Energienetten ten dienste van de samenleving

Energienetten ten dienste van de samenleving

Inhoud

Colofon Deze brochure kwam tot stand in collegiale samenwerking tussen vertegenwoordigers van alle netbeheerders aangesloten bij Synergrid. Ook de foto’s werden aangeleverd door de leden. Verantwoordelijk uitgever: Ferdinand de Lichtervelde Synergrid vzw Palmerstonlaan 4, 1000 Brussel Contact [email protected] Website www.synergrid.be Lay-out Grafisch ontwerpbureau Lee Berg bvba, Erpe-Mere Druk Goekint Graphics, Oostende Deze brochure is eveneens verkrijgbaar in het Frans, het Engels en het Duits.

Woord van de voorzitter

3

Charter van Synergrid

4

Integratie in de samenleving

5

Getransporteerde en verdeelde energie

7

Verleende diensten

10

België en Europa

15

Regelgevend kader

17

Menselijk kapitaal en werkgelegenheid

18

Investeringen

20

Organisatie van de markt en voornaamste actoren

24

Leden Synergrid en hun websites

25

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D W O O R D VA N D E V O O R Z I T T E R

Woord van de voorzitter Geachte lezer, De vrijmaking van de markt heeft het landschap in de elektriciteits- en gassector in sterke mate veranderd. De Europese, federale en regionale wetgevers hebben in deze nieuwe omgeving een sleutelrol toegekend aan de netbeheerders, als schakels tussen enerzijds de verscheidene binnen- en buitenlandse producenten, leveranciers en verkopers van energie, en anderzijds de verbruikers, die vrij hun leveranciers kunnen kiezen. Een rol die van essentieel belang is om de vlotte werking van de markt, het spel van de vrije concurrentie tussen de marktspelers én de energiebevoorrading van alle consumenten, klein en groot, op een zo betrouwbaar en efficiënt mogelijke wijze te laten verlopen. De transmissienetbeheerder voor de elektriciteit, de vervoernetbeheerder voor het aardgas en de distributienetbeheerders die elektriciteit en aardgas tot bij de eindverbruiker brengen, hebben elk zeer specifieke opdrachten, maar die zijn wel gelijkaardig en gebaseerd op dezelfde principes: • Zij stellen netten ter beschikking van hun klanten en verlenen hen toegang, op een transparante en niet-discriminerende wijze, tegen een billijke vergoeding. • Zij staan in voor een veilig, kwaliteitsvol en bedrijfszeker vervoer van de energie doorheen hun netten en waken over de goede werking ervan tegen de laagste kostprijs. • Zij onderhouden en ontwikkelen deze netten en de bijhorende infrastructuur om vandaag en in de toekomst te blijven beantwoorden aan de verschuivingen en de aangroei van het verbruik en de vraag van de markt. • Zij dragen bij tot de uitvoering van het overheidsbeleid inzake verminderde uitstoot van broeikasgassen, verhoogd aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie en promotie van rationeel energiegebruik. Gezien de unieke rol die elk van de netbeheerders op zijn terrein vervult en de belangrijke maatschappelijke opdracht die eraan verbonden is, is hun werking wettelijk verankerd en gereguleerd, zowel op federaal als op gewestelijk niveau. Synergrid, de federatie van netbeheerders in België, en elk van zijn leden afzonderlijk, willen zich echter verder engageren dan tot het louter vervullen van de wettelijke opdracht en het respecteren van het regulerend kader. Daarom hebben de leden van Synergrid via een Charter uitdrukking willen geven aan hun engagement en hun visie over de wijze waarop zij hun rol willen vervullen ten dienste van de samenleving. Als voorzitter van Synergrid en in naam van alle leden van onze vereniging en hun 11 000 medewerkers ben ik bijzonder trots u dit Charter voor te leggen. Het is de leidraad van deze brochure die als doel heeft u het nieuwe Belgische energielandschap te helpen verkennen. Ik wens u veel leesplezier.

Daniel Dobbeni Voorzitter van Synergrid

3

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G CHARTER SYNERGRID

Charter van Synergrid Via dit Charter verbinden de leden van Synergrid zich ertoe om hun opdrachten in de energiemarkt en de samenleving te vervullen vanuit de volgende visie en waarden.

Onafhankelijkheid De netbeheerders voeren hun opdrachten en hun beleid uit op volstrekt onafhankelijke wijze tegenover de andere marktspelers. Hun beleid stoelt op regels van Corporate Governance en is ingegeven door de behoeften van de verbruikers, de samenleving en de energiemarkt.

Transparantie De netbeheerders oefenen hun opdrachten en activiteiten uit in alle transparantie. Dat houdt onder meer in: • een transparante organisatie, structuur en beleid • een duidelijke informatieverstrekking aan alle marktspelers die betrokken partij zijn door hun activiteiten, hun werking, hun geplande investeringen en projecten • een accurate rapportering van de gevraagde gegevens aan de regulatoren en betrokken overheden.

Openheid en dialoog De netbeheerders oefenen hun activiteiten uit in een open en constructieve dialoog met alle betrokken partijen omtrent de dienstverlening aan de klanten. Zij hebben oor naar de verwachtingen van de omwonenden van de infrastructuur, zijn bereikbaar voor de eindverbruikers en staan open voor de vragen van pers en publiek.

Betrouwbaarheid De bedrijfszekere werking van de netten is essentieel. Een professioneel, technisch en economisch doordacht beheer van de infrastructuur, de energiedoorstroming en de bijhorende diensten moeten daarvoor borg staan. De veiligheid van eigen medewerkers, aannemers en publiek zijn steeds prioritair.

Dienstverlening en maatschappelijke verantwoordelijkheid

Synergrid

Synergrid verenigt alle netbeheerders voor elektriciteit en aardgas in België, zowel de transportnetbeheerders, als de distributienetbeheerders. In diverse commissies en werkgroepen binnen Synergrid delen de netbeheerders hun expertise en ervaring om hun opdrachten steeds efficiënter uit te voeren en hun dienstverlening aan de netgebruikers en de samenleving in het algemeen voortdurend te verbeteren. Voor de onderwerpen die alle netbeheerders aanbelangen, is Synergrid een bevoorrecht gesprekspartner om vragen te beantwoorden en de standpunten van zijn leden bekend te maken. Synergrid behartigt de belangen van zijn leden en ijvert voor een optimaal werkingskader voor de netbeheerders.

De netbeheerders zijn zich ten volle bewust van de maatschappelijke verantwoordelijkheid die hun rol in de energiemarkt met zich brengt. Zij willen deze ten volle opnemen, door hun activiteiten vanuit een streven naar duurzame ontwikkeling proactief uit te bouwen, door hun rol op het vlak van de openbare dienstverlening waar te maken en door hun kennis en expertise ten dienste te stellen van de samenleving.

4

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D I N T E G R AT I E I N D E S A M E N L E V I N G

Integratie in de samenleving Netten beheren in harmonie met de samenleving De netten hebben een bijzondere plaats in de vrijgemaakte energiemarkt. De netbeheerders hebben specifieke verantwoordelijkheden, ten aanzien van zowel de markt als van de samenleving in haar geheel.

De netten: unieke infrastructuren Dat zowel de transport- als de distributienetten een aparte plaats bekleden in de markt, ligt aan het concept zelf van de vrije energiemarkt. Waar de producenten en de leveranciers in concurrentie gaan met elkaar, zijn de netten unieke infrastructuren die een noodzakelijke verbinding vormen tussen de energiebron en de energieverbruikers. Er is sprake van een ‘natuurlijk monopolie’ om twee essentiële redenen: • De netinfrastructuren zijn zeer kapitaalintensief en het is ondenkbaar dat de gemeenschap zou opdraaien voor een ontdubbeling van de netten. Een unieke infrastructuur is ook technisch gezien de meest aangewezen oplossing. • De netten hebben ontegensprekelijk een impact op milieu en urbanisme. De netbeheerders doen er alles aan om die impact zoveel mogelijk in te perken. Dat ‘natuurlijk’ monopolie is door de wetgever bevestigd tot een ‘wettelijk’ monopolie.

Het monopolie - in evenwicht gehouden door regulering - geeft aanleiding tot een specifieke relatie met de overheden De monopoliesituatie heeft een aantal bijzondere verplichtingen en verantwoordelijkheden als gevolg. Het monopolie heeft als tegengewicht een regulering door de overheden. Die regulering heeft als doel de verbruikers en de samenleving in haar geheel de waarborg te bieden dat de netbeheerders hun opdracht vervullen overeenkomstig hun mandaat en zonder voordeel te halen uit hun monopoliesituatie. De regulering ziet met name toe: • op de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de netbeheerders ten aanzien van de verschillende concurrerende marktspelers. • op de economische performantie van de netbeheerders, onder meer via een controle op de toegepaste tarieven. De tarieven zijn de weerspiegeling van de reële kosten, vermeerderd met een billijke vergoeding voor het geïnvesteerde kapitaal.

5

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G I N T E G R AT I E I N D E S A M E N L E V I N G

De netbeheerders vervullen hun specifieke opdrachten in samenwerking met de overheden Elektriciteit en aardgas zijn een basisbehoefte, zowel voor particulieren, bedrijven en organisaties als voor de economie in het algemeen. Bevoorradingszekerheid is daarom een noodzaak. De netbeheerders moeten, in overleg met de overheid en met de regulatoren, streven naar een economisch optimum in het uitvoeren van hun opdrachten en tegelijk tegemoetkomen aan de verwachtingen van de samenleving. • Bevoorradingszekerheid: de kwaliteit van de netten en hun beheer moeten van die aard zijn dat de energiebevoorrading van het land en zijn inwoners absoluut niet in het gedrang komt. • Kwaliteit van de levering: de netbeheerders hebben verplichtingen inzake de kwaliteit van de levering van energie. Die moet beantwoorden aan de normen opgelegd door de bevoegde overheden. • Veiligheid: de infrastructuren moeten beantwoorden aan strenge veiligheidsnormen en –voorschriften. Zij houden immers potentiële risico’s in, zowel voor de medewerkers van de netbeheerders en van hun onderaannemers als voor derden, waaronder het grote publiek. De normen voor de exploitatie, het onderhoud en de monitoring van de installaties zijn derhalve ook van toepassing op het openbaar domein. Daarom ook is er continu overleg met de hulpdiensten en met de politie. In nauwe samen-

6

werking met de bevoegde federale en Vlaamse instanties zijn twee internettoepassingen ontwikkeld die het mogelijk maken om de ondergrondse infrastructuren in een bepaalde zone snel en accuraat te identificeren en op die manier ongevallen te voorkomen. De ontwerpbureau’s en aannemers kunnen hun werven melden en inlichtingen opvragen via de portaalsites KLIM-CICC (Federaal Kabels en Lijnen Informatie Meldpunt) en KLIP (Kabel en Leiding InformatiePortaal) van het Vlaams Gewest. • Milieuzorg: de netbeheerders zien er samen met de bevoegde overheden op toe dat hun infrastructuren worden geïntegreerd in het beleid van ruimtelijke ordening en, in het algemeen, in het landschap of in de stad. Het milieucriterium wordt in acht genomen vanaf de netontwikkelingsstudies, en de plaatselijke leefgemeenschappen worden betrokken in het vergunningsproces. De milieuzorg van de netbeheerders houdt ook in dat het openbaar leven zo weinig mogelijk wordt verstoord (minimale impact, goede voorbereiding en groepering van de wegenwerken in de mate van het mogelijke). • Specifieke opdrachten van openbaredienstverlening: de netbeheerders dragen bij tot het vervullen van specifieke openbaredienstverplichtingen, zoals het promoten van rationeel energiegebruik, het ontwikkelen van hernieuwbare energie, de openbare verlichting, de sociale omkadering van kansarme gebruikers, enzovoort.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D GETRANSPORTEERDE EN VERDEELDE ENERGIE

Getransporteerde en verdeelde energie Aandeel in het finale energieverbruik in België Meer dan 40 % van de finaal verbruikte energie in België wordt vervoerd door de netbeheerders voor elektriciteit en aardgas. Dat geeft aan hoe belangrijk hun rol wel is, zowel voor de industrie als voor de tertiaire en huishoudelijke sectoren. De energie die de leden van Synergrid toeleveren, zorgt voor verlichting, drijfkracht, huiselijk comfort, verwarming en nog zoveel meer.

Finale energieverbruik in België

Hernieuwbare 1.3% Warmte Vaste brandstoffen 1.0% 5.1%

Petroleum 49.2%

Elektriciteit 16.8%

Aardgas 26.5%

Bron: Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie (cijfers 2005).

7

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G GETRANSPORTEERDE EN VERDEELDE ENERGIE

ELEKTRICITEITSSTROMEN Productie

Transmissie

Transit

Transit

FR

NL

Grote industriële afnemers

Lokale transmissie en/of distributie

Lokale productie

Rechtstreekse verbruikers

Distributie

Woningen

Tertiaire sector Appartementsgebouwen

KMO’s

Elektriciteitsstromen Om de elektriciteit vanuit de binnen- en buitenlandse productiecentra tot bij de verschillende types verbruikers te brengen, staat een uitgebreid netwerk aan hoog-, midden- en laagspanningsinstallaties ter beschikking. De netten zijn sterk vermaasd, zowel op een zelfde spanningsniveau als tussen de verschillende spanningen onderling. Dit maakt het mogelijk de verbruikers langs diverse wegen te bevoorraden, wat een grote leveringszekerheid biedt. Het net bestaat uit bovengrondse lijnen, ondergrondse kabelverbindingen, schakelstations, transformatiestations en -cabines. Deze laatste vormen de knooppunten in het net, waar energie getransformeerd wordt op verschillende spanningen en de stromen kunnen worden omgeleid. Het transmissienet, beheerd door Elia, vormt op het 380 kV-niveau de ruggengraat van het Belgische en Europese net. Langs deze lijnen verlopen de internationale energie-uitwisselingen. Op dit net zijn ook de grote elektriciteitscentrales aangesloten. De 220 kV-

8

en 150 kV-verbindingen vervoeren de elektriciteit naar de belangrijke verbruikscentra en brengen de energie naar alle delen van het land. De middelgrote productie-eenheden, zoals de STEG-centrales (stoom- en gasturbine), de waterkrachtcentrales en de windmolenparken, injecteren hun geproduceerde energie op lagere spanningsniveau’s. Een aantal industriële grootverbruikers zijn rechtstreeks op het hoogspanningsnet van Elia aangesloten. Het transmissienet zorgt verder voor de verbinding met de distributienetten. De distributienetbeheerders nemen hoogspanningsenergie af, doorgaans via 70 kVen 36 kV-verbindingen of na transformatie naar middenspanning (lager dan 20 kV). Zij verdelen de energie dan op lagere spanningen tot bij de gezinnen, de KMO’s, de professionele en tertiaire verbruikers en de bedrijven. Bovendien wordt ook lokaal op de distributienetten elektriciteit geïnjecteerd door kleine productie-eenheden (warmtekrachtinstallaties, hernieuwbare energie...).

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D GETRANSPORTEERDE EN VERDEELDE ENERGIE

AARDGASSTROMEN Invoer

Vervoer en Transit

LNG-terminal

Hub

Samendrukkingsstation

DEU

NL FR Elektriciteitscentrale

Industrie

Opslag

Transit

Drukreduceerstation

Distributie

Woningen

Tertiaire sector Appartementsgebouwen

KMO’s

Aardgasstromen Aardgas is afkomstig van een beperkt aantal landen. Vandaar wordt het over zeer grote afstanden vervoerd naar de verschillende eindverbruikersmarkten via ondergrondse of onderzeese pijpleidingen of met schepen die vloeibaar aardgas vervoeren (LNG - liquefied natural gas). Fluxys beheert het transport van aardgas vanaf de grens tot bij de grote industriële verbruikers, de elektriciteitscentrales en de distributienetten. Fluxys beheert ook de aardgasstromen van grens tot grens voor de doorvoer naar andere eindverbruikersmarkten.

Drukreduceerstations vormen de schakel tussen het hogedruknetwerk van Fluxys en de netten van de distributienetbeheerders. Fluxys vervoert aardgas immers onder hoge druk en die druk moet worden verlaagd voordat het aardgas in de distributienetten komt. De distributienetten brengen het aardgas verder tot bij de gebruiker. Distributienetbeheerders zijn net zoals de transportnetbeheerder verantwoordelijk voor het beheer, het onderhoud en de verdere ontwikkeling van hun net.

In Loenhout exploiteert Fluxys al ruim 20 jaar een ondergrondse aardgasopslag. In de zomer slaat Fluxys aardgas op voor de aardgasleveranciers, zodat zij over een buffer beschikken voor de hogere vraag in de winter.

9

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G VERLEENDE DIENSTEN

Verleende diensten Algemene opdracht van de netbeheerders In de vrijgemaakte elektriciteits- en gasmarkt nemen de netbeheerders een bijzondere plaats in. Waar producenten, leveranciers en verkopers van energie vrij met elkaar concurreren, is dat voor het beheer van het transmissienet voor elektriciteit, het gastransportnet, en de gas- en elektriciteitsdistributienetten niet het geval, in hoofdzaak om redenen van economische efficiëntie en duurzame ontwikkeling. Het zou immers economisch noch ecologisch verantwoord zijn en voor de gemeenschap niet aanvaardbaar om verscheidene netten naast elkaar aan te leggen. Daar alle marktspelers op een zelfde wijze en tegen dezelfde voorwaarden gebruik moeten kunnen maken van deze netten, hebben de netbeheerders zeer specifieke opdrachten gekregen, die wettelijk vastgelegd en gereguleerd zijn. Hun eerste belangrijke opdracht bestaat erin alle netgebruikers en leveranciers op een transparante en niet-discriminerende wijze toegang te verlenen tot hun netten. Zij moeten hun netten ter beschikking stellen en het technisch mogelijk maken dat netgebruikers energietransporten plannen en uitvoeren. De netbeheerders zijn daarom ook betrokken bij de invoer van energie, het doorvoeren naar de verschillende binnenlandse afnemers en de uitvoer naar buitenlandse verbruikers. Het 24 uur op 24 controleren van al deze energiestro-

10

men en alle kwaliteitsbepalende parameters, is daar een logisch afgeleide functie van. Het maken van de aan de behoeften aangepaste aansluitingen van de injectie- en afnamepunten is een van de kerntaken van de netbeheerders. Omdat verscheidene marktspelers in open concurrentie met elkaar staan en gebruik maken van dezelfde netten, is monitoring een noodzaak. De netbeheerders meten continu alle injectie- en verbruiksgegevens. De netbeheerders zien er ook op toe dat er steeds voldoende capaciteit in de elektriciteits- of gasleidingen beschikbaar is om de energietoevoer op te vangen en ter bestemming te brengen. De energievraag wordt meer en meer internationaal gestuurd. De netinfrastructuur moet daarom regelmatig worden aangepast, verbeterd en uitgebreid. De netbeheerders zetten hiertoe de meest efficiënte middelen in, uitgaande van investeringsplannen die door de bevoegde overheden worden goedgekeurd. Tenslotte is een preventief onderhoud van de infrastructuur van essentieel belang voor een goede werking van de netten en de energievoorziening. Dit omvat zowel onderhoud en regelmatige controles van de infrastructuur, als herstellen van defecten, waarvoor de ploegen van de netbeheerders zo nodig dag en nacht uitrukken.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D VERLEENDE DIENSTEN

Opdrachten voor transmissie en distributie van elektriciteit Transmissienetbeheerder Elia De federale overheid heeft Elia officieel aangeduid als transmissienetbeheerder voor de netten van 380 kV tot 150 kV. De Gewesten hebben Elia tevens aangesteld als beheerder van netten van 70 kV tot 30 kV. Naast de uitbouw en het onderhoud van zijn net om een optimaal beheer van de elektriciteitsstromen mogelijk te maken, is Elia ook verantwoordelijk voor het verlenen van toegang tot de netten. Daarbij staat Elia ook in voor de studie en realisatie van de aansluiting van zijn klanten op zijn net. Interventieploegen staan dag en nacht klaar om storingen en defecten te verhelpen op een netwerk van meer dan 8000 km leidingen en 800 transformatorposten. Elia staat eveneens in voor het beheer van het Belgisch elektrisch systeem op de netten van 380 kv tot 30 kv en voor het evenwicht tussen productie en verbruik. Dat evenwicht is uiterst belangrijk. Elektriciteit moet immers worden geproduceerd op het ogenblik dat ze wordt verbruikt, want zij kan nauwelijks worden opgeslagen.

openbaredienstverplichtingen opleggen. Op federaal niveau is de transmissienetbeheerder verplicht om groenestroomcertificaten van de producenten te kopen tegen vaste prijzen, die hoger kunnen zijn dan de marktprijs. De certificaten worden door Elia tegen marktprijs verkocht aan leveranciers. Om hernieuwbare energie te promoten, worden producenten en/ of gebruikers van deze ‘groene elektriciteit’ bevoordeeld: productie-eenheden van hernieuwbare energie of warmtekrachtkoppelingeenheden hebben, bijvoorbeeld, lagere transmissie- en aansluitingstarieven. Elia zal ook ten belope van 25 miljoen euro de kabelverbindingen financieren die nodig zijn om de energie van de windmolenparken in zee naar het vasteland te transporteren. Ook op regionaal vlak heeft Elia een opdracht inzake openbaredienstverplichtingen. Zo bestaat in de drie gewesten een systeem van de groenestroomcertificaten. Elia treedt op bij de behandeling van de groenestroomcertificaten in Vlaanderen en op federaal vlak. Verder legt de wetgeving de netbeheerders op om rationeel energiegebruik te verbeteren bij de verbruikers die zijn aangesloten op hun netten. Elia biedt in dat kader toelagen voor audits betreffende rationeel energiegebruik en voor energiebesparende investeringen.

Door zijn centrale rol in de Belgische en Europese elektriciteitsmarkt, heeft de transmissienetbeheerder ook een opdracht van marktfacilitator. Elia ontwerpt marktmechanismen die de vrije doorstroming van elektriciteit bevorderen. Een aantal markante realisaties zijn het internetsysteem voor de nominaties, de oprichting van een hub die bilaterale uitwisselingen tussen toegangsverantwoordelijke netgebruikers mogelijk maakt, een dienst om de onevenwichten van deze toegangsverantwoordelijke partijen op te lossen en de oprichting van Belpex, de Belgische elektriciteitsbeurs voor verkoop met levering de volgende dag. Belpex is de enige elektriciteitsbeurs ter wereld met trilaterale marktkoppeling, met name met de Franse energiebeurs Powernext en de Nederlandse APX. Zoals voorzien door het Europees recht mogen de Belgische federale en regionale wetgevingen aan de transmissienetbeheerder en aan de netbeheerders

11

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G VERLEENDE DIENSTEN

gegevens van de aansluiting als de door de leveranciers verstrekte gegevens over de klant. De distributienetbeheerders hebben gemeenschappelijke procedures en administratieve processen ontwikkeld om de meter- en klantgegevens uit te wisselen die nodig zijn voor een vlotte marktwerking. Die uitwisseling is een complex gebeuren, gelet op het grote aantal marktspelers (meerdere leveranciers), het grote aantal klanten (5,6 miljoen) en de noodzaak om de gegevens vertrouwelijk te verwerken. Naast die opdrachten die rechtstreeks met het netbeheer te maken hebben, voeren de distributienetbeheerders ook een aantal openbaredienstverplichtingen uit die zijn opgelegd door de gewestelijke overheden. De distributienetbeheerder is verplicht om elke residentiele aansluiting, die conform de geldende technische reglementen wordt gevraagd, ook effectief uit te voeren. Er zijn diverse procedures en systemen uitgewerkt, verschillend van gewest tot gewest, die maken dat elektriciteit en aardgas –toch een basisbehoefte in onze moderne samenleving– zolang mogelijk beschikbaar zijn voor iedereen: budgetmeter, vermogenbegrenzer, beschermde klanten, levering door de distributienetbeheerder, lokale adviescommissie, enz.

Distributienetbeheerders elektriciteit De distributienetbeheerders elektriciteit beheren, onderhouden en ontwikkelen de laagspanningsnetten (minder dan 1 000 volt) en de middenspanningsnetten (tussen 1 en 70 kilovolt). Werken aan de distributienetten is vanzelfsprekend de eerste opdracht van de distributienetbeheerders elektriciteit: • nieuwe leidingen aanleggen, verbindingen maken tussen de netten en de infrastructuur (cabines, transformatorstations), luchtlijnen ondergronds brengen… • netten en infrastructuur onderhouden • de netkwaliteit bewaken • schakelingen op het net uitvoeren. Werken aan aansluitingen behoort eveneens tot het takenpakket: nieuwe aansluitingen maken, bestaande aansluitingen aanpassen, meters plaatsen of verzwaren om tegemoet te komen aan de stijgende behoeften van de klanten. De controlecentra van de distributienetbeheerders bewaken de distributienetten de klok rond. Dag en nacht staan interventieploegen klaar om storingen en defecten te verhelpen op een net van zo’n 200 000 km leidingen. De distributienetbeheerders zijn ook verantwoordelijk voor het opnemen van de meterstanden van de 5,6 miljoen eindverbruikers. Zij valideren de verbruiksgegevens en sturen ze door naar de leveranciers voor facturatie. De gegevens over de aansluitingen houden de distributienetbeheerders bij in het toegangsregister. Daarin krijgt elke aansluiting een unieke identificatiecode: de EAN-code. Het register bevat zowel de technische

12

De distributienetbeheerders dragen eveneens bij tot de bevordering van het rationeel energiegebruik. Zij informeren en sensibiliseren hun klanten om zuinig om te springen met energie, om energiezuinige toestellen te gebruiken en energiebewust te bouwen en verbouwen. Dat gebeurt door middel van brochures, websites, sensibiliseringscampagnes, premies en dergelijke meer.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D VERLEENDE DIENSTEN

Opdrachten voor vervoer en distributie van aardgas Vervoernetbeheerder Fluxys De ingangspunten op het Fluxys-net zijn de aardgaspoorten waarlangs ons land in verbinding staat met de aanvoer via pijpleidingen uit Nederland, Noorwegen, Rusland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk en wereldwijd per schip uit alle landen die vloeibaar aardgas produceren (LNG). Met zijn 18 ingangspunten is het net van Fluxys één van de best geïnterconnecteerde netten in West Europa. Fluxys biedt transportdiensten aan voor de doorstroming van aardgas naar afnamepunten in België op het Fluxys-vervoernet na ontvangst van een equivalente hoeveelheid aardgas op één van de ingangspunten van het net. Een belangrijke taak die Fluxys hierbij uitvoert is het evenwicht van het netwerk bewaken. De opdracht van Fluxys bestaat erin steeds voldoende capaciteit ter beschikking te stellen om de behoeften te dekken. Om de groei van de vraag te kunnen beantwoorden en voldoende capaciteit te blijven aanbieden moet Fluxys snel op die evoluties inspelen. Het aantrekken van internationale transitstromen speelt in het voordeel van de Belgische eindverbruikers. Elke nieuwe transitstroom ontsluit immers ook een nieuwe bron voor de Belgische markt. De transitactiviteit brengt voor de Belgische eindverbruikers ook belangrijke schaalvoordelen mee qua investeringen en operationele kosten, doordat de transit- en transportinfrastructuur geïntegreerd worden beheerd. In tegenstelling tot elektriciteit wordt aardgas in opslag gehouden zodat leveranciers bij piekvraag over

een buffer beschikken. Fluxys beschikt over een ondergrondse opslaginstallatie in Loenhout voor gasvormig aardgas en een piekbesnoeiïngsinstallatie in Dudzele voor vloeibaar aardgas. Het is vooral de huishoudelijke verwarmingsmarkt die een uitgesproken seizoengebonden verbruiksprofiel heeft: in de winter wordt voor verwarming beduidend meer aardgas verbruikt dan in de zomer. Daar staat tegenover dat de opslagcapaciteit in België omwille van de ongunstige geologie beperkt is. De gaswet houdt met die twee elementen rekening en bepaalt daarom dat de opslagcapaciteit bij voorrang moet worden toegewezen aan leveranciers die de distributie bevoorraden. Op de LNG-terminal in Zeebrugge ontvangt Fluxys schepen met LNG, dat daar in buffer wordt gehouden en na hervergassing in het pijpleidingennet wordt gestuurd. De langetermijncapaciteiten op de LNGterminal waren tot 1 april 2007 volledig gereserveerd door één terminalgebruiker. Vanaf dat moment startten nieuwe langetermijncontracten met drie terminalgebruikers en is er dus sprake van een ‘multishipper’ omgeving. Fluxys biedt traders een pakket diensten aan zodat ze vlot aardgas kunnen verhandelen op Hub Zeebrugge, de belangrijkste internationale kortetermijnmarkt voor aardgas in Europa. In het najaar van 2006 lanceerde Fluxys de ZEE Platform Service, die de fysieke toegang tot Hub Zeebrugge vereenvoudigt en de netgebruikers een maximale flexibiliteit biedt in het gebruik van het Fluxys-net om aardgas naar en vanuit de Hub te vervoeren.

13

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G VERLEENDE DIENSTEN

Distributienetbeheerders aardgas De opdrachten van de distributienetbeheerders op het vlak van aardgasdistributie - lagedruknetten (minder dan 1 bar) en middendruknetten (tussen 1 en 15 bar) - zijn gelijklopend met deze voor de elektriciteitsdistributie. Werken aan de distributienetten is ook voor aardgas de eerste opdracht van de distributienetbeheerders: • nieuwe leidingen aanleggen, verbindingen maken tussen de netten en de infrastructuur (drukreduceerstations, cabines), verouderende leidingen vervangen • netten en infrastructuur onderhouden • de netkwaliteit bewaken. Werken aan aardgasleidingen is echter wel significant verschillend van werken aan elektriciteitsleidingen. Waar het bij elektriciteit om veiligheidsredenen de regel is om spanningloos te werken aan de leidingen, liggen de zaken voor aardgas anders. Daar wordt meestal gewerkt op leidingen die onder gasdruk blijven. Aangezien aardgas slechts ontvlambaar is bij een zeer specifieke mengeling met lucht (tussen 5 en 15%), is het inderdaad veiliger het net onder druk te houden. Het wegnemen van de gasdruk in de leidingen vereist belangrijke veiligheidsmaatregelen. Men moet er zich eerst van vergewissen dat alle toestellen bij de klanten op een veilige manier kunnen worden heropgestart en dat alle leidingen volledig ontlucht zijn vooraleer de gasdruk kan worden hersteld. Werken aan aansluitingen behoort eveneens tot het takenpakket: nieuwe aansluitingen maken, bestaande aansluitingen versterken, meters plaatsen, klantencabines installeren om in te spelen op nieuwe of toegenomen behoeften van de verbruikers. De controlecentra bewaken de distributienetten voor aardgas 24 uur op 24. Dag en nacht staan interventieploegen klaar om storingen en defecten te verhelpen. Omdat aardgas reukloos is, voegen de distributienetbeheerders een reukstof toe, zodat een eventueel lek gemakkelijker kan worden opgespoord.

14

De distributienetbeheerders zijn ook hier verantwoordelijk voor het opnemen van de meterstanden. Zij valideren de verbruiksgegevens en sturen ze door naar de leveranciers. Net zoals voor elektriciteit houden de distributienetbeheerders aardgas de gegevens over de aansluitingen bij in het toegangsregister. De distributienetbeheerders hebben gemeenschappelijke procedures ontwikkeld om de meter- en klantgegevens uit te wisselen die nodig zijn voor een vlotte marktwerking. Die uitwisseling is een complex gebeuren, gelet op het grote aantal marktspelers, het grote aantal klanten en de noodzaak om de gegevens vertrouwelijk te verwerken. De distributienetbeheerders voeren ook een aantal openbaredienstverplichtingen uit die zijn opgelegd door de gewestelijke overheden. Zo wil de overheid dat aardgas beschikbaar is voor een zo groot mogelijk aantal gebruikers. Zij gaat er immers van uit dat het gebruik van aardgas bijdraagt tot de bescherming van het leefmilieu, omdat bij de verbranding minder CO2 vrijkomt dan bij de andere fossiele brandstoffen. Daarom heeft het Vlaams Gewest beslist dat in 2015 95% van de woningen in woongebieden aansluitbaar moeten zijn op het aardgasnet, en in 2020 zelfs 99%. In het Waalse Gewest is er een verplichting om een standaard aardgasaansluiting gratis aan te bieden en spoort de overheid aan om de netten uit te breiden. In Brussel kan vandaag al vrijwel iedereen beschikken over aardgas. Daarentegen geldt in de drie gewesten een verbod om de gasbevoorrading af te sluiten in de wintermaanden. De distributienetbeheerders dragen ook bij tot het bevorderen van het rationeel energiegebruik. Zij sensibiliseren hun klanten om zuinig om te springen met energie, om energiezuinige toestellen te gebruiken en energiebewust te bouwen en verbouwen. Dat gebeurt door middel van brochures, websites, sensibiliseringscampagnes, premies en dergelijke meer.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D B E L G I Ë E N E U R O PA

België en Europa Het Elia-net: knooppunt van elektriciteitverkeer in Europa Înäʎ6ʈ˜ÌiÀVœ˜˜iV̈i˜iÌʓiÌʅœœ}ë>˜˜ˆ˜}ÃÃÌ>̈œ˜Ã

België ligt centraal tussen de Franse en de Noord-Europese markt, zodat het transmissienet van Elia een essentieel knooppunt is in Europa. Een belangrijk deel van de energie die doorheen het Elia-net stroomt, is bestemd voor transit. Het Elia-net is via de koppelingen met Frankrijk en Nederland verbonden met het Europese net, binnen de UCTE-zone (Unie voor de Coördinatie van het Transport van Elektriciteit). Die omvat de netten van 23 landen, die volgens dezelfde technische criteria worden uitgebaat om onderlinge bijstand en optimale bedrijfszekerheid mogelijk te maken. Via deze internationale interconnecties zijn grensoverschrijdende energie-uitwisselingen mogelijk en kan een geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt tot stand komen. Een essentiële factor daarbij is echter de capaciteit. De verbindingen werden oorspronkelijk niet geconcipieerd met het oog op intensieve uitwisselingen in een vrije markt, maar alleen om onderlinge bijstand mogelijk te maken.

Elia levert grote inspanningen om die capaciteit uit te breiden en een optimale spreiding van de energiestromen over zijn net mogelijk te maken. Het transmissienet is in staat om 32 tot 37% van het nationale verbruik in te voeren. Daarmee staat België inzake openheidsgraad op de derde plaats. Op die manier is België op een paar jaar tijd uitgegroeid tot een essentieel knooppunt van de Europese elektriciteitsmarkt. Een andere belangrijke factor voor een evenwichtig functionerende elektriciteitsmarkt, zijn geharmoniseerde marktregels. ETSO, de European Transmission System Operators, dat de transmissienetbeheerders van 29 Europese landen verenigt, ijvert voor het ontwikkelen en harmoniseren van regels die optimale uitwisselingskansen en een bedrijfszekere netexploitatie op Europees vlak mogelijk maken. Elia speelt daarin een bepalende en leidende rol.

15

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G B E L G I Ë E N E U R O PA

Het Fluxys-net: draaischijf voor de transnationale aardgasstromen in Europa

6 ,  "  ,

"",- 
-6 

,
/-

>̈œ˜> Àˆ`Ê>Ã

°" Ê >ÃÌÀ>˜Ã«œÀÌ 7ˆ˜}>à ,/Ê>â

,
,

1/-
-œÌi}

-*


<7/- ,
/


18  1,

Aardgas kan op twee manieren van het ontginningsgebied naar de consumenten worden gebracht: via pijpleidingen of via LNG-tankers (liquefied natural gas, vloeibaar aardgas). De LNG-optie wordt voornamelijk gekozen voor bronnen die ver van de verbruiksmarkt gelegen zijn. Zo wordt in België LNG ingevoerd vanuit Algerije, Qatar, Egypte en Nigeria. Gezien de evolutie in de afhankelijkheid van Europa van verre aardgasbronnen zal het belang van LNG in de toekomst alleen maar toenemen. Met de capaciteit die de terminal van Zeebrugge vandaag heeft, kunnen aardgasleveranciers ongeveer een derde van het verbruik in België via LNG dekken. Momenteel wordt de capaciteit van de terminal verdubbeld, zodat vanaf 2008 110 schepen per jaar kunnen worden ontvangen, in plaats van 60 vandaag. Sinds zijn ingebruikneming in 1987 hebben al ongeveer 1 000 schepen hun lading gelost op de terminal.

16

<7/- ,
""-/‡ /


1,"*


Op 25 jaar tijd is België een echte draaischijf geworden voor de transnationale aardgasstromen in WestEuropa. België ligt op de Noord-Zuid-as waarop aardgas van de Noorse gasvelden naar Zuid-Europa wordt gebracht. En ook op de Oost-West-as, waarop aardgas kan worden overgebracht vanuit Groot-Brittannië naar het continent, en Russisch aardgas via Duitsland en het Belgische net naar Groot-Brittannië kan worden vervoerd. Bovendien is Zeebrugge de thuishaven van Hub Zeebrugge, de belangrijkste kortetermijnmarkt in continentaal Europa, waar internationale aardgashandelaars dagelijks drie keer meer aardgas kopen en verkopen dan het hoogste dagverbruik in België.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D REGELGEVEND KADER

Regelgevend kader Bevoegde overheden

Regulatoren

De energiemarkt in België is geregeld door federale wetten, koninklijke en ministeriële besluiten, gewestelijke decreten, ordonnanties en besluiten die met de Europese richtlijnen rekening moeten houden.

De door de overheid opgerichte regulatoren zien erop toe dat alle marktspelers in de vrije energiemarkt de vastgelegde werkingsregels naleven. Zij hebben een controlerende en adviserende taak.

De Federale Overheid is bevoegd voor: • het toezicht op de bevoorrading van elektriciteit en aardgas • de transmissie van elektriciteit over het hoogspanningsnet (hoger dan 70 kV) • de opslag en het vervoer van aardgas • het beheer van de LNG terminal • de klassieke en nucleaire productie van elektriciteit • de maximumprijzen elektriciteit en aardgas voor eindafnemers • de nettarieven.

CREG - Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas

De Gewesten zijn bevoegd voor: • de lokale transmissie en de distributie van elektriciteit op een spanning lager dan of gelijk aan 70 kV • de distributie van aardgas • de productie van elektriciteit op basis van hernieuwbare energiebronnen en warmtekrachtkoppeling (WKK) • de milieuaspecten • het rationeel energiegebruik (REG) • de sociale aspecten.

Vrije markt voor elektriciteit en aardgas Elke gebruiker in België kan sinds 1 januari 2007 zijn energieleverancier vrij kiezen. In overeenstemming met de richtlijnen van de Europese Unie werden de activiteiten ‘energie verkopen’ en ‘produceren’ losgekoppeld van de activiteit ‘netten beheren’ om in de geliberaliseerde markt identieke concurrentievoorwaarden tussen de verschillende leveranciers van energie te waarborgen.

De CREG is een autonoom federaal organisme dat onder meer met twee belangrijke opdrachten belast is: • een raadgevende taak ten behoeve van de federale overheid inzake de organisatie en werking van de elektriciteits- en gasmarkt • een algemene taak van toezicht en controle op de toepassing van de betreffende wetten en reglementen. Ze heeft ook als taak de tarieven van de netbeheerders goed te keuren voor het gebruik van hun netten en voor alle bijhorende werken en diensten.

BRUGEL - CWaPE - VREG De drie gewesten hebben elk een regulator aangesteld om hen te adviseren in de vrijgemaakte energiemarkt: • Brussels Hoofdstedelijk Gewest: BRUGEL, Brussel Gas Elektriciteit. • Wallonië: CWaPE, Commission wallonne pour l’énergie • Vlaanderen: VREG, Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt Zij zijn onder meer bevoegd in volgende domeinen: • de goede werking van de markt • de controle van de distributienetbeheerders • het technisch reglement voor de distributie • de leveringsvergunningen • de naleving van de gewestelijke wetgeving • de openbare dienstverplichtingen (zowel sociale, ecologische als technische) • de groene stroom.

Voor de activiteit ‘distributienetbeheer’ zijn de energie-intercommunales aangeduid als distributienetbeheerders (DNB’s). Als enige netoperator in een bepaald gebied hebben zij de opdracht om het distributienet op een niet-discriminerende manier ter beschikking te stellen van alle leveranciers en andere netgebruikers, tegen een tarief dat goedgekeurd is door de CREG.

17

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G M E N S E L I J K K A P I TA A L E N W E R K G E L E G E N H E I D

Profielen van de medewerkers In de eerste plaats hebben de netbeheerders nood aan talrijke hoog geschoolde technici voor werken aan gas- en elektriciteitsnetten, installatie of verzwaring van meters, maken van aansluitingen, herstellen van storingen en defecten, verstrekken van energieadvies enz… Polyvalente administratieve krachten staan in voor de vele ondersteunende functies. Informaticaspecialisten maken eveneens een belangrijk deel uit van het personeelsbestand van de netbeheerders om de steeds verder gaande informatisering in goede banen te leiden en de talrijke gegevens te verwerken. De vrijmaking van de markt maakt ook dat het profiel van universitairen bij de netbeheerders gevarieerder is geworden. Naast ingenieurs vindt men nu ook meer en meer economisten, juristen enz.

Aanwervingen

Menselijk kapitaal en werkgelegenheid

In 2006 werden meer dan 1 100 aanwervingen genoteerd op een totaal personeelsbestand van bijna 11 000 mensen (cijfers december 2006). De elektriciteits- en aardgasnetbeheerders blijven daarmee een belangrijke werkgever in de Belgische economie. Bijna 20 procent van de jobs is ingevuld door vrouwelijke werknemers. Dat mag opmerkelijk heten in een toch technische branche als netbeheer. Bovendien blijft dat percentage toenemen.

Indirecte tewerkstelling Voor sommige taken kunnen de netbeheerders een beroep doen op aannemers. Er wordt ook op die manier gezorgd voor duizenden arbeidsplaatsen en belangrijke investeringen. De eindverantwoordelijkheid en dus ook het toezicht en de controle op de uitgevoerde werken blijven het exclusieve domein van de netbeheerders. Ook bij de leveranciers van materialen en grondstoffen en in de ‘softe’ sector (IT, consultancy, communicatie…) kan worden gerekend op belangrijke bestellingen van de netbeheerders en bijgevolg ook op een indirecte invloed op de tewerkstelling in die sectoren.

18

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D M E N S E L I J K K A P I TA A L E N W E R K G E L E G E N H E I D

Opleidingscentra, ook voor onderaannemers Opleiding en permanente vorming zijn voor de netbeheerders geen ijdel begrip. De competentieontwikkeling gebeurt via interne en externe opleidingen, trainingen, coaching, zelfstudie, on-the-job training en feedback. Kwaliteit en veiligheid zijn steeds geïntegreerd in de opleidingen. De netbeheerders hebben eigen, volledig uitgeruste opleidingscentra o.a. in Melle, Aye, Strépy, Flémalle, Havenzone Brussel en Mechelen. Maar ook in externe opleidingcentra, bijvoorbeeld in de oefencentra van de NVBB (Nationale Vereniging voor Beveiliging tegen Brand en Binnendringing) en bij de KVBG (Koninklijke Vereniging van Belgische Gasvaklieden) worden specifieke cursussen gegeven, ontwikkeld in samenwerking met de sector. Het grootste deel van de opleidingen is bedoeld voor de eigen medewerkers en heeft vanzelfsprekend te maken met elektriciteits- en gastechnieken: aansluitingen maken, lassen, meters plaatsen, werken in cabines, werken onder gasdruk, werken aan bovengrondse en ondergrondse netten, openbare verlichting, technieken laagspanning en middenspanning, lage druk en middendruk, lokaliseren van defecten, uitvoeren van schakelingen, netbeheer enz. Aan de werknemers van aannemers die werken uitvoeren in opdracht van de netbeheerders wordt eveneens gevraagd een aangepast opleidingstraject te volgen. Kwaliteit en veiligheid moeten immers in alle omstandigheden gewaarborgd zijn. Alle netbeheerders en externe uitvoerders samen gerekend, betekent dit dat jaarlijks een paar tienduizend mensen meerdere honderdduizenden uren opleiding en bijscholing volgen.

Veiligheid op het werk De netbeheerders willen een optimale veiligheid waarborgen voor de eigen medewerkers, voor aannemers die in hun installaties werken en voor derden teneinde ongevallen en persoonlijke letsels te vermijden. Permanente vorming en sensibilisering zijn hierbij cruciaal. Vanaf hun eerste werkdag krijgen personeelsleden een doorgedreven veiligheidsopleiding om in hun taken de eigen veiligheid en die van collega’s en derden nauwgezet te respecteren. Het invoeren van nieuwe werkmethodes wordt steevast gekoppeld aan een specifieke opleiding. Ook de personeelsleden van aannemers die werken uitvoeren voor de netbeheerders moeten voor het uitvoeren van bepaalde taken een certificaat voor veiligheid behalen.

19

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G INVESTERINGEN

Investeringen Investeringen van de transmissienetbeheerder Elia De verbetering en uitbreiding van het net, met inbegrip van de interconnecties met het buitenland, is één van de wettelijke opdrachten van Elia. Elia moet ervoor zorgen dat het net beantwoordt aan de toekomstige eisen en bijdraagt tot de opening van de markt en dus tot betere prijzen voor de consumenten. De voornaamste drijfveren voor de investeringen zijn: • de evolutie van de elektriciteitsvraag in België • de opening van de elektriciteitsmarkt door verhoging van de internationale uitwisselingscapaciteit • de onafhankelijkheid van het net ten overstaan van de lokalisatie van de productie • de beleidsopties van de overheden met betrekking tot de energie en de duurzame ontwikkeling, onder meer de aansluiting van decentrale en hernieuwbare productie-eenheden, waaronder de windmolenparken op zee • de vervanging van oudere installaties met het oog op een hogere efficiëntie.

20

De investeringen van Elia beantwoorden aan drie doelstellingen: • energie: waken over een betrouwbare elektriciteitstransmissie op lange termijn, rekening houdend met evoluties in productie, verbruik en geografische spreiding; • milieu: opteren voor duurzame oplossingen; • economie: streven naar het meest voordelige transmissietarief voor de eindverbruiker. In 2006 heeft Elia zo’n 141 miljoen euro geïnvesteerd, een cijfer dat sinds de oprichting in 2001 vrijwel ieder jaar wordt gehaald en zelfs in stijgende lijn gaat.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D INVERSTERINGEN

Investeringen van de vervoernetbeheerder Fluxys De kernopdracht van Fluxys is de nodige capaciteit volgens behoefte op de markt te brengen: voor de leveringen van aardgas op de Belgische markt, maar ook voor de transit naar andere landen. Fluxys plant zijn investeringen in infrastructuur tien jaar vooruit. Daarbij wordt rekening gehouden met de wijzigende noden inzake bevoorradingszekerheid, nieuwe aanvragen voor industriële aansluitingen en nieuwe behoeften van netgebruikers. Fluxys start al in een zeer vroeg stadium met de uitwerking van de projecten. Als er nieuwe capaciteitsbehoeften worden geïdentificeerd, gebruikt de onderneming bij de uitwerking verschillende scenario’s die mee evolueren met de marktsignalen. Fluxys streeft ernaar om zo goed mogelijk in te spelen op de marktbehoefte en rekening te houden met de tijdsspanne die nodig is om een project te realiseren. Voor een infrastructuurdossier van enige omvang is vijf jaar nodig, omdat de tracébepaling in dichtbevolkte gebieden steeds complexer wordt en een veelheid van vergunningen en regelgevingen in aanmerking moet worden genomen. In 2006 heeft Fluxys 173 miljoen euro geïnvesteerd. Naar de toekomst toe blijven, naast projecten voor nieuwe capaciteit, ook de investeringen in het kader van het veiligheidsbeleid een belangrijke krachtlijn.

21

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G INVESTERINGEN

Investeringen van de distributienetbeheerders De distributienetbeheerders investeren ieder jaar weer aanzienlijke bedragen. In 2006 was dat meer dan 870 miljoen euro. Met die investeringen wensen zij tegemoet te komen: • aan de behoeften aan capaciteit die voortvloeien uit de evolutie van de markt; dit omvat onder meer: - werken met het oog op de ontsluiting van een gebied of een stad - versterking van bestaande netten om de toegenomen belasting op te vangen - versterkingen die te maken hebben met punctuele vragen - werken om nieuwe, decentrale elektriciteitsproductie-eenheden aan te koppelen, voornamelijk windturbines en warmtekrachteenheden. • aan de noodzaak om bestaande installaties te vervangen; hier gaat het in hoofdzaak om: - harmonisering van de middenspanningsplannen teneinde de exploitatie van de netten te vereenvoudigen - vervanging van verouderende uitrustingen - herstelling van bovengrondse MS-lijnen - vervanging van meters - vernieuwing van de installaties voor kathodische bescherming. • aan de zorg voor het milieu; naast de vervanging van PCB-houdende transformatoren, gaat het hier hoofdzakelijk om de vervanging van bovengrondse MS- of LS-lijnen, in de eerste plaats deze in bloot koper.

22

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D INVESTERINGEN

INFRASTRUCTUUR Transmissienet elektriciteit

8 367 km hoogspanningslijnen (bovengronds) en -kabels (ondergronds)

800 hoogspanningsposten

Vervoernet aardgas

3 817 km leidingen

4 samendrukkingsstations

LNG-terminal Zeebrugge: • Capaciteit herverdamping 950 000 Nm³/uur • LNG-opslag 240 000 m³ LNG

Opslag aardgas: • Loenhout (ondergronds) • Dudzele (piekbesnoeiing)

600 000 000 Nm³ 55 000 000 Nm³

Distributienet elektriciteit

200 000 km middenspanning- en laagspanningsleidingen VL 62% - BRU 3% - WAL 35%

5 600 000 leveringspunten VL 56% - BRU 12% - WAL 32%

Distributienet aardgas

60 000 km middendruk- en lagedrukleidingen VL 75% - BRU 5% - WAL 20%

2 750 000 leveringspunten VL 60% - BRU 17% - WAL 23%

23

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G O R G A N I S AT I E VA N D E M A R K T E N V O O R N A A M S T E A C T O R E N

Organisatie van de markt en voornaamste actoren In het schema hiernaast vindt u de namen terug van de netbeheerders, de vergunde leveranciers en de regulatoren.

Productie en invoer van elektriciteit Invoer van aardgas TRANSMISSIE elektriciteit

VERVOER aardgas

ELIA

FLUXYS DISTRIBUTIENETBEHEERDERS (en operatoren)

Vlaanderen

Wallonië

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

GASELWEST IGAO IMEA IMEWO INTERGEM IVEKA IVERLEK SIBELGAS + INTERMOSANE

IDEG IEH IGH INTEREST INTERLUX INTERMOSANE SEDILEC SIMOGEL + GASELWEST

SIBELGA

EANDIS

NETMANAGEMENT

INTERELECTRA IVEG WVEM

De operationele activiteiten van de zuivere Vlaamse distributienetbeheerders Interelectra, Iveg en WVEM zijn gebundeld in het samenwerkingsverband Infrax. De andere Vlaamse zuivere distributienetbeheerders (PBE, Havenbedrijf Antwerpen en AGEM) verzorgen volledig zelf de operationele uitvoering.

AIEG

AIESH INFRAX

Het energienet van de nationale luchthaven wordt beheerd door de privéoperator DNB BA, Distributienetbeheerder Brussels Airport.

ALE AGEM ALG DNB BA PBE Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Régie d'électricité de Wavre

PBE

LEVERANCIERS* Accord Energy Anode BP Belgium City Power Distrigas E.ON Belgium E.ON Ruhrgas E.ON Sales & Trading Echte Energie België Ecopower EDF EDF Belgium

Electrabel Customer Solutions Electrabel Elektriciteitsbedrijf Merksplas Eneco Energie International Eneco Energiehandelsbedrijf ENI (UK) Essent Belgium Essent EnergyTrading Gaselys Gaz de France Intergas Levering Lampiris

Luminus Norsk Hydro Energie Nuon Belgium Nuon EnergyTrade & Wholesale RWE Energy Nederland RWE Key Account RWE Solutions SPE Theolia Total Gas & Power North Europe Trianel Energie Wase Wind Wingas

REGULATOREN Federaal: CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas) Vlaanderen: VREG (Vlaamse Reguleringsinstantie voor de elektriciteits- en gasmarkt)

Wallonië: CWaPE (Commission Wallonne pour l'Energie)

Brussels Hoofdstedelijk Gewest: BIM (Brussels Instituut voor Milieubeheer) BRUGEL (BRussel Gas ELektriciteit)

(*) Bron: ‘De ontwikkeling van de elektriciteits- en aardgasmarkten in België’ Jaar 2006 (CREG, CWaPE, BRUGEL, VREG)

24

De acht gemengde distributienetbeheerders in Vlaanderen (Gaselwest, IGAO, IMEA, Imewo, Intergem, Iveka, Iverlek en Sibelgas) doen voor de uitvoering van hun opdrachten een beroep op het onafhankelijke dienstverlenend bedrijf Eandis.

De acht gemengde distributienetbeheerders in Wallonië (Intermosane, Interest, Interlux, IDEG, IEH, IGH, Sédilec en Simogel) doen een beroep op Electrabel als financieel en industrieel partner. Die voert de exploitatietaken van de gemengde distributienetbeheerders in Wallonië uit onder de naam Netmanagement. De Waalse zuivere distributienetbeheerders (AIEG, AIESH, ALE, ALG, PBE en Wavre) verzorgen zelfstandig de uitvoering van de operationele activiteiten. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is distributienetbeheerder Sibelga de unieke operator.

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D LEDEN SYNERGRID EN HUN WEBSITES

Leden Synergrid en hun websites AGEM Autonoom Gemeentebedrijf Elektriciteitsnet Merksplas Markt 1 - 2330 Merksplas www.merksplas.be AIEG Association Intercommunale d’Etude et d’Exploitation d’Electricité et de Gaz Rue Fernand Marchand 44 – 5020 Flawinne www.aieg.be AIESH Association Intercommunale d’Electricité du Sud du Hainaut Rue du Commerce 4 – 6470 Rance www.aiesh.be ALE Association Liégeoise d’Electricité Rue Louvrex 95 - 4000 Liège www.ale.be ALG Association Liégeoise du Gaz Rue Sainte-Marie 11 - 4000 Liège www.alg.be DNB BA Distributienetbeheer Brussels Airport Luchthaven - Gebouw 7 - 1930 Zaventem www.dnbba.be Elia Transmissienetbeheerder elektriciteit Keizerslaan 20 - 1000 Brussel www.elia.be Fluxys Vervoersnetbeheerder aardgas Kunstlaan 31 - 1040 Brussel www.fluxys.net GASELWEST Intercommunale Maatschappij voor Gas en Elektriciteit van het Westen Guldensporenpark 52 – 9820 Merelbeke www.gaselwest.be Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Havenhuis Entrepotkaai 1 – 2000 Antwerpen www.portofantwerp.be IDEG Intercommunale de Distribution d’Electricité et de Gaz Avenue Albert 1er 19 – 5000 Namur www.ideg.be IEH Intercommunale d’Electricité du Hainaut Région de Charleroi: Chaussée de Charleroi 395 – 6061 Montignies-sur-Sambre Région de Mons/La Louvière: Avenue du Parc d’Aventures Scientifiques 1 – 7080 Frameries Région d’Ath/Tournai: Rue de la Lys 10 – 7500 Tournai www.ieh.be

25

S Y N E R G R I D - E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G LEDEN SYNERGRID EN HUN WEBSITES

IGAO Intercommunale Gasvoorziening van Antwerpen en omgeving Lamorinièrestraat 231 – 2018 Antwerpen www.igao.be IGH Intercommunale de Gaz du Hainaut Région de Charleroi: Chaussée de Charleroi 395 – 6061 Montignies-sur-Sambre Région de Mons/La Louvière: Avenue du Parc d’Aventures Scientifiques 1 – 7080 Frameries Région d’Ath/Tournai: Rue de la Lys 10 – 7500 Tournai www.igh.be IMEA Intercommunale Maatschappij voor Energievoorziening Antwerpen Lamorinièrestraat 231 – 2018 Antwerpen www.imea.be IMEWO Intercommunale Maatschappij voor Energievoorziening in West- en Oost-Vlaanderen Guldensporenpark 52 – 9820 Merelbeke www.imewo.be INTERELECTRA Trichterheideweg 8 - 3500 Hasselt www.interelectra.be INTER-ENERGA Trichterheideweg 8 - 3500 Hasselt www.interelectra.be INTEREST/INTEROST Société Intercommunale Mixte d’Electricité et de Gaz des Régions de l’Est Vervierser Straße 64-68 – 4700 Eupen Rue Saint-Quirin 9 – 4960 Malmedy www.interest.be INTERGEM Intercommunale Vereniging voor Energieleveringen in Midden-Vlaanderen Guldensporenpark 52 – 9820 Merelbeke www.intergem.be INTERLUX Intercommunale pour la distribution d’énergie dans la Province de Luxembourg Rue du Parc Industriel 22 – 6900 Marche-en-Famenne Avenue Patton 237 – 6700 Arlon www.interlux.be INTERMOSANE Société Intercommunale Mixte d’Electricité et de Gaz Région de Liège: Quai Godefroid Kurth 100 - 4020 Liège Région de Verviers: Rue Jean Koch 6 – 4800 Lambermont www.intermosane.be IVEG Intercommunale voor Energie Antwerpsesteenweg 260 - 2660 Hoboken www.iveg.be

26

E N E R G I E N E T T E N T E N D I E N S T E VA N D E S A M E N L E V I N G - S Y N E R G R I D LEDEN SYNERGRID EN HUN WEBSITES

IVEKA Intercommunale Vereniging voor de Energiedistributie in de Kempen en het Antwerpse Lamorinièrestraat 231 – 2018 Antwerpen www.iveka.be IVERLEK Aarschotsesteenweg 58 - 3012 Wilsele-Leuven www.iverlek.be PBE Provinciale Brabantse Energiemaatschappij Diestsesteenweg 126 - 3210 Lubbeek-Linden www.pbe.be SEDILEC Avenue Jean Monnet 2 - 1348 Louvain-la-Neuve www.sedilec.be SIBELGA Werkhuizenkaai 16 – 1000 Brussel www.sibelga.be SIBELGAS Werkhuizenkaai 16 – 1000 Brussel www.sibelgas.be SIMOGEL Société Intercommunale pour la distribution du Gaz et de l’Electricité dans la Région de Mouscron Rue du Gaz 16 – 7700 Mouscron www.simogel.be WVEM West-Vlaamse Energie- en Teledistributiemaatschappij Hoogstraat 37-41 – 8000 Brugge www.wvem.be Eandis Onafhankelijk dienstverlenend bedrijf dat exploitatietaken uitvoert voor de gemengde Vlaamse distributienetbeheerders Gaselwest, IGAO, IMEA, Imewo, Intergem, Iveka, Iverlek en Sibelgas Guldensporenpark 52 – 9820 Merelbeke www.eandis.be InfraX Samenwerkingsverband van Interelectra, IVEG en WVEM Koningsstraat 55 bus 16 – 1000 Brussel www.infrax.be INTERMIXT Ravensteingalerij 4 bus 2 - 1000 Brussel www.intermixt.be INTER-REGIES Overkoepelende vereniging van de openbare elektriciteits- gas- en kabeltelevisiesector Koningsstraat 55 bus 10 – 1000 Brussel www.inter-regies.be

27