Erfgoed in beweging in 2014
In beweging De SCEZ heeft als motto voor de jaren 2013 tot en met 2016 ‘Erfgoed in beweging’. We kiezen daarmee voor behoud, ontwikkeling en beleving van erfgoed in een veranderende samenleving. Dit publieksjaarverslag geeft u een indruk hoe we daar in 2014 invulling aan hebben gegeven. Ons werk staat niet op zichzelf. We werken samen met overheden, eigenaren en beheerders, erfgoedorganisaties en erfgoedliefhebbers die net als wij bij het erfgoed betrokken zijn. We richten ons op een goed functionerende erfgoedzorg in Zeeland, georganiseerd in onderlinge samenhang en met inbreng van alle betrokken partijen. Er zijn in 2014 nieuwe verbindingen gelegd tussen erfgoed, natuur en landschap, recreatie en toerisme en leefbaarheid. Activiteiten als de ‘Erfgoeddag in het Landschap’ en projecten als ‘Zeeuwse Ankers’ zijn daar het concrete bewijs van. Erfgoed in beweging: daar zit muziek in.
2
Kennis en ontwikkeling
Via ons blad Zeeuws Erfgoed, onze website en via onze digitale nieuwsbrieven hebben we kennis en informatie verspreid. Met projecten als ‘Zeeuwse Ankers’, ‘Maritime Heritage Skills’ en ‘Kerk, Krimp en Kans’ hebben we bijgedragen aan behoud, ontwikkeling en ontsluiting van erfgoed in breed maatschappelijk verband.
3
KENNIS EN ONTWIKKELING
De wervingsactie voor donateurs in het voorjaar heeft 592 donateurs en 4 organisatiedonateurs opgeleverd. Samen met de 536 abonnees van de Monumentenwacht en een groepje belanghebbenden ontvingen zij ieder kwartaal Zeeuws Erfgoed – blad voor erfgoedliefhebbers. Het blad heeft een nieuwe vormgeving gekregen.
Er verschenen 11 digitale nieuwsbrieven, 4 op het terrein van erfgoed en ruimte en 5 op het terrein van erfgoed en publiek, waarvan 1 special over educatieve activiteiten en projecten rond het thema WO II. De website www.scez.nl had 26.063 sessies, door 16.412 gebruikers.
4
KENNIS EN ONTWIKKELING
In het kader van het 200-jarig bestaan van de Provincie Zeeland zond Omroep Zeeland iedere week op dinsdagavond een film uit over de canon van Zeeland. De films waren ook op www.zeeuwseankers.nl te zien. De SCEZ leverde een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van de 50 scripts en het zoeken van de juiste personen, locaties en beeldmaterialen. De SCEZ initieerde in de dagen na de uitzending een activiteit.
Ankerschildjes verbinden een verhaal van Zeeuwse Ankers met een plek, een persoon of een voorwerp. Er zijn 50 van die schildjes geplaatst, verspreid over heel Zeeland. Op 5 november werd de eerste ankerplaats ingericht op de Oosterscheldedijk in Yerseke. De verhalen gaan over het Verdronken Land van Zuid-Beveland anno 1530, de mossel- en oestercultuur anno 1870 en het koenkelen in Yerseke anno 1930.
5
Versterking lokale en regionale infrastructuur
We hebben een netwerkstructuur onderhouden en provinciale platforms en vrijwilligersorganisaties cultureel erfgoed ondersteund. We hebben geparticipeerd in gezamenlijke activiteiten. Door workshops en cursussen te organiseren hebben wij de deskundigheid bij vrijwilligers en bij beroepsmatig in de erfgoedsector werkenden bevorderd.
6
VERSTERKING LOKALE EN REGIONALE INFRASTRUCTUUR
Samen met Stichting Landschapsbeheer Zeeland en Stichting Het Zeeuwse Landschap is de eerste ‘Erfgoeddag in het Landschap’ georganiseerd. De publieksdag vond plaats bij Hoeve Van der Meulen en trok ongeveer 1.700 bezoekers. De Monumentenwacht inspecteerde het monumentale woonhuis.
Het Platform Verdedigingswerken is 1 van de 7 provinciale platforms die zijn geadviseerd en ondersteund. Belangrijke onderwerpen die in het platform zijn besproken waren de ontwikkelingen rondom de Staats-Spaanse Linies, recent archeologisch onderzoek en de nieuwe inrichting van het stadspark Toorenvliedt met onder meer een tot museum ingerichte bunker uit de Tweede Wereldoorlog.
7
VERSTERKING LOKALE EN REGIONALE INFRASTRUCTUUR
In samenwerking met de Nederlandse Kastelenstichting is op 27 november in kasteel Westhove een symposium gehouden over Zeeuwse kastelen. Voorafgaand aan het symposium is het nagebouwde mottekasteel in de landschapstuin van het nabijgelegen museum Terra Maris bekeken. Er waren 50 deelnemers.
Er zijn voor verschillende groepen cursussen en studiebijeenkomsten verzorgd. Op 8 en 15 april vond in Het Schuitvlot voor een select gezelschap van 9 in de steentijd geïnteresseerde personen de archeologiecursus ‘Vuurstenen voorwerpen’ plaats.
8
Archeologie
We hebben de kennis over het archeologisch erfgoed actueel gehouden en deze beschikbaar gesteld aan overheden, organisaties en particulieren. We hebben geadviseerd over archeologische waarden. We hebben het Zeeuws Archeologisch Depot beheerd en zorg gedragen voor een vangnet voor noodonderzoek en de uitwerking van toevalsvondsten.
9
ARCHEOLOGIE
De conservering van de metaalcollectie die in het Zeeuws Archeologisch Depot wordt bewaard is afgerond. In totaal zijn 450 door corrosie aangetaste metalen voorwerpen behandeld, waaronder een vijftiendeeeuwse koperen penning afkomstig van het verdronken Nieuwlande. Er zijn 39 vondstendozen met aardewerk, glas, organisch materiaal en metaal en 463 archeologische dossiers verwerkt en ingevoerd in geautomatiseerde databestanden.
De publicatie Probleemloos Toegankelijk. Zeeuwse Archeologie ontsloten was aanleiding om op 26 november in Het Schuitvlot een minidebat te organiseren onder leiding van journalist en historicus Jan van Damme. Er waren ruim 30 aanwezigen, waaronder enkele Statenleden. De publicatie gaat in op de registratie van de archeologische collecties en archieven en het ontstaan daarvan.
10
ARCHEOLOGIE
Via het provinciaal meldpunt voor archeologische vondsten zijn 91 vondstmeldingen geregistreerd. In 16 gevallen is hiervoor een archeologische waarneming in het veld gedaan. Een van de waarnemingen is gedaan in de buurt van Haamstede en betrof de resten van een ronde gemetselde waterput van een oude boerderij uit de zeventiende eeuw.
Het Oosterschelde Archeologisch Samenwerkingsverband, een samenwerking van de gemeenten Borsele, Goes, Kapelle, Noord-Beveland, Tholen en Reimerswaal en de SCEZ, heeft zich in 2014 verder ontwikkeld. De grootste aandacht is besteed aan beleidsadvisering in het kader van ruimtelijke ontwikkelingen. Daaronder de verdubbeling van de N62 Sloeweg tussen Nieuwdorp en ’s-Heer Arendskerke.
Het 3de lustrum van de Zeeuwse Amateur Archeologen Dag is op 15 maart gehouden in de Oude Dormter, de voormalige slaapzaal van de monniken in de Abdij van Middelburg. De laatste stand van zaken van het onderzoek van het rituele depot Grijpskerke-Kievitshoekweg en de resultaten van Grijpskerke-Hof Ravestein stonden centraal. Er waren 72 deelnemers.
11
Cultuurhistorie en monumenten
We hebben de kennis over cultuurhistorie en monumenten actueel gehouden en deze beschikbaar gesteld aan overheden, organisaties en particulieren. Wij hebben geadviseerd over de omgang met cultuurhistorische en monumentale waarden. Wij hebben bijgedragen aan het behoud en de beleving van monumenten.
12
CULTUURHISTORIE EN MONUMENTEN
Er zijn door de Monumentenwacht 670 bouwkundige inspecties aan monumentenpanden en andere bouwkundige objecten uitgevoerd. Eigenaren zijn geadviseerd over het meerjarige onderhoud van hun pand en waar nodig ondersteund bij de aanvraag van een instandhoudingssubsidie.
Samen met Stichting Landschapsbeheer Zeeland en projectbureau Zeeweringen is op 18 juni in het ir. Topshuis op Neeltje Jans de themadag ‘Op de grens van land en water’ georganiseerd. Het programma voorzag in lezingen, workshops en excursies. Een van de excursies ging naar de Kop van Schouwen. Er waren ongeveer 80 deelnemers.
13
CULTUURHISTORIE EN MONUMENTEN
Restauratie Opleidingsprojecten Zeeland initieerde en begeleidde 12 projecten waarbij leerlingen in het kader van hun opleiding zijn ingezet voor bouwwerkzaamheden zoals metselen en timmeren. Een van de projecten betrof de restauratie van de vestingmuren van Veere, de Grote, Kleine en Holle Beer. Een ander project was het pand King George I in Middelburg.
Voor het pilotproject ‘Kerk, Krimp en Kans. Impuls voor West-ZeeuwsVlaanderen’ zijn de 40 kerken binnen de gemeente Sluis onderzocht op onder meer cultuurhistorische waarde, bouwkundige staat en financiële exploitatie. Er vonden activiteiten plaats als 2 debatavonden, 1 publieksenquête, 6 mamacafés, 2 ondernemersbijeenkomsten en 3 avonden ‘Koken voor Kerken’ met Michelin-sterrenkoks Edwin Vinke en Syrco Bakker.
14
Erfgoededucatie
We hebben de deskundigheid van de museummedewerkers op het gebied van het ontvangen van schoolgroepen in het museum bevorderd. Voor het onderwijs is een leerlijn archeologie opgezet. We hebben een digitale nieuwsbrief ontwikkeld over de Tweede Wereldoorlog en we hebben geadviseerd over de samenstelling van de webquest www.sporenww2.nl.
15
ERFGOEDEDUCATIE
Het internationale samenwerkingsproject ‘the untold story’ heeft 13 gefilmde ooggetuigeninterviews over de Tweede Wereldoorlog opgeleverd. Tijdens de uitwisseling van leerlingen van de Gesamtschule Weierheide uit Oberhausen naar het Calvijn College in Krabbendijke is een ‘battlefieldtour’ in legertrucks van het Bevrijdingsmuseum Zeeland gereden.
Door middel van de theatervoorstelling ‘De Draad’ door Theaterloods-B konden leerlingen de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog op een andere manier ervaren. De try-out is gespeeld voor 160 leerlingen van havo 3 van de Christelijke Scholengemeenschap Walcheren in Middelburg.
16
Immaterieel erfgoed
We hebben activiteiten en projecten op het gebied van het immaterieel erfgoed gestimuleerd en ondersteund en kennis over het immaterieel erfgoed en de volkscultuur in Zeeland verzameld en digitaal ontsloten. We hebben bijgedragen aan het behoud en het gebruik van de Zeeuwse streektalen.
17
IMMATERIEEL ERFGOED
8 nieuwe deelnemers, een terugblik op 5 jaar ‘Zing Zeeuws!’ met onder andere Ries de Vuyst en enkele andere oud-deelnemers en een geïnteresseerd publiek maakten de lustrumeditie op 7 november in het Zierikzeese Popcultura Brogrum weer tot een onvergetelijke avond. Het tweejaarlijkse dialectevenement bracht een gevarieerd aanbod aan Zeeuwse muziek, met als winnaar Janine van Osta uit Goes. De presentatie was in handen van Bert van Leerdam.
Enthousiaste vrijwilligers hebben onder leiding van de SCEZ het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten omgezet in een online doorzoekbare database. ‘Van papier naar digitaal’ is op 22 november gevierd op het symposium van het 50-jarige dialectwoordenboek in de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg. Daar is de online editie www.zeeuwsewoordenbank.nl gepresenteerd aan het publiek en de pers, zelfs landelijk rechtstreeks via NPO Radio 1 ‘De Taalstaat’.
18
Musea
We hebben overheden en organisaties geadviseerd over aspecten van museumbeleid en museumwerk. We hebben regionale samenwerkingsverbanden en initiatieven gestimuleerd en ondersteund. We hebben activiteiten van vrijwilligersorganisaties zoals het reminiscentieproject ‘Feest van Herkenning’ ondersteund.
19
MUSEA
Musea zoals het Streek- en Landbouwmuseum Goemanszorg in Dreischor zijn geadviseerd bij plannen over de vernieuwing van de vaste tentoonstellingen. Het museum in Dreischor concentreert zich op de thema’s Meekrap, Vlas en Trekpaard.
De musea in Zeeland zijn begeleid bij het Museumweekend. Het programma van het Stadhuismuseum Zierikzee was gericht op jong en oud. Ook andere publieksevenementen zoals de Open Monumentendag, de Zeeuwse MuseumNa|8 en de Maand van de Geschiedenis zijn publicitair ondersteund.
20
Personeel en organisatie
In personeelsbijeenkomsten en personeelsuitjes hebben we informatie uitgewisseld en gezamenlijke activiteiten ondernomen. Personeel en vrijwilligers fietsten op 10 oktober bij Landgoed Twistvliet in Vrouwenpolder door de omgeving en ontdekten vaardigheden als jeep rijden op een uitdagend parcours en ringsteken.
21
PERSONEEL EN ORGANISATIE
In Het Schuitvlot is bewegwijzering aangebracht. Vergader- en toiletruimten hebben in de nieuwe huisstijl vorm gekregen in samenwerking met de Zeeuwse bedrijven Evenhuis en Van Broekhoven, Architecten Alliantie BV en Conversions.
Aan de straatzijde Armeniaans Schuitvlot is een verwijsbord geplaatst met informatie over het oorspronkelijke gebouw. Vroeger was dit een brandweerkazerne, de A.J.W. Mathijssen Kazerne. Onder het gebouw ligt een bunker, die dienst deed als commandopost voor de dienst Bescherming Bevolking.
22
PERSONEEL EN ORGANISATIE
Het concept en de uitvoering van de lezingenzaal ‘De Looierij’ is verzorgd door PHGR communicatie. De zaalnaam verwijst naar de leerlooierij die tot in de negentiende eeuw achter het depotdeel van Het Schuitvlot gevestigd was.
Op de steenkorven muur aan de straatzijde Looierssingel is extra belettering aangebracht, in aansluiting op het twitteraccount @erfgoedzeeland.
23
PERSONEEL EN ORGANISATIE
4 vaste vrijwilligers leverden belangrijke bijdragen aan de archeologische taken. Eén daarvan is gespecialiseerd in het determineren van dierenbotten. Er was meetapparatuur nodig om nauwkeurig de botlengte te bepalen. Na overleg met een van de archeozoölogen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een monumentenwachter het meetinstrument voor lange botten gemaakt.
3 studenten liepen stage. Er zijn stageplaatsen geboden op mbo-, hbo- en wetenschappelijk niveau. De SCEZ is erkend leerbedrijf voor de opleiding middenkaderfunctionaris bouw. Een stagiair van de opleiding Bouwkunde Design van Scalda deed 10 weken werkervaring op bij de Monumentenwacht.
24
De SCEZ is ingericht volgens het Raad van Toezicht-model en volgt de Governance Code Cultuur. Per 31 december 2014 werkten 32 personen in vaste dienst, waarvan 21 mannen en 11 vrouwen. Daarnaast werkten bij de SCEZ 5 personen op detacheringsbasis en 1 uitzendkracht.
Het gemiddelde ziekteverzuimpercentage over 2014 was 2,3% exclusief zwangerschapsverlof. De interne nieuwsbrief Interscezzo is 2 keer verschenen.
25
Wat cijfers Helpdeskvragen
Ruimtelijk planoverleg en bouwplanoverleg Gemeenten Goes Noord-Beveland Reimerswaal Schouwen-Duiveland Sluis Tholen Veere Vlissingen
Aantal plannen 5 1 2 6 1 2 2 2
26
Advisering en ondersteuning platforms Bijeenkomsten
Advisering en ondersteuning vrijwilligersorganisaties Aantal
Bijeenkomsten
Aantal
Meldpunt Erfgoed Zeeland
4
AWN Nederland, afdeling Zeeland
6
Provinciaal Overleg Zeeuwse Archeologie
6
Boerderijenstichting Zeeland
3
Platform Maritiem Erfgoed Zeeland
4
Provinciale commissie Bond Heemschut
1
Platform Verdedigingswerken
2
Stichting De Zeeuwse Streekdrachten
5
Stichting De Zeeuwse Taele
2
Platform Historische Kerken Zeeland
*0
Provinciaal Molenoverleg
3
Werkgroep Industrieel Erfgoed Zeeland
1
Erfgoededucatie platforms
3
Zeeuwse Dialect Vereniging
2
Vereniging van Zeeuwse Musea
4
*De jaarvergadering vond plaats in januari 2015
Stichting Oude Zeeuwse Kerken (administratieve ondersteuning)
Websitebezoeken Websites scez.nl verdronkenzeeland.nl meldpunterfgoedzeeland.nl boerderijenzeeland.nl traditieszeeland.nl zeeuwseklapbank.nl zeeuwseankers.nl
Sessies 26.063
Deskundigheidsbevordering en publiek Activiteiten
Aantal
Deelnemers
2.253 1.916 816
Cursussen en netwerkbijeenkomsten Lezingen en presentaties
10 7
304 569
4.143 2.610 37.404
27
Verantwoording SCEZ Postbus 49 4330 AA Middelburg Looierssingel 2
+31 (0)118-670870
[email protected] www.scez.nl twitter @erfgoedzeeland
Word donateur van de SCEZ www.scez.nl/donateur
Het werk van de SCEZ wordt mogelijk gemaakt door de Provincie Zeeland.
Voor meer informatie over de SCEZ in 2014 zie vanaf juni 2015 de Jaarstukken op de website www.scez.nl/jaarverslag. Samenstelling en tekst: Saskia Buitenkamp, Marijke Gunter en Wim Scholten. Fotografie en opmaak: SCEZ; uitgezonderd p.3 Maritime Heritage Skills; p.5 (l) Omroep Zeeland; p.11 (ro) Niek Beeke; p. 12, 14 (r) Louis Drent; p.15 Ada van Hoof; p.16 (r) Ramon de Nennnie; p.19 Stichting Feest van Herkenning.
28
