Workshop voor het Oranjefonds 6 december 2012
IJsbrekers Deze handleiding is gemaakt voor deelnemers aan de workshop “IJs breken” die wij hebben gegeven voor het Oranjefonds. In de workshop hebben we van alles ervaren en besproken. Graag bieden we je ook een overzicht om mee te starten als je zelf een ijsbreker zoekt. Een ijsbreker is een activiteit waarmee je iets nieuws initieert in een training of andere bijeenkomst. Je kunt ijsbrekers op verschillende momenten inzetten, bijvoorbeeld met het volgende doel:
IJs breken, kennis maken, interactie op gang te brengen Zorgen voor een andere energie Theorie laten ervaren Je bijeenkomst afsluiten
Er zijn ijsbrekers voor grote en kleine groepen en zelfs ijsbrekers die in een 1:1 gesprek in te zetten zijn. Het is altijd belangrijk jezelf als trainer/voorzitter als uitgangspunt te nemen. Waar voel jij je prettig bij, waar heb jij ervaring in, wat doe je makkelijk? Houd je bijvoorbeeld van film, zet inspirerende filmfragmenten in. Sport je veel, misschien ken je goede fysieke energizers. Weet je veel van een bepaald onderwerp, bedenk hoe je je kennis toegankelijk kunt maken. De ene persoon doet met gemak en flair dingen waar een ander niet aan moet denken. Blijf dicht bij jezelf, dat maakt je geloofwaardiger en zorgt dat de groep met je mee gaat. Het is ook belangrijk de groep als uitgangspunt te nemen. Is het een beginnende groep? Staan de groepsleden open voor nieuwe dingen? Zijn ze gewend zelfstandig te werken? Kies je ijsbreker met je groep voor ogen. Waarbij je de groep best uit kunt dagen als je het moment goed kiest. Bijvoorbeeld als je wilt dat mensen heel alert worden, of er voor open gaan staan iets nieuws te leren. Veel van de ijsbrekers die hier staan zijn een bewerking van bekende ijsbrekers. Als ze gebaseerd zijn op een bepaald boek of een ervaring met een andere trainer, dan is dat er bij vermeld. Achter in de handleiding staat een lijst met inspirerende boeken en sites. De ijsbrekers die hier genoemd zijn, zijn een startpunt. Geef vooral je eigen draai aan de ijsbrekers en maak iets moois van je bijeenkomst! Josine Gouwens & Judith Schrauwen-Slootweg
Doel: IJS breken / Kennis maken / Interactie 1.
Sfeerkaarten Geschikt voor: Grote en kleine groep, 1:1 gesprekken Nodig: Een flinke stapel verschillende ansichtkaarten of een kant en klare set met kaarten (zie lijst met bronnen achter in deze handleiding)
Leg alle kaarten met het beeld naar boven op een tafel. Vraag iedereen een kaart te kiezen die iets over hem1 vertelt. Dat hoeft niet heel letterlijk te zijn, het gaat er om dat iemand associaties heeft bij een bepaalde kaart. Vraag iedereen in de groep de gekozen kaart te laten zien en zich aan de hand daarvan voor te stellen. Dit vraagt best wat tijd. Als de groep groot is, vraag je mensen zich in een kleine subgroep voor te stellen. Of rond te lopen met hun kaart en mensen aan te spreken waarvan zij het verhaal graag willen horen.
1
Om deze handleiding leesbaar te houden hebben we “hij” geschreven waar we “hij of zij” bedoelen.
2.
Voorwerp Geschikt voor groepen tot maximaal 10 personen, liever kleiner Voorbereiding: Vraag iedereen vooraf een voorwerp mee te nemen
Vraag alle deelnemers vooraf een voorwerp mee te nemen dat iets over hen vertelt. Laat hen zich tijdens de bijeenkomst voorstellen aan de hand van het voorwerp. Als ze uit verteld zijn, kunnen ze de voorwerpen op een speciale tafel zetten. Als je niet al teveel tijd hebt voor dit voorstelrondje, stel je voor elke deelnemer een alarm in op je telefoon. Vertel dit vooraf, anders is het vervelend.
3.
Voorstelrondje maar dan anders Geschikt voor groepen tussen de 10 en 20 personen Nodig: een kring met stoelen Deze oefening is ontleend aan werkvorm 6 uit het boek van Marcel Karreman
Iedereen zit in een kring. Vraag de deelnemers twee voorstelrondes te houden waarbij ze alleen hun naam noemen. Daarna vraag je een deelnemer in het midden van de kring te komen staan. Er is nu een lege stoel. De buur links van de lege stoel, noemt een naam van iemand anders uit de groep. Die loopt naar de lege stoel. Degene die nu links naast een lege stoel zit noemt ook een naam van iemand uit de groep. Het proces herhaalt zich, alleen probeert degene die in het midden staat nu ook op de lege stoel te gaan zitten. Wie het eerst zit mag blijven zitten. De ander gaat in de cirkel staan.
Doel: Energie geven 4.
Wandelen Geschikt voor grote en kleine groepen, 1:1 gesprekken
Even naar buiten gaan tijdens een bijeenkomst is een fijne en slimme onderbreking. Mensen komen fris terug. Het past in de bijeenkomst als je de deelnemers een opdracht meegeeft. Bijvoorbeeld om alleen te lopen en na te denken over een bepaalde vraag. Of om buiten een voorwerp te zoeken dat past bij de vraag die centraal staat in jullie bijeenkomst. Elke deelnemer fotografeert het voorwerp dat hem of haar opvalt, of neemt dit mee. Eenmaal terug vertelt iedereen welk voorwerp hij heeft gevonden en waarom juist dit voorwerp opviel. Je kunt ook gaan straatjutten (zie inspiratielijst).
5.
Schilderend tot de kern Geschikt voor grote en kleine groepen Nodig: Materialen om een schilderij te maken. Schildersdoek, verf, kwasten, tijdschriften en lijm, stiften, verschillende papiertjes, kleine mooie materialen om te plakken etc. Zorg ook voor een schildersezel of tafel en “expositieruimte”.
Afwisseling zorgt voor energie. Als je veel met je hoofd bezig bent geweest, is het fijn iets heel anders te doen. Tekenen bijvoorbeeld. Of schilderen. Verdeel de groep in groepjes van circa 4 personen. Geef het team een opdracht. Bijvoorbeeld: Geef de kern van deze sessie weer in een schilderij. Of maak een schilderij van hoe je graag zou willen zijn als team. Geef de teams de tijd er wat moois van te maken. Als ze klaar zijn kunnen ze hun schilderij exposeren. Om de beurt blijft een van de teamleden bij het schilderij staan. Deze persoon vertelt over het schilderij aan de mensen die komen kijken. De andere teamleden lopen rond om naar de schilderijen van de andere teams te kijken.
6.
Fysieke oefeningen
Even fysiek in actie komen geeft energie. Dat kan heel eenvoudig. Bijvoorbeeld door stellingen te poneren. Als iemand het er mee eens is gaat hij staan. Anders blijft hij zitten. Een andere eenvoudige manier is regelmatig aan alle deelnemers te vragen of ze op een andere plaats willen gaan zitten. Google ook eens op BrainGym om ideeën op te doen.
Doel: Theorie ervaren 7. Breinbrekers Geschikt voor grote en kleine groepen, 1:1 gesprekken Nodig: Een breinbreker Het helpt om met een korte oefening te laten ervaren waarom iets belangrijk is. Bijvoorbeeld bij een bijeenkomst over “Creatief Denken”. Mensen hebben daarover nogal eens vooroordelen: “Voor mij is dat niet bruikbaar”, of, “Dat kan ik toch niet leren”. Deze vooroordelen verdwijnen snel als je bij de start een puzzel inzet die mensen met creatieve technieken op kunnen lossen. Bijvoorbeeld puzzel 3 van de site www.wageningsmethode.nl Vraag de deelnemers deze puzzel op te lossen. Komen ze er niet uit? Vraag hen dan te kijken wat hun verschillende antwoorden met elkaar gemeen hebben. Grote kans dat ze daar uitgaan van een beperkende vooronderstelling. Gaan ze er bijvoorbeeld bij alle “oplossingen” vanuit dat er zeven lucifers over moeten blijven? Of schrijven ze zeven op de gebruikelijke manier? Vraag hen deze vooronderstellingen los te laten. Lukt het nu de puzzel op te lossen? Op internet en in boeken zijn veel bruikbare breinbrekers te vinden (zie ook de leeslijst). Als je meer achtergrondinformatie wilt over deze creatieve techniek kun je werkvorm 32 uit het boek van Dols & Gouwens lezen.
8.
Film Geschikt voor grote en kleine groepen
Nodig: Een toepasselijk filmfragment Je kunt vertellen waarom iets belangrijk is, maar je kunt het ook met een filmfragment laten zien. Dat laatste is veel krachtiger. In de inspiratielijst zijn boeken opgenomen waarin filmfragmenten beschreven staan. Je kunt ook lid worden van de Linkedingroep “101 filmfragmenten”. Daar kun je aan anderen vragen of zij een geschikt fragment voor je weten.
9.
Rapport maken Geschikt voor 1:1 contact Nodig: aandacht
Wil je het ijs breken met iemand, dan is rapport maken een gouden regel. Voordat je dit toelicht, kun je het de deelnemers laten ervaren. Vorm drietallen. Maak twee opdrachtkaarten en leg die op stapel A en B. Op kaart A schrijf je: Voer een gesprek met B en C over de vakantie van afgelopen zomer. Op kaart B schrijf je: Voer een gesprek met A en C over de vakantie van afgelopen zomer. Probeer jouw lichaamshouding af te stemmen op C. Denk aan het ezelsbruggetje HALTO a. HANDEN b. ADEMHALING c. LICHAAMSHOUDING d. TONATIE (stem) e. OGEN Uit elke groep neemt iemand een kaart van stapel A en een ander van stapel B. Na afloop van het gesprek vraag je C welke gesprekspartner hij als het meest prettig heeft ervaren. Bespreek na: Hoe ging het rapport maken voor B? Wat merkte C er van? In het algemeen geldt dat hoe meer jij jouw lichaamshouding afstemt op die van de ander, hoe sneller hij zich op zijn gemak voelt. Deelnemers hoeven niet bang te zijn dat het spiegelen snel opvalt, het is immers een natuurlijk verschijnsel waar mensen zich over het algemeen niet bewust van zijn.
Doel: Bijeenkomst afsluiten 10.
Compliment op je bord Geschikt voor grote groepen (compliment op je bord) of ook voor iets kleinere (complimentenwaaier)
Nodig: Papieren bordjes met twee gaten erin en een touwtje erdoor, zodat het kan worden omgehangen. Pennen en/of stiften. Het is prettig als je teamleden met een goed gevoel naar huis gaan. Dat lukt zeker als je deze ijsbreker inzet. Mensen lopen rond op muziek met het bordje op hun rug. Als ze iemand zien die ze graag een compliment willen geven, schrijven ze dit op het bordje. Een minder beweeglijke variant is dat je iedereen een wit A4 geeft. Daar schrijven mensen hun naam op en schuiven het met de klok mee door. Iedereen schrijft een compliment op voor diegene wiens naam op het papier staat, vouwt het papier om zodat het compliment onzichtbaar wordt en schuift het papier verder door. Zo ontvangt iedereen aan het eind van het rondje een persoonlijke complimentenwaaier.
11.
Wedstrijd Geschikt voor groepen tussen de 8 en 30 personen
Nodig: Bedenk vooraf een wedstrijdelement voor in je sessie en verzin een toepasselijke prijs. Maak een wedstrijd van je bijeenkomst. Er is altijd wel iets te verzinnen waar je punten voor kunt geven. Of laat de deelnemers elkaar punten geven. Bijvoorbeeld: Welke groep heeft de meeste oplossingen voor een probleem gevonden? Welke groep heeft het best samengewerkt? Wie heeft een bijzondere rol gespeeld tijdens de sessie? Wie had de meeste vragen goed bij een quiz of wist breinbrekers het snelst op te lossen? Als je een terechte winnaar kunt uitroepen en een originele prijs hebt is dit een mooie natuurlijke afsluiter. Natuurlijk moet je opletten of het in je sessie past er een wedstrijd van te maken. Mensen worden er vaak vrolijk en fanatiek van, maar je moet opletten dat je geen ongewenst gedrag in het leven roept. In een brainstorm wil je bijvoorbeeld dat mensen ideeën delen, daar past een wedstrijd niet direct . Of in een sessie waarin lastige persoonlijke vragen naar voren kunnen komen, past het vanzelfsprekend niet.
12.
Afscheidsfoto Geschikt voor groepen tot 20 personen Nodig: Digitaal fototoestel
Maak een mooie afscheidsfoto met de hele groep. Een gewone en een waarop de deelnemers met elkaar een beeld neerzetten van de afgelopen sessie(s). Laat aan hen zelf over hoe ze dat doen. Mail de afscheidsfoto’s na afloop, dat is ook een mooi moment om zelf te vertellen hoe je terug kijkt.
Inspiratielijst: Meer lezen of weten? Boeken en spellen Cornelissen, Vincent (2010), Briefingcards, Spanish Waters, Amsterdam. Dirkse-Hulscher, Sasja & Angela Talen (2007), Het groot werkvormenboek, Academic Service. Dols, Rozemarijn & Josine Gouwens (2011), 60 werkvormen voor creatieve sessies: Een schatkist vol ideeën voor bijeenkomsten met resultaat, Van Duuren Management, Culemborg. Dols, Rozemarijn & Belia van den Berg (2012), De coach als regisseur: Gebruik van filmfragmenten bij leiderschapsontwikkeling, teambuilding en zelfreflectie, Van Duuren Management, Culemborg. Domisse, René (2007). Associatiekaarten, Thema, Zaltbommel. Hampsink, Monique & Nanette Hagedoorn (2006), Beweging in je brein: Zestig werkvormen voor inspirerende trainingen, workshops en presentaties, Academic Service. Jensen, Stine & Leo Wentink, Mag ik je wat vragen? Gereedschap voor een goed gesprek (40 kaarten en een boek), Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen, 2012. Kadijk, Joost & Cyriel Kortleven (2007), En … actie: Creativiteit en improvisatie voor groepen en teams, Thema, Zaltbommel. Karreman, Warming-ups en energizers voor groepen, teams en grote bijeenkomsten, Thema, Zaltbommel. Loomans Natasja & Vincent van Reusel, Het Teamspel, Thema, Zaltbommel. (kijk op www.thema.nl voor een inkijkversie) Moscovich, Ivan (2012), Het grote breinbrekerboek: De 1000 beste puzzels, raadsels en doordenkers, Lannoo. Noort, drs Robert A.M. van (2004), Favoriete werkvormen, Performa Human Resources Information, NVO2, Den Haag, Driebergen. Pike Pluth, Becky (2008), 101 filmfragmenten voor opleiding, training & onderwijs, Thema, Zaltbommel. Stomp, Richard (2012), Straatjutten: De beste ideeën liggen op straat, Spectrum. Zuidgeest, Yvonne (2003), De Aanjagers: Een bundeling werkvormen voor trainers, Reed Business Information.
Sites Linkedingroep 101 filmfragmenten www.managementboek.nl (voor kant en klare spellen om je bijeenkomst anders vorm te geven) http://www.oplossingsgerichtmanagement.nl/coaching-advisering/de-complimentenharmonica/ http://www.oplossingsgerichtmanagement.nl/boeken-artikelen/effectief-leren-complimenteren/ http://straatjutten.nl www.thema.nl (voor kant en klare spellen om je bijeenkomst anders vorm te geven) www.wageningsmethode.nl
