Forment, die beschouwd wordt als de meest productieve beeldhouwer van de Aragonese kroon en van de Renaissance in Spanje. Het retabel was klaar in 1518, dit was nog in de tijd van de vorige gotische‐mudéjar basiliek. Het retabel moest beter zijn dan dat van La Seo. De maagd van Pilar en de heilige kapel (1765) De kapel van de Pilar, de santa capilla, bevindt zich thans in de middenbeuk van de kerk. Het is een gebouwtje in een gebouw, opgetrokken rond de wonderbare zuil. Rechts van het altaar in de kapel staat de Pilar. Het is een ronde zuil uit jaspis, 1,77 meter hoog met een diameter van 24 centimeter. De zuil is bijna rondom bekleed met gedreven brons‐ en zilverbeslag. Tot op halve hoogte hangt men er een rijk geborduurde mantel omheen, een gebruik dat uit de 17eeuw stamt. Slechts een klein fragment van de zuil is zichtbaar aan de achterzijde, buiten de santa capilla. In de afsluitende wand is een nis uitgespaard waarin de pelgrims de Pilar kunnen aanraken. Het Mariabeeldje dat boven op de zuil staat is 38 centimeter hoog. Het is gemaakt uit cederhout en dateert uit de 14e eeuw. Maria draagt het kind Jezus op de linkerarm en met de rechterhand houdt zij de plooien van haar mantel op. Het kind heeft een vogel in de linkerhand en grijpt met zijn rechter naar de mantel van zijn moeder. Over de herkomst van het beeldje is niets bekend. Het Mariabeeld krijgt regematig een andere Nr. 17. De basiliek bevat enkele belangrijke mantel. De koepel van de Capilla de la Virgen kunstwerken, waaronder enkele is geschilderd door Goya. plafondschilderingen van Gonzáles Velázquez, Nr. 4‐11. De vlaggen van de republieken van Francisco Bayeude en de jonge Goya. Deze koepel is Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

Spaans‐Amerika. Volgens Johanus Paulus II is de maagd van Pilar de moeder van de ganse Spaanstalige wereld. 2 bommen die op de basiliek zijn geworpen op 3 augustus 1936, burgeroorlog, maar niet zijn ontploft! STADHUIS Naast de Lonja staat het stadhuis. Het is herbouwd in 1965 in (neo) Aragonese renaissancestijl, met typische mudéjar oversteek. Naast de hoofdingang bevindt zich links het standbeeld van San Valero, de patroonheilige van de stad en rechts het standbeeld van de beschermengel van de stad, gemaakt door Pablo Serrano. Het stadsembleem is de ‘klimmende leeuw’. De leeuw zit ook in het embleem van de voetbalploeg van Zaragoza. San Valero (Valère) is de patroonsheilige van Zaragoza. Hij werd in de schoot van een kapitaalkrachtige familie te Zaragoza geboren in de 3e eeuw. Hij werd bisschop van de stad, een taak die hij met veel ijver uitoefende ondanks dat hij op het einde van zijn bisschopsambt, door het niet kunnen preken, de bijnaam kreeg van ‘de stotteraar’. Zo liet hij zich bijstaan door de diaken Vicente van Huesca, een zeer welsprekend man. In het begin van de 4e eeuw beval Keizer Diocletianus in het ganse Romeinse rijk de grote Christenenvervolging. Spoedig werden Valère en Vicente opgepakt en overgeplaatst naar Valencia om te worden veroordeeld. Rotsvast in zijn geloof, verdedigde Vicente vurig de trouw van beiden aan Jesus Christus. Dit kostte hem de dood, terwijl Valère werd verbannen naar Enate. Hij leefde daar meerdere jaren gewijd aan bede en boetedoening. Hij overleed in 315 en werd volgens de traditie begraven in het kasteel van Estada. In een periode van grote heftigheid voor relikwien, ondergingen zijn resten meerdere verplaatsingen : eerst naar Roda de Isábena, en uiteindelijk naar Zaragoza. Van de patroonsheilige wordt een relikwie bewaard in

9

door Goya geschilderd in 1781 ‘Regina Martyrum’, beeld de maagd Maria uit met heilige Aragonese martelaren.

De klimmende leeuw, het wapenschild van Zaragoza. Alfons I van Aragón (de strijdvaardige – el batallador) veroverde Zaragoza in 1118 op de Moren. Zijn dood in 1134 bracht een machtsvacuüm teweeg, deels veroorzaakt door zijn onverwachte nederlaag in Fraga en deels door zijn vreemd testament dat zijn koninkrijk verdeelde tussen 2 ridderorden. Alfons VII van Castilië trok met zijn leger naar Zaragoza, bevestigde de

stadsrechten van Alfons I van Aragón, maar eigende zich de door Alfons I veroverde grondgebieden toe. De connectie met Castilla duurde niet lang en spoedig waren het opnieuw de Aragonese koningen die maatregelen troffen voor de heerschappij. Maar dit voorval liet zijn spoor na in Zaragoza, dat in zijn wapenschild de klimmende leeuw heeft, afkomstig van het zegel van het koninkrijk León, waarmee


de kathedraal la seo.

10

Alfons VII de stadsrechten bezegelde.

BEURSGEBOUW LA LONJA Tussen de 2 kathedralen staat het beursgebouw (la Lonja) in Aragonese renaissancestijl gebouwd tussen 1541 en 1551, dus in volle gouden eeuw toen Spanje een wereldmacht was. In die tijd nam het aantal pelgrims naar Zaragoza enorm toe en was er bijgevolg ook veel internationale handel. Op vraag van de handelaars, maar in opdracht van de stad, werd dit handelsgebouw opgetrokken. Hier werden in de eerste plaats contracten onderhandeld en goud en zilver verhandeld. Het verhandelen zelf gebeurde op de open markt, op de plaats waar nu de mercado central is. De bestemming is in de tijd regelmatig gewijzigd: handelsgebouw, daarna theater, tijdens de burgeroorlog hospitaal, tegenwoordig is het een expositiezaal. De Lonja is het grootste burgerlijk bouwwerk uit de vroegrenaissance (ca. 1550) in Aragón. Het was ook het eerste gebouw in deze stijl, beïnvloed door de Florentijnse paleizen uit Italië (Quattrocento = 15e eeuwe Renaissance periode in Italië), alhoewel met tintjes in Aragonese mudéjarstijl die we zien in de versiering van de afbeeldingen met gepolychromeerd stuc. Renaissance betekent letterlijk 'de wedergeboorte (na de middeleeuwen), van de klassieke oudheid'. Verticale en horizontale ordening in de gevels en de verhoudingen van de gulden snede, ca. 3:5. Het bouwmateriaal is de baksteen, zoals veelal in de Aragonese architectuur, waar hij niet wordt beschouwd alse en arm materiaal door de invloed van de islamitische kunst. Kroonlijsten verdelen de buitengevel in 3 hoogten, die niet overeenkomen met de binnenverdiepingen van één verdiep met daarboven een zolder die diende voor de opslag van wapens. Maak de muren zo dik dat steunberen niet nodig zijn. Opmerkelijk zijn de kapitelen op zuilen in het interieur. Binnen is er een prachtig gewelf in platereske stijl. Dit gewelf is grotendeels origineel gebleven. Het rust op kolommen die gemaakt werden met de resten van de Romeinse muur die hierachter stond. De horizontale tekstband langs binnen bevat de namen van de stadsnotabelen van de periode van de bouw. STENENBRUG – EL PUENTE DE PIEDRAS Sinds de 12e eeuw werd geprobeerd om een brug over de Ebro te bouwen. In 1401, onder Alfons V, begonnen de werken van de brug zoals we ze nu kennen, voltooid in 1440. Een overstroming in 1643 vernietigde de 2 middelste bogen. De brug werd hersteld in 1659, inbegrepen de 2 torens, de stroombrekers van de brugpijler en de steunmuren (zie schilderij ‘vista de Zaragoza van 1647 door Martínez del Mazo’). De oeverbescherming aan de rechteroever is van 1777 in bewerkte stukken natuursteen, inclusief deze tussen de kerk van Pilar en de Stenenbrug (waarbij de laatste boog blijvend overdekt werd). In 1789 werd de borstwering gemaakt die vanaf de brug tot het klooster van San Lázaro liep en bedoeld was om het risico op ‘buiten de overs treden’ te voorkomen. De Ebro is 930 km lang en is hiermee de langste rivier die volledig op Spaans grondgebied stroomt. Ze ontspringt in het Cantabrische gebergte, vormt de Ebrovlakte tussen de Pyreneeën en het Iberisch Randgebergte en mondt via een delta uit in de Middellandse Zee. Door het wisselende waterpeil is de rivier vrijwel onbevaarbaar. In het droge Spanje lijkt de Ebro gedurende veel periodes in het jaar maar op een gewone rivier, maar de rivier wordt gevoed door een 80000 km² groot stroomgebied en ontvangt hoofdzakelijk water afkomstig van de Pyreneeën. De Ebrovlakte is niet echt vlak, maar op veel plaatsen rijzen tafelbergen op, tegenwoordig veelal voorzien van grote windmolenparken. In Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

11

Zaragoza monden de Gallego en Huerva in de Ebro uit. De leeuwen, het stadsembleem, staan er pas zeer recent.

MUDEJARKERK LA SEO OF DE SALVADOR KATHEDRAAL (alle Spaanse bouwstijlen samen) La Seo is Aragonees voor ‘DOM’ (kathedraal, bisschopskerk). 1.‐ La Seo werd gebouwd op de plaats waar eerder stonden: het romeinse forum van Caesaraugusta, de Visigotische kathedraal van San Vicente en de hoofdmoskee van Saraqusta. De bouw startte in de 12e eeuw en duurde tot 1704 met de plaatsing van de barokke kapel. Ze bevat alle grote bouwstijlen van Spanje : romaans, gotisch, mudéjar, renaissance, barok en neoclassisisme. De binnenkant is zeker het bezoeken waard, maar gaan wij nu niet doen. Er is tevens een van de grootste collecties van wandtapijten uit de 16e eeuw aanwezig, bijna allemaal Vlaamse (een 60‐tal). De kathedraal is recent gerestaureerd. 2.‐ De Romaanse kathedraal werd toegewijd als kathedraal van San Salvador (of la Seo) en was de bisschopszetel van de stad. Men bouwde een romaans gebouw, waarvan langs buiten 2 apsissen zijn bewaard (absis . De kerk had een hoofdbeuk en 2 zijbeuken. Romaanse kenmerken: ‐ zware muren in gekapte natuursteen ‐ kleine rondboogvensters, de ruiten waren in albast ‐ eenvoudig versierde kapitelen met zoömorfe figuren: de romaanse beeldhouwkunst diende in de eerste plaats om de ongeletterde gelovigen te onderrichten. Het godsbeeld van 1000 jaar geleden is streng en vreesaanjagend. Realistische voorstelling van mens en dier is van geen belang, expressie is de hoofdzaak. Mensen hebben ronde koppen, een hoog voorhoofd, ronde ogen, korte armen, een kort bovenlichaam, enz. ... Deugden en ondeugden werden door gefantaseerde of bestaande beesten voorgesteld (diersymboliek): draken, griffioenen, demonen, beren, slangen, ... . Bijvoorbeeld: de centaur (leeuw met mensenkop) was onbetrouwbaar, vanwege de dubbele natuur (half mens, half dier), maar symboleerde ook kracht en waakzaamheid. ‐ typisch Spaans Romaans: lijsten in dambordmotief, veelvuldig te zien op Romaanse kerken in deze streek en gekopieerd van de Kathedraal van Jaca (Sp.: Taqueado o ajedrezado jaqués), de eerste Spaanse Romaanse kathedraal. 3.‐ Tussen 1316 en 1319 begon met de nieuwe kerk te bouwen in gotische stijl met het gebruik van Prachtige vakantiewoning tot 6 personen. | www.noordspanje.be/ Spaanse Pyreneeën | ongebreidelde natuur, cultuur, sport, gastronomie, …

12

baksteen en gips. In 1491 bouwde men 2 beuken bij en 70 jaar later nog 2 zij uitbreiding, die het huidig uitzicht bepaalden. Eigenaardig is het bijna vierkante grondplan dat is ontstaan door de 5 beuken met geweldige breedte t.o.v. de beperkte lengte. De 5 beuken (vierkant vorm) worden gesteund door typische laat‐gotische steunberen (geen luchtbogen als bij de klassieke gotische stijl), die de binnenkapellen vormen. 4.‐ Mudéjarperiode. De uitbreiding van rond 1400 gebeurden in de nieuwe gotische‐mudéjarstijl: ‐ De mudéjargevel of de 'muro de la Parroquieta' (parrochiemuur ‐ hier worden gewone parochiediensten gehouden)' dateert uit het einde van de 14e eeuw. ‐ de koepel uit 1412, in 1520 in platerescostijl herbouwd Na de Reconquista mochten veel Moren ter plaatse blijven onder Christelijke heerschappij. Dat ze er mochten blijven was enigszins logisch na zovele eeuwen aanwezigheid. De blijvers profiteerden van de relatieve tolerantie van de 12e en 13e‐eeuwse vorsten van Castilla en Aragón en mochten vooral hun artistieke gewoonten behouden. Ze werkten als smid, pottenbakker, bouwmeester, metselaar, timmerman, interieur‐decorateur of stucadoor aan de nieuwe Christelijke gebouwen. Mudéjar is een verbastering van het Arabische woord mudayyan en betekent: 'zij die mogen blijven'. De mudéjarstijl is een mengstijl, vooral Moors van karakter vermengd met Christelijke elementen. Dit is de enige louter bouwkundige Spaanse kunststijl. De mudéjares combineerden eerst de Europese laatromaanse en gotische stijlen en later de renaissance en barok met hun Islamitisch kunstenaarschap. De hoogbloei van de Mudéjararchitectuur in Aragón viel samen met de hoogbloei van de gotiek elders, in de 14e eeuw. De meeste mudéjargebouwen zijn kerken met aangebouwde of aparte, opvallende klokkentorens. De Arabische minaret wordt voornamelijk gebruikt door de muezzin om vijf maal per dag op te roepen tot het rituele gebed en bevat geen klokken; de Christelijke toren moet zware, trillende klokken bevatten. De torens waren vierkant als de minaretten van Noord‐Afrika of achthoekig als de minaretten van India en Afghanistan. De mudéjares moesten dus dit fundamenteel constructieverschil oplossen. De mudéjarstijl is in Zaragoza talrijk aanwezig (o.a. nog 4 torens), niet tegenstaande de meeste gebouwen in de tijd zijn vernietigd. De hoofdingang aan de westkant met klokkentoren werd aangebouwd in 1795 in barokstijl. Deze gevel verving het mudéjarportaal uit de 14e eeuw.


13

5.‐ De Parochiemuur. Het constructiesysteem en de muurvlakken hebben een rijke, maar abstracte versiering. In Westerse gebouwen was decoratie langs buiten secundair, in Arabische gebouwen is decoratie minstens even belangrijk als het structurele. Het totaal effect symboliseert LEVEN en BEWEGING = niet monotoom, maar RELIËF en VEEL KLEUR. MUDEJARGEBOUWEN zijn langs buiten gemaakt met economische materialen als baksteen en keramiek (langsbinnen ook geschilderd stuc en hout). BAKSTEEN is het basiselement. De bakstenen hebben in alle streken genormaliseerde afmetingen. De steenafmetingen worden in de stadsrechten bepaald. Bijvoorbeeld: de stenen hebben een lengte van 1,5 handbreedten, een breedte van 1 handbreedte en een dikte van 2 vingers. Breekt een slecht gebakken steen binnen het jaar, dan moet hij terugbetaald worden. Uit de steenafmetingen ontstaan de verhoudingen en alle afmetingen van het gebouw. De boog en zeker de kruisende boog zijn een basiselement in de mudéjar decoratie. Monotome metselwerkvlakken werden gedecoreerd met -

Reliëfmetselwerk en geometrische composities: rechte banden, onderbroken door veelhoeken, sterren, cirkels, ruitjes, vierhoeken, driehoeken, …

-

Grote, elkaar kruisende bogen (sebka genoemd)


-

Spitsbogen

-

Hoefijzerbogen

-

boogvensters met middenzuil

-

keramiek, vooral groen, blauw en oker.

-

vlechtwerken

-

kalligrafie

14

Het metselwerk wordt gecombineerd met verglaasde KERAMIEK (blinkend gekleurde wandtegels). In de 13e eeuw ontstond een verregaande ontwikkeling van gedecoreerd keramiek (pottenbakkers), die men nu ook in de bouwwerken ging gebruiken als versiering. De meest gebruikte kleuren in Zaragoza zijn groen, blauw en oker. De figuren waren pijlen, sterren, damborden, halve cilinders, enz ... . Een beetje NATUURSTEEN (gotisch).


Een rondgang door het historisch centrum van Zaragoza

Recommend Documents