Erfgoed in Alveringem De Groote Oorlog laat zijn sporen na Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de Westhoek het toneel waar de strijd losbarstte. Honderdduizenden soldaten van meer dan 20 nationaliteiten sneuvelden hier. Vandaag dragen talloze militaire begraafplaatsen, oorlogsmonumenten en sites een vredesboodschap uit.
Frontsoldaat in Alveringem Voorkant Sint-Audomaruskerk, 8690 Alveringem Het natuurstenen standbeeld voor de Sint-Audomaruskerk stelt een frontsoldaat uit de Eerste Wereldoorlog voor, die wijst naar het IJzerfront. Het monument werd opgericht door de gemeente in nagedachtenis van haar gesneuvelde helden tijdens 1914-1918.
Graf van Cyriel Verschaeve Zuidzijde kerkhof, 8690 Alveringem Sinds 1973 ligt Cyriel Verschaeve begraven aan de zuidzijde van de kerk. De controversiële priester-dichter is in 1949 in ballingschap gestorven en begraven in het Oostenrijkse Solbad Hall. Maar op 10 mei 1973 pakt de Vlaamse Militanten Orde (VMO) uit met de spectaculaire ‘Operatie Brevier’. Een achtkoppig commando onder leiding van Bert Eriksson heeft het stoffelijk overschot van Cyriel Verschaeve opgegraven en naar het kerkhof van Alveringem gebracht. Op 3 augustus 1973 is zijn stoffelijk overschot onder een plaat gewapend beton herbegraven. Het graf is op 7 oktober 1973 na een indrukwekkende kerkdienst plechtig ingewijd. In mei 1987 zijn rond het graf van Verschaeve acht Vlaamse oudstrijders verenigd, eveneens onder een heldenhuldezerkje in de schaduw van de kerk. De aanleg van het ereperk maakte deel uit van de herschikkingswerken op de gemeentelijke begraafplaats.
Heldenhuldezerkjes Nabij het graf van Cyriel Verschaeve Heldenhuldezerkjes van Vlaamse gesneuvelden zijn nog terug te vinden op de militaire kerkhoven van Oeren, Hoogstade en op de kerkhoven van Alveringem en Beveren aan de IJzer. Deze heldenhuldezerkjes met een Keltisch kruis, een meeuw of Blauwvoet en de letters AVV VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus) is door frontsoldaat, schilder en tekenaar Joe English ontworpen.
Open Brief door Frontbeweging Nieuwstraat 52, 8690 Alveringem De gedenkplaat, opgehangen aan de voorgevel van de gemeentelijke basisschool van Alveringem herinnert aan de Frontbeweging en het drukken van de ‘Open brief’ aan Koning Albert I met de oproep om het lot van de Vlaamse frontsoldaten te verbeteren. De brief werd in het huis van meester Selschotter gestencild op duizend exemplaren door brancardiers van de 1ste divisie en dat terwijl in andere schoollokalen rijkswachters gekantonneerd waren. De brief werd op 11 juli 1917 verspreid onder de Vlaamse soldaten aan het IJzerfront. De Sûreté Militaire trad zeer repressief op. Iedereen die betrapt werd met dit pamflet op zak, riskeerde overplaatsing of een gevangenisstraf.
Herberg den Appel Appelstraat 7, 8690 Alveringem In 1917 en 1918 vergaderen de Belgische letterkundigen in legerdienst in herberg Den Appel. Aan het huis herinnert een rechthoekige witglazen plaat aan deze bijeenkomsten van hoofdzakelijk Franstaligen. Pittig detail: Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden in Den Appel veel bijeenkomsten gehouden van het rechtsradicale Vlaams Nationaal Verbond (VNV). In de jaren 1980 hebben in het achterliggende schuurtje literaire avonden plaats onder de noemer "Literaire Appeltjes".
Pannendorp Langs de rechteroever van de Lovaart, op het kruispunt van de Vaartstraat en de Groenedreef, een kleine kilometer ten noorden van de Fortembrug, 8690 Alveringem Op de oostelijke oever van de Lovaart ligt de archeologische site Pannendorp. In de 18de en 19de eeuw was hier een dakpannenfabriek gevestigd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog had het Belgisch leger er loopgraven aangelegd met een ruimte voor een klein garnizoen. Nu simuleert het landschapskunstwerk uit 2004 van Stijn Claikens met twee speelse en felgekleurde betonnen muurtjes in rood en blauw de loop van de Belgische en Duitse frontlinies in de Westhoek.
Belgische militaire begraafplaats Oeren Oerenstraat , 8690 Oeren In de schaduw van de kerk van Oeren ligt de kleinste maar wellicht meest pittoreske Belgische militaire begraafplaats in het IJzergebied. In het begin van de jaren 1920 lagen er nog 629 Belgen, 17 Fransen en 3 Duitsers begraven. Vandaag telt het kerkhof nog 510 graven. Ooit hebben er 104 heldenhuldezerkjes gestaan. Daarvan zijn er slechts 5 bewaard gebleven. Bij sommige Belgische militairen vallen deze Vlaamse zerkjes bijzonder slecht. Zo slecht zelfs dat in de nacht van 9 op 10 februari 1918 grafschenners op het kerkhof van Oeren de letters AVV-VVK op 36 heldenhuldezerkjes van Vlaamse frontsoldaten dichtpleisteren. In de jaren 1920 is het kerkhof van Oeren een populair ‘bedevaartsoord’. Op 26 augustus 1923 heeft in Oeren onder grote belangstelling de 4de IJzerbedevaart plaats.
Monument te Sint-Rijkers Hoek Dolfijnstraat en Sint-Rijkersstraat, 8690 Alveringem Op een driedelige hardstenen sokkel staat een afgeknotte boom met afgehakte takken op een rotsformatie, opgebouwd uit omgehakte boomstammen. Op de stam is een kruis aangebracht en er groeit een wingerd tegenaan. Op het voetstuk: op de voorkant een oorlogskruis met 2 gekruiste takken, "Aan onze helden 19141918", op de rechterkant: "Het Gemeente Bestuur En de Inwoners Van St.-Ricquiers Aan zyne roemryke Gesneuvelden", op de linkerkant: de uitgehouwen namen. Op de plaats van het monument bevond zich vroeger de 18de eeuwse estaminee "In den Dolfijn". Vóór deze herberg in 1965 naar het Openluchtmuseum Bokrijk werd overgebracht, deed zij dienst als gemeentehuis van Sint-Rijkers, net zoals herberg De Leute in het naburige Oeren.
Gedenkzuil te Beveren aan de IJzer Sint-Brigidaplein, 8691 Beveren aan de IJzer Het gedenkteken bij het kerkhof herinnert aan de militaire en burgerlijke doden van Beveren aan de IJzer van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Op een geprofileerd hardstenen voetstuk staat een hardstenen zuil, vierkant van vorm en naar boven toe versmallend, met sterk gelede kroonlijst en doorlopende eiken- en laurierbladtorus, afgedekt met piramidevormige top en bekroond met een kruis. Op de voorkant staat "Hulde aan onze dappere en duurbare helden". Tussen de traditionele oorlogstrofeeën (pijlenkoker, speer, helm, lans met vaandel en palmtak) in reliëf afgebeeld, staat "Overwinnen of sterven". Op het voetstuk: op de voorkant staat op het fronton "1914-18", "1940-45", hieronder een palm- en eikenbladkrans, een klimmende leeuw in reliëf is afgebeeld tussen een gekruiste palm- en eikentak; op de linkerkant de namen van de soldaten; op de achterkant: de namen van de burgers en "1940-1945" met de namen; op de rechterkant: de namen van de soldaten.
Belgische militaire graven Kerkhof, 8691 Beveren aan de IJzer De Belgische militairen die overlijden in het militair hospitaal van Beveren aan de IJzer worden op een aparte strook grond op het gemeentelijk kerkhof begraven. Ze zijn nadien bijna allemaal weggenomen. Achter de kerk is er nog een klein perkje met Belgische militaire graven. Daar liggen zes grafstenen, waaronder twee heldenhuldezerkjes en het graf van kolonel A.E.M. Bremer (1° regiment Karabiniers). Verspreid over het kerkhof, liggen nog twee graven van Belgische militairen.
Churchyard Kerkhof, 8691 Beveren aan de IJzer In de uiterste rechterhoek van het kerkhof ligt het Brits militair ereperk Churchyard. Het terrein is vlak en cirkelvormig en is afgebakend door een haag. Hier liggen 20 Britten begraven die tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn gestorven in het militair hospitaal van Beveren aan de IJzer. Daarnaast liggen er ook acht Britten die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven hebben gelaten bij de terugtrekking naar Duinkerke in mei 1940.
Gedenkzuil te Hoogstade Een zuil met kruis voor de militaire en burgerlijke slachtoffers (WO I & WO II) alsook voor een opgeëiste (WO II) van Hoogstade staat in de nabijheid van de kerk.
Belgische militaire begraafplaats Hoogstade Brouwerijstraat, 8690 Hoogstade Omdat er zoveel Belgische militairen sterven in het veldhospitaal Clep wordt in april 1915 op de grond van de kerkfabriek een nieuwe begraafplaats aangelegd langs de Brouwerijstraat bij de dorpplaats. Bij de kerk van Hoogstade wordt een dodenhuisje aangebracht voor de gestorven militairen, in afwachting dat ze begraven worden op de Belgische militaire begraafplaats. In 1968 breidt deze begraafplaats uit met 117 Belgische graven vanop de opgeheven militaire begraafplaats in Reninge. Er liggen nu 806 Belgische doden begraven: 594 Nederlandstaligen, 196 Franstaligen, 16 onbekenden. De gestorven militairen zouden afkomstig zijn uit 370 gemeenten in België. Deze begraafplaats telt nog zes heldenhuldezerkjes. Daarnaast staan er ook 20 Britse zerkjes.
Fronthospitaal Clep Gapaard 9, 8690 Hoogstade Bij legaat laat notaris en volksvertegenwoordiger Joseph Clep (1785-1871) langs de Gapaard een Godshuis bouwen voor de "behoeftige ouderlingen en weeskinderen van Hoogstade". Op 2 december 1876 nemen de eerste behoeftigen er hun intrek. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het rustoord uitgekozen om het Belgian Field Hospital te herbergen, dat uit het Bisschoppelijk College van Veurne moest verdwijnen uit veiligheidsoverwegingen. Oorlogsvrijwilliger en chirurg Charles Willems wordt er medisch directeur. Op 15 mei 1916 wordt het een Belgisch veldhospitaal. In totaal zullen er in Clep zowat 1320 militairen overlijden. "Honderden slachtoffers van de Grooten Oorlog werden er velen gered, maar helaas vonden ook velen hun laatste op het militair kerkhof van Hoogstade". J. Didier, verpleger Hoogstade
verzorgd, rustplaats
Aan de voorgevel van het rustoord Clep in Hoogstade hangen twee bronzen gedenkplaten. De ene vermeldt: "Hier bestond gedurende den oorlog 1914-1918 de Britse Stichting, het Belgian Field Hospital dat later het Belgisch Militair Hospitaal van Hoogstaede werd". De andere stelt de beeltenis van kolonel-geneesheer Charles Willems voor in vlakreliëf.
Gedenkzuil te Leisele Een zuil voor de militaire en de burgerlijke slachtoffers van beide wereldoorlogen van Leisele. Het monument der gesneuvelden is onthuld in 1921.
Gedenkzuil te Stavele Alexis De Carneplein, 8691 Stavele Het gedenkteken herinnert aan de militairen van Stavele die tijdens de Eerste Wereldoorlog om het leven zijn gekomen. Op een breed podium met twee niveaus staat een meerdelig hardstenen voetstuk. Het is voorzien van tekstplaten en bovenaan versierd met een meervoudig geprofileerde kroonlijst. Op de top is een rechtopzittende leeuw met het wapenschild van Stavele aangebracht. Op het voetstuk: op de voorkant een kruis en de namen van de gesneuvelden, “Stavele aan zijne gesneuvelde helden 19141918”; op de rechter– en linkerkant de namen van de doden en hun sterfjaar en – plaats.
Benieuwd naar meer oorlogsrelicten in Groot-Alveringem? Bezoek dan zeker eens www.oorlogserfgoedalveringem.be
