Excursie 2014: Nijmegen

Reader

Excursie 2014: Nijmegen

©Stichting Architectuurcentrum Regio Eindhoven p.a. Natlab: Kastanjelaan 500, 5616 LV Eindhoven www.architectuurcentrumeindhoven.nl [email protected]

Leren van Nijmegen. Excursie 2014

In Nijmegen spelen tal van ontwikkelingen die ook herkenbaar zijn in Eindhoven. Nijmegen stond 7de in de top-10 van meest aantrekkelijke steden in 2013. De Waalstad blijkt daarbij goed te scoren op de punten die Eindhoven ook hoog in het vaandel heeft: groene stedelijke kwaliteiten in combinatie met een focus op het thema kennisstad. In 2016 wil Nijmegen zelfs Groene Hoofdstad van Europa zijn. Nijmegen wil het speerpunt kennisstad de komende jaren verder ontwikkelen met uiteenlopende projecten. Nijmegen maakt in 2013 een sprong over de Waal met de realisatie van De Oversteek, de brug die Nijmegen-West gaat verbinden met Nijmegen-Noord. Deze nieuwe verkeersbrug, ontworpen door Belgische architect Chris Poulissen en Luxemburgse constructeur Laurent Ney, zorgt niet alleen voor een betere bereikbaarheid van Nijmegen. Ook ontstaat er met de komst van de brug een betere spreiding van het verkeer over de stad. Genoeg parallellen en dus ook genoeg redenen om op onderzoek te gaan…

Architectuurcentrum Eindhoven, Marian de Vries, Bas Kolkman en René Erven.

Programma (o.v.):

9.00 vertrek vanaf KBC gebouw/ Noordkant NS station 10.15 aankomst Nijmegen 10.15-10.45: bezoek Dobbelmanterrein/Castellatoren (zie reader) 11.00-12.15 stadswandeling Nijmegen centrum, o.m. Plein 44; De Hessenberg (zie reader) 12.15-13.15 lezing Kees Zoon, gemeente Nijmegen bij ACN 13.30-14.15 Lunch Honig 14.15-14.45 bezoek Vasim/de nieuwe Waalbrug De Oversteek (zie reader) 15.00-16.00 bezoek Synthon (zie reader) 16.15-16.45 bezoek Frijhof (zie reader) 16.45 vertrek naar Eindhoven 18.00 aankomst KBC gebouw

Nijmegen: een korte geschiedenis

Ontstaan: Nijmegen claimt naast Maastricht en Voorburg de titel ‘oudste stad van Nederland’. In het jaar 2005 werd het 2000-jarig bestaan van de stad en het 1900-jarig bezit van stadsrechten gevierd. Nijmegen is ontstaan als Romeins administratief en economisch centrum, en heette eerst Oppidum Batavorum. Langs de Waal waar nu het Waterkwartier ligt ontstond tussen 98 n.Chr. en 102 n.Chr een nieuwe nederzetting van de Romeinse keizer Trajanus. met de naam Ulpia Noviomagus Batavorum. Onder de Rooms-koning Hendrik VII werd Nijmegen in 1230 Rijksstad, door de verlening van stadsrechten. Tijdens de late Middeleeuwen stond de stad bekend als Nieumeghen, bewaard gebleven in de titel van het bekende mirakelspel Mariken van Nieumeghen. De Reformatie kreeg slechts beperkte aanhang in de stad. Van 1672 tot 1674 kreeg Nijmegen te maken met een Franse bezetting. Te Nijmegen werd in 1678 de Vrede van Nijmegen tussen Frankrijk en de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën gesloten. Groei: De groei van Nijmegen als stad in de negentiende eeuw werd ernstig belemmerd door de status van vestingstad. De stad raakte enorm overbevolkt. In 1875 woonden er ongeveer 23.000 mensen in de stad, terwijl er 2.400 panden waren. Na de afbraak van de vestingwallen in 1876 kon Nijmegen pas echt gaan groeien en verbeterde ook het leefklimaat. In de decennia na de ontmanteling kende Nijmegen een grote stadsuitbreiding. Het plan voor deze stadsuitleg kwam van de hand van architect en stedenbouwkundige Bert Brouwer (1844-1891). Tot zijn dood in 1891 was hij naast stedenbouwkundige een belangrijk figuur in de Nijmeegse woningbouw. Het gunstige bouwklimaat dat ontstond na de ontmanteling van de stadswallen trok in deze tijd ook nog verschillende andere architecten. Belangrijke namen zijn die van Derk Semmelink (1855-1899), Wilhelmus Johannes Maurits (18561913) en Gerardus Buskens (1853-1933). In het kader van de katholieke emancipatiebeweging kreeg Nijmegen in 1923 een universiteit met rooms-katholieke signatuur, de huidige Radboud Universiteit Nijmegen. Nadat in 1879 al een spoorbrug over de Waal was gerealiseerd, kreeg Nijmegen in 1936 ook een verkeersbrug: de Waalbrug. Deze brug, ontworpen door architect G. Schoorl, werd tijdens de Duitse invasie in

1940 opgeblazen en in 1943 herbouwd. Voor 1936 was de enige verbinding met de overkant een veerpont naar Lent. Wederopbouwstad: In de Tweede Wereldoorlog, op 22 februari 1944, leed Nijmegen zware schade bij een geallieerd bombardement, uitgevoerd door 16 Amerikaanse bommenwerpers. In september 1944 werd in en rond Nijmegen hevig gevochten toen in het kader van Operatie Market Garden met als doel de verovering van de Waalbrug. Door verwaarlozing en armoede was de Benedenstad (het deel van het centrum dat in het lage deel aan de Waal is gelegen) na de Tweede Wereldoorlog in verval geraakt. De situatie was al in de 19e eeuw zorgwekkend. Na de bouw van de Waalbrug en het verdwijnen van het veer in 1936 verdween ook de bedrijvigheid. Hoewel de Benedenstad min of meer gespaard bleef door de oorlogshandelingen was de toestand van dit stadsdeel een grote zorg. Na jarenlange discussies en plannenmakerij werd in 1972 besloten tot grootschalige sloop en herbouw. Doel van de herbouw was het behoud van de volkshuisvesting (sociale huurwoningen). Van 1978 tot 1983 werden zo'n 650 woningen gebouwd, waarbij het stratenpatroon van voor de sloop grotendeels gehandhaafd bleef.

De Waalbrug (1936) ontworpen door architect G. Schoorl. Bron/foto: noviomagus.nl

Uitbreidingen: Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de stad zich flink uitgebreid, maar dat gebeurde eenzijdig in westelijke en vooral zuidwestelijke richting. De dorpen Hatert, Hees en Neerbosch werden opgeslokt door stadswijken met dezelfde naam. De belangrijkste uitbreiding was de bouw van de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vanaf 1966, ten westen van het MaasWaalkanaal. De structuur van de stad werd zo zeer onevenwichtig: het centrum ligt geheel in het noorden, maar de stadsuitbreiding vond kilometers daarvandaan in zuidwestelijke richting plaats. Tot voor kort was de Waal een onneembare barrière die de noordgrens van de bebouwing bepaalde. Sinds eind jaren '90 echter wordt er gebouwd aan de Vinexlocatie Waalsprong, ten noorden van de Waal. Voor de periode 2010-2020 staat de bouw van het Waalfront gepland. Deze nieuwe buurt zal komen te liggen op de locatie van het huidige oude havengebied in de Biezen, langs de Waal. Nijmegen is dringend toe aan een tweede oeververbinding. Vanaf november 2013 verbindt de brug Nijmegen West met de Waalsprong. De brug landt op de zuidoever ten oosten van de Vasim; in de Waalsprong landt de brug iets ten westen van het toekomstige centrumgebied. De stadsbrug zorgt niet alleen voor een betere bereikbaarheid maar ook voor een betere spreiding van het verkeer over de stad. Verkeer van en naar de westkant van de stad rijdt in de toekomst niet meer door het centrum maar over de nieuwe brug. Groen: Nijmegen heeft een aantal historische parken waaronder het Valkhofpark, gelegen in de benedenstad en tegen het centrum, op een heuvel langs de Waal. Het park is aan het einde van de achttiende en begin negentiende eeuw aangelegd op en rond de resten van de Valkhofburcht, en is daarmee een van de oudste stadsparken van Nederland. Het werd ontworpen in Engelse landschapsstijl door de Haarlemse landschapsarchitect J.D. Zocher senior. In het park zijn resten van de burcht de Sint-Nicolaaskapel bewaard en overblijfsels van de Sint-Maartenskapel, ook wel de Barbarossaruïne genoemd. In 1886 heeft de Vlaamse tuinarchitect Lieven Rosseels het park opnieuw vormgegeven, zodat het beter aansloot bij de stadsuitleg van 1878. Met deze uitleg kwam er rondom de oude stad een brede gordel van parken, plantsoenen en singels.

Valkhofpark ontworpen door J.D. Zocher sr., Bron/foto: noviomagus.nl

Het prachtige Kronenburgerpark is een typisch stadspark: zodra de zon schijnt, strekken de bewoners van de binnenstad zich uit op het gras rond de vijver. Het Kronenburgerpark is omstreeks 1880 ontworpen in de Engelse Landschapsstijl door de Leuvense tuinarchitect Lieven Rosseels. Het park maakt deel uit van het Singelplan, dat de architect Brouwer in 1878 bedacht voor de stad: een singelstructuur rond de binnenstad, met aan de ene kant het Hunnerpark en aan de ander kant het Kronerburgerpark. De resten van de verdedigingswerken, de vijver en de oude bomen geven het park de sfeer van een kasteeltuin. Kinderen kunnen hun hart ophalen bij de grote volière, de dierenweide en het speeltuintje. In de loop van de tijd was er van het oorspronkelijke ontwerp veel verloren gegaan. Bij de renovatie in 2005-2006 zijn de looproutes en de beplanting aangepast en zijn oude doorkijkjes hersteld. Er is nieuwe verlichting gekomen, een nieuwe viskiosk en de waterval werkt weer. Bovendien is er een nieuwe volière en zijn de oorspronkelijke brugleuningen teruggeplaatst. Het Goffertpark, dat midden in de stad ligt, wordt de groene long van Nijmegen genoemd. Met 80 hectare is dit het grootste park van Nijmegen. De Goffert werd in de nasleep van de crisisjaren, halverwege de jaren ’30 van de vorige

eeuw aangelegd als werkverschaffingsproject voor het toen astronomische bedrag van 1,3 miljoen gulden. In het zuidoosten van de stad kruipt het bosgebied Heumensoord de stad in bij Park Brakkenstein. Het park werd rond 1850 aangelegd door de familie Jurgens, die op deze plek het landgoed Heyendaal bezat. De Oosterbeekse tuinarchitect Samuel Voorhoeve ontwierp een fraai park in landschapsstijl, met grote grasvelden en daartussen groepjes bomen. Buro Poelmans Reesink Landschapsarchitectuur werkt sinds 2006 aan een plan om de kwaliteit van het stadsgroen in Nijmegen te verbeteren. In 2007 is de gemeente Nijmegen gestart met Groene Allure Binnenstad, een project waarin het realiseren van groen in de binnenstad centraal staat. Dit moet leiden tot een schoner en beter leefklimaat. Verschillende locaties in de binnenstad zijn aangewezen als mogelijke locaties voor vergroening en het realiseren van een parkje. Eén van deze locaties is de Korenmarkt. De mogelijkheden voor dit extra groen zijn onderzocht aan de hand van de thema’s bomenplan, pocketparken, daktuinen, geveltuinen, verticaal groen en mobiel groen. De afgelopen jaren zijn delen van het plan van Buro Poelmans Reesink stukje bij beetje uitgevoerd. Zo zijn er lindebomen op de Grote Markt geplant en is de Korenmarkt heringericht als een parkje. In 2014 exposeerde het ontwerpbureau dit project in Architectuur Centrum Nijmegen.

Project Groene Allure Binnenstad van Buro Poelmans Reesink. Bron/visualisatie: poelmansreesink.nl

Bevolking. Aan het begin van de 19e eeuw telde Nijmegen slechts een zo’n 10.000 inwoners. In 1875 was dit meer dan verdubbeld tot ongeveer 24.000 en tegen de eeuwwisseling was het inwonertal opgelopen tot 44.000. De grote groei deed zich voor in de 20e eeuw. Vlak na de Eerste Wereldoorlog liep Nijmegen richting de 70.000 inwoners, een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog overschreed het de 110.000 inwoners. De 150.000e inwoner werd in 1971 ingeschreven, maar door daling van de gezinsgrootte en gelijkblijvende woningvoorraad trad toen een stagnatie en zelfs bevolkingsdaling op (op 1 januari 1995 telt Nijmegen 147.561 inwoners en 65.020 woningen), die pas in opwaartse zin werd doorbroken bij de overgang naar de 21e eeuw, door grootschalige nieuwbouw ten noorden van de stad. De gemeente Nijmegen verwacht dat in 2020 het inwoneraantal tussen 181.000 en 187.000 ligt. Geografie. Nijmegen ligt 15 km ten zuiden van Arnhem, waarmee het de Stadsregio Arnhem Nijmegen vormt. Een groot deel van de stad en gemeente wordt in het noorden begrensd door de Waal. Een klein deel van de gemeente, de Waalsprong, ligt ten noorden van de Waal. Nijmegen heeft een binnenhaven aan het Maas-Waalkanaal, dat bij het noordelijkste punt van de stad aftakt van de Waal.

Afbeelding: kaart Nijmegen. Bron/kaart: google.nl

Recent opgeleverde projecten in Nijmegen

De nieuwe Waalbrug De Oversteek, Chris Poulissen Nijmegen was dringend toe aan een tweede oeververbinding. De oude Waalbrug dateert uit 1936 en was destijds de grootste overspanning in Europa. Sinds die tijd is Nijmegen behoorlijk gegroeid en vandaag de dag is deze brug ontoereikend om het verkeer in en uit de stad te verwerken. Sinds november 2013 verbindt de nieuw Waalbrug Nijmegen West met de Waalsprong. De brug landt op de zuidoever ten oosten van de Vasim; in de Waalsprong landt de brug iets ten westen van het toekomstige centrumgebied.

De nieuwe Waalbrug De Oversteek ontworpen door Chris Poulissen. Bron/visualisatie: nijmegenstadsbrug.nl

Het ontwerp voor die nieuwe Waalbrug met de naam De Oversteek is gemaakt door de Belgische architect Chris Poulissen en Luxemburgse constructeur Laurent Ney. Voor de ‘aanbruggen’ op de noord- en de zuidoever is beton en baksteen gebruikt, de hoofdoverspanning is uitgevoerd in staal. De brug is gebouwd door de Bouwcombinatie Stadsbrug Nijmegen, een samenwerking van Max Bögl Nederland B.V. en BAM Civiel B.V.

De stadsbrug zorgt niet alleen voor een betere bereikbaarheid maar ook voor een betere spreiding van het verkeer over de stad. Verkeer van en naar de westkant van de stad rijdt in de toekomst niet meer door het centrum maar over de nieuwe brug. Als route van en naar het stadscentrum wordt een nieuwe stadsweg door het Waalfront aangelegd. Op de plek van de stadsbrug vond in september 1944 de heldhaftige oversteek van de geallieerden plaats, in het kader van Operatie Market Garden. Deze oversteek leidde tot de bevrijding van Nijmegen op 20 september 1944. Als eerbetoon aan de bevrijders van Nijmegen heeft de brug naam De Oversteek. De brug krijgt ook lichtkunstwerk dat hiernaar verwijst. Het lichtkunstwerk maakt gebruik van 48 paar lantaarnpalen op de brug. Deze lantaarnpalen staan symbool voor de 48 personen die de dood vonden bij de militaire actie. Het kunstwerk laat iedere avond, bij het invallen van de schemering, de lantaarnpalen van zuid naar noord, paar voor paar aangaan, in het tempo van een trage pas. Zo wordt de oversteek elke dag symbolisch herhaald. Bij het aangaan van de openbare verlichting in de stad gaat ook de monumentenverlichting van start. Pas na het aangaan van de laatste lantaarnpalen wordt ook de rest van de brug aangelicht. Het kunstvoorstel is ontwikkeld door Atelier Veldwerk (Rudy Luijters, Onno Dirker) in samenspraak met Ney-Poulissen, de ontwerpers van de brug. De totale lengte is bijna 1,4 km. De brug heeft 2x2 rijstroken, een gecombineerd fiets-voetpad in twee richtingen en ruimte voor een 5e rijstrook die kan worden ingezet voor openbaar vervoer. De maximum snelheid op de brug is 50 km/uur. Meer info: stadsbrugdeoversteek.nl

Plein 44, Soeters van Eldonk Ponec architecten en Buro Lubbers Het nieuwe Plein 1944 vormt een belangrijk onderdeel van de stad, niet alleen als entree naar de binnenstad voor de mensen die per openbaar vervoer komen maar ook als schakel naar de Houtstraat en daarmee naar het westelijke deel van de binnenstad. Het plan van ING Real Estate in samenwerking met Soeters van Eldonk Ponec architecten en landschapsarchitect Buro Lubbers omvat 11.000 m2 winkels en horeca en circa 117 appartementen. Het busstation wordt gescheiden van het ontmoetingsplein door een nieuw winkel en appartementengebouw. De Scheidemakershof wordt winkelruimte met daarbovenop 15 hofwoningen. Het plein zelf wordt ingericht met podia, banken, tafels en veel groen. Onder het plein komt een openbare

fietsenstalling met ongeveer 1200 plaatsen en een parkeergarage met ongeveer 430 plaatsen voor bewoners. 230 van deze parkeerplaatsen zullen door ING en gemeente worden verkocht aan belangstellenden. Bron: nijmegen.nl

Visualisatie Plein 44. Bron/visualisatie: nijmegen.nl

De Hessenberg, Biq stadsontwerp en AWG architecten c.s. De Architectuurprijs Nijmegen werd in 2011 toegekend aan het project De Hessenberg. De Hessenberg is een plek in de binnenstad van Nijmegen met een rijke historie. Deze gaat terug tot de Romeinse tijd. In de laatste eeuwen is het terrein gebruikt door kloosters en door het regionale dagblad De Gelderlander. AWG ontwikkelde voor De Hessenberg een masterplan waarin Biq stadsontwerp vier bouwblokken heeft ontworpen. Het masterplan bestaat uit een aaneenschakeling van pleinen, straten en stegen die worden gevormd door compacte bouwblokken. Deze staan op twee grote ondergrondse parkeergarages die vrijwel onzichtbaar blijven. De bouwblokken variëren in maat en typologie. Gebouwen en publieke ruimten vormen een ensemble dat de schaal van de directe context achter zich laat. De gebouwen zijn groter en hoger dan de naastgelegen gebouwen en gaan voort op de historisch aanwezige schaal van het klooster en de gebouwen van De

Gelderlander. Op basis van het ontwerpraster van het masterplan van AWG ontwikkelde Biq vier bouwblokken. Deze staan willekeurig in het ensemble. De gebouwen van Biq kennen een gelijksoortige gevelopbouw. Antracietkleurige moduulstenen vormen een massieve plint. De bovenbouw is gerasterd. Horizontale banden worden doorbroken door verticale metselwerk penanten, waartussen terug liggende metselwerk vlakken en kozijnen liggen. Het metselwerk van de bovenbouw is zachtgeel. Alle vensters zijn gemaakt van champagne-kleurig gemoffeld aluminium. In de bovenbouw zijn deze voorzien van een stalen hekwerk, in de onderbouw van een glazen hek. Het is een uniform gevelschema dat uit het bouwen is beredeneerd. Het gevelschema is in zijn principes familie van de architectuur van AWG. Elk gebouw heeft vervolgens een eigen stedenbouwkundige rol in het ensemble. Het gevelschema is aangepast door de hoogte van de plint en de breedte van de vensters te variëren. Het project is ontwikkeld in opdracht van de ontwikkelingscombinatie Hessenberg vof bestaande uit Heijmans Vastgoed en Hendriks Bouw en Ontwikkeling. Meer info: biqstad.nl

De Hessenberg door biq stadsontwerp en AWG, Bron/foto: architectenweb.nl Stefan Müller

ROC Carolus, AGS Architekten & Planners B.V. AGS ontwierp de huisvesting van de sectoren Economie en Zorg en Welzijn van ROC Carolus. In het gebouw, naast het station en ingebed tussen spoorweg en busbaan, zijn de onderwijsvoorzieningen in de vorm van een winkelcentrum rondom een groot plaza gesitueerd. De bijzondere gevels smeden het complex tot een eenheid. De gevel is ondanks de ogenschijnlijk grote variatie opgebouwd uit repeterende delen. Meer info: agsarchitects.net

ROC Carolus, AGS Architekten & Planners B.V. Bron/foto: agsarchitects.net

Synthon, Broekbakema Synthon, leverancier van complexe geneesmiddelen en daarnaast actief in biotechnologie, groeit snel. Het bedrijf had binnen een jaar extra laboratoria en kantoren nodig. Broekbakema tekende voor het ontwerp. In exact twaalf maanden is 'Fast Track Offices and Labs' (FTOL) gerealiseerd dankzij de goede samenwerking tussen de verschillende partijen. Het nieuwe gebouw bestaat uit vijf lagen: een warehouse opslag onder het dek, een glazen kantoorverdieping op het groene dek en zwevend daarboven een horizontaal volume van drie verdiepingen met laboratoria, kantoren en

techniek. De entree is door Broekbakema ruimtelijk vormgegeven en staat via twee vides in verbinding met de eerste verdieping. Hoge glasgevels van vloer tot plafond versterken de interactie met het landschap. Vanwege het overstekende gebouwvolume wordt op de onderste verdiepingen het directe zonlicht buiten gehouden. De gevel bestaat uit twee lagen: een wind- en waterdichte laag in een fel limoengele kleur en een strekmetalen scherm als tweede huid daar omheen. Vanaf de snelweg lijkt het volume gesloten, maar terwijl je het nadert opent het gebouw zich en wordt de limoengele kleur van de tweede laag steeds zichtbaarder. Meer info: broekbakema.nl

Synthon, Broekbakema. Bron/foto: broekbakema.nl

Kenniscentrum FiftyTwoDegrees, Mecanoo architecten Kenniscentrum FiftyTwoDegrees is onderdeel van een grootschalig masterplan met kantoren, retail, horeca- en uitgaansgelegenheden, parkeervoorzieningen en een nieuw wegennetwerk. Voor de markante knik in de hoogbouw bedachten de constructeurs een hybride constructie van beton en staal. De gewenste snelle oplevering en het budget bepaalden de keuze voor een innovatieve bouwmethode. Een lightrailstation verbindt in de toekomst het gebied met het centraal station en het HSL-station van Arnhem. De eerste fase is nu gerealiseerd. Meer info: mecanoo.nl

Kenniscentrum FiftyTwoDegrees, Mecanoo architecten. Bron/tekening: openbuildings.com

Woningbouw Hatert, Vera Yanovshtchinsky Op een groene strook in de naoorlogse woonwijk Hatert staan zes eigenzinnige bouwblokken met een zeer divers woonprogramma. De bouwvolumes, ontworpen door Vera Yanovshtchinsky, zijn ten opzichte van de omliggende bebouwing en ten opzichte van elkaar gedraaid. Hierdoor ontstaan verrassende doorzichten over het terrein. In de compacte bouwvolumes zorgen vernuftige oplossingen voor een grote diversiteit in plattegronden. Het terrein rond de gebouwen is groen en landschappelijk vormgegeven. Geparkeerde auto’s verdwijnen tussen de glooiingen in het terrein rondom de verdiepte parkeervoorziening. Opdrachtgever is Talis Woondiensten. Meer info: vya.nl

Appartemententoren Hatert, 24H architecture 24H architecture heeft in de wijk Hatert in Nijmegen een twaalf verdiepingen hoge woontoren opgeleverd. Het meest in het oog springend zijn de balkons die op een speelse manier van elkaar verspringen. De balustrades zijn bekleed met een geperforeerde platen waarvan de structuur is afgeleid van een boomblad. Deze nieuwe toren met in totaal 72 appartementen vormt een belangrijk onderdeel in de vernieuwing van de Vogelaarwijk. De gevels van de woontoren zijn door 24H architecture uitgevoerd in hout. Dit is enerzijds

doorgevoerd in de bestrating van de balkons en de bestrating, in de vorm van houten vlonders, rondom het gebouw. Daarnaast komt het ook terug in het interieur: houten balken vormen de kozijnen van de deuren en ramen in de gangen. Meer info: 24h-architecture.com

Detail woontoren Hatert, 24H architecture. Bron/foto: 24h-architecture.com

Sint Josephhof, Mecanoo Het Sint Josephhof roept associaties op met een traditioneel hof, ondanks de duidelijke maatverschillen. Bouwen in een bestaande context kan een positieve uitstraling hebben op de omgeving, vooral als de locatie zich, zoals in het geval van het Sint Josephhof in Nijmegen, tussen de binnenstad en een park bevindt. Voor het binnenhof van een deels gesloten bouwblok ontwierp Paul Ketelaars van Mecanoo een plan voor 98 woningen, waarvan veertig procent sociale woningbouw. Om dit percentage rendabel te kunnen maken, is een hoge dichtheid gerealiseerd. Meer info: mecanoo.nl

Sint Josephhof, Mecanoo. Bron/foto: mecanoo.nl

De Dobbelman, Marlies Rohmer Het fabrieksterrein van de voormalige wasmiddelenfabrikant Dobbelman vormde een industriële enclave in de woonwijk Bottendaal. Met behoud van de industriële karakteristiek is op het 1,6 ha grote gebied is in redelijk hoge dichtheid een gemêleerde woonbuurt gerealiseerd, bestaande uit een grote differentiatie aan woningen (lofts, beneden-/bovenwoningen, studio’s, herenhuizen, appartementen), zorgvoorzieningen, ateliers en enkele bedrijfsruimten. Het parkeren geschiedt ondergronds. De herstructureringsplannen kwamen tot stand in een intensief open planproces met lokale partijen. Het project won in 2009 de Gouden Piramide: ‘Een prachtig project, dat door de maatvoering, de vormgeving en de gebruikte materialen nog steeds de sfeer ademt van het industriële verleden van het gebied.’ Grote waardering is er voor zowel het sociaal-inhoudelijke als het architectonische en stedenbouwkundige resultaat. Het tandem De Principaal Marlies Rohmer werd door de jury gezien als de soepel draaiende motor van het totstandkomingsproces, met de gemeente Nijmegen als belangrijke conditieschepper en corporatie Talis als de ingeschakelde specialist voor de zorggebouwen. Meer info: rohmer.nl; Tom Avermaete, ‘De publieke ruimte als inzet. Drie herstructurerringsprojecten in Nederland’, de Architect, oktober 2009; p. 56-63

Luchtopname De Dobbelman, Marlies Rohmer. Bron/foto: rohmer.nl

Castellatoren, Dok architecten De Architectuurprijs Nijmegen 2013 werd toegekend aan het project De Castellatoren, ontworpen door architect Ludo Grooteman van Dok architecten. Volgens de vakjury een zorgvuldig vormgeven, gedetailleerd en uitgevoerd woon/werkgebouw, dat in architectonisch opzicht een voorbeeldfunctie heeft. De toren die zich in een complexe stedenbouwkundige situatie bevindt op het voormalige Dobbelmanterrein is integraal vormgegeven en een echte eyecatcher. Meer info: dokarchitecten.nl

Castellatoren, Dok architecten. Bron/foto: dokarchitecten.nl

Het Honigcomplex De vergelijking met Strijp-S is niet zo gek: de voormalige Honigfabriek in Nijmegen is de komende 8 jaar, tot 2022, een nieuwe hotspot. Het karakteristieke complex ligt in het westen van de stad en is goed bereikbaar. Je kunt er top eten en drinken, winkelen, muziek maken en spullen laten timmeren. Binnenkort ook de plek voor verschillende (urban)sporten, een smeltkroes van jonge ondernemers, kunst en cultuur en leuke evenementen. Het Honigcomplex is het grootste complex in het Waalfront: 33.000 vierkante meter groot. Het Honigcomplex in Nijmegen is al lang een begrip in Nijmegen. In 1914 start de geschiedenis van het bedrijf in Nijmegen. Toen kocht Honig de fabriek van haar grootste concurrent die in Nijmegen stond. In Nijmegen produceerde het bedrijf tarwezetmeel. Hierdoor kon Honig soepen gaan maken en later ook vermicelli. De nieuwe vestiging kreeg in 1914 de naam N.V. Stijfselfabriek Hollandia. Later werd de zetmeelfabriek ‘Latenstein’ en de voedingsfabriek ‘Honig’. Tegenwoordig is Honig in Nederland actief met droge soepen, mixen, pasta, familiegerechten en bakproducten. Door de jaren heen is Honig een van de bedrijven geweest die de eetgewoonten van de Nederlander heeft

veranderd. In 2001 is het bedrijf overgenomen door Heinz. Dit bedrijf is in Nijmegen gebleven en heeft in april haar Innovation Centre op een andere plek in Nijmegen, de Nieuwe Dukenburgseweg, gestart. De hoge silo met het beeldmerk van Honig erop is al lang beeldbepalend in Nijmegen West. En ook de bouillon- en Brintageur zijn onlosmakelijk verbonden met het fabriekscomplex. In 2012 stopte de productie. Meer info: honigcomplex.nl

Frij’hof Het woonpark Frij’hof is gelegen aan het Goffertpark en op loopafstand van het stadscentrum van Nijmegen. De centrale tuin wordt omringd door 38 parkwoningen en 114 appartementen. De woningen hebben grenzend aan het huis een houten vlonder die een vloeiende overgang vormt van tuin naar woonpark. Zo heeft iedere woning als het ware een tuin zonder einde. Architect: Architectuurstudio Herman Herzberger; landschapsarchitect Buro Lubbers. Meer info: frijhof.nl; burolubbers.nl.

Frij’hof, Buro Lubbers. Bron/plattegrond: frijhof.nl

Verkeerspost Rijkswaterstaat, de Zwarte Hond De kruising van de Waal en het Maas-Waalkanaal bij Nijmegen is een van de drukste waterknooppunten in Nederland. Voor Rijkswaterstaat aanleiding om op deze locatie een verkeerspost te vestigen van waaruit het scheepvaartverkeer in goede banen kan worden geleid. Om maximaal zicht op het water te bieden en het rivierlandschap zo min mogelijk aan te tasten, ligt de verkeerspost buitendijks aan de voet van een landtong. Vanwege deze risicovolle ligging is het ellipsvormige gebouw op een betonnen sokkel geplaatst. In alle richtingen kraagt het drielaagse volume over de sokkel uit, aan de rivierzijde zelfs vijftien meter. De verkeerspost is op twee manieren te bereiken. Via een trap vanaf het maaiveld en vanaf de dijk via een langgerekte hellingbaan. Deze splitst zich halverwege in een omhooglopende brug naar de hoofdentree op de tweede laag en een brug benedenlangs die eindigt bij de technische ruimte.

Verkeerspost Rijkswaterstaat, de Zwarte Hond. Bron/foto: dezwartehond.nl

De hoofdentree geeft toegang tot de controlekamer, die met een lange horizontale glazen snede het enige visuele contact vormt met het scheepvaartverkeer. Aan de eis van een obstakelvrije ruimte en een kolomloos uitzicht is voldaan door de betonnen kern te combineren met een staalskelet en uitkragende vakwerkliggers. De dunne huid van titaniumplaten vormt de antithese van de robuuste hellingbaan van hout en Cortenstaal. De wulpse vormentaal en robuuste materialisatie van de verkeerspost lijken een gemakkelijke metafoor voor de scheepvaartindustrie. Maar bij nadere beschouwing is het gebouwtje een ingenieuze en consequente vertaling van een puur rationele benadering. Meer info: : dezwartehond.nl