www.cogdrenthe.nl
Leren hoe te leren
nummer 3 - juni 2014
Leren ho te leren De afgelopen jaren heeft COG Drenthe onderwijskundig grote stappen voorwaarts gemaakt. Het taal- en rekenniveau is toegenomen en stijgt verder. Moreel besef, verbeter- en verandercapaciteit en eigenaarschap zijn inmiddels bekende begrippen geworden in onze scholen. Daarnaast zijn begrip-
pen als samenwerken en gemeenschapsvorming centrale thema's. Michael Fullan benoemt dit als community building van school, kinderen en ouders. Technologie heeft hierbij tot nu toe nog geen échte rol gespeeld. Tot nu toe, want de verwachting is dat technologie de leerervaringen tegen geringe kosten op grote schaal gaat versnellen: leren met adaptieve technologie komt eraan. Er is zoveel informatie beschikbaar dat wij niet meer in staat zijn de omvang ervan te beheersen. Technologie heeft ervoor gezorgd dat wij, volwassenen en kinderen, op elk moment, waar we ook zijn, met alles en ieder-
een verbonden kunnen zijn. Familie, vrienden, juf, meester en andere bronnen geven ons informatie, kennis en meningen. Voor de jongste kinderen op onze basisscholen een vanzelfsprekendheid, maar voor veel anderen volstrekt anders dan toen ze zelf op school zaten. Onze pedagogiek wordt steeds meer: leren hoe te leren. Onze leerlingen zijn en blijven leerlingen, los van hoe snel alles verandert. Zij blijven structuur en duidelijkheid vragen van de leerkrachten. Onze pedagogische opdracht in de school wordt steeds belangrijker: hoe gaan we in deze veranderende wereld met elkaar om? COG Drenthe biedt in deze sterk veranderende omgeving een veilige plek waar
De Wingerd met veel vlagvertoon onder nieuw dak (Pag. 6)
alle kinderen levens- en leervaardigheden oefenen, al dan niet met behulp van de nieuwe technologie. Met de kinderen willen we samen een leergemeenschap vormen om te oefenen hoe we een bijdrage kunnen leveren aan een duurzame samenleving. In dit nummer van COGberichten leest u welke ICTontwikkelingen gaande zijn op onze scholen en hoe een kleine school in Gieten grote plannen heeft om hiermee aan de slag te gaan. Albert Velthuis, voorzitter College van Bestuur
Ook in deze COGberichten: 2 3 3 4
Bij elkaar in de keuken kijken School-app komt eraan GMR Bericht Een ochtend met Belgen en Zweden op Het Octaaf 7 COG Drenthe maakt digitale sprong voorwaarts 8 Passend onderwijs per 1 augustus 8 Op De Marke staat het kind écht centraal
1
ik ben, dus ik denk…ik denk, Bij elkaar in de dus ik ben: keuken kijken Voeling met praktijk es Pabo-docenten en evenzoveel COG-leerkrachten vormen zes koppels. Zij kijken bij elkaar in de keuken en leren zo bij en van elkaar. Een van die koppels vormen Reni van der Meulen en Janna Smit. Janna geeft onder andere les aan groep 8 van De Schutkampen in Smilde en Reni aan Pabo-studenten van Stenden Hogeschool in Assen. ‘Bij de start van het uitwisselingsprogramma konden we aangeven wat we verwachtten, wat we te bieden hadden en waar we wilden gaan kijken’, vertelt Reni.
Z
Leren doe je samen. In de klas. Niet alleen de kinderen, maar ook de leerkrachten leren van elkaar. Uit het project Opleiden in de School is een uitwisselingsprogramma naar voren gekomen voor Pabo-docenten en COG-leerkrachten.
2
‘Ik ben met mijn Pabo-studenten vooral met de theorie bezig. Het is heel anders om studenten over filosoferen met kinderen te vertellen dan om daadwerkelijk met kinderen te filosoferen. De samenwerking werkt dus op verschillende manieren. Je leert van elkaar en je inspireert elkaar door bij elkaar te kijken, en zo ideeën op te doen. Ik krijg zo de kans om voeling te houden met de alledaagse praktijk op de basisschool. Janna vroeg zich af hoe ze haar groep 8 beter aan het praten kon krijgen. Daarvoor heb ik haar tips en boeken over filosoferen met kinderen gegeven. Daarna heb ik een
filosofieles verzorgd. Nou, dan komt er in de groep wel wat los, hoor.’
Meer uitwisseling Janna’s ervaring bij de Pabo was een themadag over verlies en afscheid. ‘Iedere leerkracht krijgt daar vroeg of laat mee te maken. Ik heb veel aan deze dag met verschillende workshops gehad en kon ook mijn eigen ervaringen daarin delen met de studenten.’ De uitwisseling smaakt naar meer. Daarom hebben Reni en Janna afgesproken om nog een keer samen les te geven in Smilde.
Waar denk ik nu aan?
De filosofieles van Reni van der Meulen zette de kinderen van groep 8 van De Schutkampen aan tot zoeken van antwoorden op vragen, tot leren van elkaar. Niet op basis van boekenwijsheden maar door zélf te denken. Op de vraag waar de kinderen aan dachten kwamen antwoorden die varieerden van ‘Ik denk na over mijn gedrag’ tot ‘Ik denk aan gamen’. Kinderen blijken topdenkers te zijn, zo bleek. Waar zij duizenden vragen hebben, lijken ze te denken dat volwassenen alles al weten. Is dit wel zo? Hun leergierigheid betreft niet alleen kennis, maar ook nadenken over de dingen. Kleine filosoofjes in de dop….
Om studenten zo goed mogelijk voor te bereiden op het werkveld hebben Stenden Hogeschool (Pabo) en COG Drenthe de afgelopen jaren een aantal activiteiten ontwikkeld. Bijvoorbeeld de mentorentraining, de cursus onderzoek, het COG-cafe en de docentuitwisseling. Zowel leerkrachten in de basisschool als docenten op de Pabo worden hier beter van. Het project Opleiden in de School kent een vervolgtraject: Versterking Samenwerking in Opleiding. Er worden verschillende nieuwe samenwerkingsactiviteiten ontwikkeld voor een gezamenlijke optimale begeleiding van studenten en professionalisering van leerkrachten en docenten.
School-app komt eraan De verapping van de samenleving is niet te stuiten. We gebruiken steeds meer apps. Nieuw is de school-app van COG Drenthe. Die is dit schooljaar op vier COG-scholen uitgeprobeerd: Het Octaaf, Het Kompas, De Borg en De Kloostertuin. De directeur van de laatstgenoemde school, Dennis Assink, vertelt: ‘Met deze app kan iedereen op zijn smartphone of tablet zien wat er gebeurt op school. Alle actuele informatie van de school staat erop.’ ICT-specialist van de Kloostertuin Leon den Hamer is superenthousiast. ‘Je kunt op ieder uur van de dag en op iedere plek waar je bent alle nieuws lezen. Je kunt je app vooraf instellen op je school en je groep. Zo krijg je gerichte informatie. We verzenden ook pushberichten, bijvoorbeeld een uur voordat de ouderavond begint of als bij een schoolreisje de bus een half uur vertraging heeft. ’ Assink vult aan: ‘Ouders kunnen hun kinderen ziek melden, kinderen kunnen checken hoe laat ze ergens moeten zijn. Er zit een agendafunctie op, je hebt toegang tot fotoarchieven, noem maar op. De mogelijkheden zijn talrijk. Uiteraard is alles goed
GMR Bericht De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR) van COG Drenthe heeft een formele rol bij het tot stand komen van beleid dat direct van invloed is op onze leerlingen/kinderen, personeel, ouders en organisaties. Anders dan de medezeggenschapsraad op de scholen richt de GMR zich op het beleid met een bovenschools karakter. Ook het afgelopen schooljaar hebben we intensief samengewerkt met het College van Bestuur en de stafmedewerkers van het bestuursbureau. Vanuit een positief-
beveiligd met wachtwoorden. We regisseren strak; pas na groen licht van de schooldirecteur komt er een bericht op de app.’ De COG-app biedt 24/7 een groot, goed en snel bereik; het communicatiemiddel wordt steeds interactiever. De ouders op de vier scholen zijn razendenthousiast, net als de kinderen. Misschien inspireert dit ook de andere vijftien COG-scholen…
kritische houding hebben we het overleg als constructief ervaren. Het is goed te merken dat er positief wordt meegedacht. Dat we te maken hebben met een financieel gezonde organisatie maakt dat we bezig kunnen zijn met hoe we de kwaliteit van het onderwijs kunnen verbeteren waarbij recht gedaan wordt aan een verantwoord personeelsbeleid. De GMR kijkt terug op een jaar van prettige samenwerking en hoopt deze lijn in de toekomst te kunnen voortzetten. Carolien Tavenier, voorzitter GMR COG Drenthe 3
Nathan en Sophie op uitwisseling in België
Een ochtend met Belgen en Zweden op Het Octaaf Donderdag 6 februari. Het Octaaf is er klaar voor. Leerkrachten van basisscholen in Örebro (Zweden) en Antwerpen (België) komen met eigen ogen zien en met eigen oren horen hoe de COG-school zijn concept van Meervoudige Intelligentie in de klas vormgeeft. De voertaal is Engels. Meervoudige Intelligentie Tussen de drie basisscholen bloeit iets. Zweedse, Belgische en Nederlandse leerkrachten gaan bij elkaar verschillende keren op bezoek om kennis en ervaring uit te wisselen over Meervoudige Intelligentie (MI). De uitwisseling wordt mogelijk gemaakt door subsidie van het Europese Comeniusprogramma Een Leven Lang Leren. Twee dagen lang, donderdag 6 en vrijdag 7 februari, circuleren kennis en ervaring. De sfeer zit er op donderdagochtend meteen goed in en leerkrachten en leerlingen van Het Octaaf hebben zich duidelijk goed voorbereid. Overal hangen Belgische, Zweedse en Nederlandse vlaggetjes, de ontvangst door leerkrachten, ouders en kinderen is hartelijk en in verschillende groepen zijn speciale lessen voor de buitenlandse gasten voorbereid. Taalslim, muziekslim, beweegslim In de speciale lessen is Engels voor zover mogelijk de voertaal. Het MIconcept is in de les Pedigogical Structure in groep 4 goed te zien. In de rekenles gaat het naast rekenslim om taalslim, zelfslim en mensenslim. De kinderen lossen een som op in groepjes en leggen uit hoe ze tot de uitkomst zijn gekomen. Aan de hand van rekenen met getallen én met een pak suiker en kommetjes. Inderdaad: beeld-, reken-, mensen- en zelfslim. 4
De kinderen van groep 2-3 krijgen Engelse les. Ze zingen Engelse liedjes, geïnspireerd door een zanger op het digibord waarop de zinnetjes staan: I wake up – I wash my face – I brush my teeth – I comb my hair – I eat breakfast – I go to school. Lezen, zingen en bewegen: taalslim, muziekslim en beweegslim. Speed reading Positieve coaching (Positive Behaviour Support; PBS), dat ervaren de Belgische en Zweedse gasten in groep 6. De kinderen leren naar elkaar luisteren, elkaar uit laten spreken. Met af en toe een woordje Engels natuurlijk. Groep 7/8 ten slotte is bezig met speed reading. In koppeltjes van twee leest het ene kind gedurende één minuut op tempo een verhaaltje voor, terwijl het andere luistert. Zo leren ze snel lezen, goed luisteren en zich concentreren in een rumoerige ruimte. Totdat Juf’s toverstaf maant tot stilte.
D
e Sörbyängskolan staat in Örebro, zo’n 35 kilometer westelijk van Stockholm. Zo’n 20 leerkrachten en ondersteunende medewerkers bieden ruim 200 leerlingen basisonderwijs. De school oriënteert zich op het concept van Meervoudige Intelligentie en heeft plannen om daarmee te gaan werken.
e Zevensprong in het centrum van Antwerpen telt 400 leerlingen en 40 medewerkers. De naam van de katholieke basisschool verwijst naar de oorspronkelijk 7 vormen van intelligentie in het concept van Meervoudige Intelligentie; ondertussen zijn dat er al 9. De groepen zijn er opvallend klein: van 16 tot 21.
D
dat iedereen zijn eigen slimmigheden heeft. Ontdekken dat Engels een universeel middel is om wereldwijd met elkaar te communiceren. En de kinderen van groep 7-8? Die kunnen met hun kennismakingsprofielen en de film die ze in het Engels hebben gemaakt, zo met de train naar België. Of anders met de plane naar Zweden.
Uit de lessen leren we op de eerste plaats dat Het Octaaf veel aandacht besteedt aan Engels: vanaf groep 1 kunnen de kinderen met elkaar communiceren in het Engels. Daarnaast is goed te zien dat het MI-concept (elk kind is slim) is verweven in het hele onderwijsconcept.
Negen maal slim Samenslim Beweegslim Muziekslim Taalslim Filosofeerslim Zelfslim Rekenslim Natuurslim Beeldslim
Met train of plane Een ochtend is zo voorbij. In de middag is er ruimte voor een rondgang door het gebouw, presentaties en discussies over MI, voorbereidingen treffen voor de bezoeken van leerkrachten en leerlingen van Het Octaaf aan België en Zweden, en afspraken maken voor het vrijdagprogramma dat in het teken staat van een bezoek aan Knapvilla in Echten. Dit scholingscentrum voor talenten richt zich onder meer op training en scholing in het MI-concept. Een leerzaam bezoek voor leerkrachten, kinderen en ouders die zich zo weer ervan bewust worden dat andere culturen, scholen en mensen elkaar inspireren. Beseffen
23 leerlingen van de groepen 7 en 8 van Het Octaaf zijn drie dagen op uitwisseling geweest in Antwerpen. Samen met een groep van 24 Zweedse kinderen waren zij te gast bij basisschool De Zevensprong. ‘Een gezellige school met veel gangen en lokalen waar je zomaar verdwaalt’, vindt Sophie de Roode van groep 7. ‘De Belgische kinderen konden we wel verstaan maar we begrepen ze af en toe niet. De Zweedse kinderen spraken geen Engels maar hun juffen gelukkig wel.’ Drie dagen Antwerpen gaan je niet in de koude kleren zitten. ‘We hebben ontzettend veel gelopen en het was warm’, vertelt Nathan Tipker van groep 8. ‘We hebben een oud pakhuis bezocht en zijn bovenop het MAS-museum geweest. Prachtig uitzicht. En ’s avonds hebben we met 125 kinderen in de school spaghetti gegeten.’ Sophie logeerde bij een gezin en Nathan in logeerhuis De Bielebale. Voor allebei was het natuurlijk patat wat de pot schafte. Sophie vervolgt: ‘De tweede dag zijn we met de bus naar Brussel geweest. Daar hebben we het Atomium en Mini Europa bezocht. Daarna zijn we in het Vlaams parlement geweest. Daar werd gepraat over het bezoek van de president van China.’ Over de derde dag vertelt Nathan: ‘Met de bus naar Mechelen. Daar hebben we sport en spel gedaan. Heel gezellig.’ Drie dagen optrekken met Belgische en Zweedse kinderen in een ander land: een aparte ervaring. Zo leer je elkaar beter kennen, beleef je andere culturen en leer je opletten in een groep in de grote stad. En nu maar plannen maken voor een tegenbezoek van de Belgen aan Assen….
5
De Wingerd met veel vlagvertoon onder nieuw dak
De Wingerd met veel vlagvertoon onder nieuw dak Alweer een feestelijke opening van een COG-school. Op 20 februari was De Wingerd in Bovensmilde aan de beurt. Samen met de openbare basisschool, de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf Pinokkio en de bibliotheek is De Wingerd de trotse bewoner van brede school De Kiem. De Kiem Met het luiden van de schoolbel verrichtte de onderwijswethouder van de gemeente Midden-Drenthe, Emko Dolfing, de officiële opening. Uit 45 namen was De Kiem als mooiste gekozen. De naam refereert aan het ontkiemen van jonge mensen. Daarnaast is een kiem, net als een spil (de naam van de tegenover gelegen sporthal/buurt-
huis) de kern van iets. De naam past in de buurt waar alle straten naar planten zijn genoemd: De Kiem staat in de Floralaan. Het woord KIEM staat ten slotte voor Kennis, Informatie, Educatie en Motivatie. Knap gevonden, vindt Wingerd-directeur Klaas Hessels. ‘We zijn dolgelukkig met dit prachtige gebouw. Als er nu zou moeten worden beslist en besloten, dan zouden we genoe-
gen moeten nemen met een veel kariger huisvesting.’ Nadat 250 kinderen, zwaaiend met vlaggetjes met daarop de namen van hun school of opvangorganisatie, zich vanuit vijf richtingen een weg naar het speellokaal hadden gebaand, zetten zij een lied in, waarbij ze de naam De Kiem onthulden. Als beloning voor het prachtige lied mochten ze hun vlaggetjes inruilen voor nieuwe Kiemvlaggetjes. Daltongebouw Wethouder Dolfing noemde dat De Kiem de tweede nieuwe brede school in Midden-Drenthe is in de rij van vier: Hoogersmilde, Bovensmilde, Hijken en Westerbork. De Wingerd is een daltonschool, benadrukt Hessels: ‘Daltononderwijs is gebaseerd op zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en samenwerking. Meestal past het onderwijs zich aan aan de mogelijkheden van het gebouw. Maar in Bovensmilde konden we dat omdraaien. We konden volgens de uitgangspunten van het daltononderwijs het gebouw ontwerpen. Dat zie je terug in de grote leerpleinen, de ruime gangen, het vele licht en zicht en mooie, warme kleuren. Een verademing na ons oude gebouw!’
6
COG Drenthe maakt digitale sprong voorwaarts Al jaren werken onze scholen met digitale hulpmiddelen. Computers en digiborden zie je overal. Maar de ontwikkelingen in de ICT-wereld gaan snel. Dat zet tot denken. En tot doen…. Iedereen doet mee Binnen COG Drenthe houdt de ICT Beleidsgroep zich bezig met digitale ontwikkelingen op de scholen. Als bovenschools ICT’er speelt Rien van Schaik een belangrijke rol bij het op peil houden van de netwerken en bij de ontwikkeling van het ICT-beleidsplan. ‘We hebben geformuleerd waar we naartoe willen met de digitalisering van ons onderwijs. We willen versnellen en een digitale sprong voorwaarts maken. Dat moet echt, want de kinderen groeien op in een digitale wereld met smartphones, sociale media en spelletjes. We hebben geïnventariseerd waar we staan en waar we naartoe willen. En wat daarvoor nodig is. Gebaseerd op hoe we les willen geven uiteraard. Belangrijk daarbij is dat iedereen mee moet kunnen komen. Ons project loopt van dit jaar tot 2016 dat we alvast hebben uitgeroepen tot Jaar van de ICT. Via een aantal proefprojecten willen we komen tot een adequate digitale schoolwereld.’ COG toonaangevend De Marke is een van de COGscholen waar ICT een belangrijke rol speelt. Gerjan Peeneman is daar directeur sinds begin dit jaar.
Hij is overtuigd van het nut en de noodzaak van ICT op de scholen en maakt dan ook deel uit van de ICT Beleidsgroep. Hij vertelt: ‘Alle 565 computers met Windows XP zijn vervangen door nieuwe machines die voorbereid zijn om Windows 7 te kunnen draaien. Ook beschikken alle scholen over draadloze netwerken en stabiele internetaansluitingen. De infrastructuur is daarmee op niveau. Op dit moment zijn we bezig om te kijken of en hoe we tablets en notebooks kunnen inzetten. We kopen niet klakkeloos een doos met Ipads maar oriënteren ons eerst goed. Kiezen we voor Android of iOS? Gaan we alleen met tablets werken of in combinatie met notebooks? Welke software en apps zijn geschikt voor ons? Voorop staat dat we het de kinderen en de leerkrachten makkelijk willen maken. De techniek blijft daarom uit het lokaal en we investeren flink in trainingen en cursussen zodat we uit de apparaten kunnen halen wat erin zit.’ COG Drenthe is niet alleen toonaangevend in primair onderwijs, maar ook in digitalisering, zo laten Van Schaik en Peeneman overtuigend zien….
7
Passend onderwijs per 1 augustus Op 1 augustus start COG Drenthe met passend onderwijs. De plannen liggen klaar, de voorlichtingsronden naar de medezeggenschapsraden en het personeel hebben we achter de rug. Wat betekent dit voor onze scholen? Om te beginnen vallen we onder een groter samenwerkingsverband. Daarin worden de mate van samenwerking en de verdeling van middelen naar de schoolbesturen geregeld. De afgelopen jaren hebben we op alle scholen al hard gewerkt aan de leerlingenzorg. Zo is het handelingsgericht werken ingevoerd en het klassenmanagement verbeterd. We weten hierdoor beter wat leerlingen nodig hebben en hoe onze leerkrachten aan de hand van de leerlijnen beter hulp kunnen bieden aan hun leerlingen. Met het verdwijnen van de rugzakken stopt een wijze van toekenning van personeel en middelen, maar niet de ondersteuningsbehoefte van leerlingen. Om die ook in de toekomst goed te kunnen faciliteren wordt het Expertisecentrum vergroot. Daarin wordt de expertise van de ambulant begeleiders van Rec 3 en RENN 4, die verdwijnen, gebundeld. Samen met die van onze eigen orthopedagoog leidt dit tot adequate hulp, niet alleen na indicatie maar ook preventief. Wat al goed ging gaan we nu verder uitbouwen; de rugzakken laten we niet opnieuw indiceren. Met de rust en ruimte die zo ontstaat gaan we met vertrouwen het nieuwe schooljaar in. 8
Op De Marke staat het kind écht centraal De Marke in Gieten doet er alles aan om het de kinderen maximaal naar het zin te maken. Daarom wordt een kindcentrum ontwikkeld, komt er een continurooster en digitaliseert de school. ‘Samen met Skidkinderopvang werken we toe naar een kindcentrum voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar van 07.00 tot 18.30 uur’, vertelt directeur Gerjan Peeneman. ‘Sommige medewerkers hebben een combifunctie. Ze vangen bijvoorbeeld ‘s ochtends de kinderen op en gaan daarna met ze mee de klas in voor ondersteuning bij de lessen. Dit zorgt voor herkenbaarheid. Over drie jaar willen we werken volgens een continurooster voor alle groepen. De schooltijden zijn dan
alle dagen van 08.30 tot 14.00 uur, met een pauze van een half uur. Ervoor en erna bieden we voor- en naschoolse opvang aan.’ Ook bij de digitalisering van het onderwijs staat op De Marke het kind centraal. ‘Om goed bij de capaciteiten van ieder kind aan te sluiten gaan we werken met individuele leerroutes. We beginnen met rekenen. Hiervoor zetten we digitale middelen in. Ieder kind werkt op een eigen device, bijvoorbeeld een Ipad. We gebruiken alleen ict als het een meerwaarde heeft. Daarnaast is er veel ruimte binnen de lessen om praktisch bezig te zijn en wordt er samengewerkt met bijvoorbeeld de muziekschool om ook cultuur ruim aan bod te laten komen. Het kind staat immers centraal.’
