Examen VMBO-T. Jaar

Examen VMBO-T Jaar 2014-2015

Vanaf mei zullen de staatsexamens VMBO-T beginnen. Voor dat je werkelijk de schriftelijke en mondelinge examens kunt gaan afleggen, moet je al een aantal stappen per vak hebben gemaakt. In deze syllabus kun je de informatie vinden over de vakken, de examens en wat je kan en mag verwachten. Heel veel succes met jullie voorbereiding! Team de Tinne

1

Inhoudsopgave 1. 2.

Jouw vakkenpakket ........................................................................................................ 3 Examenrooster.................................................................................................................. 4 De schriftelijke examens ..................................................................................................... 4 Mondeling examen .............................................................................................................. 6 3. Examenuitleg per vak ..................................................................................................... 7 Nederlandse taal .................................................................................................................. 7 Engels .................................................................................................................................... 9 Maatschappijleer 1 - Gemeenschappelijk deel ............................................................. 11 Maatschappijleer 2............................................................................................................. 12 Sectorwerkstuk en oriëntatie op leren en werken ........................................................ 13 Biologie ............................................................................................................................... 16 Economie ............................................................................................................................ 17 Geschiedenis....................................................................................................................... 18 Aardrijkskunde .................................................................................................................. 20 Natuur- en scheikunde 1 .................................................................................................. 22 Beeldende vakken – Tekenen of handvaardigheid ...................................................... 24 Rekenen............................................................................................................................... 25 4. Geslaagd ?! ...................................................................................................................... 29 Herkansing ......................................................................................................................... 29 Wijzigingen en typefouten voorbehouden. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ................................................................................................... 30 Bijlage 1 Maatschappijleer 1 en 2 ................................................................................... 30 Bijlage 2 Sectorwerkstuk .................................................................................................. 41 Bijlage 3 Beoordeling sectorwerkstuk & oriëntatie op leren & werken ................. 59 Bijlage 4 Beeldende vakken ............................................................................................. 61

2

1.

Jouw vakkenpakket

Je hebt gekozen voor een vakkenpakket en dat betekent tevens dat je hebt gekozen voor een van de volgende sectoren: Economie, Techniek, Landbouw of Zorg en Welzijn. In onderstaand schema kun je invullen welk vakkenpakket jij hebt. Er is een verplicht gedeelte voor alle 4 de sectoren, een sectordeel (verplichte vakken voor de betreffende sector) en een vrij gedeelte. De vakken zijn gebaseerd op wat de Tinne jou kan bieden. Profielkeuze Economie (EC)

Verplichte vakken Nederlands Engels Maatschappijleer 1 Sectorwerkstuk

Verplichte sectorvakken Economie Wiskunde

3 Keuzevakken vrije deel Biologie Geschiedenis Nask 1 Nask 2 Maatschappijleer 2 Aardrijkskunde Beeldende vormen

Techniek

Nederlands Engels Maatschappijleer 1 Sectorwerkstuk

Nask 1 Wiskunde

Biologie Geschiedenis Economie Maatschappijleer 2 Aardrijkskunde Nask 2 Beeldende vormen

Zorg en Welzijn (ZW)

Nederlands Engels Maatschappijleer 1 Sectorwerkstuk

Biologie Wiskunde

Economie Geschiedenis Nask 1 Nask 2 Maatschappijleer 2 Aardrijkskunde Beeldende vormen

Landbouw (LA)

Nederlands Engels Maatschappijleer 1 Sectorwerkstuk

Wiskunde Biologie

Economie Geschiedenis Biologie Maatschappijleer 2 Nask 1 Nask 2 Beeldende vormen Aardrijkskunde

(TE)

of Nask 1

3

2.

Examenrooster

De schriftelijke examens De schriftelijke examens zullen plaatsvinden op de volgende data:

Datum

Tijd

Vak

Maandag 11 mei

13.30 t/m 16.00

Nask 2

Woensdag 13 mei

9.00 t/m 11.30

BV

13.30 t/m 16.00

Nederlands

9.00 t/m 11.30

Geschiedenis

13.30 t/m 16.00

Engels

Dinsdag 19 mei

13.30 t/m 16.00

wiskunde

Woensdag 20 mei

13.30 t/m 16.00

Aardrijkskunde

Donderdag 21 mei

9.00 t/m 11.30

Maatschappijleer 2

13.30 t/m 16.00

Nask 1

Vrijdag 22 mei

13.30 t/m 16.00

Economie

Dinsdag 26 mei

13.30 t/m 16.00

Biologie

Maandag 18 mei

Iedereen heeft een half uur extra de tijd gekregen. Dit half uur is in het rooster al meegenomen. Tijdens het schriftelijk examen zijn er een aantal regels waar je je aan moet houden: Je moet een identiteitskaart meenemen naar het examen. Naar het examen moet/mag je het volgende meenemen:

4

BASISPAKKET o Schrijfmateriaal: een zwart- of een blauw schrijvende pen, een tekenpotlood, een blauw en een rood kleurpotlood o Een liniaal met millimeterverdeling o Een geometrische driehoek o Een vlakgum o Een passer o Een elektronisch rekenapparaat o Een eendelig Nederlands woordenboek Wiskunde: o Een geometrische driehoek en/of een windroos o Een elektrisch rekenapparaat ( met de grondbewerkingen +,-,x.: / een aparte toets voor π / toetsen voor /toetsen voor sin, cos, tan in graden en hun inversen) Wat niet toegestaan is op je rekenmachine is:  Lichtnetaansluiting tijdens het examen  Opladen tijdens het examen  Schrijfrol  Alarm of ander geluid  Alfanumeriek (letters op het scherm)  Grafieken weergeven  Zend- of ontvangstinstallatie Natuur- en Scheikunde 1 en 2: o Binas vmbo kgt, informatieboek Nask1 en Nask 2 (ISBN10: 9001893783) Aardrijkskunde: o mag je geen atlas meenemen Engels: o

een woordenboek Nederlands-Engels en Engels-Nederlands

Wesley Schaap en een docent van Mulock Fornhese zullen aanwezig zijn in het examengebouw. Als je vragen hebt, zijn zij er voor je. Drie kwartier voor aanvang van het examen moet je in het gebouw zijn, een kwartier voor aanvang van het examen ga je het lokaal in. Je mag geen tas mee naar binnen nemen, je tas moet je achterlaten in de gang. Let er dus op dat je jouw kostbare spullen niet meeneemt. Ook je mobiele telefoon mag je niet mee naar binnen nemen. Wanneer je te laat bent, mag je tot een half uur na aanvang van het examen nog naar binnen toe. Tijdens het examen moet je in stilte werken. Je mag geen gebruik maken van muziek of andere concentratiefaciliteiten. Er zullen examinatoren zijn die de examens uitdelen en die rondlopen om te kijken of iedereen zich aan de regels houdt.

5

Wanneer je klaar bent met het examen lever je de opgaven en je antwoorden in bij de examinatoren en loop je zachtjes naar buiten. Een half uur voor het einde van het examen mag dat niet meer, je zult dan moeten wachten totdat de examentijd voorbij is. Tip: wanneer je tijd over hebt: lees al jouw antwoorden op de vragen nog eens zorgvuldig door!

Mondeling examen Het mondeling examen vindt plaats aan het einde van het schooljaar, begin/midden juli. De exacte datum wordt later in het jaar bekend gemaakt. Voor ieder vak heb je ook een mondeling examen. Dus niet alleen van de talen maar ook van wiskunde, aardrijkskunde etc. Het mondelinge examen duurt meestal zo’n 20 tot 25 minuten, waarbij twee examinatoren jou bevragen over het vak. Per vak verschillen de onderwerpen en de vorm van het mondelinge examen. Soms moet je eerst iets lezen, soms moet je posters meenemen, soms worden er 3 onderwerpen gekozen door de examinatoren. Blijf rustig tijdens het examen. Wanneer je de vraag niet begrijpt, vraag dan om verduidelijking. Vertel zo goed mogelijk wat je van het onderwerp weet en probeer als het kan verbanden te leggen tussen de verschillende thema’s van het vak. In het volgende hoofdstuk wordt er per vak uitleg gegeven wat je kan verwachten in het schriftelijk examen en in het mondelinge examen.

6

3.

Examenuitleg per vak

Nederlandse taal Het examen bestaat uit een schriftelijk examen (centraal examen) en een mondeling examen (college-examen). In onderstaand schema kun je zien welke onderwerpen in welk examen worden getoetst. Nederlandse taal

Schriftelijk

Mondeling

NE/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

NE/K/2

Basisvaardigheden

X

NE/K/3 NE/K/4

Leervaardigheden in het vak Nederlands Luister- en kijkvaardigheid

NE/K/5

Spreek- en gespreksvaardigheid

NE/K/6 NE/K/7 NE/K/8

Leesvaardigheid Schrijfvaardigheid Fictie

NE/V/1

X

NE/V/2

Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Schrijven op basis van documentatie

NE/V/3

Vaardigheden in samenhang

X

X

X X X

X X

X X X

X

Schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag de hulpmiddelen gebruiken die zijn aangegeven in het basispakket. Tijdens het examen worden de volgende vaardigheden getoetst:  Leesvaardigheid en schrijfvaardigheden Het examen bestaat uit de volgende onderdelen:  Teksten met tekstbegripvragen  Een samenvattingopdracht  Een advertentie met vragen naar beeld en opmaak  1 schrijfopdracht Mondeling examen Het mondeling examen duurt 25 minuten. Direct voor het mondelinge examen krijg je 20 minuten tijd om je voor te bereiden op een aantal teksten die je krijgt van de examinatoren. De teksten gaan over onderwerpen uit een actuele zaak of over praktische zaken uit het dagelijks leven of een beroep. Aan de hand van de voorbereide teksten wordt een gesprek met je gevoerd. Bij het mondelinge examen wordt er aandacht besteed aan: 1. Basisvaardigheden kijk-, lees en luistervaardigheden 2. Spreekvaardigheid 3. Kennis van bestudeerde werken (het fictiedossier) Wat er precies in het fictiedossier moet staan, heb je te horen gekregen tijdens de lessen Nederlands.

7

Je moet één exemplaar van je literatuurlijst meenemen naar het examen. (inclusief songteksten of gedichten als je deze op je lijst hebt staan) Jouw literatuurlijst moet vóór 17 april 2015 bekend zijn bij Wesley Schaap. Hij zal ervoor zorgen dat deze bij de examencommissie komt. Het mondeling examen wordt als volgt beoordeeld:  Één cijfer voor de beheersing van de basisvaardigheden (kijk, lees- en luister)  Een cijfer voor het gesprek over de bekeken en bestudeerde werken  Een cijfer voor mondelinge taalvaardigheid

2x 4x 4x

:10 = cijfer (1 decimaal) Totaalcijfer voor Nederlands: Cijfer van schriftelijk + cijfer van mondeling: 2, afgerond tot een heel getal.

8

Engels Het examen van Engels bestaat uit een schriftelijk examen (centraal examen) en een mondeling examen (college-examen). In onderstaand schema kun je zien welke onderwerpen in welk examen worden getoetst. Engelse taal

Schriftelijk

Mondeling

MTV/K/1 Oriëntatie op leren en werken

X

MTV/K/2 Basisvaardigheden

X

MTV/K/3 Leervaardigheden in moderne vreemde talen MTV/K/4 Leesvaardigheid MTV/K/5 Luister- en kijkvaardigheid

X X

MTV/K/6 Gespreksvaardigheid

X

MTV/K/7 Schrijfvaardigheid

X

MTV/V/1 MTV/V/2

Leesvaardigheid Schrijfvaardigheid

X X

MTV/V/4

Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

MTV/V/5

X X X

X X

x

X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Daarin worden de volgende vaardigheden geëxamineerd:  Leesvaardigheid: het uitvoeren van leesopdrachten  Schrijfvaardigheid: het uitvoeren van schrijfopdrachten Behalve het basispakket mag je tijdens het examen gebruik maken van een woordenboek Nederlands-Engels en Engels-Nederlands. Deze woordenboeken moet je zelf meenemen naar het examen. Het mondelinge examen Het mondelinge examen duurt 25 minuten. 20 minuten voor het examen krijg je teksten van de examinatoren die je voor het examen moet lezen. De teksten gaan over onderwerpen uit een actualiteit of over praktische zaken uit het dagelijks leven of beroep. Tijdens dit examen mag je ook een woordenboek Engels-Nederlands en Nederlands-Engels meenemen. Tijdens het mondelinge examen wordt het volgende geëxamineerd:  Alle eindtermen van Engels, met uitzondering van schrijfvaardigheid  Het Engelse fictiedossier; 3 boeken, 2 artikelen, 1 songtekst of gedicht. Je moet je eigen mening kunnen geven over de teksten, artikelen en songteksten/gedichten.  Let op: 2 boeken kies je uit een verplichte literatuurlijst, 1 boek is een vrije keuze. Overleg altijd met je docent.  Het gesprek over de gelezen tekst wordt in het Engels gevoerd.

9

De nadruk ligt op het navertellen van de inhoud van de boeken en artikelen. Verder kan er ter sprake komen: genre, thema, plaats, ruimte en tijd, de verhaallijn, personen, eigen mening enz. Je moet één exemplaar van je literatuurlijst meenemen naar het examen. (inclusief songteksten of gedichten als je deze op je lijst hebt staan). Jouw literatuurlijst moet vóór 17 april 2015 bekend zijn bij Wesley Schaap. Zij zal er voor zorgen dat deze bij de examencommissie komt. Het mondelinge examen wordt als volgt beoordeeld:  Eén cijfer voor de gespreksvaardigheid inclusief uitspraak  Eén cijfer voor de kennis van de gelezen werken

8x 2x : 10 = cijfer (1 decimaal)

Het eindcijfer van Engels wordt als volgt berekend: Cijfer van het schriftelijk examen + cijfer van het mondeling examen : 2 , afgerond op een heel getal.

10

Maatschappijleer 1 - Gemeenschappelijk deel Het examen is alleen een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Maatschappijleer (gemeenschappelijk deel)

Schriftelijk

Mondeling

ML1/K/1 Oriëntatie op leren en werken

X

ML1/K/2 Basisvaardigheden

X

ML1/K/3 Leervaardigheden in het vak maatschappijleer

X

ML1/K/4 Cultuur en socialisatie

X

ML1/K/5 Sociale verschillen

X

ML1/K/6 Macht en zeggenschap

X

ML1/K/7 Beeldvorming en stereotypering

X

Voor het examen moet je een maatschappelijke analyse maken over twee onderwerpen. Aan de hand van het verzamelen en analyseren van krantenartikelen kom je tot een eigen mening. Het werkstuk moet voor 1 mei worden opgestuurd naar de examencommissie. Van ieder onderwerp maak je een poster. Deze posters neem je mee naar het examen. Het mondeling examen Het mondeling examen duurt 25 minuten. Tijdens het mondeling examen wordt het volgende geëxamineerd:  De twee zelfstandig bestudeerde onderwerpen (werkstuk)  De onderwerpen die hier boven in het schema staan (theorie) Tijdens het examen kiest de examinator één van jouw twee onderwerpen. Aan de hand van de poster geef je een korte presentatie. Verder kiest de examinator 2 onderwerpen uit de theorie van de lessen maatschappijleer. Maatschappijleer 1 (gemeenschappelijk deel) wordt als volgt beoordeeld:  Eigen onderwerp 1X  Theoretisch onderwerp 1 1X  Theoretisch onderwerp 2 1X : 3 , afgerond op een heel cijfer

De complete uitwerking van de examens maatschappijleer 1 en 2 staat in bijlage 1.

11

Maatschappijleer 2 Het examen maatschappijleer 2 bestaat uit een schriftelijk en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Maatschappijleer 2

Schriftelijk

Mondeling

ML2/K/1 Oriëntatie op leren en werken

X

ML2/K/2 Basisvaardigheden

X

ML2/K/3 Leervaardigheden in het vak maatschappijleer ML2/K/4 Politiek en beleid ML2/K/5 Mens en Werk

X X

X X X

ML2/K/6 De multiculturele samenleving

X

ML2/K/7 Massamedia

X

ML2/K/8 Criminaliteit en Rechtsstaat ML2/V/1 Analyse maatschappelijk vraagstuk ML2/V/2 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie ML2/V/3 Vaardigheden in samenhang

X X

X X X

X

X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag het basispakket hulpmiddelen meenemen naar het examen. Het schriftelijk examen gaat ongeveer 1/3 over politiek, 1/3 over criminaliteit en rechtsstaat en 1/3 over een actueel thema waarover je teksten van moet lezen en vragen moet beantwoorden. Het mondeling examen Het mondelinge examen duurt 25 minuten. Je wordt bevraagd op jouw theoretische kennis en mening over verschillende onderwerpen van het vak maatschappijleer. De nadruk zal liggen op de onderwerpen: Mens en Werk, De multiculturele samenleving en Massamedia De examinator zal drie verschillende onderwerpen gaan bevragen waar je drie verschillende cijfers voor krijgt. Het cijfer voor het mondelinge examen is het gemiddelde van deze drie cijfers, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer van het vak maatschappijleer 2 wordt als volgt berekend: Cijfer schriftelijk examen + cijfer mondeling examen : 2, afgerond op een heel cijfer.

12

Sectorwerkstuk en oriëntatie op leren en werken Het sectorwerkstuk Het sectorwerkstuk moet gaan over een thema uit de sector waarvoor jij hebt gekozen. Het sectorwerkstuk moet als volgt zijn opgebouwd: 1. Titelpagina / voorblad sectorwerkstuk 2. Inhoudsopgave met paginanummering 3. Inleiding met de hoofdvraag en waarom het onderwerp gekozen is 4. Plan van aanpak en logboek 5. Beantwoorden van de hoofdvraag en deelvragen 6. Verslag van enquête, interview of bezoek aan bedrijf of instelling 7. Eigen mening / conclusie wat je er van geleerd hebt. 8. Bronvermelding Het mondelinge examen/presentatie Het mondelinge examen duurt 25 minuten. Je moet een poster (A2) maken over je sectorwerkstuk waarop het volgende staat vermeld: Het onderwerp en/of de hoofdvraag van jouw onderzoek Een deel van de verzamelde gegevens De conclusie Eventueel aanbevelingen en/of grafieken Je moet jouw poster gedurende 5 minuten toelichten. Daarna stellen de examinatoren vragen over jouw sectorwerkstuk. Oriëntatie op leren en werken Tegelijk met het inleveren van je sectorwerkstuk moet je in een apart mapje ook een verslag inleveren over jouw oriëntatie op leren en werken. Je moet nagaan welke vervolgopleiding – die met jouw vakkenpakket mogelijk is – je waarschijnlijk gaat volgen, hoe lang de opleiding gaat duren, in welk jaar stage plaatsvindt of stage een onderdeel is van de opleiding en hoe lang de stage duurt welke beroepsmogelijkheden je hebt na het afronden van deze opleiding of je je daarna nog verder kunt specialiseren Je moet voor dit verslag deelnemen aan ten minste een van de volgende activiteiten: Een bezoek aan een open dag / open avond Een excursie naar bijvoorbeeld een bedrijf of instelling Iemand interviewen die de opleiding volgt of heeft afgerond Het afnemen van een enquête over de vervolgopleiding of de beroepsmogelijkheden Het sectorwerkstuk en oriëntatie op leren en werken wordt beoordeeld met “niet afgerond”, “voldoende” of “goed”. In bijlage 3 van dit document kun je precies zien op welke punten je beoordeeld wordt. De complete uitwerking van het sectorwerkstuk is opgenomen in bijlage 2.

13

Wiskunde Het wiskunde examen bestaat uit een schriftelijk examen en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Wiskunde

Schriftelijk

Mondeling

W1/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

W1/K/2

Basisvaardigheden

X

W1/K/3 W1/K/4 W1/K/5 W1/K/6 W1/K/7

Leervaardigheden in het vak wiskunde Algebraïsche verbanden Rekenen, meten en schatten Meetkunde Informatieverwerking, statistiek

W1/K/8

Geïntegreerde wiskundige activiteiten

W1/V/1 W1/V/2

Aanvullende eisen Verrijkingsopdrachten

W1/V/3

Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

W1/V/4

X X X X

X X X X X X

X

X X X

X

X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Voor meetkunde moet je enkele oppervlakte- en inhoudsformules kunnen toepassen. Je hoeft deze formules echter niet uit je hoofd te kennen. Je moet eenvoudige meetkundige berekeningen (zoals de oppervlakte in een rechthoekige driehoek) wel kunnen uitvoeren zonder de bijgeleverde formule. In het examen staat er een tabel met alle benodigde formules. Tijdens het schriftelijk examen mag je het basispakket hulpmiddelen meenemen, alsmede: Een geodriehoek of een windroos o Een elektrisch rekenapparaat ( met de grondbewerkingen +,-,x.: / een aparte toets voor π / toetsen voor /toetsen voor sin, cos, tan in graden en hun inversen) Niet toegestaan is  Lichtnetaansluiting tijdens het examen  Opladen tijdens het examen  Schrijfrol  Alarm of ander geluid  Alfanumeriek (letters op het scherm)  Grafieken weergeven  Zend- of ontvangstinstallatie

14

Het mondelinge examen Het mondelinge examen duurt 25 minuten. Je moet een electronische rekenmachine en een windroos/geodriehoek meenemen. Ten minste drie onderwerpen van wiskunde worden uitgekozen door de examinator. Voor deze drie onderwerpen krijg je een per onderwerp een cijfer. Het cijfer van het mondelinge examen is het gemiddelde van deze drie onderwerpen, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer van wiskunde wordt als volgt berekend: Cijfer Schriftelijk examen + cijfer mondeling examen : 2, afgerond op een heel getal

15

Biologie Het biologie examen bestaat uit een schriftelijk examen en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Biologie

Schriftelijk

Mondeling

Bio/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

Bio/K/2

Basisvaardigheden

X

Bio/K/3 Bio/K/4 Bio/K/5

Leervaardigheden in het vak biologie Cellen staan aan de basis De beschrijving van de programmaonderdelen

X X

X X X

Bio/K/6

X

X

Bio/K/7

Planten en dieren en hun samenhang: de eigen omgeving verkend Mensen beïnvloeden hun omgeving

Bio/K/8

Houding, beweging en conditie

Bio/K/9

Het lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding Bescherming

X

Reageren op waarnemingen Van generatie op generatie Erfelijkheid en evolutie Bescherming en antistoffen Gedrag bij mens en dier Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

X X X X X

X X X X X X

X

X

Bio/K/10 Bio/K/11 Bio/K/12 Bio/K/13 Bio/V/1 Bio/V/2 Bio/V/3 Bio/V/4

X X X X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag het basispakket hulpmiddelen meenemen naar het examen. Het mondeling examen Het mondeling examen duurt 25 minuten. Tijdens het mondelinge examen kunnen modellen of afbeeldingen gebruikt worden. De examinator zal ten minste drie onderwerpen van het van biologie gaan bevragen. Voor ieder onderwerp krijg je een apart cijfer. Het cijfer van het mondelinge examen is het gemiddelde van deze drie cijfers, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer voor biologie wordt als volgt berekend: Cijfer van het schriftelijk examen + cijfer van het mondeling examen : 2, afgerond op een heel getal

16

Economie Het examen economie bestaat uit een schriftelijk en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Economie

Schriftelijk

Mondeling

EC/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

EC/K/2

Basisvaardigheden

X

EC/K/3 EC/K/4a EC/K/4b

Leervaardigheden in het vak economie Consumptie Consumptie en consumentenorganisaties

X X

X X X

EC/K/5a EC/K/5b

Arbeid en productie Arbeid en bedrijfsleven

X

X X

EC/K/6 EC/K/7 EC/K/8

Overheid en bestuur Internationale ontwikkelingen Natuur en milieu

X X

X X X

EC/V/1 EC/V/2

Verrijkingsstof Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

X

X X

X

X

EC/V/3

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag het basispakket hulpmiddelen meenemen naar het examen. Het mondelinge examen Het mondelinge examen duurt 25 minuten. De examinator kiest drie onderwerpen van het vak economie en stelt daar vragen over. Per onderwerp krijg je een apart cijfer. Het eindcijfer van het mondeling is het gemiddelde van deze drie cijfers, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer voor het vak economie wordt als volgt berekend: Cijfer Schriftelijk examen + cijfer mondeling examen : 2, afgerond op een heel getal.

17

Geschiedenis Het examen geschiedenis bestaat uit een schriftelijk en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Geschiedenis GS/K/1 GS/K/2 GS/K/3 GS/K/4 GS/K/5 GS/K/6 GS/K/7 GS/K/8 GS/K/9 GS/K/10 GS/V/1 GS/V/2 GS/V/3 GS/V/4 GS/V/5 GS/V/6 GS/V/7 GS/V/8 GS/V/9

Schriftelijk

Oriëntatie op leren en werken Basisvaardigheden Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting De koloniale relatie Indonesië-Nederland Staatsinrichting van Nederland De industriële samenleving in Nederland Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945 De koude oorlog Historisch overzicht vanaf 1900 Het Indonesisch-Nederlandse conflict 1945-1949 Nederland in Europa De verhouding mens-milieu Ontwikkeling van de gezondheidszorg in Nederland Verzuiling en ontzuiling in Nederland Nederland en de Verenigde Staten na de tweede Wereldoorlog Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang Drie thema’s bij het historisch overzicht vanaf 1900. De kandidaat kan de volgende thema’s herkennen, beschrijven, verklaren en plaatsen in het kader van het historisch overzicht vanaf 1900:  De opkomst en de gevolgen van het communisme in de Sovjet-Unie van de Russische revolutie tot de Duitse inval in de Sovjet-Unie (1917-1941) als voorbeeld van extreem linkse dictatuur  De gevolgen van het nationalisme in Indonesië, als voorbeeld van onafhankelijkheid van Indonesië (1942-1949)  Het ontstaan en de gevolgen van de brandhaard Israël-Palestina van het eind van de Tweede Wereldoorlog tot het eerste vredesakkoord (19451979)

X

Mondeling X X X

X

X X X

X

X X X X

X

X X

X X X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag het basispakket hulpmiddelen meenemen naar het examen.

18

Het mondelinge examen Het mondelinge examen duurt 25 minuten. De examinator kiest drie onderwerpen van het vak geschiedenis en stelt daar vragen over. Per onderwerp krijg je een apart cijfer. Het eindcijfer van het mondeling is het gemiddelde van deze drie cijfers, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer voor het vak geschiedenis wordt als volgt berekend: Cijfer schriftelijk examen + cijfer mondeling examen : 2, afgerond op een heel getal.

19

Aardrijkskunde Opzet van het examen Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het centraal examen is gelijk aan het centraal examen van de scholen. Het college-examen bestaat uit een examen dat mondeling wordt afgenomen.

De examenstof

Beschrijving examenprogramma - AK/K/3: Leervaardigheden in het vak aardrijkskunde, - AK/K/4: Weer en klimaat (eindterm 5, 6), - AK/K/6: Water (eindterm 11, 12), - AK/K/8: Bevolking en ruimte (eindterm 17, 18) - AK/V/1: Casus Weer en klimaat: Extreme weersomstandigheden - AK/V/3: Casus Water: Watermanagement - AK/V/5: Casus Bevolking en ruimte: Bevolking en ruimte in grootstedelijke gebieden is te vinden op: www.examenblad.nl > kies jaarring 2015 > vmbo TL > maatschappijvakken: aardrijkskunde > syllabus 2015 aardrijkskunde, vmbo. - AK/K/4: Weer en klimaat (eindterm 4), - AK/K/5: Bronnen van energie, - AK/K/6: Water (eindterm 10), - AK/K/7: Arm en rijk,

20

- AK/K/8: Bevolking en ruimte (eindterm 16), Domein AK/K/1 Oriëntatie op leren en werken wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het sectorwerkstuk.

Het centraal examen Het centraal schriftelijk examen bestaat uit één zitting van 120 minuten (zie examenrooster). Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Voor basispakket hulpmiddelen, zie Regeling toegestane hulpmiddelen. Bij het centraal examen aardrijkskunde VMBO is het gebruik van een atlas niet toegestaan.

Het college-examen Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten. Het examen vindt plaats in de maand juli (op scholen voor vso eind juni/begin juli). Het college-examen heeft betrekking op alle exameneenheden. Van de kandidaat wordt verwacht dat hij voldoende vaardigheden beheerst in het omgaan met een atlas. Deze vaardigheid kan worden getoetst. Een atlas is in de examenlocatie aanwezig.

De beoordeling van het college-examen Bij het mondeling examen worden tenminste drie onderwerpen, ter keuze van de examinator, uit de examenstof geëxamineerd, waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven. Het cijfer voor het college-examen is het gemiddelde van de aparte deelcijfers, afgerond op 1 decimaal.

Het eindcijfer Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal.

21

Natuur- en scheikunde 1 Het examen nask1 bestaat uit een schriftelijk en een mondeling examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Nask 1

Schriftelijk

Mondeling

NASK1/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

NASK1/K/2

Basisvaardigheden

X

NASK1/K/3 NASK1/K/4 NASK1/K/5 NASK1/K/6 NASK1/K/7

Leervaardigheden in het vak natuurkunde Stoffen en materialen Elektrische energie Verbranden en verwarmen Licht en beeld

NASK1/K/8 Geluid NASK1/K/9 Kracht en veiligheid NASK1/K/10 Bouw van de materie

X X X X

X X X X X

X X

X X X

NASK1/K/11 Straling en stralingsbescherming

X

NAKS1/K/12 Het weer

X

NASK1/V/1 NASK1/V/2 NASK1/V/3 NASK1/V/4

Veiligheid in het verkeer Constructies Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

X X

X X X

X

X

Het schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Je mag het basispakket hulpmiddelen meenemen naar het examen. Verder neem je een rekenmachine en een Binas VMBO-KGT voor NASK 1 en 2 mee. Het mondelinge examen Tijdens het mondelinge examen kan gebruik worden gemaakt van natuurkundige apparatuur. Er wordt van je verwacht dat je enige apparatuur kan herkennen en gebruiken:  Krachtmeter / veerunster  Luidspreker  Microfoon  Geluidsterktemeter  Brander  Dompelaar  Thermometer  Meetlint  Maatglas  Stopwatch  Weegschaal

22

        

Voedingsapparaat Schuifweerstand Stroommeter Spanningsmeter Spanningsmeter Vermogensmeter kWh-meter multimeter transformator (in losse delen, 2 spoelen en weekijzerenkern)

Ook voor het mondelinge examen neem je een Binas VMBO-KGT voor Nask 1 en 2 mee en een rekenmachine. Het mondelinge examen duurt 25 minuten. De examinator kiest drie onderwerpen van het vak Nask 1 en stelt daar vragen over. Per onderwerp krijg je een apart cijfer. Het eindcijfer van het mondeling is het gemiddelde van deze drie cijfers, afgerond op 1 decimaal. Het eindcijfer voor het vak Nask 1 wordt als volgt berekend: Cijfer Schriftelijk examen + cijfer mondeling examen : 2, afgerond op een heel getal.

23

Beeldende vakken – Tekenen of handvaardigheid Het examen beeldende vakken (tekenen of handvaardigheid) bestaat uit een schriftelijk en een praktisch examen. In het examen worden de volgende onderdelen geëxamineerd: Beeldende vakken

Schriftelijk

Praktisch

BV/K/1

Oriëntatie op leren en werken

X

BV/K/2

Basisvaardigheden

X

BV/K/3 BV/K/4

Leervaardigheden in de beeldende vakken Beeldend werk, productief

BV/K/5

Werkproces, productief

X

BV/K/6

Middelen, productief

X

BV/K/7

Beschouwen van eigen werk, reflectief

X

BV/K/8 BV/V/1 BV/V/2

Beschouwen van andermans werk, reflectief Eindopdracht, productief en reflectief Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie Vaardigheden in samenhang

BV/V/3

De complete uitwerking van dit examen staat opgenomen in bijlage 4.

24

X

X X

X X

X X X

X

X

Rekenen Functioneel gebruiken van de rekenvaardigheden. Omdat functioneel gebruik van rekenvaardigheden bij niveau 2F centraal staat, zullen de overige vragen uit de toets betrekking hebben op een probleemstelling binnen een bepaalde situatie. Deze vragen vereisen dat de kandidaat ook domeinoverstijgende vaardigheden uit deze rekentoetswijzer kan hanteren om het antwoord te vinden. Een (eenvoudige) rekenmachine is digitaal beschikbaar voor het beantwoorden van deze vragen, ook bij vragen die zonder rekenmachine kunnen worden beantwoord en bij vragen waarbij gebruik van een rekenmachine niet aan de orde is. Dit gebeurt om geen aanwijzing te geven betreffende het gebruik ervan. Van de kandidaten wordt verwacht dat ze zelf een keuze kunnen maken tussen hoofdrekenen, een (eigen) rekenprocedure gebruiken of de rekenmachine inzetten. Domeinoverstijgende vaardigheden In het referentiekader is elk referentieniveau uitgewerkt voor de vier domeinen: Getallen, Verhoudingen, Meten en meetkunde, Verbanden. Complexere situaties hebben echter zelden betrekking op een enkel domein. Domeinoverstijgende vaardigheden hebben betrekking op het proces van het oplossen van een probleem met inzet van bij het betreffende niveau behorende rekenkennis en – vaardigheden. De volgende domeinoverstijgende vaardigheden worden daarom getoetst in relatie tot de in de referentieniveaus genoemde vaardigheden. 1 Relevante gegevens uit een situatie identificeren. 2 De gegevens weergeven in een geschikte representatie (bijvoorbeeld tekening, tabel, grafiek) of in een geschikt rekenmodel. 3 De noodzakelijke rekenkundige vaardigheden toepassen om een gewenst resultaat te verkrijgen. 4 De resultaten interpreteren in termen van de situatie. Voor functioneel rekenen is het een belangrijke vaardigheid om zelf de situatie te kunnen vertalen naar een rekenkundig probleem. Om vervolgens het probleem op te lossen zullen vaak meerdere denk- en rekenstappen nodig zijn. Dat betekent dat de verschillende vaardigheden, zoals genoemd bij referentieniveau 2F, meestal in onderlinge samenhang getoetst zullen worden. Leerlingen moeten eerst de informatie vinden die nodig is voor het beantwoorden van de vraag. Toegestane hulpmiddelen Leerlingen mogen tijdens de gehele toets een kladblaadje en pen/potlood gebruiken. Het gebruikte kladpapier moet na afloop van de toets ingeleverd worden.

25

Voor een deel van de vragen is het gebruik van een rekenmachine is toegestaan. Een (eigen) geodriehoek en/of liniaal is nodig. Verdeling over de domeinen: De vragen die gesteld worden, zijn verdeeld over de domeinen die in de referentieniveaus worden genoemd, namelijk Getallen, Verhoudingen, Meten/Meetkunde en Verbanden, aangevuld met de domeinoverstijgende vaardigheden. In het domein Verbanden wordt meer aandacht besteed aan aflezen en interpreteren van grafieken en tabellen dan aan het werken met formules. Binnen het domein Meten/Meetkunde heeft het onderdeel meten een grotere plaats dan het onderdeel meetkunde. Contextloze opgaven: De rekentoets bevat een gedeelte met contextloze (“kale”) opgaven. Onder een contextloze vraag wordt elke vraag verstaan die betrekking heeft op onbenoemde getallen. Daarom hoort de vraag “bereken 19% van € 14,45” niet bij de contextloze vragen, omdat het gaat om een geldbedrag (benoemd getal) en omdat de leerling bij het antwoord ook nog moet bedenken dat dit antwoord in veel gevallen - maar niet altijd - moet worden afgerond op twee decimalen. De contextloze opgaven dienen zonder gebruik van een rekenmachine te worden beantwoord. Het niveau van deze opgaven beperkt strekt zich uit tot over referentieniveau 2F De kandidaat kan: getallen en decimale getallen – met mogelijk een negatieve uitkomst;

tallen ordenen en op een getallenlijn plaatsen;

Contextopgaven Een vraag die binnen een bepaalde situatie gesteld wordt is niet altijd een vraag waarbij gerekend wordt. Het gaat ook om het interpreteren van gegevens uit tabellen, grafieken en diagrammen, interpretatie van getallen, redeneren en maateenheden gebruiken. Bijvoorbeeld de vraag “1,2 kg = …..g” hoort bij de contextopgaven (benoemde getallen), een rekenmachine kan gebruik worden maar is niet nuttig in dit geval. Voor rekenen geldt dat dit jaar het cijfer nog niet meetelt, maar dat er een inspanningsverplichting geldt. Voor het jaar 2015- 2016 telt het wel mee in de slaag/ zakregeling.

26

Dyscalculie of ER Voor alle leerlingen mag de toetstijd verlengd worden met 30 minuten. Voor leerlingen met dyscalculie, ER problemen, geldt dat zij (mits in het bezit van een dyscalculieverklaring, ER verklaring) recht hebben op het gebruik van extra hulpmiddelen en gebruik mogen maken van aangepaste toetsen voor leerlingen met dyscalculie of leerlingen met ER. Op je certificaat wordt vermeld dat je 2 ER hebt gemaakt. De verklaringen om in aanmerking te komen vande ER toets, kunnen afgegeven worden door de orthopedagoog, mits er aan een aantal voorwaarden is voldaan, vergelijk de voorwaarden met dyscalulie. Verklaringen moeten aanwezig zijn bij de examencommissie Voorbeeldopgaven In onderstaand overzicht staan voorbeelden van contextloze opgaven die betrekking hebben op referentieniveau 2F en die vanaf 2015 in de rekentoetsen kunnen voorkomen. −2 + 7 = −2 – 7 = 2–7= 5,3 – 3,2 = 10 – 5,21 = Welk getal hoort op de plaats van de pijl?

Welk getal hoort op de plaats van de pijl?

Welk getal hoort op de plaats van de pijl?

27

4 x (3 + 2) = (3 – 2) x 4 = (8 + 12) : 5 = Welk getal is het grootst? 1,09 0,89 1,1 0,9 Schrijf als kommagetal: 3/100 = 1,2 x 100 = 0,12 x 10 =

28

4. Geslaagd ?! En dan het grote moment, heb je dat felbegeerde papiertje binnengesleept of niet. Hoe zit het precies met het slagen: Geslaagd: Het gemiddelde voor alle vakken moet 5,5 zijn en het sectorwerkstuk moet met minimaal een voldoende afgerond zijn. Dus:  

alle vakken ≥ 6 + sectorwerkstuk voldoende/goed beoordeelt. maximaal één 5 en de andere vakken ≥ 6 + sectorwerkstuk voldoende/goed beoordeelt.



maximaal één 4 óf twee vijven en gemiddeld van een 6 + Sector Werkstuk voldoende/goed beoordeeld.? (Voor kernvakken (Nederlands, Engels en Wiskunde) mag je maar één 5 halen, deze vallen niet te compenseren)

Niet geslaagd: in alle andere gevallen.

Herkansing Er kan één herkansing voor een schriftelijk examen zijn, en één voor een mondeling examen. Deze herkansingen zijn na alle examens, dus pas na de mondeling examens en vinden plaats in de zomervakantie. De plaats waar deze herkansingen gehouden worden, wordt later bepaald. De leerlingen moeten over alle examenvakken samen gemiddeld een 6 staan, pas dan zijn zij geslaagd.

29

Wijzigingen en typefouten voorbehouden. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Bijlage 1

Maatschappijleer 1 en 2

Examen maatschappijleer I en II

Maatschappijleer bestaat uit maatschappijleer I en II. Voor zowel I als II ontvang je een certificaat.

30

Maatschappijleer I Maatschappijleer I wordt ook wel het gemeenschappelijk deel genoemd: dit is een mondeling examen gebaseerd op een maatschappelijke analyse die je in dit leerjaar hebt moeten doen. De theorie van maatschappijleer komt in het mondelinge examen terug en gaat dan voornamelijk over 

Oriëntatie op leren en werken



Leervaardigheden in het vak maatschappijleer



Cultuur en socialisatie



Macht en medezeggenschap



Beeldvorming en stereotypering

Het college-examen van maatschappijleer I bestaat uit een mondeling examen van ongeveer 25 minuten. Het examen vindt plaats vlak voor de zomervakantie (eind juni, begin juli). De exacte datums zullen pas later worden bekendgemaakt. Het mondelinge examen heeft 2 delen: 1. Er worden vragen gesteld over bovenstaande theoretische onderwerpen 2. Het mondelinge examen gaat voor het grootste deel over 2 zelfstandig bestudeerde onderwerpen.

Zelfstandig bestudeerde onderwerpen (praktische opdracht). 1. Je maakt een praktische opdracht over 2 maatschappelijk relevante onderwerpen 2. De onderwerpen dienen benaderd te worden volgens een van de invalshoeken van het vak maatschappijleer: 

Sociaal-cultureel



Sociaal-economisch



Politiek-juridisch



Vergelijkend

Een complete uitwerking van deze invalshoeken vind je op blz 130 van je werkboek politiek. 3. Van ieder onderwerp moet je 3 artikelen verzamelen, passend bij dit onderwerp. 

De artikelen moeten van verschillende bronnen komen.



Er mag maar 1 artikel van internet worden gedownload, verder moeten de artikelen uit kranten of tijdschriften komen Een bronvermelding van internet ziet er als volgt uit: . achternaam schrijver, voorletter(s) of voornaam, . titel van het artikel of de internetpagina, . naam van de website cursief, . de datum waarop het artikel voor het laatst werd bijgewerkt, . tussen haakjes de vermelding “internet”, gevolgd door een komma en het volledige Webadres. Laat het voorvoegsel http:// weg.

31

Voorbeeld: Valkenhoff, Aunouschka, Walvis spreekt als mens, National Geographic, datum: 27-04-13, (internet) www.nationalgeographic.nl/magazine/actueel/walvis-spreekt-als-mens.



Van ieder artikel moet de bron worden vermeld: naam van de schrijver, titel van het artikel, naam van de publicatie, naam van krant of blad. Vermeld bij een artikel van internet de site, de titel van het artikel en de datum van verschijnen Een bronvermelding van een krantenartikel ziet er als volgt uit: Auteur, A. (datum). Titel van het artikel. Naam krant, p. xx-xx. Voorbeelden Havelaar, R. (2006, 13 december). Student leert minder uren omdat hij werkt. De Volkskrant, p. 13.



Alle artikelen moeten afkomstig zijn uit de periode vanaf de maand september 2014 tot 1 mei 2015.



Je moet van elk artikel kunnen aangeven of het een objectief of een subjectief artikel is, en waarom.



Je moet de mening van de schrijver, indien aanwezig, kunnen weergeven, onderbouwd met argumenten



De artikelen kopieer je of scan je in. Je moet in totaal 3 exemplaren van het werkstuk maken: 1 voor jezelf, 2 voor naar de examencommissie



Van ieder artikel geef je met 100 woorden (of meer) aan wat de mening van de schrijver (s) is en waar het artikel over gaat.

4. Over beide onderwerp moet je een eigen mening schrijven, onderbouwd met argumenten. Daarbij moet je: 

De drie artikelen gebruiken bij het schrijven van jouw eigen mening



Je moet je eigen mening typen in het formaat A4 met een standaard regelafstand en lettergrootte 11.



De eigen mening per onderwerp moet een omvang hebben van ongeveer 150 tot 200 woorden.

5. Je maakt per onderwerp een poster. Aan de hand van deze poster geef je een korte presentatie aan de examinatoren over het onderwerp. De examinatoren kiezen 1 onderwerp uit voor jouw examen. Tijdens de presentatie moet je het hebben over de meningen van de schrijvers van de artikelen en jouw eigen mening over het onderwerp. Daarna zullen de examinatoren jou vragen stellen over het onderwerp.

32

Samen ziet je complete werkstuk er als volgt uit: Voor blad

Onder werp 1

Artikel 1

Artikel 2

Artikel 3

Eigen mening

Onder werp 2

Artikel 1

Artikel 2

Artikel 3

Eigen mening

Achter blad

Poster over onderwerp 2

Poster over onderwerp 1

De werkstukken moeten voor de meivakantie worden opgestuurd naar de examencommissie! Vandaar het volgende tijdpad:  15 december 2014 moet het eerste onderwerp klaar zijn (artikelen, mening )  9 maart 2015 moet het tweede onderwerp klaar zijn (artikelen, mening)  23 maart moet je het volledige werkstuk inleveren (onderwerp 1 + 2, netjes in mapjes in drievoud inleveren)  20 april moeten de 2 posters ingeleverd worden, minmaal A3 formaat in kleur Deze datums zijn deadlines; als je ze niet haalt moet je na schooltijd op school blijven totdat de taken af zijn.

Beoordeling van het college-examen (Maatschappijleer I) 33

Ten minste 2 onderwerpen, ter keuze van de examinator, uit de mondelinge examenstof worden geëxamineerd, waarvoor aparte deelcijfers worden gegeven. Voor het zelfstandig bestudeerde onderwerp wordt een apart deelcijfer gegeven. Het cijfer voor het mondelinge college-examen is een gemiddelde van deze deelcijfers. Het eindcijfer wordt afgerond op een heel getal.

34

Maatschappijleer II Maatschappijleer II bestaat uit een schriftelijk examen en een mondeling examen (college-examen). Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Het gebruik van een basispakket is toegestaan: 

Pennen / potloden



Woordenboek Nederlands

Het schriftelijk examen gaat over de volgende onderwerpen: o

Leervaardigheden in het vak maatschappijleer

o

Politiek en beleid

o

Criminaliteit en rechtsstaat

o

Analyse van een maatschappelijk vraagstuk

o

Vaardigheden in samenhang (verbanden kunnen leggen)

Het gaat dus over Hoofdstuk 3 en 7 van het basisboek en de 2 examenbundels die we dit jaar hebben gemaakt. Je moet kennis kunnen toepassen in de vragen. Verder wordt er een maatschappelijk vraagstuk behandeld aan de hand van artikelen die in het examen staan. Je moet kunnen beargumenteren en van verschillende kanten een onderwerp bekijken. Het mondeling examen duurt 25 minuten. Dit examen vindt plaats vlak voor de zomervakantie (eind juni, begin juli). Het mondelinge examen gaat over de volgende onderwerpen: o

Oriëntatie op werken en leren

o

Basisvaardigheden

o

Leervaardigheden in het vak maatschappijleer

o

Politiek en beleid

o

Mens en werk

o

De multiculturele samenleving

o

Massamedia

o

Criminaliteit en rechtsstaat

o

Analyse van een maatschappelijk vraagstuk

o

Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie

o

Vaardigheden in samenhang

In feite wordt het basisboek bevraagd. De examinatoren kiezen ten minste drie onderwerpen uit de examenstof. Er worden hiervoor aparte deelcijfers gegeven. Het cijfer voor het mondelinge examen is het gemiddelde van deze deelcijfers, afgerond op 1 decimaal nauwkeurig. Het eindcijfer van Maatschappijleer II wordt als volgt berekend: Het cijfer voor het centraal examen + Het cijfer voor het mondelinge examen : 2 Afgerond op een heel getal. 35

Enkele tips: 

Kies onderwerpen die je boeien, je bent er een jaar mee bezig



Volg iedere dag het nieuws (krant, tv, internet). Ieder jaar worden er in alle MLexamens actuele onderwerpen bevraagd



Begin meteen met de praktische opdracht, dat scheelt enorm veel stress in het voorjaar.



Hou je onderwerpen goed in de gaten en gebruik actuele ontwikkelingen.



Vul van ieder hoofdstuk de begrippenlijst duidelijk in, dat scheelt je tijd bij het leren voor je examen



Vraag (op tijd!!) om hulp als je vastloopt

36

Checklist van de dingen die je moet weten / kennen / kunnen beschrijven / voorbeelden bij moet kunnen bedenken bij de examens: Maatschappijleer 1 – gemeenschappelijk deel ⃝ Begrippen: Socialisatieproces Aangeleerde/aangeboren eigenschappen socialisatieproces Socialiserende instituties imitatie identificatie waarden en normen cultuur subcultuur selectie cultuuroverdracht emancipatie persoonlijkheidsvorming sociale verschillen/ongelijkheid status macht sociaal milieu etnische afkomst sociale mobiliteit maatschappelijk ladder

maatschappelijke positie individuele/ collectieve belangen belangen belangengroep positieve actie sociale voorzieningen politieke stromingen macht gezag samenleving formele macht informele macht geschreven- ongeschreven regels machtsmiddelen normbesef sociale controle tijd- en plaatsgebondenheid van regels rechten en plichten massamedia politieke agenda politieke partij

actiegroep liberalisme socialisme christendemocratie extreemrechts compromis democratie dictatuur wet beeldvorming stereotype selectieve beeldvorming feit mening rolpatroon vooroordelen discriminatie grondwet overheid

⃝ Jouw eigen onderwerpen moet je door en door kennen o

Presenteren van je posters

o

Uitleggen hoe het probleem is ontstaan

o

Uitleggen welke actoren zijn betrokken bij het probleem

o

Uitleggen wat de mening van de schrijvers van de artikelen zijn

o

Uitleggen hoe het probleem kan worden opgelost

o

Uitleggen wat je eigen mening is, onderbouwd met argumenten

⃝ Het nieuws van dit jaar moet je gevolgd hebben ⃝ Per maatschappijleeronderwerp (hier krijg je een extra hand-out voor) Maatschappijleer II ⃝ Alle begrippenlijsten uit de twee examenbundels ⃝ Oefenen met de examenvragen en proefexamens ⃝ Per onderwerp krijg je een extra hand-out

37

Bijlage

Invalshoeken Maatschappelijke analyse

Analysevragen:

Wat is het probleem? Waarom is het een maatschappelijk probleem? Welke groepen en organisaties zijn er betrokken bij het probleem?

Sociaaleconomische invalshoek Bij deze invalshoek kijk je vooral naar de belangen van mensen. Je gaat eerts na of de economische situatie een rol speelt bij het maatschappelijke probleem. Je bekijkt welke tegengestelde belangen er zijn. Begrippen uit de thema’s Arbeidsverhoudingen Belangen van werkgevers Belangen van werknemers Functies van arbeid Maatschappelijke / sociale ongelijkheid Maatschappelijke arbeidsverdeling Maatschappelijke positie van groepen Maatschappelijke ladder Marktmechanisme Post-industriële samenleving Sociale mobiliteit Verzorgingsstaat

Basisbegrippen Belangen Belangentegenstellingen Belangengroep / belangenorganisatie

Analysevragen 1. Wat zijn de belangen van de betrokkenen? 2. Welke belangentegenstellingen zijn er? 3. Wat zijn de gemeenschappelijke belangen? 4. Wat is de maatschappelijke positie van de betrokkenen? 5. Als sommige betrokkenen een slechte maatschappelijke positie hebben, hoe komt dat? 6. Wat hebben de belangen binnen dit probleem en de maatschappelijke positie met elkaar te maken? 7. Heeft het probleem te maken met maatschappelijke ongelijkheid? 8. Welke financieel-economische belangen of financiële aspecten hebben met dit probleem te maken?

Thema massamedia: Commerciële belangen bij de massamedia

Sociaal-culturele invalshoek De verschillen in waarden en normen van mensen en groepen spelen meestal een belangrijke rol. Begrippen uit de thema’s Vooroordelen Beeldvorming Censuur Tegencultuur Discriminatie Multiculturele samenleving Integratie

Basisbegrippen Waarden Normen Dominante cultuur Subcultuur Pluriformiteit

Analysevragen 1. Zijn de betrokken groepen verbonden met een bepaalde cultuur? Zo ja, welke? 2. Welke waarden spelen een rol? 3. Welke normen spelen een rol? 4. Welke waarden en normen van de dominante cultuur spelen een rol? 5. Welke waarden en normen van de

38

Socialisatie Referentiekader Selectieprocessen in de media Stereotype Identiteit Manipulatie Massamedia massacommunicatie

6.

7.

subculturen spelen een rol? Welke opvattingen hebben de betrokkenen over de oorzaken en oplossingen van het probleem? Wat is de rol van de media bij het ontstaan van meningen over het probleem?

Politiek-juridische invalshoek Alle maatschappelijke problemen komen uiteindelijk bij de politiek terecht. Bij deze invalshoek kijk je hoe een kwestie beter zou kunnen worden geregeld. Begrippen uit de thema’s Actie- en pressiegroepen Belangen van deze groepen Dictatuur Parlementaire democratie Democratisering Politieke grondrechten en vrijheidsrechten Formele en informele macht Overheid en overheidsbeleid Fasen in besluitvorming Rechtsstaat Verzorgingsstaat

Basisbegrippen Politiek probleem Politieke agenda Machtsmiddelen Actie- en pressiegroepen Politieke besluitvorming Algemeen belang Gezag Politieke partijen Politieke stromingen Lobbyen

Analysevragen 1. Wat heeft de overheid tot nu toe gedaan aan het probleem? 2. Wat vinden de verschillende politieke partijen (en stromingen) van het probleem? 3. Welke wetsregels bestaan er voor het probleem en welke aanpassingen zijn nodig die voor iedereen aanvaardbaar zijn? 4. Waarom is het vraagstuk een sociaal en politiek probleem? 5. Wat zijn de machtsmiddelen van de overheid en andere betrokkenen? 6. Wie od welke groepering heeft in de kwestie mee macht dan anderen? 7. Wat zijn de standpunten van de politieke bestuurders? (ministers, wethouders, burgermeesters, ed) 8. Welke mogelijkheden hebben groeperingen om het beleid te beïnvloeden? 9. Is of zijn de EU, de VN, andere landen of andere internationale organisaties bij het probleem betrokken?

Veranderings- en vergelijkende invalshoek Samenlevingen veranderen steeds opnieuw. Daarom moet je een maatschappelijk probleem via de vergelijkende invalshoek bekijken. Normen, waarden, belangen verschillen per plaats, tijd en groep.

39

Analysevragen 1. Hoe keek men in het verleden tegen het probleem aan? 2. Welke sociale, culturele, politieke en sociaaleconomische veranderingen hebben invloed op het probleem? 3. Hoe kijkt men in andere samenlevingen tegen het probleem aan? Na de verschillende invalshoeken te hebben bekeken, ga je bekijken welke oplossingen worden voorgesteld. Wat moet er gebeuren volgens de politieke partijen, de mensen die met het probleem te maken hebben, volgens de overheid? Analysevragen 1. Welke concrete voorstellen hebben de verschillende betrokkenen? 2. Wat zijn de standpunten van de politieke partijen of stromingen over de oplossing van het probleem? 3. Welke oplossing heeft de overheid bedacht? Ten slotte wordt er van je verwacht dat je jouw eigen mening kan formuleren aan de hand van argumenten. De argumenten moeten gebaseerd zijn op:  De examenstof  De verschillende visies van groeperingen en/of politieke partijen ten aanzien van de oorzaak en aanpak van het probleem  De uitgangspunten van de Nederlandse democratie en rechtsstaat Basisbegrippen Betrouwbaarheid Objectiviteit Subjectiviteit

Analysevragen 1. Welke bronnen waren niet betrouwbaar en/ of subjectief? 2. Welke oplossing vind jij het beste? Noem daarbij argumenten die aansluiten bij de leerstof van het examen maatschappijleer

40

Bijlage 2

Sectorwerkstuk

Sectorwerkstuk 2014-2015

Naam:

-----------------------------------------------------------------------

Klas:

-----------------------------------------------------------------------

Sector:

-----------------------------------------------------------------------

Mentor: -----------------------------------------------------------------------

Inleveren vóór 19 december 2015!! 41

Inhoudsopgave Inleiding

Blz 3

A. Het sectorwerkstuk - Je onderwerp - Hoe gaat je sectorwerkstuk eruit zien 1. Titelpagina / voorblad sectorwerkstuk; 2. Inhoudsopgave met paginanummering; 3. Inleiding met hoofdvraag en waarom het onderwerp gekozen is; 4. Plan van aanpak en logboek; 5. Beantwoorden van hoofdvraag en deelvragen; 6. Verslag van enquête, interview of bezoek aan een bedrijf of instelling; 7. Eigen mening/conclusie met wat je er van geleerd hebt; 8. Bronvermelding. - Belangrijke opmerkingen

Blz 3 Blz 3 Blz 3 Blz 4 Blz 4 Blz 4 Blz 4 Blz 5 Blz 5 Blz 6 Blz 6 Blz 6

Presentatie

Blz 7

B. Oriëntatie op leren en werken

Blz 7

Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4

Blz 9 Blz 16 Blz 17 Blz 19

42

Inleiding Elke leerling moet voor een volledig examen VMBO TL een sectorwerkstuk inleveren en presenteren. Door het werken aan je sectorwerkstuk, kun je laten zien dat je algemene vaardigheden in voldoende mate beheerst. Met de algemene vaardigheden worden vaardigheden als plannen, zelfstandig werken, informatie zoeken, verwerken en presenteren bedoeld. Het sectorwerkstuk bestaat uit meerdere onderdelen, die samen je resultaat bepalen. Het sectorwerkstuk is het maken van het werkstuk, de manier waarop je dat doet en het presenteren van het werkstuk. Het proces (hoe je iets doet/maakt) is minstens zo belangrijk als het product (wat je maakt). A. Het sectorwerkstuk. Het sectorwerkstuk bestaat uit 2 onderdelen. Het sectorwerkstuk zelf (met een bijbehorende posterpresentatie) en het onderdeel: Oriëntatie op leren en werken. Je hebt van te voren een van de volgende 4 sectoren gekozen: - Zorg en Welzijn - Techniek - Economie - Landbouw Het sectorwerkstuk gaat over een thema uit de sector die je hebt gekozen. Bij bijlage 1 vind je lijsten met voorbeelden van onderwerpen. Als je zelf een idee hebt, overleg je dit met de docent en samen kijken jullie of het onderwerp geschikt is voor het sectorwerkstuk.

Je onderwerp. Bij de keuze van het onderwerp zijn vier dingen belangrijk: - Er moet iets te onderzoeken zijn; - Kies iets wat je interesseert en waar je nog niet alles van weet; - Je moet er een “poster” bij kunnen maken; - Het onderwerp moet bij je sector passen. Hoe gaat je sectorwerkstuk eruit zien. 1. Titelpagina / voorblad sectorwerkstuk; 2. Inhoudsopgave met paginanummering; 3. Inleiding met hoofdvraag en waarom het onderwerp gekozen is; 4. Plan van aanpak en logboek; 5. Beantwoorden van hoofdvraag en deelvragen; 6. Verslag van enquête, interview of bezoek aan een bedrijf of instelling; 7. Eigen mening/conclusie met wat je er van geleerd hebt; 8. Bronvermelding. Op de volgende pagina’s wordt per onderdeel uitgelegd wat er van je verwacht wordt.

43

1. Titelpagina/ voorblad sectorwerkstuk. Je moet het titelblad van je sectorwerkstuk volgens de eisen van het College van examens maken. Het voorbeeld zit bij bijlage 2. Daarnaast maak je een eigen voorkant. Hier mag je plaatjes bij gebruiken en helemaal je eigen inbreng aan geven. Dit blad komt vervolgens achter de titelpagina te zitten.

2. Inhoudsopgave en paginanummering. Je sectorwerkstuk moet een inhoudsopgave hebben. Wanneer je helemaal klaar bent met het schrijven van je werkstuk, kun je paginanummers onder je werkstuk zetten. Daarna kun je een inhoudsopgave maken met de juiste paginanummers erbij.

3. Inleiding met hoofdvraag en waarom het onderwerp gekozen is. In de inleiding schrijf je kort wat je onderwerp is. Je vermeldt daarbij je hoofdvraag en waarom je dit onderwerp hebt gekozen. Verder kun je hier nog een kort historisch overzicht van je onderwerp geven of de plaats in het vak. Als je moeite hebt met het schrijven van de inleiding kan je deze het beste schrijven als je verder klaar bent met je werkstuk. Je kan dan namelijk ook nog beschrijven hoe je werkstuk verlopen is.

4. Plan van aanpak en logboek. Als je de onderzoeksvraag hebt geformuleerd, moet je een plan gaan bedenken om die vraag te gaan beantwoorden. In zo’n plan moet bijvoorbeeld iets staan over:    

het verzamelen van informatie over je onderwerp; het ordenen van gegevens die je nodig hebt; het voorbereiden van de presentatie, het maken van het verslag o.i.d.; het maken van het sectorwerkstuk.

Je kunt deze activiteiten onder elkaar zetten en gaan plannen hoeveel tijd je nodig denkt te hebben voor elk onderdeel van het plan en wanneer je denkt aan dat onderdeel te gaan werken. Schrijf de ingeroosterde data op. Maak een planning voor het werken aan het sectorwerkstuk. Het maken van een planning, het volgen van de planning en het nakomen van afspraken is een onderdeel van het sectorwerkstukproces. Ook hiervoor krijg je punten. Ga serieus aan de slag met het maken van de eigen planning. Je planning moet aan de volgende eisen voldoen:  Het aantal weken tot de presentatie en het inleveren van het werkstuk moeten kloppen.  Wanneer / waar / wat afspreken met mentor en/of vakdocent?  Wat moet je regelen (voor je werkstuk)?  Wat gaat je wanneer doen?  Onderscheid in de verschillende deelvragen  Bepaal einddata – wanneer moet wat uiterlijk af / geregeld zijn?  Wat zijn de afspraken die je maakt?

44

Zorg ervoor dat je op het eind weinig ingepland hebt. Er valt altijd wel iets tegen en dan heb je de ruimte en tijd aan het eind hard nodig. Zorg voor een overzichtelijke en gedetailleerde planning.

5. Beantwoorden van hoofdvraag en deelvragen. Bij het onderwerp dat je uitgekozen hebt voor je sectorwerkstuk, moet je vervolgens een onderzoeksvraag bedenken. Zonder een goede vraagstelling is het moeilijk een goed werkstuk te maken. Bij het opstellen van een vraagstelling is het goed aan het volgende aandacht te besteden.  Zorg ervoor dat je vraagstelling niet te algemeen is. Je moet met je vraagstelling echt naar een bepaald probleem vragen. Dus bijvoorbeeld niet: “Hoe wordt voorkomen dat bruggen doorzakken” maar: ”Hoe wordt voorkomen dat de Kamperstadsbrug doorzakt”. Er zijn verschillende typen onderzoeksvragen:  beschrijvende: op basis van onderzoek beschrijf je een situatie;  vergelijkende; je probeert overeenkomsten en verschillen boven tafel te krijgen;  verklarende; je zoekt antwoord op de vraag: “hoe komt het dat......”;  waardebepalende; je geeft een oordeel of een waarde over een onderwerp;  voorspellende; je onderzoekt hoe iets in de toekomst zal kunnen zijn;  probleemoplossende; je probeert op basis van onderzoek een probleem op te lossen, althans hier een bijdrage aan te leveren. - Kies de hoofdvraag; een vraag die de inhoud van je sectorwerkstuk samenvat. - Daarbij kies je minstens 4 deelvragen die het onderwerp verder uitdiepen. Door alle informatie van de deelvragen te nemen, moet je tot de conclusie bij je onderzoek komen. Elke deelvraag is dus een klein onderzoekje, dat je informatie oplevert. Deelvragen moeten echt vragen naar informatie zijn. Een deelvraag die je met ja/nee of in een paar zinnen kunt beantwoorden, levert uiteindelijk nooit voldoende informatie voor een goed antwoord op je onderzoeksvraag. De uitwerking van de deelvragen moet uit minimaal 5 A4-tjes tekst bestaan. Dus zonder plaatjes en bijlagen. De tekst moet je typen in lettergrootte 12 en normale regelafstand. Deze vragen kan je goed gebruiken voor de indeling van je werkstuk.

6. Verslag van enquête, interview of bezoek aan een bedrijf of instelling. Je moet een enquête of interview afnemen of een bezoek aan een bedrijf of instelling gebracht hebben om de hoofdvraag te beantwoorden. Als je een interview of enquête afneemt, doe je de vragenlijst bij de bijlage en maak je een verslag van de uitkomt of het gesprek. Bij een bezoek aan een bedrijf of instelling probeer je folders mee te nemen die je in je verlag stopt en daarnaast maak je een verslag van wat je allemaal gezien hebt en wat je daaraan hebt gehad voor je sectorwerkstuk.

45

7. Eigen mening/conclusie met wat je er van geleerd hebt. Het maken van je sectorwerkstuk is achter de rug. Zoals al eerder beschreven was is bij het sectorwerkstuk is het proces minstens zo belangrijk als het product. Voor je vervolgopleiding vragen ze veel zelfstandigheid en vaardigheden zoals je die bij het sectorwerkstuk hebt moeten laten zien. Hierbij is het heel belangrijk dat je naar je eigen functioneren kunt kijken. Zelfreflectie dus. Daarom schrijf je een evaluatie. Je gaat een lopend verhaal schrijven over onder andere de volgende zaken: - Wat is jouw grootste leerpunt geweest? - Hoe ging het samenwerken met de mentor en de vakdocent? Wat zou je willen verbeteren en wat ging er wel goed. Geef voorbeelden. - Had je voldoende tijd aan het einde? Klopte je planning of …? - Wat vond je van je keuze van de poster? Was het een leuk, handig product of …? - Wat vond je van de oriëntatie op leren en werken? - Wat vond je van het maken van het sectorwerkstuk? Wat vond je van de presentatie, het product, het maken van het schriftelijk werkstuk en al dat soort zaken? - Wat vind je achteraf van de keuze van je onderwerp en onderzoeksvraag? Ben je tevreden over de conclusie? - Denk je dat jouw sectorwerkstuk een aanbeveling zou zijn om te laten zien bij een vervolgopleiding of een sollicitatie? Je evaluatie is minstens 1 A4-tje zonder inhoudsloze opmerkingen als “Ik vond het wel goed gaan”.

8. Bronvermelding Het is belangrijk dat de bronnenlijst zo volledig mogelijk invult is, bijvoorbeeld: - bij een interview vermeld je de naam en het beroep van de geïnterviewde; - bij een enquête vermeld je de hoeveelheid afgenomen enquêtes er zijn en de doelgroep bij wie je de enquête hebt afgenomen; - bij een boek vermeld je de auteur en de titel; - bij een artikel vermeldt u de auteur, de titel van het artikel en de naam van het tijdschrift waaruit het artikel afkomstig is. Hoe je de bronvermelding precies moet noteren zit bij bijlage 3. Belangrijke opmerkingen waar je rekening mee moet houden bij het sectorwerkstuk: 1. Eigenlijk is het werkstuk nu af. Lees het nog een keer door om te kijken of er geen spel- of tikfouten in staan. Laat het ook andere mensen lezen, misschien zien zij nog fouten. Als je zeker weet dat alles helemaal goed is, kun je het werkstuk inleveren. 2. Om technische redenen mag de titel/naam van het werkstuk niet langer zijn dan 60 tekens, inclusief de spaties. 3. Voor 19 december moet je sectorwerkstuk af hebben!! Houdt hier dus met je planning rekening mee. 4. De poster moet jezelf mee brengen naar het examen. Een poster die met de praktische opdracht wordt meegestuurd, kan niet worden verwerkt en wordt vernietigd.

46

5. De stukken dienen op papier te worden aangeleverd. In digitale vorm ingezonden werkstukken e.d. worden niet geaccepteerd. 6. Je draait het werkstuk in tweevoud uit. Omdat je zelf voor eigen gebruik een exemplaar van het profielwerkstuk mee moet brengen naar het examen (inclusief logboek, plan van aanpak). Presentatie Tijdens de periode van het mondeling examen moet je van het sectorwerkstuk een posterpresentatie te geven voor twee examinatoren van het College voor Examens. Er wordt van je verwacht dat je het werkstuk met behulp van een poster presenteert. Op de poster (A2-formaat) wordt het volgende vermeld: - het onderwerp en/of de centrale vraag; - een deel van de verzamelde gegevens; - de conclusie; - eventueel afbeeldingen en/of grafieken. Gedurende minimaal 5 minuten wordt de poster mondeling toegelicht. Daarna stellen de examinatoren hierover vragen. Bij de staatsexamens wordt een presentatie van video-opnames, audio-opnamen en/of het gebruik van een computer bij de presentatie niet geaccepteerd. Je hebt dus alleen je werkstuk en de poster bij je! Voor deze posterpresentatie en de bespreking daarvan wordt 25 minuten ingeroosterd (inclusief het beantwoorden van vragen over ‘Oriëntatie op leren en werken’). De kwaliteit van het sectorwerkstuk, de posterpresentatie en de beantwoording van vragen over het werkstuk worden in samenhang beoordeeld met de kwalificatie ‘niet afgerond’, ‘voldoende’ of ‘goed’.

47

B. Oriëntatie op leren en werken Gelijktijdig met het inleveren van het sectorwerkstuk moet je, in aparte mapjes in tweevoud, een verslag inleveren over je oriëntatie op leren en werken. Ook in deze mapjes komt een voorblad; zie bijlage 4. In dit verslag moeten een aantal punten komen: - Je moet na gaan welke vervolgopleiding (die met deze leerweg / dit vakkenpakket mogelijk is) je waarschijnlijk gaat volgen; - Hoe lang duurt de opleiding; - Is stage een onderdeel van de opleiding; - In welk leerjaar vindt de stage plaats; - Hoelang duurt de stageperiode; - Welke beroepsmogelijkheden zijn er na afloop van de vervolgstudie; - Kan je na de vervolgopleiding je nog specialiseren. Om je goed te oriënteren op werken en leren moet je deelnemen aan minimaal één van de hierna genoemde activiteiten: a. bezoek aan (een) open dag/avond(en) om te komen tot een keuze voor een vervolgopleiding; b. een excursie (bijvoorbeeld een bezoek aan een bedrijf of instelling) die in verband staat met de door hem/haar gewenste opleiding en beroep; c. iemand interviewen die de opleiding volgt of heeft gevolgd waar de belangstelling naar uit gaat; d. het afnemen van een enquête over de vervolgopleiding of over de beroepsmogelijkheden. Van deze activiteiten moet een verslag (minimaal een half en maximaal twee A4-tjes tekst, exclusief illustraties en bijlagen) worden gemaakt. Dit verslag moet worden getypt met standaard regelafstand en met lettergrootte 12. Tijdens de bespreking van het sectorwerkstuk (na de posterpresentatie) worden vragen gesteld over Oriëntatie op leren en werken. De vragen die hierover gesteld worden moet je naar behoren beantwoorden. Hoe meer oriëntatie je hebt gedaan hoe beter! Noteer dus van elke beurs, school, opendag een datum en maak een kort verslag, dan kom je goed gemotiveerd over! Zonder het in voldoende mate hebben uitgevoerd van oriëntatie op leren en werken is het niet mogelijk een beoordeling “goed’ of “voldoende” te krijgen voor het sectorwerkstuk. Als je geen vervolgopleiding gaat volgen na de VMBO-opleiding moet je toch een verslag in leveren over je oriëntatie op (leren en) werken. Je moet dan aan geven waarom je besloten hebt geen vervolgopleiding meer te gaan volgen en welke toekomstmogelijkheden er zijn zonder vervolgopleiding. Je moet voor eigen gebruik een exemplaar van het verslag van Oriëntatie op leren en werken mee brengen naar de het mondeling examen.

48

Bijlage 1 sectorwerkstuk

LIJST MET MOGELIJKE ONDERZOEKSGEBIEDEN VOOR HET SECTORWERKSTUK VMBO-T 4 Let op: 2 van de tussen haakjes genoemde vakken moeten in je examenpakket te zitten

De volgende onderwerpen zijn vooral geschikt voor kandidaten met de sector Zorg en Welzijn. Soms kunnen de onderwerpen ook gekozen worden voor de sector Economie. 1.

ALCOHOLISME

Een onderzoek naar de oorzaken, gevolgen en de implicaties van alcoholverslaving (My-Vz- Bio)

2.

ALTERNATIEVE GENEESWIJZEN

Een onderzoek naar de zin en onzin van minstens 8 andere vormen van geneeskunst dan de traditionele. In elk geval verplicht: acupunctuur en homeopathie (Vz-Bio)

3.

ASIELBELEID

Een onderzoek naar de procedures en de politieke standpunten en ontwikkelingen (My-Ge-Ak)

4.

BESLISSINGEN OVER LEVEN EN DOOD

Een onderzoek en een standpuntbepaling naar de regelingen op het gebied van abortus, (hulp bij) zelfdoding en euthanasie. Ook de discussie over de doodstraf dient te worden meegenomen (My-Vz)

5.

CARA

Een onderzoek naar de medische en sociale implicaties van astma, (astmatische) bronchitis en longemfyseem (Bio-Vz)

6.

CRIMINALITEIT IN NEDERLAND

Een onderzoek naar de cijfers, de oorzaken en de gevolgen en een standpuntbepaling over de preventie (My-Ak-Ge)

7.

DAKLOOS EN THUISLOOS

Een onderzoek naar de verschillende achtergronden en de hulpverlening. (My-Vz-Ak)

8.

DIERENLEED

Een onderzoek naar zoveel mogelijk situaties, waarin dieren moeten lijden onder de terreur van de menselijke cultuur. In elk geval verplicht: de bio-industrie, de vivisectie, de jacht en het circus (Bio-VzMy-Ak))

9.

DRUGS EN DRUGSBELEID

Een onderzoek naar de implicaties van alle natuurlijke en synthetische drugs, de wetgeving, het huidige overheidsbeleid en het door de kandidaat voorgestane beleid (Vz-My-Bio)

10.

ETEN EN DIëTEN

Een onderzoek naar minstens 6 veelgebruikte afslankdiëten. Bovendien een onderzoek naar de ziektes anorexia nervosa en boulemia ( Vz-Bio-Wi?)

49

11.

GEEN KINDEREN, EN DAN?

Een onderzoek naar de mogelijkheden van adoptie, kunstmatige inseminatie, in vitro fertilisatie, eiceldonatie en draagmoederschap (Vz-Bio-My)

12.

GEZONDHEID EN LEEFSTIJL

Een onderzoek naar vormen en gewoonten die bijdragen tot persoonlijke gezondheid en volksgezondheid. De cijfers, de demografische gegevens, de voorwaarden, de beperkingen, het overheidsbeleid, de commercie, de gevaren. (Vz-Bio-LO-Ak-Eco)

13.

HART- EN VAATZIEKTEN

Een onderzoek naar de diverse aandoeningen, de oorzaken, de medicatie en de preventie (Bio-Vz)

14.

INTEGRATIE EN IDENTITEIT VAN DE (………………)

Vul zelf een etnische minderheid in. Een onderzoek naar de specifieke problemen die de ingevulde etnische groep ondervindt bij het zich handhaven in de Nederlandse samenleving ( My-Ak-Ge)

15.

INVLOED VAN DE MEDIA OP ONS GEDRAG

Een onderzoek naar de invloed van tv en andere media op ons gedrag. Verplichte thema’s: reclame, clips, series, soaps en sportprogramma’s. ( My-Ne-CKV)

16.

JEUGDCRIMINALITEIT

Een onderzoek naar de cijfers, de demografische gegevens, de oorzaken, het gevoerde en het gewenste overheidsbeleid. (My-Ge-Ak)

17.

JEUGDSUBCULTUREN VANAF 1955

Een onderzoek naar de ontwikkeling en de aard van diverse generaties jongerenculturen, waaronder in elk geval de meest recente. (De slotpresentatie dient een overtuigend audiovisueel of theatraal karakter te dragen!) (CKV-Ge-Dr)

18.

10 x KANKER

Een onderzoek naar de medische en sociale implicaties van minstens 10 kankersoorten. Verplicht in elk geval: borstkanker, baarmoederhalskanker, longkanker en leukemie. ( Bio-Vz)

19.

KINDERMISHANDELING EN INCEST

Een onderzoek naar de oorzaken, de gevolgen, de diagnostisering, de hulpverlening en de preventie ( My-Vz)

20.

LEVEN, LEREN EN WERKEN MET EEN HANDICAP

Een onderzoek naar de mogelijkheden en onmogelijkheden die het leven met een nader te bepalen handicap (auditief, visueel, mentaal, fysiek) met zich meebrengt (Vz-LO-Bio-My)

21.

DE ORGANISATIE VAN DE POLITIE EN JUSTITIE

Een onderzoek naar de organisatiestructuur, de financiering, het functioneren en de maatschappelijke kritiek (My-Ge-Eco)

22.

DE ORGANISATIE VAN DE STRIJDKRACHTEN

Een onderzoek naar de organisatiestructuur, de financiering, het functioneren en de maatschappelijke kritiek (My-Ge-Eco)

50

23.

DE ORGANISATIE VAN HET WATERBEHEER

Een onderzoek naar de organisatiestructuur, de financiering, het functioneren en de maatschappelijke kritiek (My-Ge-Eco-Ak)

24.

DE ORGANISATIE VAN DE ZORGVERLENING

Een onderzoek naar de organisatiestructuur, de financiering, het functioneren en de maatschappelijke kritiek (My-Ge-Eco)

25.

OP EIGEN BENEN

Een onderzoek naar de mogelijkheden en onmogelijkheden, de voor- en nadelen van het op je zelf gaan wonen. Inclusief thema’s als weglopen, begeleid kamer bewonen,studiefinanciering, JIP en Jeugdzorg (My-Vz-Eco)

26.

HET OPVOEDEN VAN KINDEREN VAN 0 T/M 6 JAAR

Een onderzoek naar de problemen die het opvoeden van jonge kinderen met zich mee kan brengen, de hulpverle-ning, de pedagogische adviescentra en de verschillen in opvatting in de multiculturele samenleving (Vz-My-Ge)

27.

DE RECHTEN EN DE PLICHTEN VAN DE LEERLING

Een onderzoek naar de wettelijke bepalingen t.a.v. het leerlingenstatuut en de manier waarop deze op tenminste 5 scholen met een verschillend bestuur zijn gerealiseerd (My-Ge)

28.

SOA EN AIDS

Een onderzoek naar de aard, de cijfers, de medicatie en de preventie. Het Aidsprobleem dient mondiaal te wordenonderzocht (Bio-Vz-Ak)

29.

SOCIALE VOORZIENINGEN

Een onderzoek naar de huidige regelingen op het gebied van werknemersverzekeringen en volksverzekeringen. De geschiedenis, de doelstellingen de ontwikkelingen in de actuele politieke situatie, de statistieken en de kritiek (My-Eco-Ge-AK)

30.

SPORT EN SPORTVERDWAZING

Een onderzoek naar de zin en de onzin van verschijnselen als het transfersysteem, spelverruwing, vandalisme, dopinggebruik en de invloed van de commercie (LO-Eco-My)

31.

STRAF IN NEDERLAND

Een onderzoek naar de procedures van inhechtenisneming tot en met reclassering. Tevens en onderzoek naar de aard en de effectiviteit van straffen die door de Nederlandse rechter kunnen worden opgelegd. Een relatie moet worden gelegd met minstens één ander EG-land en één land buiten de EG. (My-Ge)

32.

TERRORISME OF VRIJHEIDSSTRIJD

Een onderzoek naar de zin, de onzin en de politieke gevolgen van Bush’ nieuwe definitie van het begrip terreur sinds 11 september 2001, uitlopend in een grondig gemotiveerd eigen standpunt (Ge-My-Ak)

33.

TRANSPLANTATIE EN DONATIE

Een onderzoek naar de huidige stand van zaken op medisch gebied, de regelgeving, de organisatie ( Eurotransplant!), de bekostiging, de ongewenste praktijken (Bio-Eco-Ak-Vz)

51

34.

VERBORGEN DISCRIMINATIE

Een onderzoek naar vormen van discriminatie naar ras, religie, geslacht, seksuele voorkeur e.d in allerlei vormen van communicatie (Bijv. schoolboeken, reclame) die minder opvallen, maar intussen…(My-Ne-Talen-CKV- Dr)

35.

VERSLAVINGEN

Een onderzoek naar de aard, de oorzaken en de gevolgen van minstens 6 vormen van verslaving, met uitsluiting van alcohol- en drugsverslaving. Verplicht in elk geval: gokverslaving. Onderzocht dient ook te worden de hulpverlening. (Vz-My-Bio)

36.

VORMEN VAN (SAMEN)LEVEN

Een onderzoek vaar de voor- en nadelen van diverse manieren waarop mensen samen of alleen hun leven kunnen inrichten (My-Vz-Eco-Ak-Ge-Dr)

37.

ZINLOOS GEWELD! ZINVOL GEWELD?

Een onderzoek naar de vermeende groeiende gewelddadigheid van onze samenleving: de cijfers, de oorzaken, het huidige en het gewenste overheidsbeleid en de taak van de burger (My-Ge-Ak-Dr)

De volgende onderwerpen passen meer in de sfeer van de sector Economie, maar kunnen soms ook gekozen worden door kandidaten die de sector Zorg en Welzijn hebben of de sector Techniek. 38.

AFVAL EN MILIEU

Een onderzoek naar de aard, de kosten, de alternatieven en de regelgeving. Voor de techneuten geldt, dat in samenhang met het onderwerp een specifiek technisch probleem dient te worden geformuleerd in samenspraak met een docent techniek of nask (Eco-Nask-Tech-Ak)

39.

ARMOEDE IN DE DERDE WERELD

Een onderzoek naar de oorzaken, de gevolgen, de huidige stand van zaken en de denkbare oplossingen (Ak-Eco-Ge)

40.

ARMOEDE IN NEDERLAND

Een onderzoek naar de oorzaken, de gevolgen, de huidige stand van zaken en de denkbare oplossingen (My-Eco-Ge-Ak)

41.

BIO-INDUSTRIE OF MILIEUVRIENDELIJKE PRODUCTIE?

Een onderzoek naar de aard, de voor- en de nadelen van nadelen van de bio-industrie en van de alternatieven. (Eco-Bio-Ak-Vz)

42.

DE CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ! EEN ZEGEN OF HET BEGIN VAN HET EINDE?

Een onderzoek naar de geschiedenis, de voor- en de nadelen van de consumptiemaatschappij en van de denkbare alternatieven (Eco-Ge-Ak-My)

43.

ENERGIEVOORZIENING EN MILIEU

Een onderzoek naar de voor- en nadelen van fossiele, nucleaire en groene energie, de kosten, het huidige en het gewenste overheidsbeleid. Voor techneuten geldt, dat in samenhang met het onderwerp een specifiek technisch probleem moet worden geformuleerd in samenspraak met een docent techniek of nask (Eco-Nask-Tech-Ak)

52

44.

DE EUROPESE UNIE

Een onderzoek naar de voordelen en de nadelen die de eenwording van Europa tot dusverre heeft opgeleverd op politiek, economisch, financieel, sociaal en cultureel terrein, en naar de wenselijkheid van verdere uitbreiding (Ge-Ak-Eco-My)

45.

HET FILEPROBLEEM

Een onderzoek naar de omvang, de oorzaken, de kosten en die diverse oplossingen die in discussie zijn. Door techneuten dient in elk geval een met het onderwerp samenhangend probleem te worden geformuleerd in samenspraak met een docent techniek of nask. (Eco-Nask-Tech-Wi-Ak)

46.

HOE HOUDEN WE DE GEZONDHEIDSZORG BETAALBAAR?

Een onderzoek naar de problematiek van het huisartsentekort, de wachtlijsten, de hoge medicijnkosten, de werkdruk in de verpleging en verzorging, en het te voeren overheidsbeleid. (EcoVz-My)

47.

KINDERARBEID

Een onderzoek naar de situatie in één Aziatisch, één Afrikaans en één Latijns-Amerikaans land naar keuze.De oorzaken, de gevolgen, de standpunten en de alternatieven (Ak-Eco-Ge)

48.

NATUURBEHEER

Een onderzoek naar de noodzaak, de stand van zaken en de bekostiging van minstens 10 projecten. Een vergelijkend onderzoek naar de doelstellingen en werkwijze van het WNF, Greenpeace en van enkele Nederlandse en buitenlandse overheidsinstellingen (verdeeld over tenminste vier continenten. (Bio-Ak-Eco)

49.

HET OPZETTEN VAN EEN EIGEN BEDRIJF

Een onderzoek naar de procedures, instellingen, vergunningen, subsidieregelingen, verzekeringen, voorwaarden en financiering. In de presentatie dient een eigen eenvoudig, maar doortimmerd bedrijfsplan te worden opgenomen. (Eco-H+A-Wi)

50.

RECLAME

Een onderzoek naar de totstandkoming van diverse vormen van grafische en audiovisuele reclame, naar de werking ervan en naar de invloed op ons gedrag. De presentatie dient een audiovisueel en/of ICT-karakter te dragen. (Eco-Inf-CKV-Ne)

51.

ROTTERDAM, WERELDHAVEN NR 1! HOELANG NOG?

Een onderzoek naar de geschiedenis, de huidige situatie en de toekomst van de Rotterdamse haven en haar belang voor de werkgelegenheid en de economie. Tevens een onderzoek naar het stedelijk havenbeheer en –beleid (Eco-Ak-Ge-Wi)

52.

DE VERGRIJZING VAN DE SAMENLEVING

Een onderzoek naar de aard van het probleem, de oorzaken, de gevolgen, de kosten, en het huidige en het gewenste overheidsbeleid (Eco-Vz-Ak-Ge-My)

53.

VRIJWILLIGERSWERK

Een onderzoek naar de cijfers, de voor- en nadelen, het belang op micro-, meso- en macroeconomische schaal, de sociale, pedagogische en recreatieve aspecten, het huidige en gewenste overheidsbeleid (Eco-Ak-My-LO-Vz)

53

54.

WERKLOOSHEID EN WERKGELEGENHEID

Een onderzoek naar de verklaring van het verschijnsel werkloosheid, de huidige stand van zaken op het gebied van werkgelegenheid, de gevolgen voor gezin en samenleving, het huidige en gewenste overheidsbeleid, de rol en de taak van de vakbeweging, de situatie in andere EU-landen (globaal) en het EU-beleid (Eco-My-Ge-Ak)

De volgende onderwerpen zijn alleen bedoeld voor kandidaten met de sector Techniek. Voor alle onderwerpen geldt steeds hetzelfde uitgangspunt een onderzoek naar de vraag, of en in hoeverre het onderwerp heeft bijgedragen (bijdraagt) tot het welzijn van de mensheid. In relatie tot ieder onderwerp dient in samenspraak met een docent techniek, nask of wi een specifiek technisch probleem te worden geformuleerd.

55.

BEVEILIGINGSTECHNOLOGIE ( Tech-Nask-Wi)

56.

GENETISCHE MANIPULATIE (Bio-Nask-Tech-Wi)

57.

INFORMATIE- EN COMMUNICATIETECHNOLOGIE ( Inf-Nask-Wi)

58.

LEVENSMIDDELENTECHNOLOGIE (Bio-Nask-Tech-Vz)

59.

LUCHTVAART (Nask-Tech-Wi-Ak-Ge)

60.

HET ONTSTAAN VAN HET HEELAL EN DE AARDE (Nask-Wi-Ak)

61.

HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE (Bio-Nask-Ak)

62.

HET ONTSTAAN VAN DE MENS (Bio-Ge-Ak-Tech)

63.

RAILTRANSPORT (Tech-Wi-Nask-Ak)

64.

RUIMTEVAART (Tech-Nask-Wi)

65.

SCHEEPVAART (Nask-Tech-Wi-Ak-Ge-LO)

66

SPORT EN TECHNISCHE VOORUITGANG (LO-Nask-Tech-Wi-Bio)

66.

WATERBEHEER EN WATERVOORZIENING (Tech-Nask-Wi-Bio-Ak)

67.

WEGTRANSPORT (Tech-Nask-Wi-Ak)

Je kunt ook zelf met een goed gemotiveerd voorstel komen. Je moet dan duidelijk vermelden waarom je dit onderwerp wilt kiezen en wat je er allemaal bij kan onderzoeken. Na overleg wordt er beslist of je voorstel goedgekeurd wordt. Dit geldt voor alle sectoren. 69.

EIGEN VOORSTEL

54

Bijlage 2 sectorwerkstuk

Staatsexamen vmbo-tl

Voorblad Sectorwerkstuk 2015 Vak: ………………………………………………………………...………………………………… Sector waarop dit werkstuk betrekking heeft: ……………………………………….………………………………………………………….. Titel van te sectorwerkstuk: ……………………………………………..………………..…………..………………………. .……………………………………………..……………………………………………………

Gegevens kandidaat: ED-nummer:…………………………………………………………………………………. Naam en voorletters:………………………………………………………………………… Woonplaats:……………………………………………………………………….………..…

55

Bijlage 3 sectorwerkstuk

Richtlijnen voor de bronvermelding Je mag teksten en ideeën van anderen niet letterlijk overnemen, samenvatten of wijzigen en het presenteren als je eigen werk. Dat noemen we plagiaat. Als je voor een werkstuk tóch gebruik wilt maken van bepaalde bronnen, maak je door middel van een bronvermelding duidelijk welke delen van je werkstuk ontleend zijn aan het werk van een ander. Hiermee kan je docent (of een andere lezer) nagaan:  welke bronnen je hebt gebruikt (betrouwbaarheid)  of je een variatie aan bronnen hebt gebruikt  of de bron correct is gebruikt, en  of belangrijke bronnen ontbreken. Dit gebruik maken van delen van andermans werk kan op twee manieren: door te parafraseren (in je eigen woorden weergeven) of door te citeren (een stukje van de tekst letterlijk overnemen). Een citaat plaats je altijd tussen aanhalingstekens. Achterin je werkstuk neem je een lijst op van alle bronnen die je hebt geraadpleegd: de bronnenlijst. De publicaties in de bronnenlijst staan in alfabetische volgorde van (eerstgenoemde) auteur. Er zijn verschillende soorten bronnen, die je als volgt beschrijft:

Verwijzen naar internetbronnen Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel van het document of de website. Publicatiejaar of update. Geraadpleegd op dag maand jaar, websitepagina. Voorbeelden: Meijden, B. van der, Schiphol als thema voor een geschiedenis-, internet- en/of profielwerkstuk. 1998. Geraadpleegd op 7 juli 2005, http://www.histopia.nl/schiphol.htm Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, WAO: informatie voor werknemers over de kabinetsplannen. Z.d. Geraadpleegd op 3 augustus 2004, http://home.szw.nl/navigatie/rubriek/dsp_rubriek.cfm?rubriek_id=991&subrubriek_id=995&l ink_id=30945 De geschiedenis van het internet. Z.d. Geraadpleegd op 7 juli 2005, http://www.be-wired.nl/info/geschiedenis.htm

Verwijzen naar boeken Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel. Eventuele subtitel. Plaats uitgever, uitgever, jaar van eerste uitgave. (Eventueel de geraadpleegde druk). Voorbeelden: Dijk, P. van en F. Jansen, Wereldgids. Reisgids door de literatuur. Amsterdam, Prometheus, 2003. Beijnum, Kees van, De oesters van Nam Kee. Amsterdam, Nijgh en Van Ditmar, 2000. (11e druk, 2002).

56

Verwijzen naar kranten- en tijdschriftartikelen Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel artikel. Eventuele subtitel. In: naam van tijdschrift of krant nummer, publicatiedatum, paginanummer(s). Voorbeeld: Ouwerkerk, D. van en J. van der Grinten, De kracht van zacht. Wat mannen over vrouwelijke vergaderstijlen kunnen leren. In: Interne Communicatie 4, 2004, p. 11-13. Voorbeeld: Dongen, Menno van, Bestuur hoofdstad is niet effectief. In: de Volkskrant, 7 juli 2005.

Opmerkingen over de bronnenlijst  

 



Staat er bij een bron geen publicatiedatum vermeld? Noteer dan z.d. (zonder datum, zie internetbronnen voorbeeld 2). Is de auteur van een bron niet bekend? Vermeld dan de verantwoordelijke organisatie, zie internetbronnen voorbeeld 2. Is die ook niet bekend? Zet dan de titel vooraan en het publicatiejaar erachter, gevolgd door de rest van de bronvermelding (zie internetbronnen voorbeeld 3). In de bronnenlijst vermeld je deze bron dan bij de eerste letter van de titel. Het adres van een website begint altijd met http:// en is geheel onderstreept. Soms is een publicatie geschreven door meerdere auteurs. Vermeld er hooguit drie. Zijn het er meer, dan vermeld je alleen de eerste drie, met de toevoeging et al of e.a. (= en anderen). Verwijzingen in de tekst van je werkstuk. Als je in de tekst van je werkstuk een bron letterlijk citeert of in je eigen woorden weergeeft, kun je ook op die plaats de bron vermelden. Die bron staat al uitgebreid beschreven in je bronnenlijst, daarom kun je hier volstaan met een verwijzing tussen haakjes, direct achter het citaat of de parafrase. Die verwijzing ziet er als volgt uit: (auteur jaartal: paginanummer) Voorbeeld: Er vielen veel slachtoffers onder de mariniers in Vietnam. Drie procent van de mariniers in Vietnam sneuvelde, en zo’n 17 procent raakte gewond. (Pietersen 2006: p. 97)

57

Bijlage 4 sectorwerkstuk

Staatsexamen vmbo

Oriëntatie op leren en werken 2015 Titel: ………………………………………………………………………………………...………… …………….…………..…………………………………………………………………………

Gegevens kandidaat: ED-nummer:…………………………………………………………………………………. Naam en voorletters:………………………………………………………………………… Woonplaats:……………………………………………………………………….………..…

58

Bijlage 3 Beoordeling sectorwerkstuk & oriëntatie op leren & werken Sectorwerkstuk A Poster 2 pnt

1 pnt

0 pnt

1 pnt

0 pnt

De tekst op de poster beperkt zich tot kernwoorden De poster ziet er verzorgd uit De poster heeft voldoende grootte (de tekst is op een paar meter afstand te lezen) In één oogopslag is duidelijk waar de poster over gaat Subtotaal

B Presentatie 4 pnt

3 pnt

2 pnt

De presentatie is prettig om naar te luisteren Verbale communicatie: bijv. snelheid(niet te snel)/ inlassen van stiltes (functioneel) De kandidaat presenteert uit het hoofd Het doel van het sectorwerkstuk is duidelijk De hoofdvraag wordt beantwoord De antwoorden op de deelvragen dragen bij aan het beantwoorden van de hoofdvraag De kandidaat heeft een enquête of interview afgenomen of een bezoek aan een bedrijf of instelling gebracht om de hoofdvraag te beantwoorden De kandidaat heeft met het werkstuk zijn doel bereikt De kandidaat heeft aangegeven wat hij er van geleerd heeft De kandidaat kan de overige vragen van de examinatoren naar behoren beantwoorden Subtotaal Totaal Opmerkingen:

Indien titelpagina, inhoudsopgave, plan van aanpak, logboek, voorwoord/inleiding, hoofdvraag, deelvragen en beantwoording deelvragen, eigen mening/conclusie, bronvermelding ontbreekt -2 pnt per onderdeel Indien 5x of meer voor de onderdelen Poster en Presentatie de deelscore ‘0’ is toegekend, dan zak je voor het sectorwerkstuk.

59

Normering Score 0-25 punten 26-35 punten 35-48 punten

Eindoordeel Niet afgerond (gezakt) Voldoende Goed

Oriëntatie op leren en werken +

+/-

-

De kandidaat heeft nagegaan welke vervolgopleidingen mogelijk zijn met de gekozen sector / vakkenpakket De kandidaat heeft nagegaan hoe lang de gekozen vervolgopleiding duurt De kandidaat heeft nagegaan voor de gekozen vervolgopleiding wat de stagemogelijkheden zijn (bij een BOL-opleiding) / het aanbod is van beschikbare arbeidsplaatsen (bij een BBL-opleiding) De kandidaat heeft nagegaan welke beroepsmogelijkheden er zijn na afronding van de vervolgstudie De kandidaat heeft nagegaan of er na de vervolgopleiding nog specialisatiemogelijkheden / verdere opleidingen mogelijk zijn De kandidaat heeft een open dag / avond bezocht / deelgenomen aan een excursie / iemand geïnterviewd / enquête afgenomen

Normering 1. Als het verslag “oriëntatie op leren en werken” ontbreekt, dan zak je voor het examen 2. Als drie punten niet zijn uitgevoerd of niet naar behoren zijn uitgevoerd, dan zak je voor het examen.

60

Bijlage 4

Beeldende vakken

Een van de keuzevakken voor het VMBO-T staatsexamen is “beeldende vakken: tekenen of handvaardigheid”. Dit jaar straten we met een try-out voor de leerlingen die examen willen gaan doen in dit vak. Dit betekent dat we de leerlingen gaan voorbereiden op het examen, maar dat het vak op zich ‘bovenop’ de overige vakken komt te liggen en dus niet essentieel is om een VMBO-T diploma te behalen.

61

Opzet van het examen Het examen ‘beeldende vakken’ bestaat uit een centraal examen en een collegeexamen. Vrij vertaald betekent dat er een schriftelijk examen wordt gegeven en een praktisch examen. In onderstaand schema staat een overzicht van de examenstof: Centraal examen BV/K1 Oriëntatie op leren en werken BV/K2 Basisvaardigheden BV/K3 Leervaardigheden in de beeldende vakken X  Fasen benoemen die vooraf gaan aan het tot stand komen van een kunstwerk  Beschouwen van beeldende kunst en vormgeving, waarbij formele en inhoudelijke eigenschappen in de context worden geanalyseerd BV/K4 Beeldend werk, productief BV/K5 Werkproces, productief BV/K6 Middelen, productief BV/K7 Beschouwen, eigen werk, reflectief BV/K8 Beschouwen, werk van anderen, reflectief X BV/V/1 Eindopdracht, productief en reflectief X BV/V/2 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie BV/V/3 Vaardigheden in samenhang X Thema Ieder jaar staat er voor beide examens Beeldende Vakken een thema centraal. Dit jaar is het thema voor het jaar “Groen”. Dit thema wordt uitgewerkt in een magazine die je krijgt in de maand april. In het magazine wordt een indruk gegeven waaraan je allemaal kan denken bij het thema “groen”, wat verschillende kunstenaars hebben gedaan met dit thema. Daarbij gaat het in het magazine er vooral om hoe de kunstenaars tot de resultaten zijn gekomen. Ook wordt er een korte indicatie gegeven van het praktische examen.

62

Praktisch examen X X X

X X X X X X X X

Het Centraal examen Het Centraal Schriftelijk examen duurt 120 minuten. Het Schriftelijk examen bestaat uit vragen, verdeeld over 4 blokken. De blokken hebben een inhoudelijke relatie met het thema voor het examen. Ieder jaar wordt er een richtlijn gegeven waarin de leerlingen zich moeten verdiepen. Voor dit jaar zijn de volgende kunstvormen vastgesteld: - De iconografie van het (aardse) paradijs (De iconografie gaat in op de diepere betekenis van het onderwerp en de details van een kunstwerk.)

-

Cultuurhistorische achtergronden, inrichting en functie(s) van de Franse baroktuin, de Engelse landschapstuin en expressionisme

-

Landart

-

Guerillagardning

Je mag een woordenboek meenemen naar het examen.

63

Het centraal examen legt het accent op het reflecteren (nadenken/bekijken) op beeldend werk van kunstenaars en vormgevers, bijvoorbeeld in de vorm van studies en schetsen. Hieronder zie je een voorbeeld van examenvragen:

De Belgische kunstenaar Panamarencko bouwt constructies en machines waarvan het lijkt dat je ermee zou kunnen vliegen. Op bovenstaande afbeelding van het beeld de “rugzakvlucht”. Vraag: Het lijkt alsof je met het beeld “Rugzakvlucht” de lucht in kan gaan. Noem 3 kenmerken waardoor deze indruk ontstaat. (antwoordmogelijkheden: vleugels, ventilatorblad, suggestie van motorblok, luchtopeningen, turnringen verwijzen naar beweging in de lucht)

Hiernaast zie je de voorkant van een album uit de serie Action Comics waar Superman op is afgebeeld. Dynamiek speelt in deze afbeelding een belangrijke rol. Deze dynamiek komt ondermeer tot stand door de wijze waarop de teksten zijn vormgegeven en de ordening. Vraag: a. Noem van de teksten 3 kenmerken die bijdragen aan de dynamiek (Antwoordmogelijkheden: diversiteit vd teksten, cursieve letters, suggestie van schaduwlijnen van Superman, ) b. Leg uit hoe de ordening bijdraagt aan de dynamiek c. 64

(Antwoordmogelijkheden: De schuine lijnen, schuine plaatding van superman, schietlijnen, brengen allen dynamiek in de afbeelding)

Het cijfer van het centraal examen is de helft van jouw eindcijfer.

65

Het college-examen (praktisch examen) Het college-examen bestaat uit een praktisch examen van ____ uur. Het vindt plaats in de eind juni/ begin juli. In het praktisch examen moet je zelf aan de slag met beeldende vormen. 1. Je moet voor het examen twee werkstukken inleveren. Deze dienen om de examinatoren een beeld te geven welke kwaliteiten jij in huis hebt. Belangrijk is dat deze werkstukken jouw ideeën over het thema “groen” verbeelden. Gelet wordt op jouw beeldende en technische aspecten. Je moet in een werkverslag bijhouden hoe je de werkstukken hebt gemaakt. Wat wilde je verbeelden? Alle inspiratiebronnen (plaatjes, krant, tv), schetsen en materiaalproeven die van invloed zijn geweest op het maken van jouw werkstuk, moet je verzamelen en moet je toelichten. Je moet het werkstuk evalueren. Je moet daarvoor twee van de drie volgende werkvormen gebruiken:

-

Handvaardigheid Werken naar technische constructieve beelden (bijv een gebouw of een machine) Werken naar ruimtelijke beelden (bijv. een plastiek) Werken naar functionele beelden (bijv een kop en schotel) Tekenen - Werken naar aanschouwelijke gegevens (een stilleven, een portret of een landschap 2 dimensionaal afbeelden) - Werken naar verbale gegevens (een gedicht, verhaal, songtekst, etc in het tweedimensionale vlak uitbeelden. (het betreffende gedicht e.d. moet je bij je werkstuk inleveren) - Functionele beelden maken, bijvoorbeeld behang, een postzegel, een boekomslag, een telefoonkaart, etc. Iets wat mensen kunnen gebruiken. De uitwerking van de gekozen werkvormen moet verwijzen naar “Groen”. Bij elk werkstuk moet je een verslag maken waarin je vermeld: o Hoe ben je tot de keus van het werkstuk gekomen en wat moet het uitbeelden 66

o Welke onderdelen van de voorstelling zijn bedoeld om de inhoud duidelijk te maken o Een toelichting van het materiaalgebruik o Wat je zelf vindt van het resultaat De eventuele schetsen en proefjes moet je meebrengen. A het praktisch examen wordt aan je gevraagd de werkstukken en werkverslagen toe te lichten. Als er geen werkstukken worden ingeleverd, wordt er geen praktisch examen afgenomen. 2. Het praktisch examen In het praktisch examen worden jouw beeldende vaardigheden getoetst. In een periode van ________ uur (exclusief lunchpauze) moet je een werkstuk maken. Je krijgt een opgavenboekje en deze volg je helemaal van begin tot eind. In het opgaveboekje moet je ook opschrijven wat je hebt gedaan en welke keuzes je hebt gemaakt. In feite bestaat het examen, net als de lessen, uit: - Oriënteren op de opdracht (moodboard) - Beeldend onderzoeken (schetsen, materiaalonderzoek) - Vaststellen van het onderwerp (wat ga je maken?) - Maken van het werkstuk - Reflecteren op je eigen werk (hoe is jouw werk tot stand gekomen?) en analyseren van andermans werk - Presenteren van jouw werk aan de examinatoren

-

Bij de beoordeling wordt er gelet op: Rijkdom aan ideeën (dit kan blijken uit jouw schetsen, prototypen, proefjes in materialen) Toepassing van diverse beeldende aspecten (aspecten van beeldende vormgeving) Originaliteit Afwerking De per opdracht vermelde aandachtspunten

3. Het gesprek over het werkstuk Dezelfde dag, of enkele dagen later na het praktisch examen wordt in een gesprek het werkstuk met de examinatoren besproken. Daarbij kunnen er vragen gesteld worden over: - de keuze van de opdracht 67

de gemaakte schetsen, prototypen, proefjes in materiaal het gebruik van de beeldende aspecten de techniek en materiaalgebruik het proces bij het maken van het werkstuk Tijdens het gesprek wordt er ook aandacht besteed aan jouw opgaveboekje / werkverslag. Het doel van het gesprek is na te gaan welke keuze je gemaakt hebt ten aanzien van de inhoud en de vormgeving. Soms vinden er ook al gesprekjes plaats tijdens de uitvoering van de opdracht. Je zal gevraagd worden een vergelijking te maken tussen jouw eigen werk en dat van een andere examenkandidaat aan de hand van aspecten van de voorstelling, beeldende aspecten, technieken en de daarbij behorende materialen, apparatuur en gereedschappen. -

De beoordeling van het praktisch examen wordt gemaakt op basis van het werkstuk, het ingevulde opdrachtenboekje, het gesprek dat met jou is gevoerd. Er wordt gekeken naar jouw kennis, inzicht en vaardigheden van beeldende vormen. De twee werkstukken die je van te voren moest inleveren, kunnen bij het eindcijfer betrokken worden. De eerder ingeleverde werkstukken moet je na het examen weer meenemen. Het werkstuk dat je hebt gemaakt tijdens het praktisch examen is eigendom van het College van Examens en bewaren zij gedurende een half jaar.

68

Begrippen die je moet kennen voor de beide examens zijn:

Autonome kunst Toegepaste kunst Tweedimensionaal Driedimensionaal Stilstaand Bewegend

Inhoud

Zoals

Verschijningsvormen / beelddragers Affiche Ets Afgietsel Exterieur Animatie Foto Architectuur Film Assemblage Fotoserie Beeldhouwwerk Fotomontage /sculptuur Gravure Buste Grafiek Cd-rom Graffiti Clip Illustratie Collage Industriële Commercial Vormgeving Computeranimatie Installatie Decor Instructiefilm Decoratie Interieur Documentaire Karikatuur Druk Kinetisch object Dvd Kostumering Miniatuur Mixed-media Aspecten van de voorstelling Attribuut Idealiseren Blikrichting Kleding En face Landschap En profil Naar de fantasie Gebaar Naar de Houding waarneming Geënsceneerd Onderwerp In scene gezet Personage Genre Portret Zeggingskracht / karakteristieken Agressief Feestelijk Angstig Futuristisch Beweeglijk Geëmotioneerd Chaotisch Harmonieus Chique Klassiek Eentonig Lieflijk 69

Mobile Mode(accessoire) Monument Object-trouvé Paneel Performance Plattegrond Ready-made Reliëf Reportage Scherm Schilderij Sculptuur Sokkel Speelfilm Still Tekening Video(clip) (wand)tapijt

Stilleven Symbool Thema Vereenvoudigd Vertellend Uitdrukking verhaal

Sober Statisch (evenwicht) Surrealistisch Verdrietig Verstild

Eenzaam Eerbetoon Expressief Dramatisch Dynamisch Proces Atelier Ambachtelijk Beeldmateriaal Compositieschets Experiment Experimenteren Inlijsten

Functionaliteit Decoratief Educatief Esthetisch Gebruiksfunctie Mythologisch

Naturalistisch Realistisch / net echt Ordelijk Romantisch Somber

Vervreemdend Vrolijk Zakelijk

Lijst Materiaalproef Maquette Mindmap Oeuvre Onderzoek Opdracht Portfolio Scenario

Schetsen Sfeerblad/ moodboard stijl storyboard studio voorstudie vormonderzoek werkwijze

Praktisch Religieus Status Symbolisch

Toegepast Verhalend Verwijzend Waarschuwend wervend

Culturele en kunsthistorische context Avantgarde Idealistisch Archeologie Klassiek Archief Maatschappelijk Beeldtaal Origineel Behoudend Progressief Conserveren Religieus Depot Renovatie Elite Restauratie Erfgoed Revolutionair

70

Sociaal / socialistisch Stijl/kunststroming Tegendraads Traditie Tijdgeest

Beeldende aspecten

Aspecten van de vormgeving Compositie/ordening Licht Aandachtspunt Clair-obscur Aanzicht Eigen schaduw (voor/zij/achter) Kunstlicht (a)symmetrie Licht-donker Compositievormen contrast Evenwicht/harmonie lichteffecten Herhaling lichtval Opstelling lichtrichting Plaatsing meelicht Richting strijklicht Ritme natuurlijk licht Vlakverdeling schaduwwerking slagschaduw Kleur tegenlicht Kleurencirkel zijlicht kleurcontrasten Vorm kleurfamilie kleurgebruik Abstract kleurhelderheid Figuratief kleurmening Gedetailleerd kleurverloop Geometrisch optische Gesloten vorm kleurmenging Gestileerd primaire kleuren Gestroomlijnd secundaire kleuren Maatverhouding tertiaire kleuren Massief verzadigde kleuren Open vorm zuivere kleuren Organisch Restvorm Lijn Schematisch Contour Silhouet Lijndikte Vereenvoudigd Lijnrichting Vlak Lijnsoort Volume Lijnwerking Vormsoort lineair vormcontrast

Ruimte Afsnijding Atmosferisch perspectief close-up coulissewerking diepte groot voor-klein achter kader kikvorsperspectief kleurperspectief lijnperspectief overlapping plasticiteit plat ruimteomvattend ruimte suggestie scherptediepte standpunt verdwijnpunt verkorting vervaging vogelvluchtperspectief structuur textuur zoals: fijn, glad, grof, ruw stofuitdrukking geluid vocaal instrumentaal digitaal hanteringswijze

71

Materialen Beide examens Beton Computer Doek/stof Garens Geluid Hout (massief/plaat) Houtskool Inkt Karton Klei Krijt Licht Metaal Papier Potlood Software Stof Textiel Verf vezels

Tekenen Acrylverf Aquarelverf Ecoline Gouache Houtskool Olieverf Oost-Indische inkt Papier Pastel Plakkaatverf Potlood Siberisch krijt Software Verf vetkrijt

Handvaardigheid Beton Engobepoeders Gips Glazuurpoeders Hout (massief, plaat) Leer Marmer Metaal (draad/plaat) Metaalverven Niet-plastische kunststoffen Plastische kunststoffen Software Steen Verf Was

Technieken Beide examens Assembleren (be)drukken Beeldhouwen Boetseren Bouwen Digitaliseren Digitaal presenteren Collage Construeren Filmen Fotograferen Gieten Grafische technieken Modelleren Schetsen Schilderen Sjabloneren Tekenen Textiele technieken Zeefdrukken

Tekenen Handvaardigheid Arceren Buigen Aquarelleren Ciseleren Collage Draaien Constructief tekenen Drijven Dekkend schilderen Glazuren (diep)drukken Gutsen Egaal schilderen Hakken Hoogdrukken (hout)verbindingen maken Knippen Insnoeren Mengen Klinken Monotype Knippen Nat-in-nat schilderen Lassen Plakken Omklappen Pointilleren Oprollen Scheuren Ponsen Schilderen (in toon, kleur en Raspen toets) Scheuren Sjabloneren Plooien Snijden Polijsten Spatten Ritsen Tamponeren Smeden Transparant Solderen schilderen Snijden Vijlen Vouwen zagen

72