17 April 2008 | 1
De exploitatie van het Noordpoolgebied: een historisch perspectief
› Arctisch Centrum / H.R. de Haas & L. Hacquebord www.arctic-centre.nl www.lashipa.nl
17 April 2008 | 2
Noordpoolgebied in het middelpunt… › › › › ›
Overheden Wetenschappers Multinationals Particulieren Iedereen wil stuk…
17 April 2008 | 3
Vanwaar die belangstelling? ›
›
›
Samenspel: klimaat, innovatie & economische factoren • Beter toegankelijk • Nieuwe voorraden grondstoffen • Van wie? Int. Politiek vraagstuk • Law of the Sea etc. Exploitatie nieuw? • Ruim 400 jaar oud • Incl. politieke implicaties
17 April 2008 | 4
Waar gaat het om: Economie & Geopolitiek › Economisch-commercieel • Minerale grondstoffen: olie, gas, steenkool • Vis, zoogdier, plant • Scheepvaart routes › Politiek-strategisch • Controle grondstoffen • Controle zeeën / routes • Diplomatiek, militair, status
17 April 2008 | 5
Noordpool gebied? › Diverse definities • Temperatuur • Klimaat • 66˚ 33’ 38 NB › Extreem, koud, donker in Winter › Mensonvriendelijke omgeving
17 April 2008 | 6
Inheemse bewoning & gebruik › Ca. 1000 jaar oud • Siberië, Alaska, Canada, Groenland, Lapland • Veelal nomadisch • jacht, visserij, rendierhouderij, etc. › Motieven: • eigen onderhoud / handel › In balans en kleinschalig › Geen exploitatie
17 April 2008 | 7
Spitsbergen als Voorbeeld › › › › › › ›
Vroeg ontdekt (1596) Zomers bereikbaar Gunstig klimaat Diverse natuurlijke hulpbronnen Geen inheemse bevolking Lange geschiedenis exploitatie Terra Nullius – Internationale oplossing (1925)
17 April 2008 | 8
Ontdekkingsreizen rond 1600 › NL & GB • Scheepvaartroute Noord • Handel / grondstoffen • Invloedsfeer / status › 1596 Barentsz, Rijp & van Heemskerk • ‘Nieuwe Land’ Spitsbergen › Barentsz, Poole e.a. scheepsjournaals: rijke populatie walvis
17 April 2008 | 9
Spitsbergen walvisvaart 17e eeuw › ›
› › ›
Commerciële interesse • Schaarste oliën Straffe competitie zomer vangsten • Politiek gevolg: • Noordsche Compagnie • Muscovy Company • Afspraken / verdeling Grootschalige exploitatie 1650– einde baai walvisvangst • Populatie, techniek & klimaat • Spitsbergen politiek vergeten ‘Kleine visserij’ tot ca. 1850
17 April 2008 | 10
Smeerenburg, Amsterdam Eiland › Opgraving Louwrens Hacquebord › 16 gebouwen (hout & steen) › 7 dubbele ovens + 1 enkele › Klein fort
17 April 2008 | 11
Jacht - Pomoren 18e & Noren 19e eeuw › Russische Pomoren (discussie) • •
Pelzen, olie, vlees Poolvos, ijsbeer, walrus, beluga, rendier, vis, etc.
› Overwinteren = beste pelzen › Noorse jagers - 19e eeuw › Niet heel grootschalig & weinig georganiseerd › Weinig politieke gevolgen
17 April 2008 | 12
Poolexpedities ca. 1870-1920 › Nansen, Amundsen, Peary, etc. › Ontdekking & Onderzoek • Kennis en ontsluiting (geografie, geologie, flora, fauna, meteorologie, cartografie, oceanografie etc.)
› Steenkool, ijzererts, nikkel, asbest, gips, marmer, goud, olie, etc. › Kielzog: • Ondernemers • Nationale overheden
17 April 2008 | 13
Spitsbergen → Economie & Geopolitiek › 1900-1920 internationale commerciële toeloop (VS, NO, SE, NL, GB, DU, RU) • Walvisvaart kortstondig hernieuwd • Nieuwe technieken
• Mijnbouw activiteiten • Industrialisatie • Voordelen Spitsbergen
› Spitsbergen - Terra Nullius › Effectieve inbezitneming
17 April 2008 | 14
Principe van effectieve inbezitneming › ‘Wilde Noorden’?! › Veel claims = problemen › Internationaal Vraagstuk, zeker als…
17 April 2008 | 15
NV Nederlandsche Spitsbergen Compagnie › › ›
›
1915 professionalisering mijnbedrijven Belangen groter 1919-1932 Rotterdamse ondernemers (Ruys, Fentener, v. Ommeren) - Barentsburg Steenkoolprijzen & 1929
17 April 2008 | 16
Spitsbergen → Economie & Geopolitiek II ›
› ›
Politiek volgt… (discussie) • Aanleiding: bescherming landgenoten • Reden: Invloedsfeer / controle grondstoffen • Commerciële belangen • Geschiedenis • Nabijheid, etc. Onderhandelingen Parijs 1919-1920 • Spitsbergen Verdrag = diplomatieke uitkomst 1925 Noorwegen krijgt beperkte soevereiniteit over het land • Economische rechten voor ondertekende landen • Amper belasting • Geen militaire aanwezigheid
17 April 2008 | 17
Spitsbergen → Economie & Geopolitiek III ›
1932-heden • Noorwegen &/vs Rusland Barentsburg e.a. • Noorwegen meer autoriteit te krijgen (natuurbescherming) • Uitleg Spitsbergen Verdrag • Soevereiniteit • Land/Zee 200 mijl naar Noordpool (!) • Prijzen grondstoffen omhoog, hernieuwde interesse in olie & gas?!
17 April 2008 | 18
400 jaar exploitatie - Conclusie › Com.-economische motieven niet anders • Grondstoffen, handel, vaarroute, etc.
› Geopolitieke verwikkelingen volgen • Toegang, controle, status
› Nieuwe aspecten • Veranderend Klimaat? eerder een rol gespeeld • Mens & Milieu! • Klimaatverandering • Exploitatie
› Oplossing of Koude Oorlog • Belangen wellicht groter dan ooit (olie schaarste) • Internationale wil & consensus • Duidelijk opstellen (!)
17 April 2008 | 19
Bedankt
