es Samenwerken voor zelfvertrouwen

Faalangst en (de)mo/va/e bij leerdisfunc/es Samenwerken voor zelfvertrouwen

Eric Depreeuw TOL-‐studiedag Brugge 4 oktober 2013

% faalangs/gen in het Vlaamse onderwijs

25 20 15 10 5 0

Lager

Lager Sec. Hoger Sec. Hoger Ond. TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

2

Studie-‐demo/va/e in het Vlaamse onderwijs

30 25 20 15 10 5 0

Lager

Lager Sec

Hoger Sec.

Hoger Ond. 1

Hoger Ond >

(W. Lens - K.U. Leuven) TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

3

Faalangst bij leerdisfunc/es (LD) Algemene tendensen in wetenschappelijk onderzoek In vergelijking met reguliere leerlingen * LD lager zelfvertrouwen, zeker bij obstakels (Mc Nulty 2003) * LD meer angst maar heterogene individuele resultaten; ouders schaOen de angst hoger in dan de leerlingen zelf (Nelson & Harwood, 2011)

* LD meer angst, lagere zelfwaardering en zwakkere sociale interacRe – negaReve vicieuze cirkel (Coronado, 1995) * ADHD: meer emoRonele, gedrags-‐ / leerproblemen en suicidaliteit, middelenmisbruik, e.a. (HGR 2013 – 8846) * Allen ervaren levenslange emoRonele lading (Mc Nulty 2003)

TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 4

De Westerse samenleving Sedert 1950 sterke toename van aandacht voor faalangst in * wetenschappelijk onderzoek * klinisch / therapeuRsch domein * onderwijs * zelfs in bedrijfsleven en maatschappij algemeen

Toeval?


Page | 5

De geschiedenis… Humanisme: de mens centraal en verantwoordelijk voor eigen doen en laten Macchiavelli: Zonde en deugd worden als gedragscriterium vervangen door succes en mislukking. HET RESULTAAT telt. Protestantse moraal: je verdient zelf je ‘hemel’, uitverkiezing door God dwing je af door te werken – Time is money Zie ook Alain de BoOon -‐ Statusangst TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 6

De Westerse samenleving MoRvaRe en faalangst OVERAL onder druk: Hogere eisen ⇔ Ontplooiing CompeRRe ⇔ Samen Flexibiliteit ⇔ TradiRe Mondialisering ⇔ Overzicht ….

⇔ ….

‘Meer en meer mensen kunnen de prestaRedruk niet meer aan’ (Column Paul MagneOe in DS) TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 7

Maatschappelijk…


Page | 8

Maatschappelijk… • De WiOe van Sichem: een pak slaag en op 14 jaar gaan werken (…) OZ sedert ’80 geej aan dat LD complicaRes geven (Danckaerts in Knack) Anno 2013 is de druk op kinderen en jongeren (te) groot: ontwikkelingstermen, eindtermen, gelukscriteria voor allen, ze worden niet gevolgd, ze worden achtervolgd (CLB-‐medewerkers in DS-‐Weekblad) Veel kinderen en jongeren staan onder grote druk (…) omdat hun agenda overvol is (Bruno Vanobbergen – De Standaard)


Page | 9

Maatschappelijk… Kinderen worden door hun schoolcarrière geduwd en ze krijgen niet de Rjd om zich in hun eigen tempo te ontwikkelen (Bruno Vanobbergen in DS Weekblad)

We eisen onredelijk veel van onze werknemers (CEO Van Uffelen nav overlijden 40-‐jarige werknemer – DS 30.9)


enz. enz. enz… Page | 10


Page | 11

Procesmodel

  ood aan een degelijke theorie gericht op de N prakRjk •  MoRvaRepsychologie •  Leerpsychologie •  Ontwikkelingspsychologie  …..


Page | 12

Procesmodel Mo/va/e

OBJECTIEVE SITUATIE Waardering + / -

Kansen op

Motieven !!!

succes / mislukking Motivatie +/Angst

Doelstelling 0% - 100 % TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

13

Procesmodel Mo/va/e

Doelstelling Voorbereiding Uitvoering PRESTATIE !!! Evaluatie resultaat Succes/Mislukking

Oorzaak van het resultaat

Permanent leerproces

Objectieve situatie


14

1. Waardering / Mo/even Leren of Presteren? INTRINSIEK -‐ EXTRINSIEK Presteren verwijst naar (verwachte) GEVOLGEN VAN SUCCES OF MISLUKKING: TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 15

Zelfdetermina/etheorie: Ryan & Deci Intrinsieke moRvaRe (≠ presteren) steunt op v Nieuwsgierigheid v ExperRse: goed worden in iets v Controle verwerven op eigen wereld Ø Autonomie, goesRng om te leren Ø  Beter voor mentale en fysieke gezondheid TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 16

Extrinsieke mo/va/e GradaRes: van externe controle tot geïntegreerde extrinsieke moRvaRe Ø ‘Beloning en straf’: Zijn extrinsiek aan het leren zelf Waar eindigt feedback en begint sancRonering? Cf. punten Niet de bedoeling van de opvoeder telt maar de ervaring van de leerling TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 17

Presteren: De wortel… en de stok


Page | 18

1. Waardering / Mo/even bij faalangst (1) 1.  Zelfwaarde Er mogen ZIJN 2. VerwachRngen van anderen Bij de andere ZIJN 3. Eigen toekomstproject Eigenzinnigheid -‐ Zichzelf Zijn TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 19

1. Waardering / Mo/even bij faalangst (2) 4. Vermijden van pijn – stress -‐ Wel-‐zijn PercepRon of danger versus cues of safety (Coronado, 1995)

5. LD-‐kind: een akelige desoriëntering in Rjd en ruimte: ‘naald oprapen met bokshandschoen’ (Sally Smith, 1995)


Page | 20

2. Taak -‐ Ik


Page | 21

2. TAAK -‐ IK (1) Eisen van de taak Soort: denken, doen, praten, ...

Mijn Mogelijkheden

Moeilijkheidsgraad

Voorbereiding

Hoeveelheid

Ervaring

Snelheid

Energie

Geheugen

Soort: slim, handig, sterk, vlot, ….


Page | 22

2. TAAK -‐ IK (2) Eisen van de taak Oefeningen Beoordelaar Publiek

Mijn Mogelijkheden Doorzerng Gezondheid Steun omgeving

Tijdsdruk

Financiële en materiële middelen

Alleen / Samen

Ik kan dat niet!

Faalangst


Ik zal het niet kunnen Page | 23


Page | 24

1 x 2 = 

Organigramtitel Extreme waardering Negatief

KATASTROFE

Ik zal het

niet kUnneN

ANGST !!! ??????


25

Presta/emo/va/e en faalangst: 4 types

Optimaal gemotiveerd Hoge PrMot Lage FA Uitdaging (32 %)

Actief faalangstig Redelijk hoge PrMot Hoge FA Overblokker (22 %) TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Apathisch Extreem lage PrMot Lage FA Aanvaardt mislukking (2 %) Passief faalangstig Lage PrMot Extreem hoge FA Vermijdt mislukking (3 - 8 %) 26

3. Doelstellingen


Page | 27

3. Doelstelling(en): Op/maal Taken zijn uitdagingen Vergroten van eigen deskundigheid MaRg moeilijke stappen Taak en oplossing centraal ‘Mislukking’ is Rjdelijke hindernis


Page | 28

3. Doelstelling(en): Apathisch Taken spreken niet aan Geen levensdoel -‐ Zinloosheid centraal ‘Mislukking’ is zonder betekenis Vaak verborgen faalangst Elders zoeken van zin


Page | 29

3. Doelstelling(en): Ac/ef faalangs/gen

Taken : (bedreigende) prestaRes Ik-‐gerichtheid: cf. 4 waarden Veiligheid: geen risico 100%-‐beheersing Hoge eisen aan eigen leven maar ‘mislukking’ is catastrofe: conflict!


Page | 30

3. Doelstellingen: Passief faalangs/gen

Taken : onaantrekkelijke en bedreigende prestaRes Ik-‐gerichtheid: cf. 4 waarden Veiligheid: confrontaRe met risico ontlopen: 10%-‐ beheersing Lage eisen aan eigen leven: vicieuze cirkel ‘Mislukking’ is catastrofe


Page | 31

4. Voorbereiding: Op/maal Inzicht + Geheugen = kennen Verband / Inzicht / Structuur: flexibel Moeilijkheid: uitdaging Planning: evenwicht tussen 4 elementen Eigen interesse KriRsche instelling


Page | 32

4. Voorbereiding: Apathisch

Geen ‘engagement’ ChaoRsche verwerking (of helemaal geen) Geen planning Vaak opgeven Weerstand tegen externe druk / hulp


Page | 33

4. Voorbereiding: Ac/ef faalangs/gen PerfecRonisme: reducRe van angst Planning: overmaRge inspanning – uitpurng Geheugen (+ inzicht) Controle (soms dwangmaRg) ConformisRsche instelling: evaluaRe! EmoRes en stress


Page | 34


Page | 35

4. Voorbereiding: Passief faalangs/gen Lage betrokkenheid, minimalisRsch: reducRe van angst Planning: procrasRnaRe tot laatste moment Methode: ongestructureerd Moeilijkheid: rotonde Voor de evaluaRe: stress en paniekaanvallen TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 36

5. Presta/e


Page | 37

5. Presta/e OpRmaal: flexibel -‐ past aan -‐ creaRef FaalangsRgen: Inzet Rjdens voorbereiding is belangrijker dan faalangst Gevaar of veiligheidsignaal? Angst vermindert de efficiënRe van de doelgerichte aandacht, meer aandacht voor bedreigende aspecten (Eysenck, Santos & Calvo, 2007): werkgeheugen – harde schijf TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 38


Page | 39

6. Evalua/e van resultaat OpRmaal: RealisRsch -‐ Gericht op bijsturing -‐ feedback voor de toekomsRge taak FaalangsRg: NegaRever dan realiteit, pessimisRsch, gericht op fouten TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 40

7. Zoeken van oorzaak Op/maal Succes Intern Stabiel Controle

Mislukking Intern / extern Variabel Controle

Zelfvertrouwen!!! TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 41

7. Zoeken van oorzaak Faalangs/gen

Succes

Mislukking

Extern

Intern

Variabel

Stabiel

Zonder controle

Zonder controle

Twijfel, Onzekerheid,

Grotere angst, Depressie


Page | 42

8. Dynamische cirkel Permanent leerproces Denken

Voelen

Doen  Inschatting objectieve situatie FASE 1 en 2


Page | 43

Invloed van faalangst Resultaat: inzet > faalangst A{ankelijk van prestaRe stoort faalangst : ConcentraRe Lichamelijke spanning (bijv. schrijven, sport) Conformisme vs creaRviteit Loopt meestal door in beroepsloopbaan TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 44

Gevolgen faalangst (2)  Lichamelijke problemen: veel medicaRe  Psychisch welzijn Angst / Paniek / Depressie LD: DemoRvering, negaRvisme, vijandigheid, verdriet, isolaRe… De verpakking is verschillend, de inhoud dezelfde (Smith, S., 1995) Machteloosheid van leerling en omgeving


Page | 45

Learned helplessness


Page | 46

Oorzaken van faalangst Complex: No easy answers (Smith, S., 1995) Erfelijke factor voor ANGSTDISPOSITIE Omgeving en opvoeding: Onderzoek opvoedingssRjlen (Depreeuw & Lens, 1995) Geen verband met posiReve aspecten als beloning en steun, wel verband met straf *, controle **, emoRonele onvoorspelbaarheid ***


Page | 47

Oorzaken faalangst PrestaRedruk in complexe samenleving → overbevraging van een brein in ontwikkeling leidt tot allerlei psychosociale problemen (De Rycke, DS 25.9.2013) 2e lj: tafels van vermenigvuldiging 25/min.; lezen met metronoom! Gebrek aan differenRëring: cf. geboortemaand Vage opdrachten, sfeer in de klas, pesten, nadruk op fouten en cijfers, didacRsche aanpak (Bovee & Drij{out, 2006)


Page | 48

Hoe eraan werken?


Page | 49

Zelfvertrouwen opbouwen algemeen 1) Bij LD nog meer en beter samenwerken faalangsRge zelf ouders / private omgeving de school / werkcontext: school-‐ of bedrijfscultuur zorgbegeleiding, CLB, externe hulp


Page | 50

Zelfvertrouwen opbouwen algemeen 2) Aandacht voor zelfvertrouwen van de leerling bij alle betrokkenen in alle fasen Dus: deskundigheid bevorderen rond moRvaRe, zelfvertrouwen en faalangst

leren mislukken!!! falen mag!!!! TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 51

Zelfvertrouwen opbouwen 1.  Diagnose van LD moet deskundig en Rjdig, met aangrijpingspunten voor begeleiding. Belang van compenserende competenRes (MC Nulty, 2003). ImplicaRes van de diagnose voor leerling en omgeving: veroordeling of hoop? 2.  Elke diagnose moet aandacht hebben voor de niet cogniReve aspecten: faalangst, (de)moRvaRe, comorbiditeit. Bijzonder luisteren naar de leerling zelf: Ik kan dat niet heej vele betekenissen (LiRère, 2000)


Page | 52

Zelfvertrouwen opbouwen 3. Gangbare therapeuRsche strategieën (individueel of in groep): * EducaRef luik insteek

* RelaxaRe * CogniReve gedragstherapie (2 werkvragen!) aangevuld met systeemtherapeuRsche

Cf. onder meer Depreeuw, 1993, 1998; Timmerman, 1995; LiRère, 2000; Bisschop, 2004; Bovee & Drij{out, 2006; FalRn, 2011 TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 53

Zelfvertrouwen opbouwen 4. Actoren moeten zelf met de diagnose in het reine komen Negeren of panikeren werkt faalangst en complicaRes in de hand – cf. twee werkvragen van CGT: 1)Is dit juist? 2)Wat helpt ons hier vooruit? 5. Zoeken naar evenwicht tussen het realiseren van het potenReel en het respect voor de beperkingen. Belang van compenserend vermogen. ConRnu dynamisch proces. TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 54

Zelfvertrouwen opbouwen 6. DidacRsch proces is (te veel) gericht op middengroep: perfecRonisme en focus op selecRe opsporen en ontwikkelen van groeipotenReel. ‘We hebben elk talent nodig zeker in het licht van de mondiale concurrenBe’ (Van Damme / Monard in Knack) Voor leerlingen met LD (en niet alleen voor hen) zijn formele examens ontwrichtend, oorzaak van onnodige frustraRe, beschadiging zel}eeld en uitval


Page | 55

Zelfvertrouwen opbouwen

Afschaffen van alle formele examens tot leejijd van 14 jaar? (Uiteraard niet afschaffen van informaReve evaluaRes!!!)

Cf. onderwijsmodel in Finland (www.TVklas.be) TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 56

Zelfvertrouwen opbouwen 7. DidacRek moet gericht zijn het opbouwen van zelfvertrouwen. Dit kan NIET door het veldloopmodel, WEL door het expediRemodel waarin we aansluiten bij het niveau van elke leerling (cf. STICORDI):

Bevorderen van leerpotenBeel Afdalen om op te klimmen (LiBère2000) Leerlingen komen zelf tot oplossing Pygmalioneffect: plus est en vous TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 57

Zelfvertrouwen opbouwen 8. Ouders zijn niet alleen vader of moeder, maar zorgverlener, onderhandelaar, coördinator, bedelaar, ruziemaker, … FrustraRe, onbegrip, onzekerheid, angst… (Enquête Gezinsbond in Caleidoscoop nr. 23)

Ouders, leraars, begeleiders ervaren bij LD een zwaardere belasRng: Adequate aandacht, toegankelijke hulpverlening, uitbreiding van de laagdrempelige en graRs ondersteuning TOL Brugge Eric Depreeuw 4-10-2013

Page | 58

Tot slot -‐ Diepzeeduiken Peter Rober (KU Leuven) ‘Diepzeeduiken mag niet meer. Surfen is het ideaal in onze maatschappij’ zegt mijn vrouw Toen zag ze dat haar dochter naar een vlinder aan het kijken was die uit haar cocon kwam. Het duurde minuten, maar ze keken beiden ademloos toe. Psyche, 2013


Page | 59

[email protected]


Page | 60

es Samenwerken voor zelfvertrouwen

Recommend Documents