EXEMPLUMNO. 15. Justitieel centrum in het Hongaarse Drebrecen

EXEMPLUM N O . 15

Justitieel centrum in het Hongaarse Drebrecen

Inhoud

Over dit nummer

3

Tri-Towers Hamburg Stralende baksteen in drievoud

4

Nieuwbouw van een school in Bremen

6

Scherphoekig advocatenkantoor in Tilburg

8

Merkurring Hamburg dag en nacht een exclusief gevelbeeld

10

Stedelijke uitstraling bouwblok in Amsterdam-IJburg

12

Coöperatiewoningen met centrale ligging gevelmodernisering met steenstrips op WDVS

14

Onder één dak woning in Zwolle

16

Een misleidend echt verhaal het Nederlandse recreatiepark “Esonstad”

18

Huis der wetten - strenge gevel met een levendig kleurenspel Justitieel centrum in het Hongaarse Drebrecen.

22

Een solide basis -

2

„Glazen bakkerij“ in Osnabrück (D)

26

„Detroit“ Een woonblok in Amsterdam

28

Impressum

31

Over dit nummer

Het is weer zover. Voor u ligt de nieuwe editie van het Exemplum. Het is al voor de vijftiende keer dat wij u daarin actuele en interessante projecten voorstellen die met producten van onze firma zijn gerealiseerd.

krachtige karakter te danken aan de Röben handvorm-gevelstenen met hun klassieke baksteenrood. Twee objecten waarbij de ontwerpers grote waarde hechten aan de levendige uitstraling van de Röben keramische baksteen NEUMARKT blauwrood, zijn daarentegen de blokbebouwing in AmsterdamIJburg en het kantoorgebouw aan de Hamburgse Merkurring. En de eengezinswoning in Zwolle overtuigt vooral door het harmonische samenspel tussen de Röben keramische baksteen STRALSUND blauwrood gevlamd en een kleurrijk vormgegeven gepleisterde gevel.

Er bestaat geen veelzijdiger bouwmateriaal dan de baksteen. De meest uiteenlopende bouwtaken kunnen ermee worden gerealiseerd – van de eengezinswoning tot het kantoorgebouw, van het bejaardentehuis tot het winkelcentrum. Naast duidelijke voordelen met betrekking tot energie-efficiency en duurzaamheid is het daarbij vooral de enorme keuzemogelijkheid die de voorkeur geeft aan materialen van gebrande klei: bij Röben vinden architecten en ontwerpers meer dan 2000 producten voor elke eis.

Bij de nieuwbouw van de school in Bremen (Duitsland) ontstond met de Röben keramische baksteen EIFEL blauw-bont een levendig accent ten opzichte van een aangrenzende torenflat. En dat Röben bakstenen ook voortreffelijk kunnen worden geïntegreerd in een reeds aanwezige bebouwing, blijkt uit een samengesteld warmte-isolatiesysteem en een keramische voorzetschaal waarvan in Hamburg woonblokken uit de jaren vijftig zijn voorzien.

De kleur van de bakstenen, gevelstenen, keramische dakpannen, straatklinkers of keramische vloertegels is in de eerste plaats afhankelijk van de hoeveelheid en samenstelling van de mineralen in het ruwe materiaal. De natuurlijke tinten reiken van rood via warm geel tot aan parelwit, grijs, blauwachtig of zwart. Het nieuwe justitiële centrum in het Hongaarse Drebrecen bijvoorbeeld heeft zijn

Helemaal in het zwart presenteren zich daarentegen het elegant vormgegeven advocatenkantoor in Tilburg en het woonblok „Detroit“ in Amsterdam, waarbij de in het grote euromoduul formaat praktisch naadloos gelijmde Röben baksteen STRALSUND het stedelijk karakter van het gebouw accentueert. Een origineel voorbeeld voor het gebruik van Röben keramische

vloertegels is de nieuwbouw van Bakkerij Wellmann in Osnabrück (Duitsland) waarbij VIGRANIT® fijn gresmateriaal in alle gedeeltes een sterke basis vormt. Dat Röben keramische dakpannen een grote verscheidenheid aan vormgevingsmogelijkheden te bieden hebben laat niet ver van Groningen het geheel in de stijl van het classicisme vormgegeven recreatiepark “Esonstad” aan de Lauwerszee zien. Om een zo “historisch mogelijk karakter” van de afzonderlijke huizen te kunnen bereiken hebben de ontwerpers voor het pannendak hier gebruik gemaakt van verschillende producten van het scala van Röben. Wij hopen dat wij een interessant aanbod voor u hebben samengesteld en wensen u veel plezier bij het lezen. En misschien hebt u zelf een interessant projectadvies van uw eigen kantoor dat wij in onze volgende editie van het Exemplum kunnen voorstellen.

Wilhelm-Renke Röben

3

Tri Towers Hamburg Stralende baksteen in drievoud

Architecten: ssp Sievers + Pulst + Reincke GbR, Hamburg Gevel: Röben baksteen NEUMARKT baksteenrood, voetsortering Röben gevelsteen DITZUM vulcan-bont Röben baksteen, NEUMARKT herfstkleur

Twee dezelfde gevelarchitecturen, twee verschillende Röben bakstenen.

Wie vanuit het zuiden over de Elbebruggen Hamburg nadert, komt langs „City Süd“, Hamburgs nieuwe kantorenpark. In de driehoek tussen Amsinckstraße / Hammerbrookstraße en Nordkanalstraße hebben zich hier ondertussen 1.100 bedrijven met meer dan 20.000 medewerkers gevestigd. Optimale verkeersverbindingen en voordelige percelen in de onmiddellijke nabijheid van de binnenstad bepalen de kwaliteit van de locatie waardoor de wijk bij de huurders zo geliefd is. De oude Hamburgse stadswijk Hammerbrook werd in de Tweede Wereldoorlog door bommen zwaar beschadigd, de oude woonwijken werden niet weer herbouwd. In plaats daarvan vestigden zich op enkele percelen bedrijven (expeditie-, opslagbedrijven, etc.), andere bleven ondanks de attractieve ligging lange tijd onbebouwd.

4

Geleidelijk aan ontstond er een nieuwe stadswijk die zich vanaf de Heidenkampsweg bestendig naar het oosten en westen uitbreidde door de afbraak van aanwezige bebouwing en het tot stand brengen van nieuwe kantoorruimtes. Met haar innovatieve architectuur, bont en rijk aan facetten, presenteert de „City Süd“ zich tegenwoordig aan de bezoeker. Traditionele Hamburgse bakstenen gebouwen worden afgewisseld met gebouwencomplexen zoals het Poseidon Haus met zijn glazen rotondes, de markante glazen „Berliner Bogen“ en het VTGgebouw met zijn donkergroene gevel van steen en glas. Tot de eruit springende gebouwen worden ook de „Tri-Towers“ gerekend, die garant staan voor een progressieve verdere ontwikkeling van de historische kantoorpanden. De Hamburgse Architekten ssp Sievers + Pulst + Reincke GbR hebben dit kantoorpand met een bruto verdiepingsoppervlak van ca. 30.000 m2, winkels op de begane grond en de noodzakelijke parkeerplaatsen in het souterrain gepland. Voor de opdrachtgever was het belangrijk dat de percelen met gebouwen in drie in juridisch opzicht van elkaar gescheiden bouwdelen werden verdeeld. De Architekten spp ontwikkelden daarvoor een gebouwenconfiguratie die bepaald wordt door drie verschillend tegen elkaar in gedraaide torenflats die uit elf resp. negen verdiepingen bestaan. Zo ontstond na een moeizame voorbereiding van de bouwlocatie een gebouwenstruc-

tuur die zich stedenbouwkundig met spannende doorkijkjes naar de latere bebouwing voortreffelijk invoegt in de „City-Süd“. Basis van de bebouwing is een basement op de begane grond die de winkelgalerij opneemt. De drie torenflats worden elk door een centrale kern ontsloten. De plaatsing van de kantoorruimtes en hun technische inrichting zijn zodanig berekend dat er een zo flexibel mogelijke benutting wordt gegarandeerd waardoor het verhuren van de kleinste unit tot aan het grote kantoor mogelijk wordt gemaakt. Het was een heel bijzondere wens van de architecten om op deze locatie, die bovendien iets achter het verhoogde S-Bahn-tracé ligt, een architectonisch harmonisch geconstrueerd geheel tot stand te brengen dat door de keuze van verschillende oranjerode keramikstenen, ondersteund door het directe zonlicht een eigen lichtintensiteit ontwikkelt. Een vormgevingskenmerk dat een aangenaam frisse aanblik geeft in een omgeving met gebouwen met grotendeels donkere, matte, bruine en bruinrode gevel. Na zijn aanvankelijke scepsis werd tenslotte ook de hoofddirecteur van woning- en bouwtoezicht door de aangenaam lichte kleurgeving van de metselwerkgevels overtuigd. Uit de grote verscheidenheid van in aanmerking komende Röben bakstenen werden samen die kleurnuances uitgekozen die in staat waren het spel van licht en schaduw van

Drie torens, drie verschillende Röben bakstenen voor de baksteen gevels. Overdag een levendig spel van licht en schaduw op de baksteenoppervlakken en ’s avonds een indrukwekkend silhouet met grootsteedse uitstraling.

de bouwlichamen te versterken. Zo werd in het noordelijke gebouw de Röben baksteen NEUMARKT rood gebruikt. Het bijzondere hieraan is dat de zogenaamde „voetsortering“, dus de vermetseling van de steen met de „achterzijde naar voren“, aan de gevel een ongebruikelijke levendigheid verleent, aangezien af-

zonderlijke productiesporen bewust zichtbaar worden gemaakt. De middelste toren is bekleed met de Röben gevelsteen DITZUM vulcan-bont, een speciale sortering die haar uitdrukkingskracht te danken heeft aan haar gevlamde tekening die aan vulkanisch vuur doet denken. Bij de zuidelijke, derde bouwfase gaven de architect en opdrachtgever de voor-

keur aan de baksteensortering NEUMARKT herfstkleur, waarvan het roodbonte kleurenspel vooral wanneer het door de middagzon wordt beschenen, straalt in bijzondere warme kleuren. Vandaar dat de TriTowers zich niet alleen door hun imposante afmetingen, maar ook door de markante gevels van de naburige gebouwen onderscheiden.

5

Een nieuw schoolgebouw Schaumburger Straße, Bremen

Architecten: Architekturbüro Kapels, Zetel Gevel: Röben baksteen EIFEL blauwbont

„Die Schaumburger“ staat in grote letters boven de ingang. Daarnaast prijkt een jong en fris logo, door leerlingen uit de 6de en 7de klas tijdens projectlessen vervaardigd en door een voormalige leerling met zijn huidige reclamebureau in deze vorm gerealiseerd. In de Schaumburger Straße in Bremen denk je eerder een recreatiecentrum dan een school aan te treffen waarin 500 leerlingen vanaf de 5de tot en met de 10de klas van het voortgezet onderwijs, de klassen 5 tot en met 9 van het Duitse basisonderwijs, de Duitse havo en het gymnasium op het leven worden voorbereid. Het leerniveau is hoog en naast de kennisoverdracht vormt het schoolprogramma “Gezondheid en Sport” een zwaartepunt in de rookvrije school. Het omvat bijv. kennis van het eigen lichaam en gezondheidsrelevante milieu-invloeden, voedingsregels, werken in de schooltuin, drugspreventie, ontspanningstechnieken, bevordering van de eigen verantwoordelijkheid en nog veel meer. Het schoolterrein heeft bewegings- en sportmogelijkheden en bovendien een rustzone; ’s middags kunnen de leerlingen voor hun middageten een keuze maken uit 12 diepvriesmenu’s. Het oude schoolgebouw dateert uit 1931. Het donkerrode bakstenen gebouw bevindt zich in een zeer goed gerenoveerde staat. In de jaren zestig werd de school met twee zogen. verplaatsbare lokalen uitgebreid, die

6

echter in verband met hun slechte bouwsubstantie door een massief nieuw gebouw op het aanwezige terrein vervangen zouden worden dat voor de uitbreiding van de school gereserveerd was. Met het oog op de ontwikkeling van het aantal leerlingen, het klassenverband en mogelijke veranderingen in de schoolstructuur moest de mogelijkheid van de aanbouw van een 2de bouwfase worden gepland. Met het hiervoor vereiste bouwterrein werd reeds bij de indeling van de percelen rekening gehouden. Door de nieuwbouw op

het voor de uitbreiding gereserveerde terrein vond er tijdens de bouwwerkzaamheden geen lesuitval plaats.

Uitnodigend: de royaal vormgegeven ingang.

De nieuwbouw, die door het architectenkantoor Kapels uit Zetel in Oost-Friesland werd gepland, laat een uit twee delen bestaand complex zien waarvan de middengang in de lengterichting op een noordzuidas door het gebouw loopt en in totaal acht klaslokalen van elkaar scheidt. Op het kruispunt met de eveneens door het gebouw lopende ontsluitingsgang ontstond een verblijfsruimte die de lokalen afgrenst van de zijvertrekken. De zijvertrekken en de ontsluitingsgang wijken aan beide zijden van de lengteas met 3m van het front van het gebouw van de lokalen terug. Zo biedt het naar voren springende dak, waaronder in het westen de horizontale ontsluiting plaatsvindt, beschutting tegen regen, wind en sneeuw. Als antipode van de horizontale ontsluiting in het westen is aan de oostzijde van de gang de verticale ontsluiting ondergebracht. De klaslokalen ontvangen het licht vanuit het oosten of westen. Het gebouw werd op traditionele bouwwijze opgetrokken met vloeren van gewapend beton en een houten constructie in het dakgedeelte, een façade van bekledingsmetselwerk en een vliesgevel. Om het karakter van een uitnodigende, vriendelijke verblijfsruimte te accentueren werd in de buitengevels de Röben verblendsteen EIFEL in het formaat NF verwerkt. Door de smalle kolom werden de ramen met Röben prefab lateien overdekt. De blauw-bonte baksteen

neemt het kleurenspel van de oude gebouwdelen weer op. De zomerse warmte-isolatie komen de massieve opslagmassa’s ten goede die resulteren uit de STB-plafonds en het tweeschalige metselwerk dat bovendien nog een isolatielaag kreeg. Bij de van glas voorziene raamvlakken van de lokalen betreft het houten raamconstructies, in alle ontsluitingsgedeeltes is gebruik gemaakt van stijlregelconstructies in hout-aluminium waarvan de elementen de horizontale verdeling van de gevel opnemen. De beglazing is op borstwerings-hoogte tegen stoten beschermd en reikt tot aan de bovenste dakaansluiting.

ken van elkaar. De gedeeltes waarin de gangvlakken tegen de buitenmuur stoten, zijn van glas voorzien; hierdoor is het gebouwvolume duidelijk te onderscheiden. Met een verspringende verdieping komt het lessenaarsdak los van het dragende bekledingsmetselwerk waardoor het lijkt te zweven. De smalle dakranden dragen hieraan bij. De ruimtes op de begane grond werden voor rolstoelgebruikers toegan-

kelijk gemaakt en van een gehandicaptentoilet voorzien. De warme, harmonische uitstraling van het totale gebouw wordt onderstreept door de vormgeving van het exterieur. De aanwezige bomenlaan werd voortgezet en omgeeft daardoor het gebouw. Het gebouw wordt ontsloten door een houten loopbrug en een bordes. Door zijn vrije ligging op het schoolterrein wordt het gebouw ook buiten de schooltijden voor evenementen en cursussen gebruikt.

Harmoniewedstrijd: de duidelijke architectuur van het bouwlichaam en het vriendelijke kleurenspel van de Röben baksteen EIFEL ondersteund door de warme houttint van de raamkozijnen.

Tegenstelling: levendig baksteenmetselwerk voor een betonnen coulisse.

Het gebouw wordt overkapt door twee naar elkaar neigende lessenaarsdaken die als gordingskap werden uitgevoerd. Het tussengedeelte, waaronder de in de lengterichting lopende gang ligt, scheidt door een hoogteverschuiving de beide dakvlak-

7

Scherphoekig – advocatenkantoor in Tilburg Stralende baksteen in drievoud

Architecten: Bedaux de Brouwers Architecten, Goirle Gevel: Röben keranische baksteen FARO zwart genuanceerd, glad

Modern-elegante architectuur in streng geometrische vormen.

8

In de laatste editie van het Exemplum deden wij verslag van het project "Tweelingkantoor" van de Nederlandse architecten Bedaux de Brouwer. Een overeenkomstige bouwtaak stelde zich het kantoor in Tilburg waar de ontwerpers een eveneens met een zwarte baksteen vormgegeven nieuwbouw voor het advocatenkantoor De Voort Hermes De Bont Advocaten & Mediators hebben gerealiseerd.

Het object dat ca. twee kilometer ten westen van de historische binnenstand in de onmiddellijke nabijheid van de universiteit van Tilburg is gelegen, vormt met zijn gevarieerd gelede baksteenarchitectuur een markante blikvanger midden in de parkachtige omgeving langs de "Prof. Cobbenhagenlaan". Het kantoor Bedaux de Brouwer hoort al tientallen jaren bij de belangrijkste architectuuradressen

in Nederland. De projecten van de partner Jacq. de Brouwer onderscheiden zich daarbij vooral door hun krachtige plastische vormentaal en het veelvuldige gebruik van zwart metselwerk. Een fraai voorbeeld van deze aanpak is zijn ontwerp voor het advocatenkantoor in Tilburg. Om het bakstenen gebouw harmonisch te integreren in de uit kleine units bestaande structuur van het archi-

Royale reeksen

In combinatie met lichte

vensters en absoluut

houten vlakken en

gesloten muurvlakken

donkere keramische

zijn de typische

bakstenen is een contra-

kenmerken van het

strijk, elegant gevelbeeld

gebouwencomplex.

ontstaan.

tectonisch hoogwaardige universiteitsgebouw en tegelijkertijd de inval van daglicht, ruimteprogramma, afmetingen en ontsluiting te brengen in een optimale architectonische vorm werd het ontwerp heel bewust niet als een monotone kantoorvleugel ontwikkeld. In plaats daarvan ontwikkelde Jacq. de Brouwer een paviljoenachtig gebouw dat samengesteld is uit verschillende scherphoekige volumina met afwisselend twee tot vijf verdiepingen die - afhankelijk van de standplaats van de toeschouwer steeds nieuwe perspectieven biedt.

gerichte achterzijde sprake van een demonstratief gesloten geheel. Naast een vanaf de straat onzichtbare reeks vensters in de aan de achterzijde liggende vleugel van het gebouw werd hier uitsluitend de ver terugspringende ingangsdeur geïntegreerd. Verrassend licht presenteert zich daarentegen de door bovenlichten geopende uit twee verdiepingen bestaande ingangsfoyer van de nieuwbouw waaraan naar het noorden zich een centraal gelegen binnenplaats aansluit die alle aan de binnenzijde gelegen kantoren van daglicht voorziet.

Door de vorming van uiteenlopende aanzichten wordt extra charme verleend aan de zuiver geometrische ruimtesculptuur die om op de bouwkosten te besparen grotendeels van prefab modules is opgetrokken: terwijl de beide zijgevels op alle verdiepingen door royale horizontale reeksen vensters met het zicht op de naburige bomen werden geopend, is er bij de aan het Prof. Cobbenhagenlaan gelegen front en de naar het noorden

Niet alleen bij de uitwerking van de markante vorm, ook bij de keuze van de gebruikte materialen heeft Jacq. de Brouwer gestreefd naar een duidelijke, bijna minimalistische detaillering. Alle raamvlakken van de nieuwbouw worden omlijst door aluminium kozijnen waarachter tegelijkertijd de zonweringsvoorzieningen zijn verborgen. Om daarbij een doorlopende en niet door vensterkozijnen onderbroken metselwerkvlak te krijgen werden de

kozijnen heel bewust op de gevel aangebracht. In het samenspel van de lichte houten vlakken met de donkere Röben keramische baksteen zwart glad in het smalle dünnformaat is een contrastrijk, daarbij echter gereserveerd geformuleerd gevelbeeld met een elegante uitstraling ontstaan. Andere originele details zijn de licht stijgende oprit voor de ingang, de meteen naast de deur in witte letters aangebrachte naam van het advocatenkantoor en het door de Tilburgse landschapsarchitect Rob Wagemakers met cipressen vormgegeven buitengebeuren. Dezelfde Röben keramische baksteen zwart glad had Jacq. de Brouwer al bij het Tweelingkantoor in Etten-Leur gebruikt. En dat is geen toeval, want met zijn iets naar de antracietkleur neigende zwarte kleurnuance, die door de hoge dichtheid van de steen nog tientallen jaren dezelfde intensiteit blijft behouden, is hij verreweg de donkerste keramische baksteen die op de markt verkrijgbaar is. Bij de vor-

ming van de gevels zweefde Jacq. de Brouwer heel bewust een rustige en harmonische totaalindruk voor ogen. Het van de zuinige gladde afstrijklaag voorziene metselwerk werd om die reden uitgevoerd met terugliggende ondermetselingen en compleet zonder stootvoegen, dat wil zeggen dat de stenen horizontaal zonder voegbreedte aan elkaar werden gevoegd. Om daarbij te verhinderen dat er vocht in het metselwerk kan binnendringen, werd de aan de binnenzijde liggende isolatielaag extra voorzien van een diffusiedichte folie. Door de keuze van een antracietkleurige mortelsoort voor de ondermetselingen waardoor de façades uiteindelijk een harmonisch, uniform zwart karakter behouden hebben, wordt de donkere kleurnuance en de keramische uitstraling van de stenen extra geaccentueerd. Het is een modern-elegant antwoord op de hoogwaardige architectuur in de omgeving.

In dit ambachtelijk perfect vervaardigd metselwerk komt de zwart genuanceerde Röben keramische baksteen FARO bijzonder goed tot zijn recht.

9

Merkurring Hamburg (D) Dag en nacht een exclusief gevelbeeld

Architectur: Industrieplanung-architekten und ingenieure GmbH, Hamburg Gevel: Röben baksteen NEUMARKT blauwrood-gevlamd Röben keramische baksteen, blauw geglazuurd

Mercurius, de oud-Romeinse god van de handel, reizigers en winst, troont duidelijk zichtbaar boven het gelijknamige industriepark ten noordoosten van Hamburg. Hij waakt als een beschermengel over de bedrijven die zich hier hebben gevestigd.

De buitenverlichting beschijnt met effectvol strijklicht de lisenen van blauw geglazuurde Röben keramische bakstenen.

Uitzetbare markisoletten verlevendigen de gevel extra.

Het terrein omvat ca 300.000 m2 waarin het continu groeiende Merkur Park in het door zijn houtwallen zo karakteristieke landschap van Schleswig-Holstein ingebed ligt. De hier gerealiseerde gebouwen staan met hun naar de straten gekeerde gevels in de traditie van de Noord-Duitse baksteenarchitectuur. Terwijl de nieuwe stalen/glazen gebouwen in de city van Hamburg (ca. 20 minuten rijden) heftige discussies onder ontwerpers en bevolking veroorzaken, heeft de projectontwikkelaar Klaus-Peter Jebens van Jebens Gewerbepark GmbH & Co. zich afgestemd op deze traditionele bouwwijze. Rood-blauw-bruine bakstenen in het 2DF-formaat bepalen voor het grootste gedeelte het gevelbeeld en dat niet alleen om esthetische redenen. “Gewoon opmetselen en klaar is Kees” aldus definieert Jebens de voordelen van het materiaal. Daarna mag de steen in alle eer oud worden. De conceptionele en architectonische planning van het gehele gebied heeft het kantoor industrieplanung architekten und ingenieure gmbh, Hamburg, gerealiseerd. Zo werd gegarandeerd dat bestaande gebouwen en nieuwbouw harmonisch op elkaar werden afgestemd. Dit heeft

10

niet alleen betrekking op de gevels, maar ook op de vormen van de gebouwen met hun naar de straat gekeerde ligging, waardoor een voor industriegebieden voorbeeldig stadsbeeld ontstaat. De depots en ontsluitingen, etc. bevinden zich als regel aan de achterzijde van de gebouwen en beschermen de buren tegen geluidsoverlast. Het interne gebruik is afgestemd op zowel de vereiste verwerkingsvolgordes als ook op de windstreek. Om optimaal gebruik te kunnen maken van zon en schaduw worden ook rondingen van de gebouwen in het totaalconcept geïntegreerd. Dit is ook te zien bij het gebouw van de voormalige Tiefbauberufsgenossenschaft. De TBG, die tegenwoordig deel uitmaakt van de BGBau met zetel in Berlijn, heeft hier haar technische inspectiedienst en de afdeling bedrijfsgeneeskunde ondergebracht. Het kleine maar fraaie uit twee verdiepingen bestaande gebouw werd opgetrokken met de expressieve Röben baksteen NEUMARKT in de kleur blauwbont in het 2DF-formaat. Met hun dicht gebrande oppervlak glanzen de bakstenen overdag licht en luchtig in het zonlicht. Bovendien verdelen blauwe lisenen – uit het geglazuurde Röben keramische bakstenen assortiment – de gevel. ’s Nachts wordt het gebouw door floodlight ondergedompeld in een schilder-achtig licht. Het buitenmetselwerk werd als meerschalig metselwerk uitgevoerd: tussen bekledings- en binnenmuurmetselwerk bevindt zich de vereiste warmte-isolatie met luchtlaag. De ingang laat door zijn dubbele ton-

dak van titaanzink in staande felstechniek zijn bijzondere betekenis tot zijn recht komen. Titaanzink en het bekledingsmetselwerk vullen elkaar in optisch opzicht op spannende wijze aan. De uitzetbare markisoletten geven het huis bij zonneschijn een bijna mediterrane touch. De zonwering werd, ondanks de voortreffelijk isolerende en warmteaccumulerende eigenschappen van bakstenen die ’s zomers als een natuurlijke airconditioning werken, vanwege verblindingsbescherming ingebouwd.

Baksteenmetselwerk, glas en titaanzink – alsof ze voor elkaar geschapen zijn.

Vooral bij strijklicht glinstert en glanst de blauwbonte Röben baksteen NEUMARKT in duizend nuances. Duidelijk te onderscheiden: de donkerblauw geglazuurde, voorgezette lisenen.

Het gebouw is een voorbeeld voor geslaagde baksteenarchitectuur en met toenemende donkerheid wordt het zelfs een highlight.

11

Stedelijke uitstraling – bouwblok in Amsterdam-IJburg

Architecten: Van Sambeek & Van Veen, Amsterdam Gevel: Röben keramische baksteen OSLO parelwit

Slechts ca. drie kilometer verder ten oosten van het Amsterdamse Centraal Station ligt de nieuwe wijk „IJburg“. Met een geweldige inzet werd de nieuwe stadswijk in de monding van het IJ aan de rand van het IJsselmeer op zeven kunstmatige eilanden gebouwd. Het ligt in de bedoeling dat in 2015 in de onmiddellijke nabijheid van de binnenstad in totaal 18.000 woningen voor ca. 45.000 bewoners ter beschikking staan. De eerste plannen voor het project waren er al in het midden van de jaren zestig van het gerenommeerde Nederlandse architectenkantoor Van den Broek & Bakema. Pas eind 1999 werd begonnen met de aanleg van het eerste eiland. Heel bewust werd daarbij het concept van een

12

nadrukkelijk urbane stedelijke ruimte met een geometrisch stratenraster en royale blokbebouwingen nagestreefd. Om voldoende stedenbouwkundige afwisseling tot stand te brengen werden alle grotere projecten door steeds verschillende architectenkantoren uitgevoerd. De rit vanuit de binnenstad naar IJburg heeft veel weg van een avontuur: Door de Piet Hein-tunnel onder het IJ door kom je eerst op het nog nauwelijks bebouwde kunstmatige eiland „Rieteiland Oost“. Daarvandaan leidt de weg over de elegante Enneüs Heermabrug van de Britse architect Nicholas Grimshaw en het kleine „Steigereiland“ tenslotte naar het reeds grotendeels bebouwde „Haveneiland West“. De eerste bewoners gingen hier al in november 2002 aan land – ze zul-

len het steeds alomtegenwoordige bouwlawaai nog enkele jaren voor lief moeten nemen. Een van de interessantste projecten op het eiland is het door het Amsterdamse kantoor Zeinstra Van der Pol als masterplanner ontwikkelde „Blok 30“ in de Erich Salomonstraat. De nieuwbouw stelt 145 woningen, een basisschool, een centrale van de Nederlandse Telecom en een ondergrondse garage ter beschikking. Het aanbod wordt uitgebreid met een speelveld en een sportveldje die op de royale binnenplaats van het complex voldoende ruimte voor de kinderen tot stand brengen. Voor de uitvoering van de verschillende aparte gebouwen van het project waren zowel Zeinstra Van der Pol zelf als de kantoren Van Sambeek & Van Veen en Van Herk & De

Kleijn verantwoordelijk. Om het strenge patroon van gebruikelijke blokbebouwingen een opener karakter te geven en prettig wonen met verre uitzichten mogelijk te maken werden door de architecten op verschillende locaties vrije ruimtes tussen de verscheidene blokken in de planning opgenomen. Bovendien werd een iets terugspringende vrijstaande glazen kubus met zogenaamde „setback-woningen“ geïntegreerd, die door het uitvoerende kantoor Van Herk & De Kleijn met een artistiek vormgegeven buitengevel van geslepen glas werd gerealiseerd. In combinatie met de op de binnenplaats geïntegreerde „Olympus-school“ werd een gevarieerd gestaffelde architectuur met een grote verscheidenheid aan perspectieven tot stand gebracht. Een deel van de gevels werd als materiaalcollage met beton, kunststof, aluminium en halftransparante glazen platen uitgevoerd. De meeste andere gebouwen vertonen een krachtige stedelijke baksteenarchitectuur die een markante blikvanger binnen de nieuwe straten met huizenrijen tot stand brengt. Karakteristiek kenmerk daarbij is de gevarieerde ritmische afwisseling tussen uiteenlopende geordende bouwfases: de gevels van de in totaal acht buiten staande blokken van Van Sambeek & Van Veen – de zogenoemde „boekensteunen“ – werden elk met roodachtig-blauwe keramische bakstenen en horizontaal geaccentueerde raamopeningen met ervoor liggende borstweringsroosters uitgevoerd. Bij de ertussen lig-

Het elegant glanzende, afhankelijk van de lichtinval sterk variërende kleurenspel van de Röben baksteen NEUMARKT verlevendigt de royale façadedelen.

gende gebouwen gebruikten Van Herk & De Kleijn handvorm-gevelstenen en kregen de gevels een open karakter door uiteenlopend lange, gedeeltelijk over drie verdiepingen reikende verticale reeksen vensters. Extra onderverdeeld worden de royale metselwerkvlakken door de integratie van zo hoog als het gebouw zijnde glasvoegen vóór de trappenhuiskernen en verticaal rechte ingangsdeuren van lichtbruin hout. Bij het zoeken naar een geschikte baksteen kozen Van Sambeek & Van Veen voor de Röben baksteen NEUMARKT blauwrood gevlamd, glad in het smalle, in Nederland niet ongebruikelijke 9 cm dunne formaat van 240 x 90 x 50 mm. Het elegant glanzende, afhankelijk van de standplaats, het weer en de lichtinval sterk variërende kleurenspel van de in stapelverband direct bovenop elkaar gemetselde, donker gevoegde bakstenen verlevendigt de royale geveldelen en harmonieert tegelijkertijd voortreffelijk met de iets terugspringende raamkozijnen van zwart gelakt hout. De stralend lichte fronten van de „boeksteunen“ die met de Röben keramische klinker OSLO, parelwit eveneens in het 9 cm dunne formaat zijn gemetseld, staan daarmee duidelijk in contrast. Gemeenschappelijk met de wit vormgegeven achterzijden brengen ze niet alleen een lichte en vriendelijke binnenplaats tot stand, maar ook een vloeiende overgang naar de schijnbaar zwevende glazen gevel van de set back-woningen. Een origineel samenspel tussen verschillende materialen.

13

Oude huizen in een frisse outfit Geslaagde modernisering in een stedelijke omgeving

Architecten: Förster Trabisch, Hamburg Gevel: Röben steenstrip EIFEL blauwbont

Door een rustige ligging, de “in waardigheid” oud geworde baksteenfaçades met dicht begroeide gevelvlakken, de groene omgeving en de goede infrastructuur is het woningencomplex van de scheepstimmerliedencoöperatie (Schiffszimmerergenossenschaft) in de Hamburgse stadswijk Eimsbüttel zo geliefd. Tussen de drukke Kieler Straße en de bedrijvige Osterstraße woon je hier rustig en stedelijk dichtbij de stad. Het woningencomplex bestaat uit zes parallel t.o.v. elkaar liggende huizenblokken met in totaal 94 wooneenheden in de Sillem- en Schwenckestraße. Het werd in de bouwstijl opgetrokken die zo typisch is voor het naoorlogse Hamburg van de jaren vijftig. Met hun niet geïsoleerde, 36,5 cm dikke buitenmuren van rode baksteen beantwoordden ze natuurlijk al niet meer aan de eisen die tegenwoordig aan warmte-isolatie worden gesteld. In het kader van de sanering moesten aan de ene kant optische en functionele gebreken van de bestaande gebouwen worden verholpen, aan de andere kant mocht het positieve, gegroeide beeld van het complex niet worden ontwricht. Zo werd door de Hamburgse architect Förster Trabitsch een totaal vormgevingsconcept ontwikkeld dat rekening hield met zowel het behoud van het karakter van de wijk met zijn kenmerkende beeld van de rode baksteen, als ook met een nieuwe vormgeving van de façades voor het

14

doorbreken van de eentonigheid van de verschillende vlakken. Het zinvolst voor de façade was in bouwfysisch opzicht een sanering met buitenisolatie. Bij de gevelfaçades en in delen van de resterende façades gaf men de voorkeur aan een 10cm dikke buitenisolatie met steenstripbekleding. Om de kleur aan te passen aan de naburige gebouwen werd de gladde steenstrip EIFEL blauwbont uitgekozen. Door de geringe wateropname, het goede warmteopslagvermogen en de absolute licht- en UV-bestendigheid ervan wordt gegarandeerd dat de façade op lange termijn ook optisch onberispelijk zal blijven, want deze eigenschappen verhinderen de bij epoxide imitaties zo gevreesde algenvorming. De resterende te isoleren vlakken werden in het samengestelde warmte-isolatiesysteem met gepleisterde façade in de kleuren lichtgrijs en antraciet uitgevoerd. In het kader van de sanering werd ook het dak opnieuw in een passende grijstint bedekt en de dakoverstekken bij de gevel aangepast aan de nieuwe wanddikte. De sanering omvat dus niet alleen een op deze tijd afgestemde warmte-isolatie, maar in het algemeen ook een opwaardering van de optiek en de woonwaarde voor de bewoners. Bijna alle huizen vertoonden nagenoeg overal een identieke façadegeleding, slechts twee hadden de beschikking over loggia’s. In het kader van de modernisering wer-

Zo goed als nieuw: het oude gebouw (beneden) is nauwelijks te herkennen.

den alle voorzien van nieuwe balkons. De bij enkele gebouwen over alle verdiepingen naar voren springende frameconstructies van de nieuwe loggia’s dienen nu als doorslaggevend vormgevingselement. Ook de bestaande kunststoframen van de eerste generatie werden door hoogwaardigere kunststoframen met

slankere konzijnprofielen vervangen. De vierkante raamformaten kregen een smal Stulppfosten, waardoor ze slanker lijken en die het voordeel biedt dat de geopende raamvleugels niet meer zo diep naar binnen steken. De uniforme raamformaten werden aan de noord-westzijde door donkerder, van horizontale voegen voorziene pleistervlakken tot grotere horizontale

Een geslaagde sanering: Gemoderniseerde woongebouwen die hun oorspronkelijke baksteenkarakter hebben behouden. Röben steenstrips EIFEL blauwbont op samengesteld warmte-isolatiesysteem.

Geaccentueerde gevelgeleding door afwisselende baksteen- en pleistervlakken. Geheel links op de foto: een nog niet gesaneerd gevelgedeelte.

eenheden samengevoegd en brengen zo een spannende geleding van de façades tot stand. De verticaliteit Trap-penhuizen werden eveneens door een donkere, gelede bepleistering geaccentueerd.

baar. Hier zijn nu moderne woongebouwen te zien, die aan de ene kant in vele tientallen jaren met hun omgeving zijn vergroeid en die aan de andere kant de bewoners het gevoel kunnen geven dat ze in een nieuwbouwwijk wonen.

Hoewel de gebouwen „slechts“ gesaneerd werden, is het oude huizenbestand aan de buitenzijde onherken-

15

Onder één dak – woning in Zwolle (NL) Ook in de avondschemering

Architect: Ad Mars, Zwolle Gevel: Röben baksteen STRALSUND blauwrood-gevlamd

toont de royale Röben baksteen STRALSUND zich van zijn fraaiste kant.

Met ca. 110.000 inwoners is Zwolle een van de belangrijkste centra in Noordoost-Nederland. Wie door de historische binnenstad loopt, ontmoet overal getuigen uit het bewogen verleden, toen het vroegere lid van de Hanze omringd was door een hoge stadsmuur met massieve weertorens. Zwolle is echter niet alleen een van de oudste, maar ook een van de snelst groeiende steden in Nederland: volgens berekeningen moet het aantal inwoners tot 2030 met ca. 20.000, dus met ongeveer 18 procent, tot 130.000 zijn gestegen.

Eigenzinnige, moderne

Om in een deel van de daarmee gepaard gaande woningbehoefte te kunnen voorzien besteedde het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer reeds in het midden van de jaren negentig de wijk „Stadshagen“ opnieuw aan als een onder auspiciën van de overheid gebouwde stadswijk („Vinex-wijk“). Het ten noordwesten van de binnenstad gelegen woongebied dat enkele maanden geleden definitief werd opgeleverd, stelt ca. 5.000 woningen voor 12.500 bewoners ter beschikking. Bij de planning van de wijk werd heel bewust een hoge eis met betrekking tot duurzaamheid nagestreefd. Een andere centrale specificatie was het gebruik van uiteenlopende kleuren en materialen in de verschillende gedeeltes om zo elke sector een eigen identiteit te geven. In sector 12 in het zuidwesten van de nieuwe wijk was daarbij voor alle huizen het gebruik van rode resp. blauwrode keramische klinkers en zwarte keramische dakpannen voorgeschreven.

woonarchitectuur met de Röben Premium-baksteen STRALSUND bontgevlamd, in het euroformaat. Opvallend zijn de zeer dunne voegen; de bakstenen werden niet vermetseld, maar met een speciale mortel gelijmd. Zo komt het levendige kleurenspel van de royale klinkers beter tot zijn recht.

Een geslaagde realisatie van deze voorschriften toont de onlangs gereedgekomen woning voor het uit zes personen bestaande gezin van architect Ad Mars aan de Belvédèrelaan. Met zijn kleurige en afwisselend gelede gevelvormgeving vormt het uit twee verdiepingen bestaande bakstenen huis een markante blikvanger midden in de wijk. Naast voldoende woonruimte moest de nieuwbouw ook een afgescheiden gedeelte voor het eigen architectenkantoor integreren.

Vandaar dat Ad Mars het huis in drie zelfstandige units onderverdeelde: het hoofdbouwlichaam wordt gevormd door een in tweeën verdeeld en ten opzichte van elkaar verschoven baksteenvolume dat in het midden door een dwars – en daarmee precies in oost-westelijke richting – verlopend larikshouten blok met ruimtes voor sanitaire voorzieningen, trappenhuis en bergruimte wordt doorsneden. Op beide elementen bevindt zich een ver overkragend, met zwarte keramische dakpannen gedekt zadeldak, dat aan de kopse kanten met zinkprofielen werd bekleed. Uitgaande van deze driedelige constructie werd een overzichtelijke en intelligent ingedeelde interieurstructuur van het huis gerealiseerd: In het linker, hoofdzakelijk aan de straat liggende gedeelte van de benedenverdieping bevindt zich het zelfstandige kantoor met een eigen keukentje, in het rechter op de tuin uitkijkende deel werd een royale woonkeuken geïntegreerd. Op de daarboven gelegen verdieping, waar het centrale blok als erker uit de gevel naar voren steekt, sluiten zich links de woonkamer en rechts de slaapkamer van de ouders aan. Op de zolderverdieping werden vier kinderslaapkamers en een speel- en hobbykamer ondergebracht. Om in alle vertrekken voor voldoende daglicht te zorgen kregen alle niveaus

royale ramen aan beide kopse kanten – gedeeltelijk uitgevoerd als deuren met ervoor liggende borstweringsroosters die een duidelijk verticaal accent in de gevel tot stand brengen. Bij de keuze van een hoogwaarde baksteen gaf Ad Mars de voorkeur aan de Röben keramische baksteen STRALSUND blauwrood bontgevlamd. Zijn levendig en afhankelijk van licht en schaduw gevarieerd kleurenspel ondersteunt het vriendelijk-warme karakter van het huis. Bovendien brengen de blauwrode keramische bakstenen een harmonisch contrast met het larikshout van de erker op de eerste verdieping tot stand. Heel bijzonder is het opvallende en ongebruikelijke euromoduul formaat van 290 x 190 x 90 mm van de keramische klinkers. De royale steen garandeerde niet alleen een vlotte en met weinig kosten gepaard gaande voortgang van de bouw, maar hij wordt ook uitstekend in het creatieve concept geïntegreerd doordat hij het heldere en ondubbelzinnig geformuleerde vormenspel van de architectuur ondersteunt. Om het keramische karakter van het metselwerk extra te accentueren werden de afzonderlijke stenen bovendien zonder stootvoegen zonder voegbreedte aan elkaar gevoegd. En de slechts vijf millimeter smalle horizontale ondermetselingen werden met een zwarte lijmmortel gelijmd. En dat met een overtuigend resultaat: „Want het geringe aandeel voegen doet het fraaie vlammenspel van de stenen nog beter uitkomen“, aldus Ad Mars.

17

Een misleidend echt verhaal – het Nederlandse recreatiepark "Esonstad"

Architecten: Lanfermeijer Seelen Weijer Architecten, Oirschot (NL) Daken: uitsluitend Röben keramische dakpannen FLANDERN zwart glans engobe en rood engobe

Stralend baksteenrood, glanzend zwart en edel grijs bekronen de daken van Esonstad: Röben keramische dakpannen.

Wanneer in de vakpers van Nederlandse architectuur sprake is, dan gaat het meestal om projecten die zich onderscheiden door een duidelijke vormgeving en compromisloze moderniteit. Al enkele jaren worden echter tussen Groningen en Maastricht steeds vaker ook ontwerpen gesignaleerd die de tegenovergestelde weg ingaan en heel bewust het verleden citeren.

Een prominent voorbeeld van dit teruggrijpen op reële of imaginaire typologieën van oude voorbeelden zijn de projecten van de Berlijnse architect Rob Krier die in verschillende plaatsen zoals Brandevoort of Helmond historiserende „vestingnederzettingen“ heeft gebouwd. In dezelfde context van dit neoromantische „New Urbanism“ staat het recratiepark „Esonstad“ dat enkele maanden geleden ca. 40 kilometer ten noordwesten van Groningen, in Oostmahorn bij Anjum werd ontwikkeld door de projectontwikkelaar Esonstad BV en gerealiseerd naar de plannen van het kantoor Lanfermeijer Seelen Weijer Architecten.

Het complex dat vlakbij het Nationale Park „Lauwersmeer“ en de beide waddeneilanden Schiermonnikoog en Ameland midden in het waterrijke landschap met dijken en terpen werd gebouwd, werd naar het voorbeeld van historische Nederlandse vestingsteden met een centraal marktplein en huizen in de stijl van het classicisme gerealiseerd. Direct bij de ingang van de plaats worden de bezoekers eerst door een historisch aandoende stadspoort ontvangen. Daarachter strekt zich op een labyrintachtig door water doorsneden oppervlak

van ca. 42 ha een historisch aandoend dorp uit van in totaal 134 vakantiebungalows en 10 vakantieflats. Het project wordt uitgebreid met twee zelfstandige zogenaamde „terpeilanden“ die op twee ringvormig aangelegde dijken in totaal 106 zichtbaar modern vormgegeven woningen in verschillende uitvoeringen ter beschikking stelt. Voor de naam van de plaats is ver teruggegrepen naar het tijdperk van de grote Nederlandse zeevaarders. Want precies hier aan de Lauwers-

zee moet volgens een legende het in 1230 door de golven van de Noordzee verzwolgen vestingstadje Esonstad hebben gelegen. Het comfort van de woningen ziet er echter helemaal niet middeleeuws uit. Het werd volledig aangepast aan de wensen van moderne toeristen. Naast afwasautomaat, magnetron en optioneel een zonnebank, infraroodsauna en whirlpool heeft het grootste gedeelte van de units zelfs de beschikking over een eigen aanlegsteiger met een open verbinding naar het

Lauwersmeer. Wie in plaats daarvan het stadje in wil, vindt meteen aan het marktplein het imposante „Waaggebouw“ met restaurants, een havencafé, een pannenkoekenhuis en diverse winkels die alle in historische stijl zijn uitgevoerd. Andere attracties zijn te vinden in de vóór de poorten van de stad gelegen vrijetijdsvoorzieningen van Esonstad – vanaf het overdekte zwembad met sauna en Turks stoombad via tennisbanen en een klein strand tot aan bootverhuur en een zeil- en surfschool.

In vogelvlucht wordt het bouwplan zichtbaar: naar het voorbeeld van historische, Nederlandse vestingsteden ontstond het recreatiepark.

Alles nieuw: een complete kleine stad met huizen in de stijl van het Nederlandse classicisme.

De huizen van de vestingnederzetting citeren met hun trapgeveltjes in uiteenlopende kleuren op knappe wijze de architectuur van classicistische grachtenpanden. Veeleer modern, maar qua vormgeving aangepast aan de historiserende bebouwing, presenteren de units zich daarentegen op de beide terpeilan-

den: Naast zowel „panoramawoningen“, met grote balkons en een eigen aanlegsteiger, als „dijkwoningen“, met een iets verhoogde woonkamer, heb je hier nog de keus uit de types „verandawoningen", met een groot terras, „torenwoningen“, met een extra verdieping, en met riet omringde „rietwoningen“.

„Een bijzondere uitdaging bij de planning van de nederzetting was de keuze van geschikte materialen“, aldus de met de bouw belaste projectarchitect Arjen Weijer. „Want alleen op deze wijze konden wij het gewenste historische karakter van Esonstad realiseren en tegelijkertijd de verschillende bouwstijlen van het

gehele complex samenvoegen tot een harmonische eenheid.“ Voor de gevels gebruikten de ontwerpers hoofdzakelijk handvorm bakstenen, als dakbedekking van alle huizen kwamen keramische dakpannen van Röben in verschillende uitvoering in aanmerking. Een goede keuze. Want met hun harmonische vorm worden

ze voortreffelijk in de historisch aandoende architectuur van Esonstad geïntegreerd. Tegelij-kertijd komen de Röben keramische dakpannen tegemoet aan de hoogste eisen qua rendabiliteit en materiaalkwaliteit, want ze zijn niet alleen absoluut resistent tegen UV-straling of “zure regen”, maar ook volko-

men ongevoelig voor bijtende vogelpoep en de hier aan de Noordzee bijzonder zouthoudende lucht. Zo vergaat doorgaans meer dan vijftig jaar, voordat de eigenaars voor het eerst over reparatie of onderhoud moeten gaan denken. En meestal kan de schade dan probleemloos door het vervangen van afzonderlijke dakpannen worden verholpen.

Strenge gevel met een levendig kleurenspel. Justitieel centrum in Drebecen (H)

Architecten: Koller és Társa Tervez Kft., Pécs Gevel: Röben handvorm gevelsteen FEHNBRAND lichtrood bont, NF

Binnen worden de wetten van het land verdedigd, buiten wordt aan de “wetten van de architectuur” alle ruimte gegeven. Het Gerechtshof in Drebrecen, de op een na grootste stad van Hongarije, is een buitengewoon gebouw. Het representeert een nieuw tijdperk in de “duizendjarige burgerstad“, die beschikt over vele architectonische schatten. Bijvoorbeeld de classicistische, gereformeerde Grote Kerk met 3.000 zitplaatsen, het classicistische gebouw van het stadhuis dat behoort tot de mooiste bouwwerken van deze stijlrichting en het oudste, nog geëxploiteerde hotel van Hongarije. Het „Huis der wetten“, is het resultaat van een landelijke ontwerpwedstrijd die de bebouwing van het gehele Révész-Plein-blok met een gebouwencomplex voor het Gerechtshof, het Ressortsparket en de Stedelijke Rechtbank omvat. Hierbij werd in de omgeving van de nieuwe stratenopening de kleinsteedse bebouwing met de aanwezige, onregelmatig gesloten huizenrijen op een groot gebied gesaneerd. Winnaar van deze aanbestedingswedstrijd werd het architectenkantoor „Koller és Társa Tervez Kft.“ uit Pécs. Van de in totaal drie gerechtsgebouwen in het centrum, die zich zowel structureel als ook functioneel van elkaar onderscheiden, zijn er intussen twee gereedgekomen. Door het ontbrekende structuurverbindingssysteem en zonder de mogelijkheid

22

van een echte architectonische binding was het voor de architecten een in velerlei opzicht ondankbare opgave om een nieuw gebouw te positioneren. Vooral ook om het feit dat het om het eerste element van een vrij grote bebouwing gaat. Het justitiële centrum zal deel gaan uitmaken van de opnieuw ontworpen stedelijke integratie, maar het staat nu nog alleen in het midden van een blok dat uit de centrale stedelijke kern is gelicht. Het meest in het oog vallende kenmerk van het gebouw is de blokachtige vorm. Het lijkt wel of de zijden van het omvattende prisma er met een scherp mes uit zijn gesneden. Het gebouw is in zichzelf opgesloten; het blijft onverbiddelijk binnen de grenzen die het zichzelf heeft gesteld. Dit principe begeleidde het gehele ontwerp tot aan het einde. In plaats van door elementen te worden uitgebreid die op de gevel zijn gezet, doet het gebouw als het ware een stapje terug. Juist op de plaats waar wij gewend zijn aan een in de ruimte naar voren komend geaccentueerd element, zoals bijv. een hoektoren, gaapt een lege ruimte. Net zo ongewoon als het gebouwlichaam is de baksteengevel. Voor de architecten spant zij zich met haar vloeiende lijnen over de hele vorm van het gebouw uit. Haar bijzondere vormgeving is met name van dichtbij te zien. Alleen dan is de edele structuur, het adembenemende kleurenspel en de oppervlakteciselering van de Röben handvormbaksteen volledig waar te nemen.

Massieve, streng gerangschikte bouwlichamen met buitengewone gevels. Met name van dichtbij laat het metselwerk zijn interessante structuren en het adembenemende kleurenspel zien van de voor het grootste gedeelte hoogkant vermetselde Röben handvormgevelsteen FEHNBRAND.

23

De zich ritmisch her halende slanke en hoge muuropeningen leiden door het spel met het licht tot een levendige vormgeving van de baksteenvlakken.

Bovendien garandeert de rustieke baksteen door de tijdens het brandproces ontstane kleur en door zijn typische oneffenheid een buitengewoon plastisch, natuurlijk werkend oppervlak. Een van de opwindendste kanten van de architectuur van de stad Debrecen bestaat juist in de coëxistentie van uiteenlopende „tijdsgetrouwe“ gebouwen. Deze grote verscheidenheid aan kleuren komt ook tot uitdrukking bij het gebruik van het materiaal en de kleuren – de baksteen is ook als zichtbaar gevelmateriaal slechts sporadisch karakteristiek. In ons geval laat vooral de door het materiaal geaccentueerde strikte blokachtige vorm de gerech-

telijke functie van het gebouw zien. De baksteenbekleding vermijdt werkelijk alle architectonisch werkende middelen. Er worden geen overbruggingen van openingen of uitbouwsels geïmiteerd. Daardoor wordt het gevoel van uit het homogene blok gesneden te zijn versterkt. De zich ritmisch herhalende muuropeningen en de bovenste lichtopeningen voeren door het spel met de schaduwwerkingen naar een levendige vormgeving van de baksteenvlakken. Deze organische structuur wordt door de ingevoegde, nu eens langere dan weer kortere rode kalksteenstroken toevallig geopend – op de matte massa van de baksteen glanst het licht op de

gepolijste steen. Vanuit een bepaald perspectief verleent dat aan de gevels een krachtige horizontale karaktertrek die wordt gecompenseerd door de op het buitenste niveau verticaal geproportioneerde glasvlakken. Beslissend voor het gebruik van Röben producten was het complete systeem – van prefab elementen tot aan de individuele profielstenen, zoals deze bijv. in de raambekleding werden ingebouwd. De architecten maakten in het interieur van het gebouw gebruik van een heel ongebruikelijk vormgevingselement. De bakstenen aan de muren en pijlers in de entree van het Gerechtshof werden op de dagziende vlakken

hoogkant vermetseld, zodat de holtes voor de mortel zichtbaar worden. Dit geeft aan de halfschaduw in het interieur meer warmte. Zo wordt door een en hetzelfde materiaal vele vormgevings- en interpretatiemogelijkheden geboden. Net zoals wetten veel speelruimte en benaderingsmogelijkheden hebben.

De organische structuur wordt door ingekorte, nu eens langere dan weer kortere kalksteenstroken toevallig geopend. In het matte oppervlak van de handvorm baksteen glanst het licht op de gepolijste steen.

24

De architecten maakten in het interieur van het gebouw gebruik van een heel ongebruikelijk vormgevingselement. In de entree werden de bakstenen zodanig vermetseld, dat hun achterzijden met de holtes voor de mortel zichtbaar zijn.

Schuin verspringende wandelementen naast enkele ramen zorgen voor een onderverdeling en accentuering van het verder zeer strenge gevelbeeld.

De sterk rustiek aandoende Röben handvorm gevelsteen FEHNBRAND past perfect in het beeld van deze bijna burchtachtige architectuur.

Een solide basis „Glazen bakkerij“ in Osnabrück (D)

Planning: igk Krabbe, Osnabrück Vloer: Röben VIGRANIT® fijn gresmateriaal, lichtgrijs, fijnkorrelig

Bakkerij Karl Wellmann in Osnabrück is met ca. 135 medewerkers op in totaal 17 locaties vertegenwoordigd. Nadat het familiebedrijf eerst tientallen jaren lang met zijn administratie en productie in de binnenstand van Osnabrück aan de Lotter Straße gevestigd was, besloot de directie in 2003 tot de nieuwbouw van de hoofdvestiging in de stadswijk Atter in het zuidwesten van Osnabrück. Centrale gedachte bij de planning was daarbij de totstandbrenging van een transparante „glazen bakkerij“ met aansluitende verkoopruimte en lunchroom, van waaruit de bezoekers bij koffie met gebak de bakkers bij hun werk kunnen gadeslaan en zich tegelijkertijd grondig op de hoogte kunnen stellen over de recepten en ingrediënten van de bakkerijproducten.

De onlangs ingewijde nieuwbouw is door het Osnabrückse planningbureau igk Krabbe in nauwe samenwerking met de opdrachtgever ontwikkeld. Op een oppervlak van 4.000 m2 vindt de integratie plaats van een grondstoffenmagazijn en een uitgestrekte productieruimte met een grote bakoven, waarin op acht verdiepingen op hete stenen gebakken kan worden. In overeenstemming met de wens naar een zo groot mogelijke transpa-

26

dere belastbaarheid waardoor een hoge puntbelasting mogelijk is, was het daarbij ook van zeer groot belang dat de vaak natte vloer in hoge mate slipvrij was en dat deze beantwoordde aan de hoogste eisen op het gebied van de levensmiddelenhygiëne. Niet in de laatste plaats door de naar buiten toe bewust zichtbare productieverlopen moesten de vloeren bovendien onderhoudsarm en gemakkelijk te reinigen zijn. In samenwerking met het planningskantoor gaf Johannes Külkens, directeur van Wellmann Bäckerei, de voorkeur aan Röben VIGRANIT® fijn gresmateriaal, lichtgrijs, fijnkorrelig in het formaat 20 x 10 x 1,5 cm. „Met de Röben keramische vloertegels hebben wij al tien jaar voortreffelijke ervaringen opgedaan. Want wij hebben dezelfde klinkerplaten destijds ook bij de nieuwbouw van het gebouw in de Lotter Straße gebruikt.“ rantie werd de productiehal met een royaal van glas voorziene gevel naar het parkeerterrein voor de bezoekers en de aangrenzende Birkenallee gebouwd. Alle andere functies van de nieuwbouw zoals verkoop, lunchroom, administratie en een extra gescheiden, verhuurd winkeloppervlak zijn in een naar voren springend, markant geel bouwlichaam met een open perspectief naar de productiehal ondergebracht. Tot de grootste uitdagingen bij de planning van de glazen bakkerij behoorde de keuze van een sterke en flexibele vloerbedekking voor alle afdelingen. Behalve een bijzon-

Edel materiaal voor de verkoopruimte: Röben VIGRANIT® fijn gresmateriaal, lichtgrijs, glanzend gepolijst.

De Röben keramische vloertegels verbindt de door de Duitse bedrijfsvereniging geëiste hoge stabiliteit en het slipvrije oppervlak met een elegant, iets glanzend aanblik, die door een speciale polijsttechniek wordt behaald. Bovendien zijn ze absoluut resistent tegen verontreinigingen: want VIGRANIT® gres is zo hard gebrand dat praktisch geen water het keramische materiaal kan binnendringen. Zo zijn de vloertegels altijd snel en gemakkelijk te reinigen en kunnen er zich geen bacteriën op vastzetten en vermenigvuldigen – eigenschappen dus die de beste voorwaarden bieden voor een brandschone en hygiënisch

Door de hoge belast-

Voorbeeld van een

baarheid en het geëngo-

zorgvuldig aange-

beerde oppervlak is deze

brachte dilatatievoeg

vloer ideaal voor het gebruik van zware machines.

vlekkeloze werkruimte. Bovendien zijn de oppervlakken van het VIGRANIT® fijn gresmateriaal geëngobeerd. Daardoor zijn ze absoluut ongevoelig voor vlekken, slijtvast en gemakkelijk machinaal te reinigen. Belangrijke argumenten met het oog op duurzaamheid en rendabiliteit. Voor het verkrijgen van een stabiel en absoluut effen oppervlak werd het gresmateriaal m.b.v. de trilmethode gelegd – een techniek waarmee in relatief korte tijd grote oppervlakken in slechts één werkfase kunnen worden verwerkt. Het systeem berust op het feit dat klinkerplaten machinaal in een mortel-

bed worden getrild waarbij de bedmortel zeer sterk wordt verdicht, hetgeen bij het conventionele lijmen niet mogelijk is. Extra voegen is niet nodig, want de klinkerplaten worden bij de trilmethode zonder voegbreedtes gelegd. Om ervoor te zorgen dat door de enorme druk waaraan de randen worden blootgesteld, deeltjes van de tegel afspringen, is het VIGRANIT® fijn gresmateriaal voorzien van de Röben VSpacer®. Daarmee is gewaarborgd dat de klinkerplaten elkaar alleen maar aan de onderste, dus niet zichtbare kanten raken. De bovenkanten worden daarentegen juist zover op afstand gehouden, dat de

trilmachine geen beschadigingen kan veroorzaken en het gewenste effect van de zeer smalle voeg desondanks geheel en al behouden blijft. Het resultaat is een effen vloer met een gelijkmatig voegenbeeld – zonder uitstekende platen en zogenaamde “ondertanden” bij de hoeken en randen. In slechts één werkfase is een dergelijke compacte en gemakkelijk te reinigen vloerbedekking met een extreem hoge stabiliteit en hardheid ontstaan. De lange levensduur van de vloertegels is reeds in de planning opgenomen.

Heeft alle goede eigenschappen die je van een keramische vloerbedekking mag verwachten: van onverslijtbaar en slipvrij tot aan een voortreffelijke optiek - Röben VIGRANIT® fijn gresmateriaal.

"Detroit" – Een woonblok in Amsterdam

Een trotse, zwarte monoliet van Röben baksteen STRALSUND in het euroformaat.

Architecten: awg architecten, Antwerpen, bOb van Reeth Gevel: Röben baksteen STRALSUND zwart, speciale uitvoering

Een uit tien verdiepingen bestaand gebouw, waarvan de kleinere en grotere volumina trapsgewijs naar boven toe smaller worden.

Opvallende blikvanger in de oude Amsterdamse haven: het project „Detroit“ in het bouwplan „Nieuw Amerika“.

28

De realisatie van het in 1992 voor andere doeleinden gebruiken van het voormalige Amsterdamse Oostelijke Havengebied is een van de grootste en spectaculairste stedenbouwkundige projecten van Europa. Eigenlijk had eind jaren zeventig het braakliggende oude havenbekken dichtgegooid en volgebouwd moeten worden met een homogene blokbebouwing. De stad besloot echter als het ware op het allerlaatste moment om de voormalige kades „Java“, „KNSM-Eiland“, „Borneo“ en „Sporenburg“ te gaan gebruiken als sfeervolle decor voor een dichtbevolkte woonwijk met in totaal 6.000 woningen. Nadat de bebouwing van de vier schiereilanden intussen voor het grootste gedeelte is afgesloten, concentreren zich de inspanningen momenteel op de ontwikkeling van de aan de zuidelijke oever van het IJ gelegen hoofdontsluitingsas „Oostelijke Handelskade“, die het voormalige havengebied direct verbindt met het Centraal Station en de binnenstad. Tot de interessantste ontwerpen behoort daarbij het direct tegenover de Java-kade door de projectontwikkelaar OCNA gerealiseerde bouwplan "Nieuw Amerika" dat drie enorme appartementencomplexen met in totaal 305 appartementen en 7.000 m2 kantoorruimte omvat: het meest oostelijk gelegen gebouw, het door de Duitse architect Christian Rapp ontworpen blok „Chicago“, neemt in zijn volume het in de 19de eeuw

gebouwde voormalige pakhuis „Wilhelmina“ met zijn donkerrode baksteen op; in het door het Rotterdamse kantoor DKV ontwikkelde centrale complex „Boston“ wordt het vroegere pakhuis „Australië“ geïntegreerd. Onmiddellijk daarnaast valt de blik op het door de Antwerpse awg architecten ontworpen project „Detroit“ dat met zijn markante baksteenarchitectuur een opvallende blikvanger in westelijke richting biedt. De awg architecten behoren tot de internationaal meest gerenommeerde stedenbouwkundige kantoren van België. Hun oprichter, bOb van Reeth, werd in 1999 op grond van zijn jarenlange ervaring door de regering in Brussel benoemd tot „Vlaams Bouwmeester“ en was in deze functie zes jaar lang onder andere voor de stedenbouwkundige kwaliteit van openbare gebouwen werkzaam in Vlaanderen. Overeenkomstig hoge eisen stelde ook het Amsterdamse project Detroit, want het punt was om de nieuwbouw door een intelligente staffeling van de gebouwenmassa’s zo goed mogelijk in het ontstaande gebouwsilhouet langs de oever van het IJ te integreren. Als antwoord op deze interessante specificatie ontwikkelden de awg architecten een uit tien verdiepingen bestaand gebouw dat van uiteenlopend gevormde kleinere en grotere volumina samengesteld is en naar de in het zuiden aangrenzende stad in drie sectoren trapsgewijs naar boven toe smaller wordt. Extra spanning krijgt de met zwart baksteenmetselwerk beklede

Zeer dunne voegen en zilverachtig glanzende vlakdelen op de bakstenen veredelen de gevels. De stenen zijn niet alleen gewoon zwart, zij variëren in duizend nuances.

gebouwmassa door verschillende terugspringende delen binnen de façade en door de trapezevormig naar het water aflopende plattegrond van het uit twee verdiepingen bestaande basement. Daardoor kan de nieuwbouw optimaal door de zon worden beschenen en wordt er een uniek uitzicht naar en doorkijk op de binnenstad van Amsterdam en het voormalige havenbekken mogelijk gemaakt. Alle gevels werden met de Röben keramische baksteen STRALSUND zwart bekleed. Om het gesloten

30

monolithische karakter van het gebouw te versterken en het gebouw zo goed mogelijk in de attractieve stedenbouwkundige context te integreren kozen de awg architecten in nauwe samenwerking met de Röben Planungs-Service het extreem grote euromoduul formaat van 290 x 90 x 190 mm, dat zich voortreffelijk aan de strenge stramienmaat van de nieuwbouw aanpast. Bovendien besloten de architecten om de gevelstenen niet te vermetselen, maar te lijmen en zo het aandeel voegen in de gevel van normaliter 20 % bij gemetselde gevels te reduceren tot

ongeveer 8 %. Als basis van deze techniek dient een fijnkorrelige cementlijm die zich bij het lijmen intensief met de baksteen verbindt en het metselwerk daarbij een maximale statische stabiliteit geeft. Het ruimteprogramma van Detroit omvat een gemeenschappelijke ondergrondse garage met 430 parkeerplaatsen, flexibel te gebruiken kantoorruimtes in de beide basementverdiepingen en in totaal 82 huurwoningen. Zij worden alle naar boven ontsloten door een centraal, volledig van glas voorzien atrium.

Bij de vormgeving van het appartement moet vooral de toepassing van het zogenaamde „casco-principe “, worden genoemd, volgens welke alle woningen standaard van een verhoogde vloer voor het integreren van kabelleidigen en andere aansluitingen werden voorzien. Op deze manier kunnen ze door de huurders volledig vrij worden ingedeeld – een innovatie die de Nederlandse regering er intussen toe heeft gebracht om de nieuwbouw de status van een nationaal „voorbeeldproject“ te verlenen.

De Röben Planungs-Service

De Röben Vertegenwoordigers

Wenst u nadere informatie over de toegepaste produkten van Röben? Neemt u dan alstublieft contact op met de vertegenwoordiger van Röben in uw gebied.

Horst Klockgether Tel. (0049- 44 52) 8 80 Fax (0049- 44 52) 77 99 eMail: [email protected]

Nederland (Gevel en vloer) Anko G. Bakker Schoolstraat 25 NL-9781 JL Bedum Tel. (0 50) 3 01 24 04 Fax (0 50) 3 01 59 65 eMail: [email protected]

Nederland (Dakpannen) Derk Lotterman Emtenbroekerdijk 44 NL-7695 TV Bruchterveld Tel. (0 523) 23 15 81 Fax (0 523) 23 37 13 eMail: [email protected]

Impressum Uitgever: Röben Tonbaustoffe GmbH D-26330 Zetel Conzept en realisatie:

West-België Chris Vandousselaere Voorjaarstraat 28 B-2610 Wilrijk Tel. (03) 8 27 87 01 Fax (03) 8 27 55 24 eMail: [email protected]

Ost-België / Luxemburg Rudi Ceyssens Alice Nahonlaan 4 B-3550 Heusden-Zolder Tel. (0 11) 57 28 46 Fax (0 11) 57 38 32 eMail: [email protected]

Reclamebureau EDDIKS & ONKEN, Oldenburg Tekst: Bellmann, Gröning & Partner, Hamburg Robert Uhde, Oldenburg Foto’s: Michael Bellmann, Hamburg: Pagina’s 4, 5, Jan Derwig, Amsterdam Pagina’s 8, 9, 28, 29, 30 Jakobsen Picture work, Hamburg (D) Pagina’s 5, 10, 11, Jan Knigge, Th. Rijswijk Pagina’s 12, 13, 16, 17, 18, 20, 21 Landal GreenParks, Saarburg (D) Pagina’s 18, 19 Röben Tonbaustoffe GmbH: Pagina’s 5, 14, 15 János Szentiváni, Pilisszentiván (H) Pagina’s 1, 22, 23, 24, 25 Fotostudio Zahn, Döhlen (D) Pagina’s 6, 7, 26, 27 Druk en verwerking: Prull-Druck, Oldenburg (D) © Copyright by Röben Tonbaustoffe GmbH, 2006

31

Röben Tonbaustoffe GmbH · Postfach 12 09 · D-26330 Zetel · Telefon +49 (0) 44 52 8 80 · Fax +49 (0) 44 52 8 82 45 · www.roeben.com · eMail: [email protected]